Gwyliedydd Newydd

America a Diota Prydain. Y mae Prydain, mae'n ymddang- os, yn fodlon i rwysg diota fynd rhagddo serch i ni oddef prinder cyllid, a bara ie, a serch lygru o hynny ein mi wyr ein hunain a'n cyngrheiriaid, ond y mae yr Ameri- ca yn benderfynol o ddwyn pressure arnom yn y mater hwn. Y mae Anti Saloon League y wlad honno wedi apwyntio cynrychiol wyr galluog a chyfrifol i ddod trosodd yma i astudio, a gweled trostynt eu hunain y modd yr ym yn difetha defnydd bara yng ngwneuthuriad gvvirod a bir. Y cynrychioiwyr ydyw Dr. James Cannon, Rfch- in ond, Cadeirydd National Leg islative Committee of the Anti-Sal oon League," a Dr. Moore, Is-gad eirydd y League. Mewn ymgom gyda un o wyr y wasg, dywedant, fod yn y "Taleithiau sychion'' "ddyddiau di-fara" er rn wyn cyn ilo, ond y. teiffilid yn anfoddog iawn tra yr oeddynt hwy no yn ccspi eu hunain yn y modd hwn fod Prydain yn difetha cym aint mewn gwneud diod Yr oedd yr anfoddogrwydd mor fawr fel y bygythid atal allforio yd os na roddid pen ar y gwaradwydd. Heblaw chwilio i achos y ddiod y mae y cynrychioiwyr wedi ei cenhadu hefyd i chwilio y gwersyll- oedd lie y ceir milwyr American aidd, ynglyn a'r cyfieusterau i anfoesoldeb, &c.|; bwriadant ym- weled a Lloegr, Ffrainc, ag Itaii Pan y dycfiwelant cyfLvynant eu hadroddiad i swyddfeydd y fyddin ar llynges. Paham yn eftw pob cysondeb na rydd Frydain ben ar y gwaradwydd yma ? Dywedai Mr Macpherson, ein His-Ysgrifennydd Rhyfel, nad aliem ymyrrid gyda mater anfoesoldeb yn Ffrainc rhag ofn digio yr awdurdodau yno—a hwythau yn gyngrheiriaid i ni. Lol, v rth. gwrs, ydyw hynny eto paham na roddwn ben ar wastraff y ddiod er mwyn sicrhau teimlad- au da cydrhyngom a'r America ? A yw yr America yn llai pwysig naj Ffrainc, ac yn arbennig felly pan y mae yr hyn a geisia mor resymol a glan. Dyvselodd Mr Lloyd George air yn y City Temple y dydd o'r blaen mae un o oruchwylion pennaf yr Eglwysi Cristionogol yn ystod y Rhyfel ydyw gofalu nad orchfygir y wlad gan feddwdod eithaf gwir, ond tybednad oes gan v wladwriaeth rwymedigaeth yn y mater hefyd ? Dygodd yr Eglwys pressure mawr ar y wladwriaeth ymhlaid gwahar- ddiad yn nechreu y rhyfel, ond y cwbl a gawsom oedd pwyllgor i ystyried y priodoldeb o brynu y Fasnach. A serch fod y dydd yn ddydd gofwy y genedl bu y pwyll gor hwnnw flwyddyn gron heb gy hoeddi adroddiad. Chwedl un o newyddiaduron y Trefedigaethau, laddwyd gwaharddiad o dan garn- au Stalking Horse Pryniant, ac erbyn hyn dywed y Llywodraeth wrthym nad oes y gobaith lleiaf flffi na ptrjniant na gwaharddiad. Mae twyll y darllawyr wedi ateb y diben yn gampus mae'r ddiod ym mynedrhagddi yn ardderchog, a'r genedl yn gwario mwy nag erioed, ie, yn "nydd cynideb," a'r oil i ddif ethá ei hun. etha ei hun. Gwelwn ymhellach gymaint o ddifrif ydyw yr America ar fater Prydain a'r ddiod yngoleu un o ddatganiadau diweddar Dr. Shel- don, yr areithydd, yr awdur a'r pregethwr Americanaidd poblog- aidd. Bu Dr. Sheldon ym Mhryd- ain dros amryw wythnosau yn cyn -1 orth yo yr ymgyrch ymhlaid gwaharddiad. Cyfrifir ei fod wedi annerch, tra y bu yma, o leiaf 100,000 o bobl. Y mae v Dr. erbyn hyn wedi dychwelyd adref, ac yn un o'i ddatganiadau cyhoeddus ar dychwelyd dywedodd, fod y cyf eillgarwch cydrhwng yr Unol Dal- eithiau a Phrydain Fawr yn un cywir a chryf, eto os na fyddai i Brydain, yn fuan, wneud rhywbeth gwir effeithiol i liniaru difrod pechadurus diota, y profid y cyf eillgarwch hwnnw yn enbyd. Pan y glament ym Mhrydain gwerthai y tafarnwyrftr a gwirod yn gw bl ddibetrus i'r milwyr American- aidd yr oedd eu holl fryd ar fudr- eliv ac ni roddant eiliad o ystyr- iaeth i ewyllys a theirnladau yr Unol Daleithiau. Nid oes arlliw meddwdod," ebai y Dr., yng ngwersylloedd yr America, ond gwelais ddynion mewn gwisgoedd milwrol yn cael eu lluchio allan o'r tafarndai yn yr oil o'r trefi a'r dinasoedd yr ymwelais a hwy yn Lloegr. Yn Lerpwl gwelais ddyn- ion mewn Khaki yncae! eu lluchio allan o'r tafarndai er mwyn gwneud lie i eraill fynd i mewn a phan a ein bechgyn ni drosodd nid aroddfffynir hwy, mewn unrhyw fodd, rhag yr aflwydd. Yr yi-n ni yn disgyblu ein bechgyn mewn gwersylloedd glan, heb ynddynt na diod nac anlladrwydd ac yn eu cludo drosodd hefyd mewn Hongau, glanoddiwrth y gwenwyn, ag y mae 28 o'n Taleithiau yn ei wahardd fel peth marwol i iechyd, a mossoldeb, a thwf goreu dyn a gwladwriaeth eto, heb ystyried ein cvfeiilgarwch na'n pryder mawr.f/ mae Llywodraeth Pryd ain, yn feiddgar, a diofal, yn gwerthu y gwenwyn hwn i'n meib- ion. Y mae yn beth anghyfreith- lon i neb yn yr Unol Daleithiau werthu diod i un mewn gwisg filwrol. Cyn i ni roi ychwaneg o'n meibion, tybed nad yw yn -,ed nad yxi7 vn briodol i ni ddweyd wrth Llywod- raethwyr Prydain fod rhaid iddynt hwythau drefnu yn gyffelyb. Diau yr a y rhyfel rhagddo, ond os na ddiwygia Prydain ni all y cyfeill garwch a fodola cydrhyngom bar- hau." Y mae'r geiriau hyn yn rhai dif- rifol aruthr, ond ni chymer rheol wyr Prydain nemor sylw ohonynt: troant atynt glust fyddar, gan fynd rhagddynt gerfydd eu trwyn. au yn nwylo'r darllawyr. Ei gweithred* orffwyllog ddiweddaf ydyw gwahardd i neb anfon copi o lyfr diweddaf Mr Arthur Mee dros odd ïrUnol Daleithiau. Dywedodd Mr L ioyd George yn ei araith yng Nghyfarfod Blynyddol Cyngrhair yr Eglwysi Rhyddion, yn y City Temple, fod y Llywodraeth yn d's gwyl i'r Eglwysi ddwyn pob dylan- wad i wasgu arni ynglyn a phethau moesol. Wei, hwyrach fod hynny yn wir, ond mae'n amlwg ei bob wrth ei bodd yn ufuddhau, nid i'r Eghvysi, ond i'r darllawyr.

I GLYNDYFRDWY. I Yr ydym fel eglwys wedi coHi un o'n baelodau ffyddlonaf a mwyaf gwasan aetbgar am gyfnod, sef Miss Gwennie Owen, New Inn Shop. Ymuhodd a'r W.A.A C-, ac aeth i Kinmel Park, ond deallwn ei bod ar hyn o bryd ym Man- chester. Bu Miss Owen yn bynod o ffyddlon gyda'r offeryn wedi ymadaw- iad ei chwaer. Cymerid gofal yr offeryn ganddi hi a Miss S. Jones, Cwm, ers blynyddoedd. Teimlir eolled ar ol Miss Gwennie Owen, ond edrychwn ymlaen am ei chad i'n plith eto wedi y terfyno'r rhyfel. Penodwyd Miss Sallie Jones, Ty Cerrig, i gyd chwareu a Miss Jones, Cwm, yn absenoldeb Miss Owen. Pasiwyd i gael Cyfarfod Llenyddol oto y Lungwyn nesaf ar yr un Uinellau a'r llynedd. Penodwyd Mr Robert Davies, I- enrhiw, yn Ysg a Mr John Turner yn Drysorydd. Hyderwn y ceir hwyl a hamdden fel y ilynedd.. GOH. I

NOCION WESLE^IDD, Y mae Pwyllgor Purdeh ein Cyf- undeb wedi pasio penderfyniadau cryf iawn ynglyn a'r cwynion fod yr awdurdodau milwrol yn dal (wyneb, os nad yn hyrwyddo anfoes- oldeb ymysg ein nÚl wyr yn Ffrainc. Y mae y penderfyniad cyntaf yn protestio yn bendant iawn yn erbyn gwaith awdurdodau y fyddin yn ledu hysbysrwydd ymhlith y mil wyr am dai anfoesol y gallent eu mynychu heb droseddu y rheolau parth y terfynau na oddefid iddynt fynd trostynt. Y mae yr ail ben- derfyniad yn datgan cydymdeim lad gyda Maer a thrigolion tref Cayeux, yn eu protest yn erbyn sefydliad ty anfoesol o'r fath ym mhrif heol eu dinas. Y mae y Parchn J. H. Bateson, Prif Gaplan Milwrol ein Cyfundeb; Henry Carter, Ysgrifennydd Dirwestol ein Cyfundeb; a Mr Gerald France, A S., wedi eu hapwyntio i osod y penderfyniadau hyn o flaen y Swyddfa Rhyfel. Nid oes neb hwyrach yn dioddef cymaint oblegid y rhyfel a gwein- idogion yr efengyl. Nid oedd y cyflog o'r blaen yn ormod, ac yn awr pan y mae pris popeth wedi treblu y mae yn llawer iawn rhy fychan. Gwelwn fod Wesleaid yr Iwerddon a'u bryd-ar wella y drwg. Y mae trysorfa gyffredinol wedi ei chychwyn i'r perwyl, ac y mae eis ys f.10,100 wedi eu casgluyn Nhal- aith Belfast yn unig. Cwynir nad oedd y cyflog mewn 80 o gylch- deithiau ond [120 gydag £ 20 o bonus ihyfei, tra y telid i Coal Por- ters yn y ddinas [200. Y dydd o'r blaen, mewn gwth o oedran, yn West Kirby, bu farw y gweinidog Wesleaidd Arminius Burgess. Yr oedd Mr Burgess yn >sgolfeistr yn Ffrainc yn amser y Chwyldroad 1848. Pas: odd i'r "einidogaeth vn 1852, ac aeth yn genhadwr i'r India; yr oedd yno yn adeg-y gwrthryfel. Wedi llaf urio am 18 mlynedd ym Madras daeth adref, a bu yn gweithio yn ymroddol a chymeradwy mewn cylchdeithiau Seisnig. Yroedd Mr Burgess-yn ysgolor clasurol, ac yn Mathematician o gryn fri. Y dydd o'r blaen bu y Wesleaid, ond odid hynaf yn y byd, farw, sef Mrs Brookes, King's Lynn. Yr oedd yn 102 mlwydd oed, ac hyd o fewn ychydig yn ol mynychai y capel yn rheolaidd. 0 fewn cyleh yr ychydig wyth- nosau diweddaf, y mae cynifer a saith o .Gapleniaid Wesleaidd wedi derbyn anrhydedd milwrol :— Parchn Owen J. Fletcher, a G. Leonard Robinson wedi cael y D.S.O., a'r Parchn G. H. Crossland, B. Dobson, A. S. Hullah, A. G. Kick, a G. Jarvis Smi th wedi cael y Military Cross. Dr. Horton oedd y pregeth wr eleni yng ngwyl flynyddol Cenhad- aeth Ganolog Wesleaid Birming- ham. Dywedai y Dr. nad yw Sos- ialaeth yn ddim ond yr agwedd ar Gristionogaeth a esgeuluswyd: rhaid priodi y breuddwyd cym- deithasol a'r gwirionedd efengyl. aidd cyn y ceir efengyl gyflawn. Gyda gofid y deallwn fod y Cap- lan A. W. Davies wedi bod am dipyn o amser yn yr ysbyty gyda math o dwymen boenus. Y mae yn gwella eto ac yn disgwyl bod yn fuan eto gyda'i waith ymhlith y bechgyn. y mae Dr Scott Lidgett wedi ei ddewis yn arweinydd Plaid y Pro- gressives yng Nghyngor Sir Dinas Llundain. Rhagflaenor y Dr oedd Syr John Benn yr oedd Syr John yn ymneilltuo oblegid llesgedd. Y mae Dr Lidgett yn haeddu yr anrhydedd, nid oes neb wedi gweithio'n galetach tros Llundain, ac yn enwedig tros ei haddysg hi na Dr Lidgett. Y mae y Parch David Morris, Llanfyllin, wedi dychwelyd adref wedi bod am rai misoedd yn gwas- anaethu gyda'r Y.M.C.A. yn Ffrainc. Am yr ail dro er dechreu y rhyfel Talaith Manchester sydd ar y blaen gyda'r cynnydd yng nghyllid y Genhadaeth Dramor. Casglwyd eleni CIO,000 yn fwy na'r llynedd.

 ¡ Deddf yr Eglwys Gymreig. ?r?'mr?%?i?.??t 'M)J? AtLiM. Syr, Y ddadl rhyngof fi ag Esgob Tyddewi yw-ai gwir ai gau y gos- odiad a wneir drachefn a thiachefn gan bleidwyr yr Eglwys Sefydledig yng Nghymru fod gohiriad 4 dydd- iad dadgysylltiad' oherwydd y rhyfel wedi peri colled ariannol difrifol i'r Eglwys Ddadsefydledig. Dyna'r ddadl ar sail yr hon yr anfonodd Eglwyswyr Cymreig apel 'ad misericordiam' at Ymneill- tuwyr Cymreig, gan geisio newid darpariadau Ded-df yr Eglwys Gymreig fel ag i sicrhau telerau mwy haelionus fyth i'r Eglwys Ddadsefydledig. Nodais allan yn fy llythyrau blaenorol beth oedd y ffeithiau gwirioneddol ynglyn a'r mater—fod gohiriad, nid yn unig ymhell o fod yn peri coiled, ond wedi dod ag enillion sylweddol i'r Eglwys. Cyfeiriais yn benodol at ffynhonell yr elw hwn, a gwahodd- ais yr Esgob -i roddi ateb plaen Ydyw," neu Nag ydyw," i'r cwestiynau canlynol,— (1) Ayw yn ffaith ai nad yw fod yr Eglwys Ddadsefydliedig drwy y gohiriad am dair blynedd wedi enill tair blyn- edd o flwydd daliadau y buasai yn rhaid eu talu oni bai hynny o'r Commutation Fund' ? A yw yn ffaith ai nad yw fod y Clerigiwyr yn ystod y gohir- iad wedi derbyn eu hincwm llawn o'r degwm, yr hwn onibai am y gohiriad fuasai wedi pasted i feddiant y Cynghorau Sirol. A yw yn ffaith ai nad yw y bydd yn rhaid cyfrif y tair blynedd hyn wrth wneud cyfrifiad o fuddiant mewn bywyd (iife interests) y Clerigwyr i bwr- pas y Commutation,' er y byddant eisoes wedi cael talu am danynt ? Ae ai nid canlyniad hyn yw y bydd i'r Corff Cynrychioliadol dder- byn am y buddiannau hynny swm fydd o leiaf £ 220,000 yn yn fwy na gwerth gwirion- eddol y buddiannau bynny ? (2) A yw ynffai th ai nad yw fod graddfa'r Hog yn ol yr hwn y gellid buddsoddi y 'Com- mutation Fund' wedi ei amcangyfrif yn Neddf yr Eglwys Gymreig yn ol 3 £ y cant, ac fod y raddfa wedi codi yn awr i 5 y cant ? Ac a yw yn ffaith ai nad yw fod incwm yr Eglwys drwy hyn wedi cynhyddu [67.550 y flwyddyn ? (3) A yw yn ffaith ai nad yw fod codiad o £ 46,000 wedi ei wneud yng ngwerth blyn- yddol y degwm, ac fod y cynnydd blynyddol hwn yn cynrychioli swm mewn cyf- alaf o £ 598,000 ? Dyma atebiad yr Esgob:- "Mae y llythyr oddiwrth Mr Haydn Jones a ymddengvs yn eich colofnau y bore hwn yn am- herthynasol i'r pwnc a gyfodwyd