Gwyliedydd Newydd

NODIADAU WITHNOSOL. Yr Iwerddon. Anfonodd y Prif Weinidog'lyth- yr at yr Arweinydd Gwyddelig, Mr Redmond, yn amlinellau cynJIun y Llywodraeth. Yn fyr y mae y cyn hygion fel y canlyn. 1. Deddf Ymreolaeth i'w chym- hwyso yn ddiymdroi at yr oil o'r Iwerddon oddigerth y chwe siryng Ngogledd-ddwyrain Ulster. 2. Achos y Siroedd hyn i gael ei hystyried gan y Senedd ymhen pum mlynedd, os na bydd eu hachos yn y cyfamser eisoes wedi ei benderfynu gan Y Cynghor Gwyddelig a ddisgrifir isod. 3. Fod Cynghor o'r oil o'r Iwerddon i gael ei sefydlu yn gyfansoddedig o aelodau seneddol y chwe sir a adewir allan ynghyd a nifer gyfartal i gynrych ioli y Senedd Wyddelig Newydd. 4. Gwaith y Cynghor hwn fydd ystyried a phasio pob deddfwriaeth Wyddelig breifat; annog estyn i'r oil o'r Iwerddon, os bernir yn oreu unrhyw Ddeddf a besir gan y Senedd Wyddelig. Argyinell estyn Ymreolaeth i'r oil o'r Iwerddon cs barna mwyafrif etholwyr y siroedd adewir allan mai hynny fyddai oreu. Yr estyniad i fod yn ddiym- oZ, droi trwy archeb o'r Cynghor Brenhinol. Hefyd bydd gan y Cynghor Uaedig hwnhawl i wneud argymhellion ar faterion Gwyddel- ig, gan gynnwys gwelliantau ar Ddeddf Ymreolaeth ei hun. Os na dierbynia y cynhygion hyn gymeradwyaeth gyflredinol, awgryma y Prif Weinidog fod Cynhadledd o'r holl Bleidiau Gwyddelig i'w galw i ystyried a darparu ryw gynllun arall. Y peth newydd fel y gwelir ydyw y Cynghor yma, pwrpas yr hwn ydyw diogelu hyd y gellir unol iaeth yn y Genedl, ac yng ngwaith y Senedd. Tybed y bydd hwn yn ddigon i beri i'r Cenhedlaetholwyr Gwyddelig dderbyn y Scheme. I Nid yngenir gair am y Cynrych iolwyr Gwyddelig yn Senedd Llun. dain. A ydynt i barhau fel y maent neu fel y trefnir dan Ddeddf Ym- reolaeth ? Sut un fydd Senedd Dublin? A wnelf. hi i fyny o'r Aelodau Gwyddelig sydd yn awr yn Westminster? A fydd gallu Senedd Dublin mor gyfyngedig ag y disgrifir hwy gan y Ddeddf fel y mae yn awr, neu ynte a eangir arnynt arbwys bcdolaeth "y Cyng- hor ? Cyfyngid ar awdurdod y Senedd Wyddelig i ddau bwrpas, i roi teimlad o ddiogelwch i'r Ulster. iaid, ac i drefnu y cyllid. Nid oes angen darparu ar gyfer y cyllid bellach, oblegid y mae yr I werddon yn medru setyll ar ei gwadnau ei hun ac am y cauir y chwe sir allan nid oes gan yr Ulsteriaid ddim lie i ofni. Gedy y llythyr lawerobwyntiau dyrus heb ei hateb diau y ceir ychwaneg o oleu yn y man. Mewn llythyr at y Prif Weinidog ynglyn a'r cynhygiad yma dywed Mr J. Redmond nad allant hwy feddwl am satlo y Cwestiwn Gwyddelig ar y tir o adael y ohwe sir allan, ond ei fod o galon yn oroesawu yr awgrym y gelwid Cynhadledd o bob plaid yn yr Iwerddon i ystyried, a thynnu allan gynllun o ymreolaeth ar y Haw arall sibrydir fod Undebwyr Ulster yn addaw ystyried cynllun y Llywodraeth, ond yn gosod eu hwynebau yn bendant yn erbyn yr awgrym am Gynhadiedd i ystyried y sefyllfa. Tosturied -y nef wrth yr Iwerddon druain. ♦»»«♦>

Anwybyaaa Lymru. Ysgrifenna Mr Edgar L. Chappel, Ysgrifennydd y "Welsh Housing and Development Association" atom fel hyn :— "Darperir yn yr ail adran o'r Mesur Cynhyrchu Yd, sydd gerbron y Senedd y dyddiau hyn, sefydlu' Byrddau i benderfynu y cyflogau y dylid eu talu i weithwyr amaeth yddol yn y Deyrnas Gyfunol. Yn y deuddegfed dosraniad gwneir darpariaeth bendant i sefydlu Byrddau Cyflogau Amaethyddol neilltuol i'r Alban a'r Iwerddon. Teflir Cymru i mewn gyda Lloegr, a phenderfynir cyflogau yn dwyn tperthynas a Chymru gan Fwrdd fydd a'i natur o angenrheidrwydd yn hollol Seisnig, a phrin y geUir disgwyl iddo ddeall natur arben nig angen y Dywysogaeth. Cred y Gymdeithas uchod rdai anhepgor yw cael rhyw fesur o rydd weinyddiad lleol ynglyn a'r ,mesur, er datblygu i bwrpas adnoddau gwladol Cymru, ac anoga'n gryf sefydlu Bwrdd Am. aethyddiaeth neilltuol i Gymru gyda'i brif Swyddfa yng Nghymru a'i swyddogion yn medru, siarad Cymraeg. j Penderfynwyd, mewn cyfarfod o'r Gymdeithas a gynhaliwyd y Sadwrn diweddaf.yn unfryd unfarn, i wasgu adref yr angenrheidrwydd o gael Bwrdd Cyflogau Amaeth yddol i Gymru, ac apeliaf at eich darllenwyr i gefnogi'r penderfyniad uchod. Mae'r Mesur erbyn hyn bron a'i benderfynu ond nid yw eto'n rhy ddiweddar i gael gwelliant arno yn y cyfeiriad a nodwyd Dylai unigolion a chymdeithas au ysgrifennu'n ddioed at eu Cyn rychiolwyr Seneddol i'r perwyl uchod a'.u hannog i ddwyn ymlaen welliani a sicrha yr un chwaraeteg 1 Gymru ag a estynwyd i'r Alban a'r Iwerddon. Paham yr anwybyddir Cymru tybed ? Onid yw anghenion Cymru mor arbennig ageiddo yr Alban: a'r Iwerddon ? Lie y mae yr hen ble y clywyd cymaint am dano- hawliau cenhedloedd bychain "?:

Diwygiad Etholiadol. Mr Walter Long a ofynai, am ganiatad, yn Nhy y Cyffredin, i ddwyn mesur i mewn yn delio a diwygiad etholiadol. Dyma rai o ddarpanaethau y Tnesur :-(I) Pleidlais i rai dynion 21ain oed a throsodd ar svifaen chwe' mis o drigianniad neu le o fusnes. Gall etholwr gael dwy bleidlais, ond dim rhagor—un am dy, ac un am le o fusnes mewn etholaeth arall. (2) Gall unrhyw wraig o 30ain oed sydd ar yr etholrestr l'eol neu wraig i ddyn fyddo ar yr etholrestr honno feddu hawl i bleidlais sen. j eddol. (3) Milwyr a morwyr i feddu cymhwyster i'r bleidlais. (4) Adolygiad hanner-blvnyddol ar yr etholrestr seneddol. Yr holl ethol- iadau seneddol i fod ar yr un dydd. (5) Cynrychioliad cyfartal mewn rhanbarthau eang ac ad drefniant seddau ar sylfon y boblogaeth. (6) Pleidlais y Prifysgolion i barhau, gyda estyniad y bleidlais i radded igion y Prifysgolion. Gadewir. cwesti wn y bleidlais i ferched a'r cynrychioliad cyfartal i farn y Ty. Rhoed caniatad i ddwyn y mesur imewn,adarllenwyd ef y waiths gyntaf. Prin y mae y mesur fel y gwelwn yn cyfateb yr hen ddelfrvd rydd- frydol a gwerinol-" un dyn un bleidlas." Ond chwedl y Sais, rhaid bod yn ddiolcngar heddyw am drugareddau bychain." ————-

Datgysylltiad. Cyhoeddodd Iarll Crawford yn Nhy'r Arglwyddi fod y Llywod. raeth yn barod i dderbyncynnyg i oedi Deddf Datgysylltiad yr Eg lwys. Gwnaed hyn yn atebiad i gynnyg Iarll Selborne y dylid gohirio y Ddeddf am ddeuddeng mis ar ol cyhoeddi heddwch. Dywedodd Arglwydd Selborne na chaed yr un foment er pan basiwyd Deddf 1914 i'w gwneud yn bosibl i'r pedair Esgobaeth Gym- reig i ddelio a'r cwestiynau a gyf- yd o dan y Ddeddf. Oherwydd y rhyfel, yr oedd yn amhosibl i Eglwyswyr Cymreig roddi eu ty mewn trefn. Ni chytunai Arglwydd Crewe fod y rhyfel wedi peri y fath anfan- tais. Croesawodd Esgob Llanelwy y cynnyg, a gwadodd nad oedd v mudiad hwn ond mantell i geisio di ddymu'r Ddeddf. Wrth ateb dros y Llywodraeth, dywedodd larll Crawford eu bod eisoes wedi cytuno i ohirio'r Ddeddf Yn ei farn ef yr oedd yr amgylch- iadau yn gwneud yr achos dros gyflwyno Mesur Gohinad yn Ilawer cryfach nag oedd yn 1915. Yr oedd yr achos dros adystyriaeth yn anatebadwy. ac nid oedd yn gweled paham na ddylai'r Llywod raeth dderbyn y cynnvg oedd ger bron y Ty. Dywedodd Arglwydd Sheffield nad oedd yn meddwl y buasai neb yn gwrthwynebu unrhyw ohiriad rhesymol i'r Ddeddf o dan yr am gylchiadau, ond yr oeddent yn gwrthwynebu i'r mudiad gael ei ddefnyddio fel mantell dros ddi ddymu y Mesur. Dywedodd Ardalydd Salisbury y byddai i Arglwydd Selborne dderbyn y gwelliant a awgrymid i'r cynnyg. Cytunwyd a'r cynnyg. Gofynnodd Syr Herbert Roberts, yn Nhy y Cyffredin, a oedd Argly-i wydd Crawford yn siarad ar y mater uchod gydag awdurdod a :hymeradwyaeth y Llywodraeth. Atebcxdd Mr Bonar Law nad oedd ganddo ddim yn amgen i'w ddy weyd ar y mater nag a ddywedyd ganddo ar yr 17eg o Ebrill diwedd- af-nid oedd y mater o dan ystyr iaeth gan y Llywodraeth mewn un modd. Peth rhyfedd Oedd i Ar gIwydd Crawford siarad fel hyn, ai" breuddwyd liw dydd a gafodd lybed ? Beth bynnag, dyna ben ar yr helynt am dipyn eto.