Y Darian

Colofn y Beirdd. Anfoned ein cyfeillion barddol eu cynyrchion i'r Hendre, Pontypridd. Ceinwen Lewis.- -Englyn twt ddigon. Marchog y Rhondda.—Gresyn fyddai cyhoeddi y gun liun i'r Marchog an- rhydeddus. Mae dymuniadau yr awdwr yn eithaf da, ond nid oes defnyn o wlith yr awen arnynt. Dyma ddvvy linell, yn enghraifft: 'Doedd neb yn fwy clodus na hwn. mi rof her, Pan ydoedd yn Esquire cyn mynd vn Syr. GaP yr a wd .vr gael y gan yn ol. OR bydd yn dewis. i'w chvflwyno yn bersonol i'r gwrthddrych. ChnJ am gan salaeh na hi wedi mynd iddo. Druan o'r Marchog. Y Marchog, eto. Dyma gyfres o englynion gorchestol. Mae ynddynt arabell linell sydd yn dweyd mwy na llawer can, megys: Annibynwr i Jbob EnN-ad." Dywed am ddyledion y Capelau: 0 flaen ei law fel niwl ant." Mae yn yr englynion ambell darawiad na wyddai nemawr o feirdd am yr hyn a'i cyffrodd. Bu yr awdwr yn gymydog i'r Marchog am flynyddoedd. Mae y bardd yn medru gwisgo ffeithiau yn farcldonol, a dyna'r gamp ar destyn fel hwn. Sylwed ein beirdd ieuainc ar y cynghaneddion cywrain sydd yn y llin- ellau canlynol:— Dydd clod yw ei heddyw claer Roddwyd uwch enw ruddaur. 0 liw'r perl, neu leufer li, 0 glaf wely Rhagfyr oes. X id ffol o beth fyddai i gyfeillion y Marchog osod yr englynion hyn yn yr anerchiad a fwriedir ei gyflwyno iddo. Y Bwth.—Telyneg ragorol. Croesaw, gyfaill. Cofiaf am danoch, oddiar y dyddiau gynt. Y Cwmwl, etc.-Caneuon llithrig a swynol. Cymerwch ychydig fwy o am- ser i ysgrifennu, a rhoddwch dipyn o inc uwchben y lythyren 'i.' Gresyn frethu gormod ar y cysodydd sydd yn gweithio wrth y fodfedd, ac nid ar "hur." I'r Swyddfa.—Dewi Haulwen, T. Isaae, Ednant, Dafydd o'r Lhvyn. Mae un o'ch gohebwyr yr wythnos ddiweddaf, wedi "dangos ei ddanedd" arnaf. Oni bae iddo wneud hynny, buaswn yn ceisio "dal pen rheswm" ag ef. Dywed fod gennyf "bye-laws" i mi fy hun, am i mi anghymeradwyo y geir- iau cwthwn, rhagwn, ac odiaeth. Oes, mae gennyf bye-laws. A phaham lai ? Onid y cyfryw yw yr olwynion sydd yn gwneud i beiriant pob cyfraith i weith- io '? Cyhyd ag y byddaf yn edrych ar ol Colofn Farddol y Darian, bydd y bye- laws sydd gennyf mewn grym; ond dichon na chadwaf at "lythyren" y cyfryw, pan fydd disgybl gwylaidd yn curo wrth fy nor. Ond llygad am lygad, a dant am ddant fyjd hi i bob un o yspryd eich gohebvdd. A phaham y cwyna? Nid wyf am ei orfodi i ufuddhau i fy neddfau. Gwyr sut mae osgoi licb un o honynt. Nid myfi yw yr unig un sydd wedi collfarnu y gair "odiaeth." Nid wyf yn collfarnu y gair, ond yn unig y defnydd a wneir ohono- llanw tyllau. Beth well ydych o ddweyd baban tlws odiaeth? Os ydyw yn dlws, beth dlysach ydyw gyda'r ychwanegiad ? Am cwthwn a rhagwn, ni wyr un o bob cant o ddarllenwyr y Darian beth yw eu hystvr, ac mae yn amheus i mi nad wrth chwilota Geiriadur y daethant i'r englyn a gollfarnwyd gennyf. Yr wyf yn diolch i fy nghyhuddwr am fod mor baelfrydig ag anfon y Darian i'w gyfeill- ion ar lan y Fenai, a thudraw i'r mor. Ond a fuasai y rhai hynny yn gwybod beth a feddyliai y bardd wrth y ddau air dieithr 1 Os ydynt mor hydddysg a hynny, bendith ar eu pennau. Ond nid er mwyn y ddau hynny yn unig y mae Colofn Farddol y Darian yn cael ei threfnu gennyf. Nis gwn i beth yw yr ysfa sydd mewn ambell fardd am ddefn- yddio geiriau anarferedig. Pe llosgid Geiriadur Odlyddol Cynddelw, byddai llai o honynt ar hyd y wlad. r

SYR W. J. THOMAS, YNYSHIR, I MORGANWG. Ymddiriedir darlleniad yr englynion canlynol i'r Yswain gydag unrhyw eglurhad llenyddol i'r Parch. Edward Charles Davies, Saron, Ynyshir. Hawddamor i ragoraf—Gymro sydd Ddinesydd hynawsaf; Syr William James siriolaL Am ei gwm yn gwlwm gaf. Bu nwyfus fab yn ufydd—am oes braidd Yn maes prawf a chprydd, I'w gymwyso i froydd, Hafaidd swyn ei foddio sydd. Ar drot er pan yn grotyn-y bu heb Wybod swydd seguryn A'i hen dadcu yn deddfu'n dyn Goruwch amod mewn gorchymyn. Swyn a chais masnach oesaii-tri phwll mawr Tra phell eu mwn gloddiau Gwyliai'r oil gan eglurhau I'w daid y gweithrediadau. Yn merw'r llif mawr a'r llafur,—ni laesodd Ei hwylusaf natur; Gwyliedvdd a gweladur 0 galon ffyddlon a phur. Caled cyn dydd clod canaid, oedd arno Dan ddwrn gofal ddibaid; Hughes bach," pwy'n amgenach gaid a i, 'n help i'w enaid' Gwyddai boen a godde' beunydd,— gwyddai Am agweddion gweinydd Ond gwelai'n mlaen ar daen "dydd" Ac ynddo swynion gwynddydd. Ys. dyma oes y Tomosiaid-yn hoew Newid o angenrhaid Tywynbur Farchog tanbaid O'r hen gyff yn dirion gaid "Heddyw" yw'r dydd, a'i wrid aur--yn fwyndaen Fendith cylchoedd diaur; Dydd clod yw ei heddyw clau, Roddwyd uwch enw rhuddaur! Wele deilwng deitl dilys,t. wedda'r Haeddol gyfaill hysbys; Gradd o deilyngdod o lys Y Brenin i bor Ynys. Syr Ynyshir i'w wen sedd,- a godwn Gyda bloedd ddiddiwedd; Mawr wych gawr, a marchog hedd, A'i wrid fel ei anrhvdedd. Bywyd hoen o ddibaid yni,a gras O'i gryd yn ei loewi I iiw perl, neu leufer li O'r glanaf grog oleuni. Trwyadl yn mhob tarawiacl—gwysia twyil O'i gwysi teg-wasdad; Hawddgarol wedd ger y wlad, A myrr lond ei gymeriad. Annibynwr i bob enwad,yw'r glan A'r Glo-Farchog Ynad; Yn gyforiawg o fwriad, Hwylus lyw i leshau'i wlad. Dyledion trymion, tremiant,-lysoedd Hen eglwysi moliant; 0 flaen ei law fel niwl ant, I'w lie heddyw daeth llwyddiant. Nid i'r pwrs, ond i'r person-y cenir Canys egwyddorion, Ysgoga bwysig eigion, Ei ddwfn fryd a'i ddiofn fron! Dyn diwyd, nod ei awydd-yw pinacl Penaf gymdeithasydd; Noddwr cryf wyddor crefydd, A'i draed ar gyfandir dydd. Canoedwyr, glowyr glewion.angor- ant Yn nghariad ei galon; Eu lies a'u hewyllysion Dania ei frwd lydan fron. Dyna'r weddw lorn dan rudd wieb-Li gwaedd Yn gwyn,—yntau'n ateb; A daw'r hen wr druan heb Ond gwendid i'w gu undeb. Cleifion geir mewn clwyfau'n gorwedd, —a'u nos Yn llawn ysig chwerwedd; Ond. wele wr hudol wedd Yn gwawrio dydd trugaredd. Llu'r "Clafdy"—hen lety luey -anwyi- ant Syr William am einioes; Cynaliwr, ca enw eiloes, 0 glaf wely rhagfyr oes. Ei lwybr, brasder dyfera,—"ysbyttai'r" Oes heb atal nodda; 0 gwr y don daw "gair da" Fel enaint na ddiflana. Bryn awel mewn bri newydd,—arwisgir Yn rhwysg uchel fynydd; Goludog ei aelwydydd, Yn ardderchog Farchog fydd. Syr William James siriolir- hyd ei oes Yn dywysog cywir; A theilwng y bytholir Aur ddinas hardd Ynyshir. 15. HEULWEN WILLIAMS. 3 Bethel St., Pontypridd.

Gohebiaeth Fasnachol Farddol. Rhwng Crymlyn a'r diweddar D. Ab Owen, Gwaith Alcan Treforis. Crymlyn yn Canmol ei Lo. Glo goreu dorodd mandrel, Fe lysg yn wenflfam uftie); Fe dawdd y pros gan ryw ei wres, Mor hawdd y pobai game!! D. Ab Owen yn Cyru Archeb am Lo. Os gyrweh, anwyl Grymlyn, O'ch glo i mi rhyw fymrvn,— Un truck y dydd yn ddigon fydd, Xi'ch talwn ben y ilwyddyn. D. Ab Owen yn Achwyn ar y Glo. Maddeuwch, Grymlyn, rwgnach, Eich glo erioed fu gwaelach; Rhyw slag a baw geir drwyddo draw, 'Dvw'r diawl ei hun ddim bryntach! Crymlyn yn Danfon Pellebr i Ofyn am Ddychwellad ei 'Drucks.' Os gyrwch gwmni glanbryd Fy nhrucks yn ol mewn iawnbryd, Dymunaf godiad swllt y blwch, A heddwch ddyddiau'ch hywyd. D. Ab Owen yn Ateb. Mae rhai o drucks eich Cwmni Yn awr yn rhydd o'u llwythu; A'n gobaith yw y bydd yr oil Yn rhydd cyn dydd y fory. 0 leiaf gwnawn ein goreu I'w dadlwyth cyn y boreu, Ac os y methwnJ gwn y gwowoh O'ch calon i ni faddeu.

Traethgan Judas Maccabsus. (Parhad.) Can i Soprano yw y Pious Orgies, can dduwiol a thyner. Yna daw y gydgan odidog, "0 Father, whose Almighty power." Llais gobaith glywir ynddi yn y rhagolwg godi o Dduw arweinydd newydd. Yn y symudiad olaf rhoddir testyn gan y bass a drosglwyddir gan yr alto i'r lleisiau ereill. Yn yr adroddgan sydd yn canlyn hysbysir fod y weddi wedi ei hateb, ac yn yr alaw, "Arm, arm ye brave," y mae Simon yn eu calonogi a'r newydd gael o honynt ar- weinydd. Atebir gan y genedl yn y gydgan, "We come in bright array," gyda chynorthwy yr offerynnau. Yna daw Judas a'i alaw, "Call forth thy powers yn galw arnynt i ymrestru dan ei faner ac i ymdaflu i'r rhyfel. Dilynnir hon gan adroddgan un o wragedd Israel yn gweddio am fen- dith ar yr arweinydd. Tyr y violen- celo i fewn yma, ac yna ceir yr alaw, "Come ever smiling liberty," yn y mesur 6x8 gan soprano, a gwawr ddedwydd rhyddid yn ymddelwi ynddi. Yn y gydgan, "Lead on," gwelir Judas yn arwain, a'i fyddin yn ei ganlyn. Anogir hwy gan eu cad- fridog mewn adroddgan i ennill neu farw. Trio ddaw nesaf, "Disdainful of danger," yng ngolwg y rhyfel, yn symbylu i frwydr, a Judas yn ateb mewn adroddgan fer yn eu cymell i ymddiried yn Nuw. Atebir gan y genedl yn y gydgan, "Hear us, 0 Lord," trwy droi at yr Arglwydd. Yn I awr daw'r llenni i lawr wedi cyrraedd y frwydr. I "Fallen is the foe" yw'r gydgan sydd yn darlunio'r frwydr. Yn v dechreu y mae'r tenor a'r bass yn unsain. Daw fuge yn fuan yn y treble a'r alto yn canlyn ynghyda'r lleisiau ereill yn eu tro. Yn adroddgan gwraig o Israel, rhif 30, cenir gobaith sicrhau rhyddid, pan y daw gwraig arall ymlaen yn canu deuawd o fawl i Dduw ac yn galw arnynt i dynnu'r telynnau oddiar yr helyg. Gweir y ddeuawd hon drwy y gydgan, "Tune your harps." Cor- onir Judas mewn adroddgan sydd yn canlyn gan soprano, ac yna daw'r alaw orfoleddus, From mighty kings he took the spoil." Disgrifir v tangnefedd heddychol a deyrnasa dros y wlad yn y ddeuawd a'r gydgan; nesaf, "Hail, Judea, happy land." Can i denor sydd yn dilyn, How vain is man," yn gwatwar y dyn ofer sydd yn canu rhyfel ac yn ymddiried ynddo ei hun. Daw swn rhyfel newydd yn yr adroddgan sydd yn galw arnynt i barotoi gan un o feibion Israel. Alaw j a chydgan yw Ah N\rett-hed Is- I rael yn cwyno, ond cvsurir hwy j mcwn adroddgan gan Simon. Rnodd- j ir golwg ar Dduw yn gweithio yn yr alaw nesaf, "The Lord worketh won- ders." Yna daw Judas ymlaen mewn adroddgan yn cyhoeddi rhyfel. Yn y Sound an Alarm clywir ef yn galw ei filwyr i'r gad. Atebir ef mewn cyd- gan leddf ond benderfynnol i ryfela. I Rhybuddir hwy yn yr alaw, Flattering men may deceive you rhag gweniaith, ond yn y ddeuawd sydd yn canlyn ccir sicrwydd na ddigwydd mo hynny. Sopranos sydd yn canu y ddeuawd, Never bow we done," ac arweinia i'r gydgan, "We never will bow down." Yma y gorffen yr ail ran o'r draithgan. Agorir y drydedd ran yn gontralto, "Father of Heaven," o flaen gwledd gysegredig yn dymuno ei fendith Ef, ac yna daw adroddgan i denor. Un o ferched Israel yw'r peth nesaf yn rhoddi adroddgan yn dymuno hedd- weh o hynny allan. Deffroir y gerddor- fa yn swn yr alaw, So shall the lute and harp awake." Yna daw'r plant dan ganu, See the conquering hero come," a'r rhyfelwyr yn dychwelyd yn orfoleddus o faes y rhyfel gan eu hateb yn y solo sydd gan yr "horns," a'r morwynion yn torri i fewn i chwvddo moliant y plant. Ar ol hyn clywir swn traed y gorchfygwyr yn y March. Cyflwynir mawl i Dduw yn y gydgan, "Sing unto God" am y rhyfel. Yn nesaf ceir adroddgan fer, "Peace to my countrymen," a ddi- lynnir gan gydgan o ddiolchgarwch am heddwch, sef "To our Great God." Croeso'r gorchfygwr yw testyn yr adroddgan sydd gan wraig o Israel, a chyfrif y bendithion yw gwaith y ddeuawd sydd yn ei chanlyn. Daw'r alaw, "Rejoice, 0 Judah," fel ar- weiniad hapus i'r gydgan orffennol, "Haleluiah, Amen," i'r oil uno eu lleisiau, a'r drvfa fawr mewn canu i Dduw. Arweinydd y cor yw y brawd ffyddlawn a gweithgar, Mr J. J. Phillips, A. C., a chynorthwyir gan gerddorfa a chantorion adnabyddus. DEWI. O.N.-Cofier am y perfformiad o'r I draithgan hon gan Gor Heolyfelin nos Iau, Chwefror igeg, 1914.

Bwrdd y Golygydd. I Mewn Llaw: Sion Sana, Pantycoblyn, Merthyr Vale, Cyflafan y Diniwed, Taith i Lydaw, Y Geninen a'r Wyl Dewi, Cwmbach, etc., etc. Y Sosialiaid.-Ysgrifenna gohebydd Pontycymer atom i ddweyd fod y Sosial- iaid y lie hwnnw yn taeru mai Syr Alfred Mond bia'r "Darian." W el, nid yw'r adran eithafol o'r Sosialiaid yn rhyw ofalus iawn am eirwiredd. Nid yw gwirionedd yn dygymod a hwynt, ond y mae ynddynt dalent ddibendraw i wneud busnes o gelwydd. Nid oes a fyno Syr Alfred Mond a'r Darian. Ni anfonwyd ato am ddimai, ac ni anfonir chwaith. Sid oes yr un gwr cyfoethog arall wrth gefn y "Darian." Rhai wrth eu diwrnod gwaith yw'r Cwmni i gyd. Ymddibynna'r "Darian" yn hollol ar sel wladgar ac ewyllys da y werin Gymreig.

Pedair Mlynedd ar Ddeg o I Ddiffyg Traul. Poen, Gwynt, Cur Pen, Gwaelder. Gwellhad Hynod Trwy DABLEDI DR. CASSELL. Pedair mlynedd ar ddeg o ddiffyg traul—meddylier am hyn. Pedair mlynedd ar ddeg o boenedigaeth ddydd- iol. Hyn fu profiad Mrs. Rowe, 2 Gloucester Street, Newport, Mon., hyd oni chafodd Dabledi Dr. Cassell, ac y gwellawyd hi fel y gwellasid miloedd Mrs. Row, New- port, Mon. eraill. Dywed hi:— Dioddefaswn bed air mlynedd ar ddeg oddiwrth ddiffyg traul, ac ni fynnwn weled ci yn mynd trwy yr hyn yr aeth- um trwyddo yn yr amser hwn. Dio- ddefwn oddiwrth wynt a chin- ingol yn y pen braidd yn ddyddiol, a pharai ymborth y fath boeti i mi fel yr ofnwn fwyta o gwbl. Ond os byddwn am amser heb fwyd, awn cyn wanned fel y teimlwn fy hun ar lewygu. Ni chefais vyddhad hyd nes i mi gael Tabledi Dr. Cassell. Yna gwellais bob dydd, ac yr wyf yn awr mewn iechyd rhagorol. Y mae gwellhad ar ol gwellhad, hyd yn oed yn yr achosion mwyaf eithafol, wedi profi mai Tabledi Dr. Cassell yw y feddyginiaeth sicraf a ddyfeisiwyd at Fethiant y Nerves, Tlodi Gwaed, Gwen- did. Diffyg Cwsg, Poen Giau, Curiad r Galon, Afreoleiddiwch y Stumog a'r Arennau, Gwendid Plant, Parlysiad y Cefn a'r Giau, Dihysbyddiad Cyflredin- ol o Nerth y Corff, Lludded yr Ymeii- ydd, a phob math ar fethiant yn y cyflwr. Anfoner 2g. heddyw i Dr. Cassell's Co., Ltd., 418 Chester Road. Manchester, am sampl rhad. Gwerthir y Tabledi gan yr holl Fferyllwyr am 10?,c.. Is. lc" a 2s. 9c.—y maent olaf yw y rhataf yn y diwedd.

Treharris a'r Cylch. GAN "CEIRIOSYDD." Yr wythnos gyntaf yn Chwefror y cynhaliwyd cyfres o gyfarfodydd dir- westol yn y cylch, dan nawdd Eglwysi Bedyddiedig Dyffryn Mer- thyr. Yng Nghalfaria, Merthyr Vale; Carmel, Troedyrhiw; Brynhyfryd, Treharris, a Chalfaria, Abercynon, y cynhaliwyd y cyfarfodydd, y Parchn. D. P. Evans, Merthyr Vale; J. Davies, Troedyrhiw; W. Jones, Tre- harris, a B. Howells, Abercynon, oedd y llywyddion, a'r Parch. T. H. Morgan, Aberfan, oedd cadeirydd y; Pwyllgor Cyffredinol. Y Parch. T. Morgan Sciwen, oedd y darhthydd, a siaradodd gyda nerth yn yr oil o'r cn-farfodydd. Llawenydd calon i ni j oedd gweled y brawd aiddgar o Sciwen yn dal mor gryf a gwrol. Cymerwyd rhan hefyd yn y cyfarfod. vdd gan y Parch. M. Jones (M.C.), Aberfan; Roberts (A.), Edwardsville, I a J. R. Davies, Abercynon, Mr D. W I Davies (myfyriwr), Penrhiwceibr, yn } nghyd ag amryw o leygwyr o'r cylch. j Teneu fu y cynulliadau, ond credwn fod had wedi ei hau a ddwg ffrwyth cynvrchiol yn ei bryd. Dyma Gymdeithas Ddirwestol y Merched a'r Gwragedd, a phrydnawn Llun diweddaf buont yn mwynhau wrth y bwrdd te yn Festri Bethe!, j Treharris, ac yn yr hwyr yn mwyn- j hau gwledd o natur arall wrth wran- I do ar Mrs Miles (priod Uwch-Gwn- stabl Aberdar) yn siarad. Dywedodd lawer o bethau pwysig a gwerth eu cofio a'u cario allan wrth ferched a gwragedd Treharris. Siaradwyd hefyd gan Miss Jennie Warren, Mrs Folkes, Mrs Davies, etc. Cadeiriwyd gan y Parch. W. Jones, Brynhyfrvd. 0 For i For oedd testun darlith ddiddorol gan y Parch. Phillip Jones, Llandeilo, yng Nghapel Bethani-i (M.C\) nos Lun, Chwefror gfed. Blin genym gofnodi marwolaeth y chwaer adnabyddus Mrs M. Davies, anwyl briod Mr Thomas Davies, gynt o Fell Street, Treharris, ond yn ddi- weddaf a breswylient gyda'i merch ieuengaf, Mrs Price, yn yr Oaklands. Yr oedd ein chwaer anwvl wedi cyr- hacdd yr oedran teg o 72 mlwydd oed. Bu yn byw yn Nhreharris er cychwyn- iad y lie ag eithrio rhyw dwy flynedd y buont yn ardal Abergwaun, o'r hwn le y dychwelasant tua blwyddyn yn ol. Bu hi a'i phriod yn cymcryd ihan flaenllaw yn nghychwyniad achos y Bedyddwyr yn Nhreharris, a bu ei chartref yn Babell y Cyfarfod cyn corffoliad yr eglwys, ac yn Hetty eysurus i fforddolion Seion. Yr oedd ivn awr yn un o'r aelodau hynaf ym Mrynhyfryd, a'i phriod oedd un o ddiaconiaid cyntaf yr eglwys. Fel mam yr oedd yn dyner a gofalus iawn, ac fel aelod crefyddol yr oedd yn ddiarebol am ei ffyddlondeb yn y moddion hyd wythnosau olaf ei hoes. Magodd deulu lluosog, un o honynt Mrs Nicholas, priod Mr David George Nicholas, overman yn Nglofa yr Ocean, Treharris, a'r ferch ieueng af yw Mrs Price, priod Mr Isaac Price (Irlwyn), goruchwyliwr Cwmni Ys- wiriol y Prudential yn Nreharris, a mab iddi yw Mr John Williams, Thornwood, Treharris. Claddwyd hi dydd Sadwrn, Chwefror 14, yn Nghladdfa Birchgrove, Treharris. Gwasanaethwyd ar yr amgylchiad gan y Parchn. W. Jones (ei gweinidog hoff), D. Phillips (A.), Tabernacl; ar lan y bedd gan y Parchn. W. D. Nicholas, Bethel; J. E. Thomas, Glan- aman; D. C. Davies, Resolven, a J. Pumsaint Jones (M.C.), Treharris. Gwelsom hefyd yn yr angladd Mr R. G. Thomas, myfyriwr; B. P. Evans, F.R.S.A., Arfryn; Dr. T. D. Ed- wards, organydd, etc., etc. Cydym- deimlir yn fawr a' i phriod galarus sydd wedi ei adael ar ol ar fin ei So mlwydd oed. Marwolaeth ara l l oedd y brawd hoff Marwolaeth arall oedd y brawd hoff F\an Bevan, diacon yn Eglwys Brvn- hyfryd, a cheidwad tv y capel er vs blynyddoedd. Brodor ydoedd o gym- ydogaeth Hebron, Dowlais, lie y mae lluaws o berthynasau a chyfeillion iddo hyd heddyw, ond yn Nhreharris y trigai ef a'i deulu er ys blynyddoedd lawer. Taith arw trwy gystuddiau gafodd Evan am flynyddoedd. Natur- iol iawn fyddai gwrando arno yn canu yn y cywair lleddf— Beth sydd i mi yn y byd Ond gorthrymder mawr o hyd,' ctr. VOnd er y cyfan yn y cywair lion v caem ef bron bob amser, a chyda'r sirioldeb a'r hapusrwydd hwnw nas gallai neb ond Cristion ei feddu yi; nghanol ei boenau arteithiol. Un o r pethau cyntaf i mi glywed ar fy nvfoJ- iad i'r lie 10 mlynedd yn ol oedd cyfeiriad at yr ergydion trymion trwy afiechyd ac angau ar deulu Evan Bevan, ac felly y parhaodd hyd y diwedd. Ond yn nghanol y rhyferth- wyon clywsom ef yn canu yn soniarus vr adnodau olaf yn llyfr y Proffwyd Habbacuc. Magodd dyaid o blant; pedwar o honynt yn fyw ac yn was- anaethgar yn Seion. Un o'i fechgyn yw arweinydd y gan yn Ysgol Sul a Gobeithlu Brynhyfryd. Nos Wener diweddaf yn ei 59 mlwvdd oed braidd yn annisgwyliadwv i'r teulu cymer- odd ei enaid byw lam i wlad y gan dragywyddol. Cleddir ei weddillion dydd Iau nesaf yn Nghladdfa Tre- harris. Yn ystod v bythefnos diweddaf bu Mr W. R. Thomas, Y.H., ar lan bedd- au tri o berthynasau agos iawn, ac yn awr y mae yntau wedi ei gaethiwo i'w ti gan afiechyd. Dymunwn iddo adferiad buan.

Cymreigyddion Rhondda. Nos Wener, 13eg cyfisol, cynaliwyd cyf- artod imsol y gymdeithas uchod yng Ngapei Nazareth, fentie. Llywyddwyd gan y Parch. Daniel Da\ies, gweinidog yr egiw^ s. Dau utclyniad mawr oedd i'r cyt- artod, set' darlith y 1 arch. E. Davies, Hebron, a chanu peniiiihon gan John Dyfnallt, Merthyr Vale. Testyn y ddar- lith oedd "Diwydiannau Cymru," a chaf- wyd ymdriniaetJi tanwi a helaeth ar y pwne. Hufen ei draethawd buddugol yn Eisteddfod Gonliedlaetiiol Lorpwl ar yr un testyn yw v ddarhtn, ond fod Mr Davies fel prophwyd yn parlla i "yinofyn a ilianwi chwilio" am bob gwybodaeth bosibi ar y testyn tra. dyddovoi hwn, gan yehwanegu yn barhaus at ei ystorfa helaeth. Ni bydd rhaglen na gwaith unrhyw gymdeith- as yn gytlawn heb gael noson gyda'r diwyd- iannau tan arweiniad Esgob Hebron, Ton. Yr oedd y canwr penhiilion yn adna- byddus i luaws Cymreigyddion Rhondda o'r blaen, wedi gwasanaetliu yn y cylch fel eann-r a beirniad cerddorol; ond ni chat- odd well derbyniad erioed na'r tro yma; yr oedd mewn llais ac hwyliau ardderchog. Y mae ei brotiad helaeth ar y ifurf ddi- ddorol hon o ganu bellach yn ei wneud yn feistr liollol ar y grelft, pa un bynnag ai yn ol dull y Gogledd neu ddull y De y mae ei fwrlymiad alian o'r penhillion yn grpew, loew, fel y nant. Canodd deir- gwaith ar yr alawon "Dwr Glan," "Con- set y Siri," a "LiE Lon." Ar yr hen alaw brydierth Dwr Glan" canodd rhes o benhillion i Gwm Rhondda, wedi ei oytunsoddi gan y diweddar Efrwdonwy, Aberdar, ac os caniatewch, Mr. Gol., sicr gennyf y byddai yn dda gan y "Snecs" gael golwg ar nifer o honyut:- Y mae mynyddau Rhondda Fawr Yn awr yn ein cylchynni, Ac yma'n y gymdeithas hon Cawn gymhorth lawn i gammu Ymiaen i lwyfan Cymru Fydd, Ac awyr rhydd i ganu. Fe gedwir Eist(Adfodol dan A charwyr can a thelyn, Tra yr adgotir yn y Cwm Tribannau Twm Llewelyn, A gwenau merch gan hafawl serch Yn draserch gan fachgenyn. Tra bo Pen Rhys yn dyrchu'i ben I'r nen i wyho'r wawrddydd, A Chraig y Ddelw, a Phen-pych Yn edrych i'r wybrenydd, Hwy. fyddent hefyd yn ddi-dor f'n goror yn fagwyrydd. A thra bo'r pyramidiau hyn l'n dyfTryn yn ddiffynfa, Bydd can a thdyn yn ein inysg Er iawn ddysg yn y Rhondda, Ac fel ehedydd uwch ei ben Yr awen a chwareua. r wrth y penhiltion uchod fod yna bwynt ac ergyd leol o hyd yn cadw v gwrandawyr mewn diddordeb cysson, ond ,t yr hen alaw "Lili Lon" cvffrowyd y nul l e 1( i fa gan gorwynt o c werth' nia 4 I gynulleidfa gan gorwynt o chwerthiniad iaelius wrth ddilyn yr ergydion oedd yn y penhiilion byw gyfansoddwyd gan Brif- fardd y Cwm, ac onid teg fydd ychydig engreifFtiau o rhai hynny befyd?: Mawr y gwaedd y Cymreigyddion Am hen lewvrch mwyn alawon, non y byddo'n llinyn, Myner diliau mwyna'r delyn. Ovmru lan, gwlad y gan, mun • C\vmru lan. gwlad y gan, Dewch ar frys i felvs foli Cymru lan, gwlad y gan. Dacw dirion deg Gadeirydd, Un a'i ben yn wastad beunydd, Mynn y mil mai mwyn a melus Hwyliau difai Daniel Dahs. Un a'i onw a'i ddawn hynod Welwvd gynt yn ffau y Ilewod, Os yw'r llewod wedi huno, Gpi riau Daniel geir hyd heno. Wele ethol wir ddarlithydd, Un a'i gawell yn dragywydd, Byth ni cha'dd y Cymreigyddion Odfa sobr gan Dafis Hebron. Hwn yw dvn y diwydiannau. Gwyr am dan a grym eu doniau; Am eu helvnt bu'n ymholi 0 Lanandras i Dyddewi. Gwyr yn well na llebSng N ghymru Am y llwy i fwyta llymru; Am hob hoelen yn y cread, Am bob morthwyl yn y lleuad. (Jail ein dysgu mewn amrantiad Am bob stitch yng nghrys y ffeirad, Ac fe wyr yn eithaf hyspvs Beth sy'n cymryd gyda'r Baptis. Aed ymlaen a bendith arno, Byddwn ddiwvd wedi'i wrando; Tra bo'm ddiwyd ni bydd eisie," Ar un pantri yn y Pentre. Bendith ar y Cymreigyddion, Bendith fwy ar Gymru dirion; Bellach wele'r tannau'n tewi Nes y cwrddwn Nos Gwyl Dewi. Cnfwyd hwyl wresog wrth ganu a gw^indo v penhiilion uchod. Cvnygiwyd c p,1 i'r canwr a'r darlithydd gan y cadeirydd, ac eiliwvd gan Mr Tom Howells, G.T.K.C. Cyfeiliwvd yn fedrus gan Mr T. I:Ien wlad f'v J. Price, Ton. Canwyd" Hen wlad fy nhadau i ddiweddu, ac aeth pawb adref wrth eu bodd.

I Llwynbrwydrau. A ydyw y Cinema yn niweidiol i foesau yr oes?" ydoedd testyn dadl frwd a gafwyd nos Fercher, Chwefror 1 ieg, yn Festri Ebenezer dan nawdd y Gymdeithas Ddiwylliadol. Dadleu- wvd dros yr ochr nacaol mewn papur* Saesneg cryf gan y brawd Arthur Phillips, a'r ochr gadarnhaol mewn papur Cymraeg gwych gan y brawd Willie Roberts. Siaradwyd hefyd gan y canlynol :-Y Bonwyr John A. Jones, T. T. Rees, John Thomas, Tom Williams, D. G. Lewis, D. J. Thomas, a D. Wendal Rosser, a'r Bonesau Rachel Lewis a Katie Wil- liams. Llywyddwyd gan y Bonwr Joseph Jones. GOLWG Y MOR. Printed and Published for the Propr ietors. The Tarian Publishing Co.. Ltd., by W. Pugh and J. L. Rowlands, at their Printing Works, 19 Cardiff Street. Aberdare, in the County of Glamorgan.