Y Darian

Llythyrra Sion Sana. Mishdir Golycudd, Ma llawar siort o honon ni yn y byd yma, ys dywad yr hen wraig hynny pan welws hi lawar siort o griaduriad yn y" shew. Ma rhai o honon ni'n rhy ddof a rhai'n rhy wyllt. Y dyn w i'n leico yw'r dyn cymhetrol—y dyn sy'n cerad canol yr hewl ag yn mynd yn i bwyea'n rispectajol. Dynon felny sy'n cadw'r byd yn y balans. Ma rhai mor araf a dot fel na fyse'r byd bytli yn symud; tyse pawb run fath a nhw. Ma nhw felsa nhw wedi dod i'r byd i gysgu am no swath a wath gyda nhw shwd i atal pethach ar u hoi yn y bedrwm. Wi'n j cofio hen frawd yn gwed i hrofiad yn y gyfeillach, a dyna odd un sylw yn i arath a. bob amRar-" lodgars y'n ni yn j y byd." A gwed y gwir i chi. O'n i | ddim yn leico'i syniata fa i gyd. er nag odd gytag a ddim ond rhyw ddau ne dri o honyn nhw ar i elw. Ma galw'n hiinen yn lodgars yn hunen yn lodgars yn y byd yn cydnapod fod gan rywrai efill haw] i'r llefvdd gora yn y ty, a rv'n ni'n gwpod yn iawn ta nesa i'r drws yw lie lodgar. a ma raid i iddo fe dalu ticyn go lew am gal aros fanny hed. Hynny yw, wvddoch chi, os na fydd ticyn o ras go low yn y land ledi. Ma landledis da yn y byd yma. ond nid yn amal ma lodgars yn cwrdd a nhw. Dynon dof, araf, sy'n folon bod yn lodgars. Mae gyta ni ddynon erill, ma rheiny'n rhy wyllt. Tyse rhain yn cal u ffordd nhw fysen wedi hala'r byd i ddistryw cyn pen pythewnos. Ma nhw'n gneud cyment o fes a gallan nhw. ond pan ddaw hi'n smash ma nhw wedi gofalu u bod nhw'n saff ol rt -irtied. Nawr wi'n gwpod fod llawar math o ddvnon g wyllt- yto. Ma rhai yn eithafol o gydwybod, er nag yw u cydwybota nhw ddim llawar j o werth, ond fe ellir madda iddyn nhw ma rhywfath o gydwypod yn well na dim, a falla fod rhyw iws i'r bupol hyn. i Ond ma dynon gwyllt erill i gal; dynon sy'n gneud u hunen yn wyllt am i bod hi'n talu iddyn nhw. Dyw'r rhain ddim j mor wyllt na mor eithafol ag y'ch chi'n meddwl. Ma nhw'n gwpod beth ma nhw'n nend. On i'n gwed mwn llythyr o'r bl&n fod rhai'n cymryd mantas ar y j werin pan fydd hi'n cysgu. Ma rhain yn cymryd mantas arni pan fydd hi'n j wyllt. Mi neith y rhai hyn arian o bo- j path. Os bydd ty dicyn yn dlawd mwn j rhyw stryd, mi tron e'n arian yn y fan. Os clywan nhw ryw blentyn bach yn chio isie bwyd, a chenta pwy mor wag fydd i fola bach e, nhw of alan fod 'u pocetu nhw'n llawnach. Ron nhw ddim j llawer u hunen at ddim ond ma nhw'n gwpod shwd i neud arian o bawb. Allach feddwl fod y rhai hyn yn wall- go wyllt bob amsar; ma nhw fel hyri- can. Os buodd ganddyn nhw gydwypod ma, nhw wedi i rhoi hi yn u pocetu ys llawar dydd. Dyma'r dynon sy'n gallu poeri baw ar bopath. Wi'n synnu witha y fath dyfnderoedd o faw all fod yn 'u coluddion nhw. Ma rhain yn plastro'r byd a baw. Ma pob prygcth- wr yn hymjbyg ond nhw ag un ne ddau arall. Ma popoth roir i'r werin yn ddi- werth, ag yn wath na hynny, ond y pethach fysen nhw'n roi tysen nhw'n | gallu. Ma nhw'n poeri baw ar bum swllt yr hen bopol, ag yn poeri baw ar yr un rows y pumswllt; ma nhw'n poeri baw ar yr inshiwrans, am nag yw e cys- tal a'r un na allan nhw ddim i roi e; ma nhw'n poeri baw ar ddatgysylltiad, yn poeri baw ar Ymreolaeth yr Iwerddon, ag felly yn y blan yn ddiddiwadd. Er u bod nhw'n siarad yn dduwiol iawn wrth boeri, wi'n specto taw toman o faw y'n nhw'n hunen, a na ddalan nhw ddim llawar o whilo idd u hanas. I Rhowch i fi'r dyn cymhetrol sy'n gallu parchu dynon erill sy'n treio gneud rhwpath ag yn gallu barnu peth- ach yn ol u gwerth a'u teilyngdod genta o ble byddan nhw'n dwad. SIOX SANA. I

I Nodion o Rymni. I Nos Wener, yn nghapel Gosen, mewn eysylltiad a'r Cymrodorion. cawsom y cynaeriad nodedig uchod yn fyw o flaen eln llygaid gan Mr Owen Edwards, Cd-duon. Cadeiriwyd gan y Parch. r< • Griffiths. Yn ngwyneb byrdra gofod digon yw dweyd fod Mr Edwards yn ei hwy lau goreu, a'r grandawiad yn sir- iol. Mae y gyfres hyd yma yn flasus iawn, a chredwn y bydd hyd y diwedd. Cawn yn y dyfodol agos gan Obeith- lu Seion wledd o gerddoriaeth felus mewn cymeriad, dan arweiniad y medrus Mr Abel E. Jones, A. C., organ- ydd. Na cholled neb mo'r wledd hon. Deweh yn lluoedd fawr a man. Mae y cyfaill ieuanc Mr. Gwilym R. Morris yn dringo yn gyflym i sylw ei wlad fel cerddor. Anthem nodedig ydyw "Clyw, 0! Dduw, fy llefain" a gyfansoddodd mewn coffadwriaeth o'r ymadawedig Mr. Twynog Jeffreys, ac a gafodd y gymeradwyaeth uwchaf yn ngymanfa llynedd y Methodistiaid Cylch Rhymni. Y mae ei rhagoroldeb wedi cael sylw mor bell a Sir Benfro. Hefyd y mae Pwyllgor Bedyddwyr Aberdar wedi edmygu ei eiddo i blant, Clywch e r nef." Annibynwr ydyw ein cyfaill, ond gwerthfawrogir yr eiddo gan bob enwad. GO IT.

Byr Hanes. AM MRS. MARY RICHARDS, KBENEZER, ABERDAR. Haedda coffa y ddynes dda hon ei gadw yn anniflan-mwy na chertio ei henw a'r farmor drud. Ni wiw ei ymddiried i ofal traddodiad ansicr. Bygythia treigl amser fallu gwaith y cyn a'r morthwyl. Ni fuda memrwn v teulu yr enw i'r pellter a deilynga. Distewi wna parabl ei phlant, a maes to law ni adewir neb yn weddill o'i llinach i gymaint a chynanu ei henw. Bydd maes ei chyfathrach wedi ei adael yn anghyfanedd, a hiliogaethau a golodant na ybuant o honynt hanu o lwynau un odidoced a hon. Ond os daearwyd ei chist yn y gweryd, ni chaethiwir persawr ei bywyd yn y griain. Derfydd yn ddlau yr atgof am ei phryd a'i gwedd, a gwvwo, ysywaeth, wna'r ywen ddy- noda fan ei phriddell. Dileuir yr ar- graff oddiar faen ei bedd, a malurir y inaen ei hun yn fan-lwch. Ond parthed ei pherarogl, ni chyffyrddir a ''dim o hono gan angeu a'r bedd. Erchodd Duw i gerub i warchae hwnw yn ofalus ddydd ei hangladd, ac hefyd ar fin ei bedd derbyniodd y gwynt gommiswn i'w wasgar hyd byth. Ar adenydd y gwynt y ceidw Duw goffadwriaeth y cyfiawn. Mae'r awelon a'r chwaon hefyd ymhlith tystion Duw. Hwy ydynt ei weini- dogion ffyddlonaf i gludo perarogi ei saint. Tramwyant hwv "vm mhen mil o oesoedd maith," can hoewed a'u hymdaith gyntaf trwy'r gwagle. Pan fydd esgyrn y cyfiawnion yn falurion dan dyweirch yr oesau, bydd yr awel- on pryd hynny yn ymdonni'n rhydd ac ysgafn yn yr entrych, ac arogl peraidd duwiolion y ddaear fydd drymaf ar eu min. Er i fTyddloniaid Scion farw, erys eu perarogl yn awyrgylch y byd dros ganrifot-dd dirif. Ni "thynghedwyd ccnadwri eu hywyd digymhar i ddi- flanu yn' niwloedd yr oesau. Daw ei delfrydau yn ffeithiau o dan eu baneri a'u coronau ar waethaf anghofrwydd y byd o'u henwau, ac ond, odid, fawr na fydd ein harwres yn ddylanwad cryf yn ffurfiad a datblygiad pob nef a daear newydd grëuir eto gan Dduw ar ei ddelw yn y byd hwn, yn ogystal ag yn y byd a ddaw? Er cuddio ei gwyneb ym mynwes y gweryd Haws claddu yr heulwen na chladdu ei pharch; Rhy gyfyng yw'r beddrod i rinwedd ei bywyd, Rhy fechan fai'r Wyddfa yn glawr ar ei harch." 1.—YN Y GNOL A THWYN-Y- CARNO. Ganwyd Mrs Mary Richards mewn anedd-dy di-a'r-ffordd o'r enw y Gnol, yn Rhymni, Gwent, Swydd Fvnwy, Chwefror y iofed, 1838. Siglwyd ei chryd a'r ysgythredd y graig ac yn swn chwibanau'r gwynt. Ar lethrau noeth y fangre honno y derbyniodd ei chorff lluniaidd gadcrnid ei adeilad- waith. Nid oedd Gwent yn wlad y gan pan anwyd hi, ac oblegid hynny ni chawsai meibion a merched yr hen fynydd-dir garw namyn bugeilio'r praidd borent ar ei lechweddau llwm, a nyddu eu gwlan ar droell yr hen rodau coed. Nid oedd y crwth a'r delyn, y berdoneg a'r organ wedi gweithio eu ffordd i fwth y gwerinwr Jiac i luest y .'tlawd pryd hynny; eiddo'r yswain a'r pendefig oedd y dodrefn cerddorol, ac felly ni hudwyd llancgesau'r Gnol i adael deadellau'r defaid a beudai'r gwartheg am beror- iaeth y gerdd a rhialtwch y ddawns a'r faswedd. Gwell oedd ganddynt hwy ymddiried yn eu miri iach ar gopa'r bryn tu cefn i'w hanedd na chellwair a'r drwg lechai yn swn soniarus y dympan, y nabl, a'r symbal. Plant y mynydd oedd plant y Gnol, ac nid rhit.. o hudoliaeth ddenai eu bryd oddiar fawredd ei gadernid. Yr oedd- ynt wedi eu magu yn rhy agos i'w fynwes i'w traed dramwy ar ddisber- od i gyfeiriad y gwastadedd. Pwy wyr nifer ac ansawdd y delfrydau awgrymodd yr hen fynydd-dir iddynt wrth ei weld yn plygu ei goryn ac yn lledu ei freichiau dros fargod ei bwthyn oedd yn llechu yn nghysgod ei ystlvsau? Ar ei fynwes lydan wrth weld y cornentycfd yn cusanu eu gil- ydd dros eu ceulannau, ac wrth lifo a dawnsio ar welyau eu gilydd ar dywydd tymhestiog yr etifeddodd Mary Richards ei syniad am werin- iaeth gyntaf. Oddiar ei goryn uchaf gwelai longau yn hwylio dros gulfor yr Hafren, ac ar ddiwrnod teg gwelsid brigau deri'r Fenni fel rhamant dlos dros dwyni y Rhos a'r Howi. Yr ucheldir hwnnw roes iddi olwg ar eangder bywyd. Cael dringo y rhiw- iau trwy guwch y ddrychin oedd ei gwynfyd. Cerddodd ganwaith i be- gwn y Gnol i gusanu glesni'r Asur, ac er nas cafodd estyn ei min i gyffwrdd a gwefusau'r lasnen, cafodd ymarfer ei hysgyfaint ac i rymusu ei hysgeir- iau, a bob yn dipyn daeth pob twyn a ehlogwyn i wybod am y doll y mynasai ei challineb dalu am wrid ei gruddiau. '.rculi°dd lawer orig yn oerni'r hin eiraog ar y drumau moel i anadlu'r awel bêr. Gwelsid hi ar hwyr-ddydd haf yn rhodiana hyd lwybrau'r ffridd. Nis arbedodd ddisgvblaeth i ddad- blygu ermigau ei phabell bridd. Marchogai ar ei merlin i'r felin a'r faelfa, a magai ewmau ar y siwrne. Rhwbio i wydnu ei chyhyrau wnai wrth droi y du yn wyn yn yr anwedd uwchben y fadell olchi. Nid cywilydd oedd ganddi i :yfrNx-Nlo'r anifail, a'i yru a'r cert i'r chwarel i gyrchu mieni i adeiladu teioedd ei rhiaint, neu i gyrchu p\\n o lo o frig y mynydd i'r (nol. Ni fu'n drais arni i ddigymod a chyrn yr aradr mewn taro. (1 barhau.)

Mudiad y "Boy Scouts." Byddai yn dda genyf gael sylw neill- duol rhieni ein gwlad er dangos iddynt y perygl o adael i'w bechgyn gael eu swyno i ymuno a mudiad Y Boy Scouts," ac aniryw o fudiadau arall o 'r natur filwrol a gerir yn mlaen dan wa- hanol enwau. Rhoddir llawer i esgusawd cryf dros gario yn mlaen y mudiadau yma, a chyfaddefwn fod yna ddaioni i'w ddeill- iaw oddi wrth ymarferiadau iachus yn y gwahanol chwareuaethau, a thrwy rodio ar hyd a lied y wlad. Ond nid allwn lai na sylweddoli fod y gwahanol fudiadau yma yn datblygu yspryd milwrol, peryglus. Mae y nodweddion milwrol yn eglur iawn ymhlith y Boy Scouts." Ac yn ymhellach, cynorthwy- ir y mudiad gan ddynion a alwant eu hunain yn "wlad garwyr," ac eto byddai rhyfel yn fuddiant materol iddynt. Fel y gwyr y mwyafrif, y mae popeth ynglyn a'r "Boy Scouts" yn filwrol-eu trefniant, eu dillad, eu termau, eu dril- iau, a'u dyledswyddau. Trwy hyny gwneir agweddau a thueddiadau milwr- ol y galluoedd cryfaf yn eu bywyd. Mae gan Syr R. Baden Powell lyfr yn dwyn yr enw, Scouting for Boys," a hwn ydyw rheol y mudiad dan sylw. Mae yn y llyfr hwnw bethau cyffrous. a ffeithiau sydd yn profi ein gosodiad i'r earn. Ar dudalen 269 mae yna bara- graph ar Pa fodd y mae yn rhaid i ni ddal ein gwlad," a'i amcan ydyw gwasgu ar feddwl y bechgyn y priodel- deb o ddysgu driliau ac anelyddiaeth, "fel y galloch gymeryd eich lie ymhlith gwyr eraill eich gwlad i amddiffyn ein gwragedd a'n plant a'n cartrefi, os bydd hyny yn angenrheidiol rywbryd." Ar dudalen 273 cyfeirir at "elynion" Prydain Fawr. Heb os, golygir yr Al- l maeniaid fel y "gelynion." Mae y paragraph yn gorphen gyda brawddeg hollol nodweddiadol o gorph y llyfr fel hyn Am y rheswm bydd pob Prydein- iwr ag sydd a gronyn o ddewrder ynddo yn barod i gynorthwyo i amddiffyn ei wlad." Sylwer mai "ei wlad" ddywed- ir. Felly pan y byddo Johnni Bach Jones yn myn'd i ffwrdd i ryfel bydd yn gallu dyweud yn wirioneddol, Yr wyf yn myned i amddiffyn fy ngwlad." Y math hyn o ffwlbri gwladgarol leinw lyfr Baden Powell o glawr i glawr. Gellid difynu llawer yn rhagor, ond ni chaniata gofod. Digon ydyw dweud mai am can y llyfr yw planu yr yspryd milwrol yn ein hieuengctyd. Dadau a mamau, gochelwch y diafol yma. Nid yw mudiad y 'Boy Scouts' yn ddim rhagor nag ymgais i gael dynion i yuit'estru yn y fyddin, ac amcan y dyn- ion sydd tu ol i'r gymdeithas yma ydyw cael cofrestriad milwrol i rym. Cyn y gallant wneuthur hyn, mae yn rhaid iddynt gael bechgyn ieuainc ein gwlad mewn cydymdeimlad a phethau milwr- ol. Gwladgarol wir Mae Arglwydd Roberts a Chymdeithas y Gwasanaeth Cenedlaethol yn edrych ac yn disgwyl yn ffyddiog ar i eglwysi, capeli, ac Ys- golion Sabbothol y wlad fagu milwyr i fyddin Ein Brenin. Ac nid ydynt yn edrych yn ofer. Yr wyf wedi bod yn ceisio meddwl beth ddywedai Crist ped ymddangosai ar y ddaear yn y dyddiau presenol a chael ein heglwysi yn arfer eu bechgyn ieuainc yn y grefft o saethu i ladd. Anghofir y gorchymyn dwyfol, "X a ladd" gan lawer sydd yn proffesu bod yn weinidogion Eglwys Crist. Mae saethu mwnwyr aur y Rand yn ystrydoedd Johannesburg yn profi fod gwasanaeth y fyddin yn unochrog, yn afresymol felly. Defnyddiwyd y milwyr gan yr awdurdodau i saethu y mwnwyr oeddent allan ar streic yn herwydd amodau anoddefadwy. Drwy y lofrudd- iaeth yma yn Johannesburg collodd llawer gwraig ei gwr diwyd, a liawer plentyn diniwed ei dad gofalus. Saeth- wyd, hyd yn nod wragedd i lawr gan filwyr Prydeinig. Saethwyd un wraig pan yn dyfod allan o faelfa gyda'i dau blentyn. Pan welodd dyn ieuanc, o'r enw Labuschange, yr erchyllwaith yma. aeth allan i'r heol, a chan daflu ei freich- iau i fyny, dywedodd, "Saethwch fi yn eu lie er mwyn Duw, gadewch y gwrag- edd a'r plant yn llonydd." Gallai yr heddgeidwaid ei gïlleryd ymaith ped ewyllysient, ond lladdwyd ef hefyd, a chafwyd fod yna gymaint a phedair-ar- ddeg o fwledi yn ei gorph. Llofrudd- iwyd y dyn ieuanc gan "ein milwyr ni." Meddyliwch hefyd. am y pump-ar- hugain eraill diamddiffyn a lofrudd- iwyd. Nid yw rhyfel yn ddim amgen na uffern. Nid yw saethu dyn i farwolaeth yn ddim amgen na llofruddiaefti. Dy- wedodd Leo Tolstoi, Nid oes yna un weithred mor groes i ewyllys Duw a lladd cvd-ddyn. Rieni Lymru, os rhaid arfer y wialen fedw. gwell yw hyny na gadael i'ch plant dyfu i fyny yn filwyr. Nid yw mudiad y "Boy Scouts" yn ddim amgen na "ffactri" i greu ysbryd milwrol. Mudiadau o'r un nodwedd yw y 'Church Lads' Brigade' a'r 'Cacfet Corps.' E. ARONFA GRIFFITHS, F.F.C.C. I Grove House, Abercrave.

Taith i Lydaw. t GAN GLANLLYW." I (Parhad.) I f Teimlad 0 Unigedd. I Ac er tramwy o honof rai o'i chym- oedd a'i glynnoedd anhysbell. Teimlwn i wastad fod gennyf gwni difyr. Yr oedd ) y defaid a'r wyn yn fy adwen. ac nid I dieithr oeddwn i'r adar a'r pysgod. Teimlwn anian yn agos ataf i'm dyddanu fel un o'i phlant, ond daetli 1 teimlad o unigedd llethol drosof ar gai (quay) San Malo'r bore hafaidd hwnnw yn Awst ynghanol tyrfa "0 bofcl a siar- adai am y cyflymaf, a minnau wrth j gwrs yn dybied eu bod yn siarad yn gyflymach nag yr oeddent yn wirionedd- ol. Clywais am ffrenshan o'r blaen, ond dyma hi yn awr. Bu swyddogion y I Llywodraeth yn dirion a mwyn wrth wneyd eu gwaith o arolygu'r luggage, I neu fel y dywedant hwy baggage. Cef- > ais fy hun yn rhydd. Rhaid oedd brys- io am y Coleg yr oeddwn i dreulio rhai j wythnosau ynddo mewn Ysgol Haf i ddysgu'r iaith, neu yn hytrach gymaint ■ o honi a ellid yn yr amser, a rhaid cyd- nabod y dysgir mwy o'r iaith mewn mis yn y wlad ei hun nag mewn chwe mis adref. I PENNOD II. 1-1 San Malb. j i Dyna'r fturf leol ar gynhaniad yr enw gyda'r acen ar y sill olaf. Hen dref front brydferth ydyw San Malo, a cliyda llaw onid oes gwrth-ddywediad yn hynny, megis y clywais hen gymeriad ys- mala yn fy mhlwyf genedigol yn son am bersonoliaeth hardd ryw wr, Oti, oti, mae e'n fochyn o ddyn glan." Dyna'n union ydyw'r dref hon. Saif ar graig yn ymestyn i'r mor a muriau trwehus o'i chwmpas. Gellir synied am eu trwch pan ddealler y gellir gyrru cer- byd llydan dros y rhodfeydd sydd ar eu pen. Yn wir, gallai dau gerbyd fynd heibio i'w gilydd heb i'r naill orfod aros a dweyd wrth y llall, fel y dywedai dau gar o Shir Gar, oedd yn berchenogion trwynau go hirion, wrth gwrdd eu gil- ydd, Rhaid gofalu nad awn yn erbyn ein gilydd neu bydd crac dychrynllyd." Amgylcha'r muriau hyn, gyda'u rhod- feydd hyfryd, y ddinas. Pleserus yd- oedd mynd am dro drestynt a gweld y llu ynysoedd sydd o gwmpas ymhob man a syllu ar y bau anferth yn ymestyn i gyfeiriad trwyn Gronin gerllaw Can- cale, a meddwl mai tudraw i hwnnw mae bau Mont St. Michel, a chartref y Norman ddaeth i Gymru fel estron a'i raijb am dir, ond a goncrwyd ac a wnaed cystal Cymro a neb n y wlad. Edrych- wn i'r cyfeiriad arall a chanfyddwn bwynt ar ol pwynt yn estyn ei big i'r mor nes collwn Cap Trehel, y pwynt eithaf, mewn niwloedd yn y mor. Odditanom bron gwelir Dinard ffas- iynol, Parame wych a San Servon glyd. Maesdrefi prydferth San Malo ydyw'r rhai hyn, ond fel llawer o ferched eraill, talach, lletach ac amhich eu plant ydynt na'u mam. Bu'r muriau hyn yn fantais fawr ac yn angenrhaid i'r dref yn nydd- iau'r brwydro a'r rhyfela, dyddiau y goresgynwyr ffprnig i,'r morladron en- byd; ond erbyn heddyw troant yn rhwystr i'w chynydd a'i dadblygiad. Da yw nodded i'r ieuanc, ond os noddir gormod try'n anfantais. Rhaid i fywyd wrth gyfle i ledu ac ymeangu. Fel bo dyn, felly tref. Gwireddir hyn yn San Malo. Nid oes lie iddi dyfu. Cyfyng- wyd hi o fewn i'w muriau ac arhosodd heb gynyddu fel yr arhosodd Reuben rhwng y corlannau, tra mae ei chym- dogion Parame, San Servan, a Dinard wedi lledu eu pebyll ac estyn cortynnau eu preswylfeydd. Os attaliwyd hi i ledu ei hesgyll gan y muriau ithfaen, gwnaeth ddefnydd helaeth o bob modfedd o dir bron o fewn i'w therfynnau. Gosododd dai ar bob dernyn. Edrycha fel pe bai wedi glawio tai. Maent ar bennau eu gil- ydd, yn ami heb drefn a hynny yn unig o herwydd prinder tir. Dywedir fod yr Hollalluog wedi rhoi cymaint o dir yng Nghymru fel pe gwastheid eu mynydd- au a'u bryniau y byddai yn gyfandir mawr. Paciodd Duw ef mor dyn o fewn ychydig arwynebedd rhag ofn i'r Saeson ac estroniaid eraill ei ddwyn. Ni phac- iwyd tir yng Nghymru mor dyn ac ni ddodrefnwyd tai y Cymry mor llawn o gelfi ag y paciwyd San Malo a thai. Nis disgwylid ffyrdd llydan mewn lie o'r fath. Pe gwneid, arosai siomiant mawr i'r disgwyliwr. Strydoedd culion iawn, iawn wedi eu llorio yn dda gan mwyaf, neu fel y dywedem yn blant, eu pavo'n biwr. Gwneir lie i ddwfr lifo yn yr ochrau, a gadewir iddo redeg un- waith y dydd, a thra y llifa bydd pob un | yn brysur yn dysgyb y bryntni o flaen ei dy, a dyna lanhad strydoedd ar ben. Gellir dyfalu felly nad ydyw yn un o'r dinasoedd glanaf, ac fod arogl heb fod yn ber yn beth rhad iawn. Clywais ddweyd lawer gwaith wrth arogli ciniaw dda y byddai darn o fara gyda'r arogl yn bryd da. Ni fydd awydd am fara wrth arogli fferylliaeth strydoedd San Malo. Er hyny i gyd gellir ei galw yn dref fechan brydferth iach. Chwyth awelon iach y mor o bob cyfeiriad trwy eu heolydd culion gyda meddyginiaeth yn eu hesgyll. Mae swynion lawer ynddi i wahanol fathau o ddynion. Mae'n ganolfan ar- dderchog i weld y lleoedd sydd o'i chwmpas a'r wlad oddiamgylch, ond mae digon o swynion ynddi ei hun. Os mai rhialtwch ofynir ceir digonedd os nad gormod o hono yn ei thai difyru ac I ar eu strydoedd. Os chwenychir gwych- der gwisgoedd, ceir hynny ar ei thraeth aur ac yn ei gerddi tlws. Pe dymunir sylwi a syllu i ffenestri siopau gellir gwneyd hynny gyda'r un rhwyddineb yma a gartref. Os yr eir yno gyda dy- muniant am gerddoriaeth ceir digon o'r gelf gain o flaen y gwestai cyhoeddus yn yr hwyr, ac o natur mwy cysegredig yn yr Eglwys Gadeiriol yn y bore. Bodd- lonir yr hynafieithydd yma. Ca gyfle i olrhain y gorphenol a chyda dychymyg I i'w ail alw yn ol ac adrodd rhai o'i ben- nodau cudd. Nid yw'r arwr-addolwr heb ei allor. Ceir hwynt yn nhy Cha- teaubriand sydd yn awr yn westy cy- hoeddus, ac yn ei fedd ar Grand Be, ynys fechan gerllaw ellir gyrhaedd ar draed pan fyddo'r Ilanw allan. Pe byddai'r teithiwr yn anfoddlon ar seigiau felly, onid oes digon o ramant a rhyfyg i wneyd i waed yr eofnaf garlamu I yn ei wythienau, ac i wallt y dewraf sefyll ar ei hen. yn y chwedlau a adroddir am y mor-ladron a ai allan ¡ oddi vma ar eu teithiau o anturiaeth. San Malo ydoedd amddiffynfa gref y gwyr hyn. Hi fu cryd Bourdonnais, Duguay-Tronin, Surcouf, ac eraill. Onid II oddiyma y cychwynnodd Jacques Car- tier ar ei fordaith i ddarganfod Can- ada? Erys Duguay-Tronin a Cartier yn arwyr i'r oes bresennoL Dangosir lie bu'r cyntaf yn pseswylio ac yn cyn- llunio ei anturiaethau lliosog, a chenir clodydd yr olaf yn ddiderfyn. Dinas yn llawn amrywiaeth ydyw. Treuliwyd rhai wythnosau dedwydd ynddi, a chawd cipdrem gyntaf i fywyd cenedl tebyg ac eto'n wahanol i ni, ac yn y tebygrwydd y mwyheir ac v pwysleisir y gwahaniaeth. 11

Pontardawe. I CLYMU'R TELYNOR A'R "BET- GWN YN Y BRIODAS. Cymro yw Mr John Lewis, y telynor o Drebanos, bob modfedd o hono. Prawf o hyny oedd iddo yntau syrthio i fag] serch, ac iddo ym- briodi fore Mercher diweddaf yng nghapel y Tabernacl, Pontardawe, a'r Parch. Seiriol Williams yn gwein- yddu. Miss May Lewis (Ynysferch), merch Mr a Mrs Rhys Lewis, Dol-y- fan, Ynysmeudwy, oedd y riain a'i rhwydodd. Un a'i henw yn bur ad- nabyddus bellach yw Mai, mae ganddi lu o wobrwyon a llawer cadair yn profi ei medr ym myd adrodd, ond ei medr goreu yn wir iu maglu'r Telynor. Y gwas a'r forwyn oedd Mr D. R. Lewis a Miss Gwen Williams, nith y priodfab, y "groten fach lwyd ei lliw ond angylaidd ei llais honno (chwedl Gol. y "Brython), sydd yn hen adna- byddus erbyn hyn fel un eill ganu pennillion a'r Telynor wrth y tannau, nes tanio cynulleidfaoedd cymoedd a bryniau y De. Cyflwynwyd y briod- ferch gan ei thad, ac yno hefyd yr oedd ei brawd bach, Master Clifford Lewis. Methodd y Cymro pybyr beidio rhoddi lie i'w frwdfrydedd Cymreig yn y seremoni hon. A dyna oedd nodwedd odidocaf y briodas, sef y forwyn, Gwen fach, wedi ym- wisgo yn hen wisg y Cymry, fel y bydd hi bob amser, ac heb gywilydd gwneud hyny, pan yn canu gyda'r tannau ar lwyfannau cyhoeddus. O'r fath swyn oedd yn yr olygfa Gym- reig! Ardderchog, Delynor! Mwy o'th debyg sydd ei angen arnom. Nid rhai yn gallu bloeddio "Cymru am byth yn uchel-wyliau'r genedl ac yn ein Cymdeithasau Cymreig, ac yn llofruddion llwfr i'n hiaith a'n nod- weddion goreu ym mhobman arall, ond rhai i arddel eu credo genedlaeth- ol ym mob man, ac yn bur eu s61 a'u brwdfrydedd nes methu ei gwadu yn nhroion cysegredig bywyd. Nid yn unig ceisia gael y delyn yn ol i'w chartref, ond astudia lenyddiaeth iachusaf ei genedl, a bydd bob adeg hyd y gallo yn cael i Gwen fach bennill- ion o "waith cartref," sef o'i wead ei hun, i'w canu. Eto y dywedwn—mwy o'th debyg sydd eisiau yng Nghymru, Delynor \V cdi 'r seremoni treuliwyd y diwrnod yn llawen yn Nol-y-fan, ac 'roedd y delyn yno bid siwr. Caffed iechyd a haen i dynnu swyn o'i thannau am flwyddi lawer, a boed i I delyn bywyd hefyd i fod yn her ei thant i'r ddeuddyn hoff. I MACWY'R FRO. I <f"'

Nodion o Frynamman. I GAN "WALCH HYDREF." Blin genyf gofnodi marwolaeth sydyn Mrs Blodwen Morgan, Bryn Road, yn 23 mlwydd oed, anwyl briod Mr John Morgan, Bryn Road. Boreu dydd lau, Ionawr 15, wedi dychwelyd gartref oddi wrth ei waith yn y boreu, cafodd fod ei briod wedi mawr yn y gwely, yn ochr ei baban saith wythnos oed, yr hyn barodd fraw trwy yr ardal. Merch ydoedd i Mr a Mrs Enoch Jones, Park Street. Yr oedd yn wraig addfwyn, dawel. Cleddir hi yn mywent St. Catherine dydd Llun. Gadawodd priod ac un plentyn bychan, ynghyd a lluaws o berthynasau i alaru ar ei hoi. Llongyfarchwn yr Henadur W. J. Williams, Ammanfryn House, Station Road, ar ei dyrchafiad i Fainc Ynadol Sir Gaerfyrddin. Daeth yr hysbysiad i'r lie trwy'r newyddiaduron dyddiol, ac ni ddaeth y cyfryw heb fod yna lawenydd mawr yn yr ardal, o her- wydd un o blant yr ardal yw Mr Wil- liams. Nid oes llawer o amser oddiar pan ddyrchafwyd ef i Fainc Henadur y Cynghor Sir.

CYMERWCH HYN yN DDIFRIFOL I Ystyriwch drosoch eich hunain pa un a ddylai Parot< d, gan ba uw v mae Enw da yn ei wlad ei hun ac yn mhlith ei bobl ei hun yn mhob man, bvvyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau lachaol ar ol ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfnnsoddiad, a dim ond dirgelwch i'ch harwain? Y pWNC 0 jechyd Y mae hyn yn fatcr sydd yn sicr o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er cadw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad helbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae QUININE BITTERS GWILYM EVANS yn cael ei chydnabod gan bawb, sydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiieth hysbysoi oreu er delio a'r Anwydwst yn ei wa- hanol ffurfiau, gan ei bod yn Barotoad sydd wedi ei barotoi yn fedrus a Quinine yn nghyd a phethau cyfoethogol a Gwaed- burol ereill, addas i'r Afu, Treul- iad, a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryf- haol ac adnoddau giaugynyddol. Y mae yn anmhrisiadwv pan yn dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu lesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath, pan y mae teimlad cyffredin o wendid a lludded ar y corff. pEIDWCH OEDI. ySTYRIWCH YNAWIC Gyrwch am gopi o bamphled y tystiolaethau, a darllenwch y cyfryw yn ofalus ac ystyriwch yn dda, yna prynwch botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Ystordy ago&- af, ond pan yn prynu mynweh weled fod enw Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirion- eddol. GWERTHIR YN MHOBMAN GWERTHIR YN MHOBMAN Mewn Potelau, 25. gc. a 4s- 6ch. yr un Unig Berchenogion: qOINP BIITEBS 14ANUFACTURINI COMPANY, LIMITED, LLANCLLV, South WLTA.