Gwyliedydd Newydd

A mean ion y Rhyfel. Un o'r pethau y mae y wlad gyda mesur o ULfrydedd yn galw am dano ydyw datganiad clir, deffiniol, a diam wys gan y Cyngrheiriaid beth ydyw eu bamcanion yn y Rhyfel, a pheth yw y telerau ar bwys y rhai y tybiant y bydd yn ddiogel iddynt siarad am heddwch. Y mae cryn lawer o amrywiaeth barn ynglyn a'r Rhyfel, ond credwn ycyduna corff mawr iawn ynghylch pwysigrwydd y mater yma. Yn Mehefin diweddaf, yn daer, ceis- iodd Llywodraeth Rwsia gan y Cyng rheiriaid gynnal cynhadledd i adolygu, adlunio, ag ail ddatgan eu hamcanion yn yr ymgyreh. Cydsyniodd y Gallu oedd, ond aeth padwar mis heibio ac ni wnaed dim. Yn ddiweddar caed argoel y bwriedid gwneud yr byria addawyd. Daeth son am y gynbadledd ym Mharis oedd i ym- drin nid yn unig a chwrs y rhyfel ond a'i amcanion. Yn ei araith yn yr Albert Hall, Hydref 22ain, dywedodd y Prif Weinidog: Yr ym ar drothwy y gynhadledd ibyng-wladwriaethol bwysicaf sydd wediei cbynnal er dechreu y rhyfel- cynhadledd filwrol a pholiticaidd Y mae y penderfyniadau y deuir iddynt yn sicr o effeitnio ar holl gwrs y rhyfel, a gallant yn rhwydd ben- derfynu beth fydd ei therfyn eithaf." Pan y dywedai Mr Lloyd George y byddai y gynhadledd nid yn unig yn filwrol ond yn boliticaidd," credai pawb y ceid datganiad clir ohonni beth fyddai yr amodau a ystyrrid gan y Cyngrheiriaid yn hanfodol i heddwch. A diau mai hyn oedd y bwriad. Ar y 18fed o Hydref, gofynnodd Mr Trevel yan a fwriedid cynnal cynhadledd o'r Galluoedd, yn ol cais Rwsia, yr amcan- ion oedd mewn golwg yn y Rhyfel. Atebodd Arglwydd Robert Cecil yn sicr fod y fath gynhadledd i gael ei chynnal. Y mae'n amlwg fod Rwsia yn y goleu yn wir apwyntiodd y Soviets M. Skobe leff i'w cynrychioli yno, a chyhoeddwyd y pwyntiau y mynnai y Soviets j M. Skobeleff eu cyflwyno trostynt i ystyr- iaeth y gynhadledd. Mor ddiweddar a'r Llun, Hydref 29, mewn araith bwysig, eglurodd Gweinidog Tramor Rwsia y pwyntiau a gyflwynid i ystyriaeth y gynhadledd gan ei Llywodraeth hwy. Ar bob 11aw y mae yn amlwg y hwriedid atolygu y war aims ac yr oedd mil- oedd yn credu y byddai i'r datganiad a wnelid ddwyn terfyn yr helynt yn fwy i'r goleu, ac yn nes ond pan ysgrifen nwn y mae y gobaith hwn wedi ei fwrw yn llwyr i'r llawr. Dydd Mercher diweddaf, with atob cwestiwn a ofynwyd iddo, dywedodd Mr Bonar Law fod y gynhadledd ym Mharis i ymdria "a chzvi-s y rhyfel ac nid a'i amcanion." Dyma gyfnewidiad mawr a sydyn! Beth tybed a gyfrifa am dano? Wrth sylwi ar hyn dywed y Manchester Guardian ":— Dyma wladweiniaeth ryfedd Y mae gobaith goieu y Cyngrheiriaid am fuddugoliaeth fuan yn dibynnu ar atgyfaau, a grymuso nerth milwroi Rwsia, ac y mae hynny yn amhosibl heb gymbrtb gwerin Rwsia. Ua o gwynion mawr pobl Rwsia ydyw hwyrfrydedigrwydd y Cyngrheiriaid i ystyried a datgan yn groyw, yn y goleuni newydd, y nod y ceisiant ym- gyrhaedd ato. Tyr hyn o dan wraidd ymddiriedaeth pobl Rwsia, a gedy'r wlad yn aberth i ofn, amheuaeth, ac ymrafaelion. Ai onid oes modd dwyn gwirionedd mor sylfaenol a phlaen adref i ystyriaeth y Galluoedd ? Son- iwn o hyd am y rhyfel fel rhyfel gwerinol, ac ar hyd yr amser, yn y modd hwr., yr ym yn bradychu gwer- iniaeth.

Safle Gweinidogion Wesleaidd Cymreig ynglyn a Phryniant y Fasnach Feddwol. Mr Go!— Digwyddwn fod yn un o'r rhai a glywodd y Parch W. R. Roberts, yng Nghymanfa Gwynedd, y dydd o'r blaen, yn datgan (er fy mawr syndod) nad oedd, yn ol ei farn ef, ddim mwy na hanner dwsin, o Weinidogion Wesleaidd Cymreig yn ffafrio Pryniant y Fasnach. Er y gN-v yddwn, yn dda ddigon ei fod yn camgymeryd yn ddybryd wrth ddweyd hynny, ymgedwais rhag ei gywiro ar goedd y Gymanfa, ond wedi iT eisteddiad derfynnu cryb wyllais wrtho y gallwn yn hawdd roddi iddo enwau rhai degau o'i frodyr gweinidogaethol yng Nghymru, heblaw fy hunan, sy'n cymeradwyo Pryniant fel yr unig gyn lun ymarferol yn ol eu barn hwy. A chan fod Mr Roberts (a barnu oddiwrth ei lythyr o dan y pennawd uchod yn y G.N. am yr wythnos ddiweddaf) eto heb wybod am y brodyr hynny, efallai y godd- efwch i mi eu henwi (heb chwan egu eu cyfeiriadau, i arbed gofod), yn y drefn y gwelir eu henwau yn y daflen sydd o fy mlaen 0 Madoc Roberts, Humphrey R. Owen, D. Darley Da vies, R. Lloyd Jones, Robert Hughes, E. J. Parry, Charles Jones, H. Jones Davies, Gwilym R. Roberts, Philip Price W. Price, R. T. William, R. Mon Hughes, T. G. Ellis, D. Tec wyn Evans, John Lewis, W. P. Roberts, Evan Isaac, D. L. Jones, J. Rees Davies, Hugh Hughes, T. N. Roberts, H. Meirion Davies, John E. Thomas, D. Marriott, W. Creig- fryn Jones, E. Berwyn Roberts. Yn yr un rhestr ceir enwau gryn nifer o Weinidogion Wesleaidd sy'n gwasanaethu cylchdeithiau Saesneg yng Nghymru. A gwn hyd sicrwvdd fod yn y Taleithiau Cymreig frodyr eraill sy'n pleidio y mudiad na cheir eu henwau yn y daflen hon. Un o honynt ydyw'r Parch J. Maelor Hughes, Ysgrifen- nydd Dirwestol yr Ail Dalaith (gweler ei ysgrif yn "Eurgrawn, Ionawr, 1917). Un arall ydyw brawd o radd dda a wrthwynebai'r mudiad yng Nghymanfa Gwyn edd y llynedd, ond sydd erbyn hyn wedl ei fodloni fod Dewisiad Lleol i'w gysylltu a'r Pryniant, ac o herwydci hynny yn ei gefnogi. Nid amhriodol, efallai, ydyw i mi ch wanegu fod y daflen y cyf eiriais ati yn cynnwys ugeiniau lawer o enwau gweinidogion y Methodistiaid Calfinaidd, a llawn cymaint o enwau gweinidogion yr Annibynwyr a'r. Bedyddwyr, yng hyd a Chlerigwyr, heblaw can- noedd lawer o enwau swyddogion eglwysig amlwg, ynadon. heddwch, I meddygon ac athrawon colegau. Wrth gofio Iluosogrwydd yr enwau a gasglwyd o bob cwro Gyrnru, ac I. a argraffwyd mewn brys, ni raid. synnu fod ambell enw (dim mwy mi gredaf, na thua hanner dwsin mewn dros fil), wedi llithroi mewn ddwywaith. A drwg iawn gennyf ydyw gweled awgrym Mr Roberts mai ymgais i gamarwain y cyhoedd ydyv»'r esboniad ar yr ychydig, lithriadau dibwys hyn. Carwn ei sicrhau fod y cyfaill egwyddorol a boneddigaidd a gasglodd yr en wau dan lawer o anfantais ymhell uwchlaw ymostwng i gyflawni is- [ elwaith ffuantus o'r fath. Cyfeiria Mr Roberts hefyd at y Ddirprwyaeth Wesleaidd a f wriada- I ymweled a'r Prif Weinidog, a rhag ofn i unrhyw, un o'ch darllen- wyr dybio oddiwrth y modd y bwr- iada Mr Roberts geisio defnyddio y Ddirprwyaeth mai ei hamcan ydyw gwrthwynebu Pryniant y Fasnach, carwn ddweyd mai ei neges fydd ceisio gan y Llywod- raeth wahardd gwerthu diodydd meddwol yn ystod tymor y rhyfel a Diarfogiad, a chymeradwyir hynny gan bob plaid Ddirwestol; Un o'r ddau weinidog a benodwyd gan ein Pwyllgor Cyfundebol i'w gynrychioli ar y Ddirprwyaeth ydyw Ysgrifennydd y Pwyllgor— y Parch Henry Carter, a adwaenir ymhob cwr o'r d^yrnas fel un o gefnogwyr pybJrai prynu r Fas- nach. Y mae Mr Carter hefyd yn aelod amlwg o'r Liquor Control. Board "-y Bwrdd a ganmolir gan- garedigion sobrwydd yn gyffred- inol, yn Lloegr a I inol, yn Lloegr a Ohymru, ar gyf- rif y modd y cyfynga ar y Fasnach. A chyda llaw, gellir ychwanegu fod y Bwrdd hwn, beth amser yn. ol, wedi anfon adroddiad i'r Llyw- odraeth i'r perwyl fod eu profiad WIglyn a cheisio atal rhwysg y Fasnach wedi eu hargyhoeddi mai Pryniant ydyw'r unig feddygin- iaeth effeithiol ar gyfer y dyfodol. Ond dweyd yr oeddwn nad, amcan y Ddirprwyaeth Wesleaidd;, pan el i Downing Street, fydd dweyd wrth Mr Lloyd George eu* bod yn gwrthwynebu Prynianty oblegid y mae'r Pwyllgor Cyfun. debol a drefnodd y Ddirprwyaeth (fel llawer PwyllgorDirwestoE arall, ysywaeth) yn rhanedig ar y- pwnc cynhennus hwnnw, eithr yn ddigon call a brawdol i beidio rhoddi dyfarniad y naill ffordd na'r Half, ar hyn o bryd, ond gadael f bob aelod ymladd dros ei olygiadl", o'r tuallan i'r Pwyllgor yn y modd y bama n ddoethaf. Pair h vn i mi ryfeddu fod Mr Roberts ft yd ar geisio gwneud defnydd o'r Ddir- prwyaeih er cael ganddi gludo ei farn ef a'r brodyr sy'n cydolyKu ag ef i'r Prif Weinidog ar fater y mae'r Pwyllgor ei hun yn ei gvlch, Yr wyf yn ameu'n fawr a fydd v Ddirprwyaeth yn fodlon i'w was- aethu yn y cyfeiriad hwn. Ond os bydd, hyderaf y gofala Mr Roberts, trwy gyfrwng y G.N. neu rhyw foddion arall, adaei i'w holl frodyr wybod hynny, oblegid, nlÍ" gredaf, y carai llawer heb a w fy- hunan ddweyd yr un pryd wrth Mr Llovd George fod llawer mwy na hanner dwsin o Weinidogion Wes- leaidd Cymreig yn anghytuno'n bendant a Mr Roberts a'i gefiiog- wyr. Yr eiddoch, &c, j THOMAS t-IUGI-IE.