Y Darian

O'r Onllwyn: Hanes Llo. I Byddai yn resyn i hanes y 110 hwn fod heb ei goinodi. Colia rhai o bobl yr On- llwyn o hyd am y Sul v buont heb gig i ginio o'i achos. Nid wyf yn siwr) Mr. Gol., a gawsoch chwi damaid ai peidio'r diwrnod hwnnw. Mac Dafydd, perchen- nog y Uor gyda ni o hyd, ac yn dal wrth ei gilydd yn weddol ar y cyfan. Roodd Dafydd yn adeg bolynl y 110 yn ffermwr, gyda phothau eraill wrth gwrs. Blaon- hertach oedd oi fform, wrth droed y myn- ydd rhwng yr Onllwyn a Chwm Nedd. Ar yr Onllwyn yr oedd Dafydd yn byw, a hynny am fod y lie yn rliv sych iddo i fVIIY ym Mlaenliertaeh. Clywais lawer yn ceisio (Ivfilli betli I tod ystyr Blaenhertach. Mynnai rhai mai BIaenbuarthfach fyddai gywir, at- eraill ar gyfrif unigedd gwyllt y lie mai "Blaen na in mo'i hurtach" oedd. Priii yr wyf yn credu fod y naill na'r Hall o'r tybiau hyn yn gywir. Credaf, pe ehwilid i fewn, y ceid mai Hertach yw enw'r nant feehan a dardd o'r mynydd gerllaw. Y terfyniad "aeh" awgryma hyn i Tyyi-, oi ystyr yw "dwfr," a oheir oi yn ami yn deiTyniad i afonydd. Beth ddywed John Hugh Jones a Die Blaen Nant Cellwen am hyn ? Y maent hwy yn awduitfod ar ystyr geiriau. Yr wyf yn crwydro; ond dyna, rhaid cael tipyn o ragyinadrodd i hanos llo. ltodd gan Dafydd y Ffermwr gaseg goch. a rodd ("n meddwl y hyd o honi. W11 i ddim paham, os nad am ei bod y creadnr hyUaf welodd eieh Ilyga id erioed. N id oedd lawer 0 ddim o'i chwmpas, heblaw oi eharnau, yn awgrymnu y gallai fod yn gaseg, nac yn geffyl ychwaith. Yr oedd ei chlustiau yn liirion, ei llygaid bob amser yn hanner can fel llygaid Dafydd ei hun pan fyddai wedi bod wrth y tap. Roedd ei gwyncb yn hir fel carreg lfildir. Wrth gwrs nid oedd arno lythyrennau na ffigyrrau fel sydd ar y garreg, ond yr oedd yn awgrymn one mile an hour," neu lai na hynny. Yr oedd ei gwddf yn fain a'i'chwarteri fel chwar- teri bnwch. Wel, rhyw hanner bnweh a hanner mwlsvn oedd, a'i chyxneryd wrth ei golwg, felly ond yr oedd gan Dafydd olwg fawr ami. Ond rhaid i ni beidio anghofio r llo. Roedd hi'n gynhaea gwair ar Flaenhortach. Y prif gymeriadau yn y cynhaea oedd Ap Hvwel v Beiliheind, Sion v Gwas. a'r gaseg goch. Gorchymvnasai Dafydd tin horeu i Ap Hywel a Sion gymeryd y gaseg goch a'i rhoi yn y car llusg a chario'r gwair. Rhybuddiwyd hwy drosodd a throsodd i fod yn ofalus o'r gaseg goch. Gan nad heth fyddai ar ol yr oeddynt i ofalu am honno. Hysbysodd y ffermwr hwynt hefyd yr elai i fyny atynt tua ehanol dydd i mofyn y 110 i fynd ag ef i'r lladdwr. Yr oedd gan Dafydd oJwg; fawr eto ar y llo. Taerai na fu erioed y fath lo a hwnnw. Yr oedd fel pethau Dafydd i gyd, ac fel Dafydd ei hunan. o ran hynny, yn anghyffredin. Yr oedd yn awr yn ddydd Gwoner, a disgwvliai llawer o bobl yr Onllwyn am damaid blasus o'r llo i ginio'r Sul dilvnol. Beth bynnag i chwi, yr oedd Ap Hywel wrth hen y gaseg goch yn mynd a Uwyth o wair at y ty. Gwynobai y ty a'r hendai on gilydd, a buarth lied gul rhyngddynt. Ymhen uchaf y beudai yr oedd y porth i'r "cae crug." Yn dod i lawr at v buarth vr oedd ffordd gul a chloddiau itchel o bob ta iddi. Deuai Sion v gwas i'r golwg vmhen isaf y buarth ac Ap Rywel a'r gaseg goch a llwyth o wair i'r golwg yn y pen uchaf yr un pryd. Gyda hyn dyma'r 110 tew, rywsut, wedi torri'r rhaff a chad drws y bendy yn agor, yn dod allan, ac yn awr v dechreuodd y rhamant. Rhag i'r llo ddianc, gadawodd Ap Hywel y gaseg goch yn cvsgu'n drwru, a daeth i gwrdd a'r flo. Heibio iddo yr aeth hwnnw i'r cae crug, ac Ap Hywel ar ei 01. Wedi chware 0 gwmpas y ddas wair dro neu ddau. aeth y no i ben y clawdd a neidiodd oddiyno i gefn v gaseg goch. Deffrodd honno am y tro cyntaf erioed, a chan feddwl yn sicr fod rhywbeth gwaoth na no ar ei chefn, sponciodd i fyny a cliar- lamodd i lawr dros y buarth. Methodd v llo a sefyll ar ei chefn. Aeth ef i lawr vda'r nant fel llucheden. Aeth y gaseg a'r llwvth gwair dros y clawdd i'r cao dan y ty ac i lawr. yn hanner hedfan dros iiwnnw. Yr wvf braidd yn skt po byddai r gaseg goch byw yn awr y geltid gwneud aeroplane o honi. Elai'r llwvth yn llai wrth gwrs fel yr tlai7r gaseg yn ei blaen. Wrth ei bod yn llamu dros y clawdd yng ngwaelod y cae, glynodd y car ar bon y clawdd, ac aeth y gaseg yn ei blaen yn rhvdd a'i chlustiau a'i chynfFon i fyny'n syth. Aethai'r llo erbyn hyn nas gwyddai neb i ba le. Wrth fynd ar ol v gaseg cwrddodd Ap Hywel a Sion y Gwas a Dafvdd yn mynd i fvny i mofyn y llo. Son am ruo Roedd y ffermwr fel storm o fe 111 a tharanau. Daliwyd y gaseg cyn nos, ac wedi ei ohael dan law, aeth i hanner cysgu fel arfer. Methwyd a chael y llo, na son am dano, a Dafydd mewn galar dwys ar ei hol. rn noson, heth bynnag, ymhen pythefnos, deuai dau ddyn ieuainc smart yn eu hoi o garu dros Fynydd v Drum. Lewis ap Gwilym oedd un, a John ap rhywun arall oedd y llall. Pan yn myned trwy'r brwyn mewn un man aethant ar draws rhvwbeth, a dyma swn anarferol. Deallasant ar un- waith fod yno ryw greadur mewn cvlyng- der, a chan eu bo(I N-ii ddau grwt piwr, penderfynasant fynnu gweld pa beth allent wneud i heIpu. Ond beth oedd y creadur "Ci o ryw speshal brid yw e," meddai Lewis ap Gwilym. Mae ef yn awdurdod ar gi. Dyw e ddim yn gi, ond falle 'i fod e'n speshal rhwbath," meddai John. Dere i ni fynd ag e at y Slope." Gafael- odd un yn ei glust a'r Ha!! yn ei gynffon. Yr oed ar fin bod yn stop tap yn v Slope, a deuai Tomos Blaen Nant Melyn allan i'w cyfarfod a galwasant ei sylw at y ci rhyfedd a gawsent ar y mynydd. Look here, my lads," meddai Tomos, rw i wedi bod yn yr Army, a rw i wedi bod ym mhedwar band v byd. Rw i wedi saethu mwy o ddynon nag y'ch chi wedi weld o datws. Nid ei sy gyda chi, ond Ho bach wedi starfo." A dyma bawb yn cofio am y llo colledig, a gyrru am Dafydd i ddod aU&n o'r Slope, Adwaenodd ef ei eiddo ar unwaith, rhoddodd ei ddwylaw am wddf y 110 afradlon a chusanodd ef. 0"t- 110 bach anwyl i," meddai Dafydd; "dere di, ngwas i, mi dy 'na i di'n dew, a mi fynnwn i darned o gig 110 yto." Cymerodd y llo yn ei gol ac aeth ag ef adref a'r dagrau yn ei lygaid. Ni fynnai'r 110 besgi eilwaith, a bu raid gadael iddo dyfu i fyny'n fuwch, neu'n darw, nid wvf yn cofio'n iawn pa nn, Dyna haneis y llo, Mr. Gol. Efallai eich bod wedi ei glywed o'r blaen gan rvwun. BANWEN BYHDDI. [Y mae gennym ryw atgof am yr helynt, ond yr ydym braidd yn sicr fod hanseydd y llo wedi cyineryd eryn laii-ei. o hyfdra ar yr hanes. Gadewch i ni gael banes rhywbeth arall y tro nesaf.—Gol.]

A RTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Flat-Foot Supports,. Steelless Easifit Trusses, etc. lady attendant; Belts, Belt- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1 Sat. 10-2. LIst free. Tel 1282.-Allen Pearce. Jte Charles Strpfet, Cardiff.

Eisteddfod Gadeiriol Cymer, Rhondda. Chwefror yr 28ain, 1914. I BEIRNIADAETH IFANO. I Englyn-11 Y Diferyn." Syrthiodd wyth "Diferyn" i'r cwpan barn; a chymysg ddigon yw'r ddiod fel y mae, beth o honi'n ddwfr a pheth yn wirod, —beth yn wlith a pheth yn win,—beth yn chwys a pheth yn ddeigryn. "Diferyn" dwfr "purlan" ydyw un Ei Edmygydd, ond un, ysywaeth, heb ei gynghaneddu'n gywir oddigcrth yn ei I ] baladr hynafol- Perlog ddiferyn purlan Mae'r cyreh- —"a groywyd Gan Greawdwr Anian "— a'r asgell gyntaf— "Ariannaidd liw ireiddlan"- yn croes acennu. Svlwed yr awdwr- awdwr ieuanc, ond odid—er fod "d" yn "groywyd a "d" yn "Greawdwr," ac er fod "I" yn "liw" ac "I" yn "ireiddlall nad ydynt, fel y dylasent fod, yn acennol yn y ddeule, ac felly fod "awd" ganddo i ateb "groyw" a "reiddl" i ateb "dd liw a dyna'r bai a elwir yn "Dwyll Cynghan- edd." Ac nid dyna'r unig "Dwyll Cyng- hanedd" sy'n yr englyn, nac, yn wir, yn yr asgell gyntaf sylwer fod yr 'n' yn 'arian- naidd' heb ei hateb o gwbl, ac fod 'm' yn ateb 'r' yn yr ail asgell- Groga ar rudd y grug man." Wrth reswm, y mae englyn Ei Edmygydd allan o'r gystadleuaeth. "Diferyn" Mab y M8r yw'r un mwyaf cymysg o'r wyth: y maü'n "ddafn dw'r cerydd" (rhan o'r diluw, mae'n debyg), yn "ddyfnder cariad" (prin hynny., ychwaith, er iddo fod yn rhan o hono), yn "ddyfnder cariad fwria'r diferyn o'r llygad" (dyna "ddiferyn" yn "bwrw dyfnder [eigion] cariad o'r lIygad" 1), yn "chwys," yn "wlaw," yn "wirod," ac yn "wlith" Ac o amgylch y "Diferyn" cymysg hwn v mae hefyd "gymylau a thywyllwch" nas treiddir y rhawg. Wele'r englyn "Dafn dw'r cerydd, dyfnder cariad,— Difervn o'r llygad; (fwria'r Chwys lliw'r gwaed, gwlaw addawiad, Glythion a'i myn, gwlithvn mad." Sylwed Mab y Mor na ddylai llediaith Saes- neg fod ar englyn Cymracg-y dylid medda In eydsain flaen gair neu ymadrodd gwrthrvchol ar ol brawddeg fel a geir yn yr ail asgell, ac felly na ddylasai'r "g" fod yn "gwlithyn." Nodir hyn rhag colli cyfle i roi deehreuwr fel Mab y Mor ar iawn lwybr cystrawen Gymraeg. Eithr bai mawr englyn Mab y Mor yw ei dryblith meddwl. Y mae defnyddiau creadigaeth yn y pedair llinell, ond nid oes ynddynt ddarn o fyd a dim llun arno; casglodd yr awdwr ddefnyddiau, ond meth- odd a'u trefnu. Cynghanedd-nid englyn —yw ei bedair llinell, a neilltuolion "di- feryn"—nid "y diferyn" ei hun. Os mai neilltuolion "diferyn" sy gan Mab y Mor, ei neilltuolrwydd sy gan Cochelgar-ei iiellltiioli-ii-ydd fel gwirod neu alcohol. Camsyniad oedd cyfyngu'r sylw fel hyn mewn englyn i'r "Diferyn." Er hynny, englyn prydferth a chelfydd ydyw hwn i'r "diferyn cwrw"; wele ef:- O'i addoli a'i ddilyn,—arweiniv.r Yw i annwn nieddwvn; Myrdd cyn pryd i weryd dynn Difyrrwch y diferyn." Fodd hynnag, nid yw-ir englyn ar v testun, oblegid nid "diferyn," ysywaeth, yw'r "diferyn cwrw" mae'n debvcach i afon. A chan llygad ar gystrawen bendwp a throsgl y paladr— Bedlog rywiog leiaf ran y mae hanner cyntaf englyn Unig yn lied dda y mae ei "Ddiferyn" yn ddwfr gloyw —"yn rhan o fawredd"; ond wfft i'r hanner olaf: "cymylau a thywyllwch" ydyw. Wele ef: Holltiad yw; ac alltud dan Gadwynog fargod Anian." Y mae'r ymadrodd, Holltiad yw," mor anhapus fel darlun o beth mor loyw- ystwyth a diferyn, ag yw ffair ansoddeii-iati anniben y paladr. Dacw'r ansoddair uchafradd, "leiaf," yn cael ei gymesuro (heb y fannod benodoi, "v," o'u blaen) gan "berlog rywiog"! Ped ysgrifenasai'r awdwr y frawddeg mewn rhyddiaith, fel hyn y buasai: Y berliog a'r rhywiog leiaf ran"; a phaham, yn enwau synmvyr cyffredin a chelf gain v bardd, y mynn beirdd Cymru barhau i'w mynegi eu hunain yn salach mewn mydr nag mewn rhyddiaith Y mae pryddestau wedi eu coroni yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn ystod y deuddeng mlynedd diweddaf sy mor gywilyddus ell cystrawen ag v byddai'n gywilydd gan ddyn eu harddel megis rhyddiaith papur newydd. "Ond," ebe rhywun, "y mae rhvddid i f;irdd." Oes, nid i fod yn anghelfydd nac anghymen ei fynegiant na'i feddwl. Egyr englyn Brig yr Hwyr yn rhagorol: Un o for yw dif-et-yn,t luniwyd Yn lanwedd,—brawd gronyn;" eithr nid cy.stal y cly— "A diod i dafod dyn Ydyw, dardd o dywodyn." Un o ogoniannau englyn da yw clo cryf a llamol. Asgell dlos yw'r gyntaf, er hynny, serch tlledd y ddwy "d" yn "tafod" a "dyn" i galedu'n "t"; ond heblaw ffurf rvddieithol y froddegiaeth yn yr asgell glo, gair amhriodol ynddi yw "tywodyn" am yr atom a rydd fod i'r diferyn: dacw'r gair iawn yrt niwcdd yr ail line] I-Yronyn": y mae gymaint Hai o beth na "thywodyn." Nid hapus, ychwaith, son am y diferyn yn "tarddu" o dywodyn na gronyn, fel dwfr o graig, canys fe edy'r dwfr y graig lie y bo, ond fe ddyg y diferyn y gronyn yn ei galon dryloy\v ei hun. Fodd bynnag, cynghancdd Brig yr Hwyr a gawliodd ei wyddor. Englyn celfydd a swynol yw'r eiddo Dafn Cariad, ond fod "unig-a-lluosog-ynghyd" yr asgell gyntaf— "Poen a galar daear a dynn" (dvnnant), a "drwg ystyr" y ddwy asgelI- "Fy hiraeth i hallt ddiferyn," yn tynnu oddi wrth ei berffeithrwydd fel cyfansoddiad. Wele'r englyn :— Maetlilawn win i eginyn,-arill em Berlia Avisg blodeuyn; Poen a galar daear a dynn Fy hiraeth i hallt ddiferyn." Ystyr da'l' esgyll yw, fod "poen a galar daear" yn cronni "hiraeth" y bardd mewn deigrvn; ond nid hynny a ddywedir yn- ddynt. Gresyn hefyd, oblegid meddyl- ddrych tlws iawn ydyw. Gwendid yr englyn yw, nad oes gysylltiad bywyd rhwng yr esgyll a'r paladr a'r cyrch: y mae gair neu ymadrodd yn eisieu rhwng dau hanner yr englyn i'w hunoli. Englyn Bendith yw'r un mwyaf awen- yddol o'r wyth, ac y mae hefyd mor swynol a gloyw a'i destun. Wele ef: j Cain ydyw gwedd y c-ennad gwyn,—un lion,— lull difei-yzi; A gwvlia ef yn y glyn | Yn rhoi ei hun i ronyn." I Eithr anafir ei geinder gan herson y ferf ("gwvlia"—ail berson) yn yr asgell gyntaf a chan gystrawen wallus yr ail asgell: dy- lasai'r ferf yn y gyntaf fod yn amhersonol ("gwylier") i fod yn gyson a rhediad natur- iol v paladt- a'i- i (Ivlasal "vn i-lioi ei hun" yr ail asgell fod yn "yn ei roi ei hun." Cofier, wrth arfer y rhagenw meddiannol gyda'r ffurf amgylchog ar y ferf yn lIe'r un dreigl Cymryrld"), y rhaid dyblu'r rhagenw; hynny yw, clustogi'r ferf rhwng y ddau. Wele enghreifttIa u. o'r Beibl Cvmraeg: Efe a'i dibrisiodd ei hun," "Yr wvf yn fv nghystuddio fv hun," "Yr Hwn a'i rhoddes ei hun," etc. Gan Nazarenos y mae' englyn mwyaf di fai ymhob vstyr, er nad yw mor awen- yddol a phrydferth a'r ciddo Dafn Cariad a Bendith. Wele ef "Gloyw ei wyneh; mor-febyn;—un bach: Heb hwn ni fai'r dyfnlyn; Mewn nychtod ar dafod dyn Nwyf iraidd yw diferyn." Gwelir ei fod yn dda ei syniadaeth drwy- ddo, ac yn loyw a llyfn ei fynegiant; ac ar gyfrif hynny, a'r ffaith bwysicach na ellir, wacthaf y modd. roi'r wobr i gyd i Bendith ohorwydd ei anffawd gyda chvstrawen ei esgyll swynol, rhaid dyfarnu iddo hanner y wobr, a'r hanner arall i Nazarenos.

Trefforest a'r Cylch. I Y mae Mr T. Taylor wedi dod o hyd i wythien ragorol eto yn mhyllau Nantgarw. Ciywais ei bod yn wyth troedfedd o drwch, ac yn lo o'r fath oreu. Credwn mai dyna'r chweched wythien yn y pyllau hyn. Mae y frawdoliaeth yng Ngharmelj Glanybad, wedi treulio i-liai DosNi-eitfilill y gauaf hwn i gynnal cyngherddau. a thyrfa wedi dod yn nghyd hoh tro. Mae hyn yn ffordd dda i gadw pohl ieuainc gyda'u gil- ydd, a chyda gwaith da. Mae ieuongctyd C arm el' wedi gweithio yn ddiwyd, a Mr. D. Lewis, Windsor Hoad, Trefforest, yn dysgu y cor. Yr oedd yn gy.sur mawr gweled ar y rlaHen am y flwyddyn 1913, er cymaint o hwvso fu ar y blwcii, fod yna gvnnydd rhagorol, a bod Cyfrinfa Craig y f'forest bellach yn worth dros dair nil I o bunnau. Mae clod mawr yn ddyledus i Mr E. Hop- evil, yr ysgrifenydd, a Mr T. Lewis, y try- sorydd ffyddlon, a Mr Thomas Hughes, yr hen glaf ymwelydd eyson. Mae y Parch. W. H. Jones, Trefforest, wedi derbyn galwad o Salem (B.S.), Tonyr- efail. a bydd yn dechreu yno'n fuan. Mae Mr Jones yn frawd da a phregethwr ti-ei- liyniol. Boreu Sul, yr 22ain, hu farw Mrs. Elizabeth Williams, 17 America Place, Porth, yn (i8 rnlwydd oed. Claddwyd ei phriod tua 22aiii o tlynyddau yn ol, set William Williams (William Craig yr Hesg). Yr oedd Mrs. Williams wedi treulio tua 65 » tlynyddau yn y He, ac yn aelod tfydd- lon a gweithgar. Bedyddiwvd hi a'i phriod yn yr hen Salem fiynyddau lawer yn ol gan y Parch. J. Williams, a bu ddiwyd hyd y diwedd yn Bethania. Dydd lau, 2Hain, daeth tort anarferol i hebrwng gweddillion y chwaer i Fynwent Lletiirddu, a gweinyddwyd gan y Parch. R. Griffiths, Seion. Treuliodd rhai o aclodau Cyfrinfa Craig- y-fforest biydnawn dedwydd dydd Sadwrn, trwy gael ciniaw am hump, a gwledd i'r meddwl yn yr htnT. Yn y cwrdd an- rhegwyd v brawd Thomas Lewis, trysorydd y Gyfrinfa am 25ain o fiynyddau, a Thomas Hughes, bon aelod o'r Gyfrinfa sydd wedi bod yn bur vmdrechoi. Cawd cwrdd gwresog ac arei?hiau eynnes. Felly y treuHodd y frawdo?aeth Iforaidd uchod eu gwvl yn ddedwydd yn Arwydd v Goron. Y many lion nis cawsom; os cawn, cewcli eto. Anrhegwyd pump o frodyr Hon yn y 'Graig' ar ddydd yr wyi. Y dydd o'r blaen hu marw L. Lewis. Fferm Maesteg, yn 31 mlwydd oed. Yr oedd wedi hod yn nychll yn hir, ond daeth y diwedd. Claddwyd ef ym myn- went y Bryntirion, a daeth torf ynghyd. Mae cydymdeímJad mawr a'r teulu. Clywais v dydd o'r blaen fod y Parch. Jubili Young, Capel Rhondda, wedi cael galwad. Mae y brawd yn hregethwr rhagorol, ac yn ddwfn yn herch ei eglwys a'r cylch a'r wJad. Mae y dosharth ieuainc yn Lihanus ddiwyd yn paratoi v "Ddrama Gymreig," a hnld vn wledd, ohorwydd mae y Libanus- iaid yn alluog fel dramodwyr, a hyn sy'n gysur i'w bugail ffyddlon Mae swn cvnnydd yng ngwersyll Soar trwy fod rhai* yn dyweyd Awn gyda chwi." Mae yma lafurio diwvd, a'r canu yn rhagorol o dan avweiniad y brawd D. Williams, gynt o Ystalyfera. Mr. a Mrs. Davies sydd yn gofalu am Ddarllenfa Trefforest, a threfnns ydynt. Credwn y dvlai fod yma fwy o bapurau Cymraeg Nid wvf wedi gweled ond un papur Cvmraeg, dim un eylchgrawn C'm- raeg, na llvfr chwaith. Mae y lie yn cyn- hyddu vn ddirfawr, a chredwvf y dylai fod vma ddarnariaeth lenvddol ar gyfer, y veJ'in' Gwvddom fod yma lawer o siarad Saesneg, ond cwvddom mai Cvmry yw y rhan fwvaf svdd yn tveio myn'd yn rhvw enw o Saeson..Onid Cymry yw y rhan liosocaf o aelodan a mynychwyr vr eglwvsi a alwant eu hunain yn eglwysi Saesneg? I CYFAILL JOHN.

FOR I LIST. Ifl MENDING BELTS and H-PNESS ■ USF EIFURCATED RIVETS. No need to Punch hol(,!z. ill'il i v drive Rivets, an d bend I)ac  the prongs. Neat an, d rtro!,2 of .11 local I,c,i- mongers, or send I for box (a?,sorte(l) to-

Adolygiadau. I Cwaith Barddonol Cybi. I Ymddengys fod ym mryd Cybi i gyhoeddi cyfrol arall o'i farddoniaeth, gan mai'r gyfrol gyntaf yw hon. A barnu oddiwrth restr y tanysgrifwyr a roddir ar ddiwedd y gyfrol, ca'r awdwr gefnogaeth dda yn ei anturiaeth er fod y pris yn hanner coron. Dengys y cynhwysiad yr amcenir cyfar- fod ag amryw fathau o ddarllenwyr. Darn- au buddugol mewn eisteddfodou yw y rhai mwyaf ac ynddynt hwy y gwelir awen y bardd ar ei gore. Y mae gan yr awdwr nifer o gadeiriau, a gwasanaetha hynny i ddangos mai nid gwr anfedrus mohono. Y mae Hiaws o ganeuon byrion yn y gyfrol. Gwnaeth yn ddoeth yn y peth hwn, gan mai barddoniaeth felly yw v mwyaf pleserus i'r darllenydd cyffredin os nad i hawb. Heblaw, gwna hynny y gyfrol yn fuddiol, gan fod galw am ganeuon syml a phwr- pasol yn fwy nag erioed. Y mae rhai yn ddoniol a difvr, ac ereill yn ddifrifol ac addysgiadol. Ceir nifer o ddarnau pur dlws yn eu mysg, megis Y Digyfnewid," "Gohaith," "Sul y Blodau," ac ereill a ellid eu henwi. Er hynny, nid yw popeth sydd yn y gyfrol yn deilwng ohoni. Gresyn i gan Y Spectol Aur fyned iddi, a mwy fyth Yr Het Silc." Y mae rhai pethau ereill ynddi y buasai yn well hebddynt. Er fod y gair diffyn yn Gymraeg, y mae ddieithred fel yr ymddengys yn chwithig yn y gan, "Pwy ddaw i ddiffyn dyn." Amddiffyn yw'r gair a arferir yn awr, ac mewn can fel hon dylid cadw at eiriau arferedig. Meddylier am beth fel hyn Nid oes yr un Yn foddlon diffyn ond ei hun. Er hynny, y mae y syniad sydd ynddi yn odidog. Yn niwedd y gyfrol ceir "Adroddiadau i Blant ac ychydig Emynnau." Y mae yma amryw adroddiadau y bydd yn dda gan y sawl sydd yn dysgu plant eu cael. Penhillion felly yw y rhai i'r Robin Goch: Robin Goch sy'n ddervn cain, Pig bach du, a choesa' main; Daw bob bore at ein drws Gyda'i fron yn goch a thIws. Robin Goch, beth bvchan sionc. Tyr'd yn nes o sbonc i shone; Gwn mai gofyn rhywbeth'r wyd,— Nis gall deryn fyw heb fwyd. Robin Goch sy'n fwy na'r Dryw, Ond nid ydyw o'r un lliw; Dim gwahaniaeth. Bob, am hynny," Ebe Titw, gan lygadu. Cyfrol syml, swynol, a syber yw hon, a ehyflwynwn hi yn galonnog i sylw fel un a rydd lawer o fwynhad i'r sawl a all ei gwerthfawrogi. Seren Comer." I Deil "Scren Gomer" i ddyfod a llan yn ddaufisol. Y mae wedi newid ei lliw eleni, ac y mae ei chynnwys yn rhagorol yn y "Drem ar Fyd ac Eglwys," apelia'r Gol- ygydd am gefnogaeth lwyrach a mwv cyffredinol, a hvderwn na ddisgyn ei apel ar glustiau hwyrdrwm. Y mae v "Seren" yn ganmlwydd eleni, ond rhyfedd i hynny ddianc mor ddisylw, pan v cofiwn fel y dywed un o baptli-ait Lerpwl mai hi oedd y newyddiadur cyntaf yn yr iaith Gymraeg. YTmddangosodd ei rhifyn cyntaf, lonor laf, 1814. Yn y rhifyn presennol ysgrifenna y Parch. D. Powell ar "Y materol a'r Y.i-ydol y Parch. E. D. Lewis ar Grist a'r Ysgrvthyrrau Miss M. Wil- liams, B.A., "Dan Fis yn yr Ainiaen"; Miss Bessie V. Jones, Pandita Rama- bai y Parch. W. Rees (Arianglawdd) ar "Thomas Trelettert"; y Parch. T. R. Morgan ar "FedyddwH Parthau Uchaf Glannau'r Teifi y Parch. D. Hopkin, B.A., ar "Rousseau a Symudiadau Di- weddar," a chan gan Afanwy ar Yr Angel Filwr." Dyna arlwy amiywiaethol, a sicrhawn wledd dda i'r sawl a'i ddar- lleno. Mantais ddiamheuol fyddai ych- ydig mwy o ofal wrth ddarllen nroflenni y cvhoeddiad uwchraddol hwn. "Wales." I Gwna Mr J. Hugh Edwards, A.S., was- anaeth gwerthfawr i Gymru trwy'r cv- hoeddiad hwn. Er mai Saesneg ydyw, nis gall ei gynnwys lai ehreu awydd yn y rhai a'i darllenant i ymgydnabyddu mwy a Chymru, Cymro a Chymraeg. Yn v rhifyn am Fawrth ceir ysgrifau gan yr Athro J. TC. Lloyd, M.A.; W. Llewelyn Williams, E. floy(l, I A A17 A.S.; Syr Edward Anwyl, M.A.; A. Grace Roberts; J. E. de Hirsch-Davies, II.A.; J. M. Rohertson, A.S., Parch. D. D. Wil- liams Parch. Gwilym Davies, M.A.; "Beili Glas"; Beriah; yr Athro Joseph Jones, M.A., B.D.; Aelod Cymreig; Evan R. Davies; Sion Dafydd yr Aelod Dros Brif Ysgol Cymru, a'r Golygydd. A phwy fedrai roddf gwell arlwy na'r gwyr hyn? Grot a dimal yw'r pris. "The Welsh Outlook": (Caerdydd: The Welsh Outlook Press). Cyhoeddiad Misol, pris 3c. Ceir ynddo gipdrem gyflawn iawn ar agweddau cym- deithasol i'r svmudiad cenedlaethol. Ceir ynddo drafodaeth ddylasai dynnu eryn sylw ar undeb Cristionogol yng Nghvmru. Ceir ynddo ysgrifau gwerthfawr gan y Prif Athro E. H. Griffiths, Cyril Jenkins, a'r Athro Gilbert Norwood. I Eto Ddiwrnod Arall." I Llyfryn bychan tlws i'w gadw yn y boced yw hwn, yn cynnwys gweddi am bob dydd o'r flwyddyn gan y Parch. J. H. Jowett, M.A., D.D. Cyfieithwyd ef gan William Thomas, Llangefni, pregethwr achlvsurol gyda'r Weslevaid pan oedd ei iechyd yn pallu at derfyn y daith. Nid difendith fyddai cadw hwn wrth law a throi at weddi'r dydd. Y mae y gweddiau'n fyrion, ac yn hynod eneiniedig. Y mae wedi ei olygu gan Elfed, a'i gyhoeddi gan Gyngor yr Eglwysi Rhyddion. Ei bris yw Is. (nett).

Colofn y Gohebiaethau. CORFF CRIST-BETH YD YW'1 j Mr. Golyorydd.- Dyma ti yn cymeryd mantais ar eich addewid garedig ar ddechreu eich golyg- yddiaeth, y derbyniech lithiau "Byrion, diddorol ar faterion yn perthyn i'n credo." Mae corif Crist i'w wneud i fyny o bedair mil, a saith-ugcinmil, a chanddynt enw Ei Dad Ei yn ysgrifenedig yn eu takennau (Dat. xiv., 1). Yn ei lythyr at y Galatiaid. dywed Paul mai Crist (Iesu y Pen, a'r Eglwys y Corff) ydyw Had Abraham (Gal. 3, 16). Yn 01 y cytamod wnaeth Duw ag Abraham, mae yr Had hwn i fendithio "holl deuluoedd y ddaear" (Gen. 22, 18). Dyma y cyfamod y canodd Edward Jones, ger Dinbych, am dano: Cvfammod hedd, cyfammod cadarn Dè: Ni syfl o'i le, nid ie a nage yw; Cyfammod gwir, ni ehyfnewidir chwaith, Ko maint eu pla, daw tyrfa i ben eu tahh. Nid yw y cyfamod hwn mewn grym eto, ohlegid "wedi marw dynion y mae testa- ment mewn grym. Rhaid yw di- gwyddo marwolaeth y testamentwr (Heb. 9, 16. 17). Gan mai "y pedair mil a'r saith-ugeinmil ydyw Corff Crist, a'u bod yn rhan o'r Testamentwr, hydd yn rha-id i'r rhai hyn, fel Iesu eu Pen, selio y cyfamod newydd a'u gwaed (eu hywyd). Mewn geiriau eraill, rhaid i'r holl Grist ddioddef a marw cyn y bydd y "Cyfamod Newydd" mewn grym, i fendithio holl deuluoedd y ddaear. Am y Crist cyflawn hwn v llefarodd Iesu y geiriau canlynol yn loan xii., 32, "A minnau (Iesu y Pen, a'r Eglwys Ei Gorff), os dyrchefir Fi oddi ar y ddaear, a dynnaf bawb attaf fy hun." Nid yw y Crist cyflawn wedi ei ddyrchafu etto oddi ar y ddaear, oblegid hyd yn hyn y mae rhai o aelodau Ei Gorff heb eu cipio i gyfarfod a'r Arghvydd yn yr awyr. Wedi i'r aelod diweddaf o'r Corff brofi ei ffvdd- londeb hyd angau. yna daw y Cyfamod Newydd i rym. a dim eyn hynny.—Ydwyf dros v Gwirionedd, W. WILLIAMS. (Gynt) Ty Gwyn, Llanelli. Nodiad.—Rhag tybied o neb ein bod yn anffyddlon i'n haddewid y cyhoeddwn yr ohebiaeth hon. Yr ydym wedi torn allan fwy na'i hanner, am y rlxeswm na fyddai'n deg gadael i Mr Williams gamliwio credoau pohl eraill er mwvn medru dangos rhagor- iaeth daliadau ei hun arnynt. Y mae dweyd fed yr "Hen Gorff" wedi dod i gredu Ilyn y posiblrwvdd fod yna rai gwenith ymhlith enwadau eraill," ac mai eu syniad am gosh yr annuwiol yw tan a brwmstan a'u pobi am byth," yn enllib anesgusodol. Ond dyna, nis gall enwad gan nad faint enllibir arno, fygwth cyfraith. er y dichon fod cannoedd o ddyn- ion yn yr enwad hwnnw yn teimlo i'r byw o herwvdd eu camliwio. Ymddengys i ni nad yw Mr. Williams yn gwybod digon am gredoau pobl eraill i roddi barn deg arnynt, ac y mae hynny o wybodaeth sydd ganddo am danynt wedi ei llygru gan ragfarn. Carwn awgrymu iddo hefyd nad teg ag Ysgrythyr yw rhoi cymaint i fewn ynddi rhwng cromfachau. Y mae'r Ysgrythyrau j yn rhy hwyig i gellwair a hwynt fel hyn. Sylwer fel y mae .i- geiriau gymer Mr Wil- liams o'r Kpistolau a'u rhoddi rhwng crom- facliau yng nghanol ymadroddion o'r Efengylau yn treisio ystyr geiriau Iesu Grist ei hun. Y mae peth fel hyn yn | annioddefol. Dygir hefyd ymadroddion barddonoi o Lyfr y Datguddiad, a chymysgir hwy ag ymadroddion o nodwedd holloi wahanol sydd yn yr Epistolau. Swynir ni gan ddarlun y pedair mil a'r saith 1:6ein-miI vmhlith darluniau godidog .sa ,el -m i l? vmhll y Datguddiad, ond y mae ei brydferthweh wedi ei iyohwyno vn dost a'i ystyr wedi ei Hwyr golii yn nwylaw Mr Williams. Y mae ei sylwadau ar y cyfamod eto yn wrthun, \n gam a'r Ysgrythyr, ac yn gam a'r pennill a ddifynna. Y mae dull Mr. %Vill; -ns ,n en;rdH dell o ddiill Pastor Russ Mvf 1(1(1 o lurgunio in idroddion Beibl i ateb eu ;• eu lnuv in. Cynghorem Mr. j «?p.r' dig nibwyllo ac i ystyr- ierl. f ei "o er mn-yn v rhai a ?..m?'-p?nir ganddo. Y mae cym8gu .-11.' 0 gw:;hanol ysgnfen- „ '??+.mcnt Xe?'dd yn gynai?n ai; wi-?."? n ')MI ond mae yr ymdrech I rsod a delw dvchvmvg a honiadau "'Sod q del ii- y Beibl y" of nr. dr.- -> niVid.—Gol.'j dd.l I I, Bedlinog. C^iiii ;i..yd cyU'noa cystaciieuol dan nawdJ b-jtciihlu x>ediUiog, lau, .u.iwrin oed, 15>14, er dutulu dydd urwyi Jcw, Cent. bmrui..d adroddiadau, etc., P^rcii. E. S. jeiiitits., Abeitjsswg. Beirnivid cerddoroi, .ur -uein Lio^d, A.C., Dowlais. Cyfeiiydd, it. C. Powell, s- Mr John T110ms, 1 Gvaig lcrr^ce, Bedimog. Llvwydd, Parch. T. v. J ones, Müriah Bodimog. Ciuleirydd, -Hir Leu is GrUiths, Bcdlincg. Ca 1" j d anerciiiad i).,i- g.ui cadeiiydd, yn llong,vfarch y Parcu. x>. S. Jenkins, Abertvssvsg, tel un u hen aelodau y Go- beithlu, ac nefyd "m ei luyadunt yn cipio dwv gadair, un yn i^M.eauiod Abertysswg, a'i- ltitll \11 Eisteddi. -i Poncader. Kiiwvdd livnt iddo ar ei \mauawiad o Abertysswg i'r Amerig. Di'oichw^d iddo ef ac i Mr Meth Lloyd, o Ddowluis, am roi eu gwas- anaeth yn ddidal. Adroddiad i rai dan 10 oed, pezinill cyn- taf, "Da yw bod wrth draed yr Iesu": Rhanwyd y wobr gyntaf rhwng Rosina Hughes ac Edwin Jones, Bedlinog; ail oreu, Griiiith John Jones, o r un lie. Unawd, dan 10 oed, Y Nefol Wlad": 1, Rosina Morris; 2, Llewelyn Jones, Bed- linog. Adroddiad, dan loeg oed, pennill cyntaf Duw gadwo'r bobol." Dywedodd x beirniad fod defnydd adroddwr da yn Delwvn Jones, ond llithrodd y wobr o'i law trwy iddo godi ei lais ar y diwedd. Rhan- wyd hi rhwng tri Maggie Thomas, Myfan- wy Evans, a Delwyn Jones. Bedlinog. Deuawd i rai dan 15eg oed, O! am gael bod yn ddiddim": 1, Edith a Maggie Tibbot, Bedlinog. Ysgrifennu vng Nghymraeg, dan 10 oed, Salm 100: 1. Edwin Jones, Bedlmog. Dan 12eg oed, Salm laf, Mary Ellen Lloyd, Bedlinog. Dan loeg oed, "Y Gwvnfydau, Eunice Jane Edwards, Bedlinog. Unawd soprano neu donor ,"Can Olaf Tudno." John James Lewis, Dowlais. Unawd i rai dan 15eg oed, Tyn am y Lan," Maggie Sarah Tibbot, Bedlinog. Adroddiad agored i bob oed, "Mr Moody, y Fam, a'r Plentyn": Rhannwyd rhwng Miss Annie Jones a Mr Llewelyn Thomas, Bedlinog. Unawd contralto iipti bass, Alone on the Raft," neu Arm. arm, ye brave 1. Mr W. T. Williams, Dowlais. Diolchwyd i'r beirniaid, a'r cyfeiiydd, a phawh fu a rhan mewn gwnelid y cyfarfod yn llwyddianus.—DI. Davies.

LD9s  t  S VALUABLE  | BOOKS | Mr. JOHN DAVIES, f = Picture Framer. iE3 | 11, CARDIFF STREET, § g ABERDARE  has been appointed an agent for the "World's Bse' | ? Prize Scheme. You should call as soon as possible = = and see for yourself the valuable Pictures and m = Books which are given free under this Scheme. = ASK FOR ILLUSTRATED LIST GIVING FULL PARTICULARS. || = All the household articles with which the Wodd's Best" Guarantee Seals are SS packed are of the highest quality and are the productions of well-known fims. A SS; S full list is given below. If any of the undermentioned articles are unobtainable in æ = your district please notify us of this by post card, giving the name of the article, also —— the address of the grocer or oilman concerned. sss = I ightning Soap, 4 rise*. = Bull Dog Soap. = Topsail Carbolic Soap. Throne Primroae Soap. = Cook's Primrose Soap, 2 sizes. = Sweet Laundry. E. C. Weeber. = Cook's Washing Powder. = Home Pale Soap, 2 sizes. S Home Carbolic Soap. 2 sixes. = Queen's Honey Soap, 2 sizes. Queen's Carbolic Soap. 2 sizes. FEE Pamhine (Cleanser and PoUthaf) = 3 sizes. = Bull's Eye Aerated Candles (in cartons) = Dippo (Self Washer). 12 sixes, I = Winner Shayintf Stick. = Invincible Transparent Toilet Soap.  = Sweet May Toilet Soap. 12 sizes. } Red Maid Aerated Candles (in cartons) = Acme Complexion Soap. [2 sizes. 1 = Acme Shaving Stick. = Cashmere Toilet Soap, 2 sizes. = Cashmere Visitors" Toilet Soap. 1 = Cahmere Shaving Stick. RPid Cleanser. R :pid rbolic Cleanser. ? Woodland Toilet Soap. ?? Tartan Soap. 3 .ize.. = Kilty Carbolated Soap. = Balmoral Cleanser Soap, 3 size& = Balmoral Carbolic Soap, 3 .izee. I< Tennant's Special Pure So?p. 2 '!«a. ) ?S Ogaton'a Cold Water Soap. I Balmoral Paraffin Soap. ) S Bal-Naphtha Soap. = Balmoral Soap Powder. ? Balmoral Finest Soft S<m?. 1 H? 2 !b< < = 4 lb. and 7 lb. tins. = Balmoral Toilet Soap (assorted per- I = fumes), 2 sizes, = Ogston's Buttermilk Toilet Soap. I = White-Light Aerated Candles (in = cartons), 2 sizes. [2 sizes. = Jiffy Boot Polish (black and brown), Fasto (Cleanser and Polisher), 2 sizes, j Cocoon (Soap Flakes). 2; Witch Soap (in powder. concentrated), = Whiz (Polisher and Cleanser), [2 sizes. S Witch Medal Polish. 3 tize? ? Primax Toilet Soap. = Cosy Boot Polish. 3 sizes. Bounty Soap. 3 sizes. = Bounty Carbolated Soap, 3 sizes. = Snowdown Soap, 4 sizes. = Snowdown Carbolated Soap. 4 Mwa = Imperial Naptha Soap. = Robin's Soap Powder. = Robin's Finest Soft Soap, 1 lb., 2 Ib-. = 4 lb. and 7 lb. tins. = R?bin't Ctam Toilet Soap, aMfted = perfumes. = Robin's Snowdown Aerated Candles (in = cartons), 2 sizes. 555 Blakantan Boot Polish (black and = brown), 2 sizes. = Spector (Cleanser pad Polisher)* 2 sizes 25 Craeker (Soap Flakes). S Naphtholite Soap. Checkmate Disinfectant Soap. = Mars Night Ligbts, in boxes containing 12-6 hour, 10—8 hour. or 8-10 = hour lights. == Paraffin Soap. Turpene Soap. == Saturn Metal Polish, (liquid), 3 sizes. = Saturn Metal Polish, (paste), 2 sizes. g | S /F you are unab le to call at the "Depot we will sen ? on reccipt of a 'P o., = IF ,)IOU are unable to cøll øt the Ðepot we will send, on receipt of a 'Posl = Cartl gioin, gour name and address. a cop,)l 0/ our Illustrated :Boot/el, == ceH<a<n<n? full ?<tfMcM?f<. ? ?reM ?— -= = THE "WORLD'S BEST" PUBLISHING CO., = WB9 ROYAL LIVER BUILDING, LIVERPOOL. = ^UHUwII„IU9 UUIIUIIllIIIIUIlllllllllllllllIliimillllUIUllIUIIllllllllllllllUMIIllUIIIHiHBlIlS=