Y Darian

Colofn y Gohebiaethau. I CYNNAL YH ACHOS. I Mr. Gol.Da genyf weled Uvthyr Mr. I T. Ddavies yn y "Darian" Chwefror 26 yn ymdrin a'r cynllun newydd o tv tag at Gviial yr Achos," a tlawciiydd gennym ddeall ei fod yn gweithio mor esmwyth. Ai nid huddiol fyddai i'r holl eghvysi 'fabwysiadu cyn- limi y cyfraniadau wvthnosol; byddai yn welliant bendithiol iddvnt yn gytfj-edinol, oherwydd mae cyfraniadau, er iddynt fod yn tyehain, os yn gyson yn debyg o ddod a nn\y i fewn na chasgliadau anamlach, ac yn fwy cydweddol ag urddas Pen yr Eg- lwys na symiau mawrion wedi eu casglu trwy ddulliau hydol ac amheus. Gesyd y dulliau hyn ddelw'r byd ar fywyd yr eg- lwp;, a'r canlyniad yw—y hyd yn lefeinio'r eglwys a'i bethau materol yn hytrach na'r eglwys yn lefeinio'r hyd a'i phethau cysegredig. Newidiwn ein ffyrdd fel y byddo llewyrch goleuni eto ar ein gweith- rediadau tuag at gynnal yr achos.—Yr eiddoch, etc., O.J: CYNIJIJFN 0 LYFRGELL AR GYFER YSGOLION ELFENNOL. Syr,—Yn adroddiad gwerthfawr y Bwrdd Addysg ar yr Ysgol Haf Gymraeg, aw- grymir y dylid cefnogi sefydlu llyfrgell- oedd ynglyn ag ysgolion dyddiol drwy ar- ddangos yn yr Ysgol Haf nesaf gasgliad o lyfrau cyfaddas. Mabwysiadwyd yr aw- grym gan Gyngor Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, ac awdurdodwyd yr ysgrifennydd i gvmeryd mesurau er sefydlu llyfrgell o'r fatli, ac i arddangos y llyfrau ddetholir yn yr Ysgol Haf yn Aberhondda ym mis Awst. A gaf fi gan hynny apelio drwy eich colofnau am gynhorthwy caredig awduron a chyhoeddwyr i wneud y rhestr mor ber- ffaith ag yn bosibl? Ni chyfyngir y rhestr o angenrheidrwydd i lyfrau Cymreig, ond bydd lie yn y llyfrgell i lyfrau Seisnig cyfaddas yn ymdrin a hanes, lien, chwedl- oniaeth, etc., perthvnol i Gymru. D. JAMES (Defynnog). Ysgrifennydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg. Treherbert. Y GWEITHIWR AMAETHYDDOL. I Mr. Gol.,—Ni fwriadais l'iu llith gyntaf fod yn gyfrinach, fel yr awgrvma Aronfa Grifiiths. Oni chyhoeddais hi yn y Dar- ian Credaf fod g,-nnyf hawl i ddwevd fy marn ar unrhyw ysgrif a welaf mewn newyddiadur, gyda chaniatad y Golygydd. Nid estyn cynhorthwy i Brynfab oedd fy amean ychwaith. Nid wyf, hyd yn hyn, wedi gweled angen help arno. Os wyf yn cofio yn iawn, awgrymodd Brynfab fod y maes yn agored. Dichon nad hollol ddi- hwys fydd Jiais dyn tlawd fel fi ar fater fel hwn. Y mae fy nghariad at y gwir yn o gymaint ag eiddo'm gwrthwjnebydd. Nid ymosod ar bersonsiu yw fy amcan, eithr yn hytrach ledaenu egwyddonon rhyddid a chyfiawnder. Gyda golwg ar sut y'm cleddir, nid yw o fawr pwys yn fy ngolwg. Byw yw'r cwestiwn, ac nid yw bywyd neb yn sefyll ar anildei- petha II sydd ganddo. Sonia iy inrawd am ryw facligen o'r vsgol foddodd ei hun am ei tod yn anfoddlon ar ei sefyllfa. Gwn innau am wraig i amaeth- wr yn Sir Aberteifi wnaetli yr un modd, yn herwydd methiant tymhorol. Daliaf at fy ngosodiad u berthynas i le cysgu gweision amaetliyddol, ac os ceir dau o bob deg foddlonant ar fynd i'r ty i gysgu, gallaf sicrhau na cheir rhagor. Mae genyf ddau frawd ar eu gwasanaeth yn Sir Aberteifi'n bresenol, yr heuaf yn cysgu ar y dowlad a'r Hall yn ty, a chredaf mai pur annodd fyddai cael yr henaf i adael y dowlad; hawddach fyddai cael gan yr ieuengaf adael y ty. Fel y dywedais o'r blaen, hum yn cysgu allan fy hun, ac 'roecld yr ystafell ym mha un y cysgwn, hob tijjyn cystal a phe cysgwn ar fy manblu yn ys- tafell y pendefig. Gwn yn dda heth ydyw gweithio dan^liais a gonnes ac erledigaeth gwn yn dda nefyd beth ydyw Hid a dialedd a dioddef oddiwrth gernodiau dwylaw haiarnaidd crib-ddeilwyr; ond d'weder y gwir er hynny, ae nid ei ddarnguddio. Ar y gweision hynny sydd yn cysgu allan ar y dowlad, a lleoedd o'r fath, y mae'r bai os oes bai yn bod. Ai nid diffvg unoliaeth, gonestrwydd ac uniondeb di-dderbynwyneb ym mysg gweithwyr ein giiii(ill -,ii-'r achos o'r gor- mes a'r anghylia wilder osodir arnynt ? Pwy sydd yn actio'r bradwr ym mhob cym- deithas y Trwy ynni a diwydrwvdd fy nwylaw enillaf fy tnara beunyd'diol; ond ai nid fy nghydw eithiwr 'dyw'r cyntaf t ddwyn y tamaid o law fy nihlentyn^ Dyma faes i ysgrifenu arno, ond ni chwenychaf y gorchw yl pruddaidd a chalon rwygol. Gyda golwg ar y cyhuddiad fod y bechgyn adaw- ant y wlad am y gweithfeydd glo yn tynnu'r cyflogau lawr ac yn achosi streics, credaf mai cyfeirio mae fy mrawd at y gorlanw sydd yn y gweithfeydd, ond nac anghoficd yr heidiau estroniair sy'n dylifo i'n gwlad, ac i'r gweithfeydd glo yn ar- benig. Gwyr fy mrawd yn dda am danynt yn y pentref bychan mae ef a minau'n byw, a'r pryder llwvthog achosant yn ein mysg. Yn sicr caiff yr estron waith, pryd y metha'r Cynuo yng ngwlad ei hun, i. mwynha'r estron fwy o ryddid, o dan ffug esgusawd nad ydyw yn deall gofynion deddfau ein gwlad. Sonia fy mrawd am y pentrefi hyny sydd yn heintio o welvau poethion. Gwir bob gair, ond carwn pan y bydd yn gyfleus ganddo, i ddod am dro genyf trwy adran neillduol o Gwm Tawe, lie nad oes yr un Cymro yn byw, er cael gweled o hono yr afiechyd a'r anfoesoldeh gerir ymlaen. Yn wir, nid oes eisiau mynd chwarter milltir o ddrws fy nhy, lie y J gwelir pedwar, lletywr, gwr a gwraig a phlentyn yn byw a chysgu mewn enw o I ddwy ystafell. Gofynaf ym mlia le mae'r bai, ai ar yr Amaethwr CymreigP GLAN ARTHEN. I O.Y.—Methaf a gweled yr atebai dadl I gyhoeddus rhwng Aronfa Griffiths a min- I nau unrhyw ddihen, gan na fyddai y rhai ddcuent yn?hyd 6 bosiM yn gwybod dim I am y nwnc.—G.A. v I

ARTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Fiat-Foot Supports, Steelless Easifit" Trusses, etc. lady attendant; Belts, Belt- Corsetst Elastic Stockings, Trusses, etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-2. List free. Tel 1282.-Allen Peaice, 2d Charles Street, Cardiff.

Cystadleuaeth y Ddrama yn Aberdar. (Parhad.) Un o'r prif gymeriadau ydyw Mafis, a hi gymer y llwyfan i agor tudalenau yr ystori. Ymddangosodd Mafis yn chwareus yn gjTflawn mewn myuegiani, llais, as ystum. Yr oedd ymddangosiad Simmons. y goruchw yliwr twyllodrus, a Grutfydd Elias (arv. einydd y gweitliwyr) yn gyffrous a tfyddlon i'r aiiigx'lchiadau. Yn dilyn wele Man Huw y weddw, ac yn ei hvm- ddvddan hi a Mafis portreadid gyda naturioldeb digu:<> yr aelwyd Gymreig. Yr oedd y ddirprvvyaeth gyda Mr. Wynn yn dda, ond yn y ddirprw-yaeth o flaen cyf- arfod cyffredinol v gweithwyr yn gampus, yn Haw n o ysprvd y i Yr oedd pen- d<'rtyniad Mr ynn yn liaw-uchel, a dial- edd Simmons wedi ei chwareu yn feistrol- gar. a'r canlyniad oedd gwrthryfel y gweithwyr. Hha id dweud i'r trafodaeth lielbulus gael ei chwareu fel darn o Aber- aman neu Donypandy ar eu goreu. Darn har'h tlws oedd vmweliad Gi uifydd Elias a'i gyfeillion a Mafis. Gruftydd yn urddasol a gafaelgar, a'i gyfeillion yn ategu yn dda. Mafis a Mari Huw yn naturiol. Golygfa chwareuwyd yn ymyl bod yn berffaith oedd hon gan Simmons a Davies, goruch- wyliwr y Glyn. Godidog, fechgyn. Pryd- ferth oedd y presentment i Mafis pan y daeth i gasglu gyda Gruffvdd Elias, ond angherddol oedd ei dychweliad i'r ty a'i rhuthro at gryd ei phlentyn. Dyma un o'r golygfeydd anhawddaf, a chwareuwyd hi gan Mafis a Mari Huw hyd yr ymylon. Yr olygfa rhwng Simmons, Davies a William Thomas yn fyw. Yr oedd yr holl amgylchiadau yn dilyn gyda Mr Wynn a Mrs. Wynn yn dlws iawn. Mr Wynn yn foneddig a meistrolgar. Caffaeliad i'r parti oedd Mrs. Wynn. Chwareuodd ei rhan yn ddeheuig. Rhaid llongvfarcii Gwen a John litiin-s mewn golygfa delyn- egol yn y Pare, a daeth Gwen drwy yr am- gylchiad helbulus pan y collwyd Master Tom yn ganmoladwy iawn. Yr oedd hon yn olygfa odiaeth o dda. Yr oedd John Huws yn hamddenol a'r canu yn ogleisiol. Hollol wahanol o ran ei nodwedd oedd dar- ganfyddiad Master Tom rhwng Mrs. Wynn a Mafis. Chwareuasant yr olygfa gyda pherffeithrwydd a angherddolwyd gan ddi- eithrweh- yr amgylchiad. Mae j ddrama hon yn orlawn o brudd-der. Yr oedd yr angladd a gwallgofrwydd Mafis yn llawn o ing meddwl. Dichon fod ymdrecli y ddan ddigrifddyn yma ac acw; yn y ddrama wedi gwneyd llawer i'w gorhwyso. Gwyn fyd na fyddai pob arweinydd llafur yn chwareu ei ran mor rymus ac urddasol a Gruffvdd Elias. a pliob perchen glofa yn meddu natur dda Mr. Wynn. Chwareu- wyd "Stori y Streic" gyda ffyddiondeb bywyd mewn drama sydd yn plymio dyfn- deroedd y teimlad dynol. Beth hynag fydd tynghed Parti Aberdar yn y gystad- leuaeth, deonglasant fywyd y glowr yn adeg gyffrous y streic yn odidog. LLAW GYFFES. I

Urdd Annibynol yr Odyddion I (Undeb Manceinion). I Yt- oed(I cerbydau trydanol y Cynghor Dosbarthol yn brysur iawn nos Fercher yn ellldo aelodau Dosparth Aberdar o Odyddion idd eu darlith borfforaidd, yr hon a gynhelid yn ystafell eang Cyfrinfa Teml Cariad dan arwydd y Ddraig Werlld (Green Dragon) ar wahoddiad caredig y Gyfrinfa. Llywyddai y Llywydd Dos- parthol. Thomas Henry Roberts, Aber- nant. Llenwid yr is-gadair gan yr Is- lyw vdd Dosparthol, James Palmer, Cwm- dar. Yr oedd nifer fawr o ymgeiswyr am yr arwyddion a'r arwydd-nodau, v rhai a holwyd gan y Cyn-ly wydd Dosparthol, Lewis John. o gyfrinfa gwraig y diweddar Richard Fothergill. Aeth yr ymgeiswyr drwy eu harholiad yn anrhydeddus. Yr oedd nifer anarferol wedi dod yn nghyd, yr hyn ddengys fod cyffro neu adfywiad yn t'ymeryd lie yn mlith yr aelodau.

Nodion Heolycyw. I GAN "CREUDDYN." I Nos Wener a nos Sadwrn, Chwef. 27 a'r 28ain, rhoddodd Goheithlu Heolycyw ddau berfformiad o Red Hiding Hood Rescue yn Ainon (B.), dan arweiniad medrus Mr. Gwilym Harry. Cafwyd y capel yn or- lawn y ddwy noson o wrandawyr astud. Yr oedd y plant yn edryeh yn hardd a phrydferth ar y llwyfan. Cymerwyd y gwahanol gymeriadau i fyny gan y person- au canlynol :—Red Riding Hood, Miss Margaret A. Davies, Penprisc; Mother, Miss Mabel Jenkins, Pencoed; Woodman, Mr Tom Evans, Heolycyw; Wolf, Mr Jas. Palfrenian, Heolycyw; Rose (Red), Miss Katie Hawkins, Fronheulog; Rose i White), M iss Mary J. Leyshon, High St.; Buttercup, Miss Mary Dunn; Robin, Mas- ter Arthur Haycock; Boy, Master Ed- ward Brain. Cyfeiliwyd yn fedrus gan Mrs. Dewi Thomas, Glangwili. Stage- manager, Mr Thomas Owen, Glangwili. Llywyddwyd nos Wener gan John Rees, Ysw., C.C., Pencoed, nos Sadwrn. Cy- merwyd y gadair gan y Parch. W. G. Davies, Penuel (B.), Penprisc. Yn sicr, Mr. Gol., dyma y w ledd oreu yr ydym wedi gael hyd yn hyn gan y plant, ac y mae clod mawr yn ddyledus i Mr Gwilym Harry am y modd y mae wedi dysgu y plant yn wyneh eu bod mor ieuainc. Yy oedd dat- ganiad y plant yn dlws a swynol dros ben. Yr oedd yr artistes yn cymeryd eu rhan i fyny yn naturiol, a hynny mewn llawn character. Yr oedd yr 'woodman' yn dde- heuig yn lladd yr wolf. Cynhygiwyd pleid- lais o ddiolch i'r llywydd gan Mr T. Owen, ac eiliwyd gan Mr J. Polfreman mewn araeth wresog. Cafwyd elw sylweddol oddiwrth y perfformiad. Y mae y cyfeill- ion yn Ainon wedi addaw gwledd o de i'r plant am eu gwasanaeth canmoladwy.

Seven Sisters. i Dydd Iau, Chwef. 26, bu Mr Dafydd j a Mrs. Ann Williams, Glasfan, yn dathlu eu priodas euraidd. Priodwyd hwy yn Eglwys Llancrwys, Sir Gaei-fyrddi. iu, gan y Parch. Watevn Herbert ar y 26ain o Chwef., 1864. Bu iddynt naw o blant, chwech o honynt yn awr yn fyw. Priod- odd y ferch ieuengaf ddiwedd y flwyddyn ddiweddaf a gweinidog i'r Annibynwyr yn Scotland. Yn eu ty hwy y oychwynodd achos y Bed- yddwyr yn y Seven, a Mr. Williams gafodJ ei anihegu a allwedd aur i agor yn ffurfiol gapel newydd Salem. Sicr yw na fu neb erioed yn fwy ffyddlon i unrhyw achos nag v mae teulu y Glasfan wedi bod i achos y Bedyddwyr yn y lie. EiddunWll iddvnt lawer blwyddyn eto i fwynhau prydnawn eu hywvd gyda'r achos y maent wedi bod ffyddlon iddo ar hyd eu hoes.

Cymrodorion Tonyrefail. I Nos Lun, Mawrth 2il, y cafodd y Gymdeithas uchod ei chyfarfod cy- hoeddus cyntaf, ac os gellir barnu llwyddiant dyfodol unrhyw achos wrth ei ddechreuad, gallwn deimlo'n hyderus fod dyfodol disglaer a def- nyddiol yn aros y Gymdeithas hon. Yr oeddent un ac oil yn ymddangos vn awvddus i wneud yr hyn a allent i gachv yr hen iaith; dyrchafu eu gwlad a'u cyd-wladwyr; gyru allan bob Die Shon Bafydd o'r wlad, a gwrthsefyl! pob gallu dirywiol at ein hiaith a'n cenedl. Y cadeirydd ocdd Mr D. P. George, llywydd y Gvmdeithas. Cymro alddgar a thwvmgalon, sydd bob amser yn sefyll i fyny dros hawliau ei iaith, ei wlad, a'i gcnedl. Prif ad-dyniad y cyfarfod oedd y delyn, yr hon sydd bob amser yn medru cyffwrdd calon a deffro teimlad y Cymro gwladgar. Y telynwr oedd Mr Llyfni Huws, Penygraig, yr hwn a wnaeth ei waith mor ardderchog nes yr oedd pawb yn teimlo mai "d a oedd bod yno. Yr oedd y penillion ganai o radd uchel, ac nid yn unig yn ddiddorol, ond hefyd yn addysgiadol iawn ac yn llawn o'r yspryd Cymreig. Cawsom ein siomi, mae'n wir, drwy absenoldeb ein dar- lithiwr, ond efallai nad oedd hynny yn ddrwg i gyd, gan ein bod wedi cael ar ddeall fod yn ein plith rai aelodau o dalentau arbennig fel cantorion, adroddwyr, a siaradwyr, ac y mae hynny yn rhoddi llawer o gysur i ni pan yn meddwl am y dyfodol. Ymhlith yr olaf oedd: Y Parch. Gwrhyd Lewis, y Parch. Daniel Jones, Mr David Rowlands, Mr J.,H. Rich- ards, Mr Tom Roberts, Mr David Evans, Mr H. Rowlands, Miss C. Davies, a dau gyfaill o Benygraig. Cynhygiwyd pleidlais o ddiolchgar- wch i bawb oedd wedi cymeryd rhan yn y cyfarfod gan Mr D. T. Jones, eiliwyd gan Mr J. H. Richards, a chydsyniwyd yn unfrydol yn y dull arferol. T.J.

Dim edrych yn ol yn Aberdar. Er pan gyhoeddwyd gyntaf yn y wasg y gyfres hir o adroddiadau lleol nid oes dim edrych yn ol wedi bod. Parha tystiolaethau lleol i ddylifo i mewn, ac—yn weil fyth—y mae y rhai y cyhoeddwyd eu hadroddiadau am y tro cyntaf flynyddau lawer yn ol yn cadarnhau y cwbl a ddywedasant yn y rnodd mwyaf calonog a digamsyniol. Darllenwch brofiad Mrs Jones Awst isfed, 1905.—Mrs S. A. Jones, 3a Bethel Place, yn agos i Gapel Bethel, Hirwaun, ger Aberdar, a ddywedai Dechreuodd fy an- hwylder, mae yn debyg, gyda anwyd a gefais tra wrth fy ngwaith. Weith- iau yr wyf yn twymo, ac wrth gwrs yn dueddol drwy hyny i gael anwyd. Cefais boenau creulon, llymion yn fy nghefn, ac o gylch fy lwynau, yr hyn a'i gwnelai yn anhawdd iawn i mi ymuniawni ar ol plygu. Chwyddai fy nghoesau a'm fferau, a chaffwn boen difrifol yn fy mhen. Yr oedd fy aren- au allan o drefn, y dwfr heb fod o'r lliw iawn, ac yr oedd ceisio ymwared yn boenus. Yr oeddwn wedi clywed am bel- enau poen cefn Doan at yr arenau, a darbwyllwyd fi i roddi prawf arnynt. Da genyf i mi wneyd hyny, oblegyd rhoddodd y blwch cyntaf ymwared i mi, ac ar ol eu defnyddio am amser gwellhaodd fy iechyd. Erbyn i mi gymeryd y trydydd blwch yr oeddwn yn berffaith iach, ac yn well nag y bum am amser maith. Y r wyf yn eu cymeradwyo o hyd yn awr. (Arwydd- wyd), (Mrs) S. A. Jones." Mawrth i9eg, 1913-agos wyth mlynedd wedi hyny—dywedai Mrs Jones:—" Da genyf allu dweyd nad wyf byth yn cael fy mlino fel o'r blaen, cyn i mi gymeryd pelenau poen cefn Doan at yr arenau. Gwnaethant les anrhaethol i mi, ac y maent yn ddiam- heuol y feddyginiaeth oreu at yr aren- au a gymerais erioed. Yr wyf yn wastad yn eu cymeradwyo." Pris 2s 9d y blwch, chwech o flychau am 13s gd, oddiwrth yr holl werthwyr, neu oddiwrth Foster McClellan Co., 8 Wells Street, Ox- ford Street, London, W. Peidiwch gofyn am belenau poen cefn a'r arenau-gofynwch yn glir am belenau poen cefn Doan at yr arenau, y fath ag a gafodd Mrs Jones.

¡ Llwynbrwydrau. Nos Fercher, Mawrth 4ydd, cynhaliwyd cyfarfod cystadleuol yn. y Ile uchod dan nawdd y Gymdeithas Ddiwylliadol. Clor- ianwyd y gerddoriaeth gan Mr J. B. Jor- dan (Tabor), a'r amrywiaeth gan Mr Ben Griffiths (Eurin Fardd). Y eadeirydd yd- oedd Mr Emrys Jenkins, Gwylfa. Wele rhestr o'r buddugwyr: Unawd i blant, Wm. Henry Evans. Adroddiad, cyfartal, Gwen Roberts a Tilly Phillips. Tenor solo, Mr Dick Rees. Darllen, i blant, cyfartal, Mary Jones a Edith Roberts. Unawd bass, cyfartal, T. James Jones a David Jones. Englyn, "Y Dafarn," Ffugenw "Hen Gfoc." Araeth ar y pryd, John Thomas. Y cyfeilydd ydoedd Mr Willie Roberts, a'r ysgrifennydd Mr Wm. J. Lewis. I GOLWG Y MOR.

Am bob math o Argraffwaith ymofyner yn Swyddfa'r "Leade '&'r "Darian," 19 Cardiff Street, Aberdar. :J.&

Ar y Twr yn Aberdar. I "Rhai agweddau i'r Deffroad Cen- edlaethol oedd pwnc araith y Parch. W. Davies, M.A., Bethania, i'r Rhyddfrydwyr leuainc dydd Sadwrn, Chwefror 28am. Dywedodd bethau celvd, a diau y deillia daioni o honynt. Ystyrrir y Sais yn uwchddyn yng Nghymru heddyw, ac yng ngoleuni prnodiadau lleol i swyddi yn y cylch hwn yn ddiweddar dywedodd galon y gwir. Pwv ga'r brasder? Saeson gan y Cvngor Lleol, a chan lywodraethwyr 1 vr Y sgolion Canolraddol. Sais a etholwyd yn archwilydd gan y Cyngor, Sais yn "attendance officer," Saeson sydd ynglyn a'r cerbydau trydan, Ysgotes yw prifathrawes Y sgol Ganolraddol y Merched, Sais a ddewiswyd yn ddiweddar yn vsgrif- ennydd cvnorthwyol Bwrdd v Gwar- cheidwaid, fel os pery pethau fel y maent gellir cymeryd yn ganiataol mai'r ffordd i Iwyddo i gael unrhyw swydd gyhoeddus o bwys yn Aberdar yw gwadu yr iaith a'r genedl. Diwrnod golchi yn dod Yma, ebe Mr Davies, yn etholaeth Henry Richard cynrychiolir ni gan un na wyr ddim am ein hanes, ein dyheuadau, a'n delfrydau. ond y mae diwrnod golchi yn dod a gobeithio y golchir y staen vmaith. Pwy sydd yn gofalu am y tal i hen bobl? Wele fater i'n haelodau Sen- eddol i alw sylw ato ar lawr St. Steffan Pa synwyr sydd mewn gyrru Saeson i ymweled a'n hen bobl uniaith? Yng nghymru dylid penodi dynion a all wneud eu hunain yn ddealladwy i'r dosbarth y disgwylir iddynt eu gwasanaethu. Os nad ellir cael Cymry i wneud y gwaith, hwyr- ach y ceir digon i weithredu fel cvfieithwvr iddynt. Dyma g-vflc i aelod Seneddol i wneud cymhwynas i ddosbarth diamddiffyn. A ydyw Saul ymysg y proffwydi? Ceir llawer yn proffwydo y dyddiau hyn ynghylch tynged yr iaith Gym- raeg. Disgynodd yr yspryd proffwydol ar y Cynghorwr George Powell. Dywedai y byddai i genedlaetholdeb Cymru orfyw yr iaith; mewn geiriau ereill, y byddai'r iaith farw a Chymru bafhau. Gadawn y mater rhwng y Cynghorwr a'r Pen beirdd Eu ner a folant, Eu hiaith a gadwant, Eu tir a gollant, Ond gwyllt Walia. "Josiah" (Ogden) oedd y draethgan a berlformiwyd gan gor yr Eglwys Undodaidd Saesneg. Yr arweinydd oedd Mr Dan Davies, L.T.S.C., a gwnaeth ei waith yn ardderchog. Cynorthwyid y cor gan nifer o gan- torion poblogaidd. Gwasanaethai'r Prifathro T. Lewis, M.A., Aberhonddu, yng ngwyl bre- gethu Bethany, Godreaman, Sul a Llun, Mawrth iaf a'r 21I. Ar yr un dyddiau gwasanaethai y Parchn. J. Evans, B.A., Caerdydd, a J. T. Gregory, Caerfyrddin, yn Horeb, Llwydcoed. Llongyfarchwn Ficer Aberdar, sef y Parch. C. A. H. Green, D.D., ar ei benodiad yn Archddiacon Mynwy. Gall y Ficer bregethu yn Gymraeg yn ogystal a Saesneg. Ei briod yw'r anrhydeddus Mrs Green, sef merch hynaf Arglwydd Merthyr. Bu yn Ficer Aberdar yn hwy na neb o'i flaen, ac y mae ef a'i briod yn dra phoblo- gaidd yn y lie.

Muriel, Merch fechan Mr. a Mrs. James Thomas, C.M., Cartrefle, Mount Pleasant Street, Trecynon, Aberdar. Muriel Thomas,-hardd enettig, Union yw dy lwybrau glan; Rhosyn cock ar ael dy ruddiau, I ti heddyw hawlia gan; Eilun serch wyt ti, 0 Muriel, Laned yw dy wefus gwrel. Ti, Frenhines y Cartrefle, Henaidd yw dy eiriau mwyn; Oriau'tli oes sydd oil yn wynion, Megys brieill llawn o swyn; A sur ydyw nen dy fywyd, Sy'n prophwydo i ti wynfyd. Cariad heddyw fyna wlawio Arnat ei lawrvfau cam; Rhwng y blodeu trefna'th fywyd, Tros y gorwel tafl y drain; Rheda serch i'th wasanaethu, Erot gwylia ddydd a nos; Fel y wawr yn nor Goleuni, Laned ydyw swyn y tlysni, Egyr ar dy ruddiau'n rhos. Tros dy fywyd glan, dl-halog, Rhed aberoedd tyner gras; Engyl cariad sy'n dy wylio, Cad want draw boh picell gas; Yn dy fywyd, Muriel anwyl, Na foed dim i dori'th hedd; Oes i'r le,;ti,-pan dda,,i-'r diwedd, Ni raid i ti ofnir bedd. Ar ddaioni rho dy feddwl, Bvdd dy Lvwvd felly'n gan; Er niw* v-i enill cwinr.r Tesu, Rho dv fvwvd iddo'n lan; Dal i weithio, cei noswvlio, Ar v dalar heh ddim braw; Rhan y gweithiwr ydyw nefoedd Euraidd yn y hyd a ddaw. GWMRYN. Chwef. 16eg, 1914. G'VMRYN.

Chwedlau Hamdden. Cyfres o ystraeon riifyr. Gan J. TYWI JONES, Glais. Mewn Llian, Is. Mewn Amlen Bapur, 9c. Drwy'r Post, Is. 2c. a 1 (fle. Y digrif yw nodwedd fwyaf amlwg pob ystori, ond y mae ambell darawiad grymus a difrifol yn y llyfr; y mae'r moesoldeb dwys sy'n rhedeg drwy'r ystoriau, a'r syniad am chware teg, yn sicr o fod wrth fodd gwerin iach gwlad." -0. M. Edwards, Ysw., M.A., yn y Cymru. Rhwng difrif a chware, rhydd fon- I clust i lawer arferiad a gwbl haedda'r driniaeth, ac y mae'n iechyd meddwl sylwi ar ei fedr i weinyddu'r oruchwyl- iaeth hono. Os gall unrhyw un ddar- llen—'Beth sydd mewn Het l' heb deim- o ei ochrau yn hoIlti gall, chwerthin y mae yn wrthrych tostun a dweyd y lie. af. Er wedi darllen y ston hon o'r blaen, deil yn ei bias o hyd.Cemlyn yn y Western Mail. Yr oil yn fyw gan ddyddordeb a syl- wadaeth graff, finiog. yr Awdwr ar gy- meriadau a bywyd Cymru ymhob gwedd arnynt."—Ifano yn y Cardiff Times. Gellir eu oael trwy law Qwerthwyr y "Darian."