Gwyliedydd Newydd

UNDEB CERDDOROL Y DE. Cynhelir Cymanfa gyntaf yr Un- deb eleni yn Abertawe, dydd Llun' y Pasg, Ebrill 13eg, 1914. Nid yd- ym yn gwybod pa un a ydyw y svlwadau ar tudalen 4 yn y rliaglen wedi cael y sylw priodol, yn en wedig nodiadau rhif 3 a 5, ond y mae y Pwyllgor yn gobeithio eu bod wedi cael sylw pob adran o'r Dalaeth. Os nad ydynt, gwell fuasai trefnu Rehearsals ar un- waith. Yr ydym yn disgwyl Cym- anfa ragorol yn Abertawe ar ddech- reu y gyfres o'r Cymanfaoedd, yn neillduol felly am fod y cerddor ieuainc a medrus, sef Mr Aneurin Rees, A.R.C.M., F.R.C.O. (Organ- ydd Eglwys Wesleaidd ■ Pontar- dawe), i arwain yn mysg ei bobl ei hun. Hon fydd ei Gymanfa fawr gyntaf, ac yr ydym yn sicr yn ein meddwl y cawn Gymanfa Iwydd- ianus yn mhob ystyr. Dymuna'r Pwyllgor hefyd alw sylw at nodiad y 9fed ar y rhaglen mewn cysylltiad a phenodi- cyn- rychiolydd o bob Cylchdaith i wasanaethu ar y Pwyllgor a gyn- helir am ddau o'r gloch dydd Mawrth yn nghyfarfod Talaethol Mai (ceir manylion ar raglen y Cyfarfod Talaethol), ac feallai na bydd allan o le i awgrymu bod personau cymwys mewn ystyr ger- ddorol yn cael eu dewis. Y mae y pwyllgor cyffredinol yn cael anhawsder mewn cysylltiad a chael tonau plant, o radd uchel, a bydd yn dda ganddynt gael copiau wedi eu danfon i'r Ysgrifenydd Cyffredinol mor fuan ag sydd bosibl odonau cyfaddas. Deallwn fod rhai, os nad yr oil o'r cylchdeithiau fu tu allan i'r Undeb yn bwriadu danfon cynrych- iolaeth i'r pwyllgor nesaf, carem weled y Dalaeth yn ddifwlch yn yr ystyr yma, nid yw Wesleaeth y Dalaeth yn rhy gryf ar ei goreu. Cynhelir Cymanfa Aberystwyth dydd lau, Mai 21ain, a Chymanfa Pontypridd dydd Mawrth y Sul- gwyn, Mehefin 2il, 1914, a barnu wrth lwyddiant rhai o'r Rehearsals a gafwyd, yr ydym i gael canu ben- digedig drwy y tymor. Y mae ychydig ragleni ar law, ond nid digon i roddi Specimen Copies eleni.

MANCHESTER. I Cymdeithas Genedlaethol Cymry Man- ceinion.-Nos lau, Chwefror 26ain, bu i aelodau y Gymdeithas uchod, gyfarfod yn y State Cafe, Piccadilly, i ddathlu Gwyl Dewi. Daeth cynulliad lied dda ynghyd. Ein gwestai oedd y Proffesor J. E. Lloyd, M.A., Bangor. Cawsom araeth wir dda ar -11 Coffa ein henwogion," traethodd yn Gymraeg ac yn Saesneg. Yr oedd ei ar- aeth yn hynod ddyddorol. Cymerwyd y gadair gan G. Caradog Thomas, Yswain, Llywydd y Gymdeithas, Dewi Sant," oedd ganctdo ef. Siaradwyd gan y Parch- -edigion D. D. Williams, Morgan Llewelyn, W. Owen, a M. Hughes, ar y testynau can- lynol Yr hen a'r newydd yn mywyd Cened! Ein Gymdeithas," The Welsh People," Manteision Manceinion i Gymry Ieuainc." Canwyd yn swynol gan Miss Sephora Hughes, a Mr O. M. Williams. Trefnwyd ini gael Ysgafnbryd. Yr oedd yn un rhagorol iawn. Un fantais arbenig i ni fel Cymry mewn dinas mor fawr, a chymaint o amrywiaeth ydyw cael ambell gyfarfod fel hyn gyda'n gilydd, a chael gwared am dro, oddiwrth liw enwadaeth sydd a thuedd gref iawn i amharu lIa wer o bethau da, ie hyd y nod yn Manceinion uchel ei manteision. J. E. LISTER. I

COEDLLAI. I Y GYMDEITHAS. Dechreu'r achos yn CoedllaiNos Lun, 16eg, cynhaliwyd Cymdeithas y Bobl leuainc yn y lie uchod pryd y darllenwyd y papur canlynol gan Mr William Roberts, Bryn Estyn, o her- wydd absenoldeb y brawd David Hughes, Cae Gwiel, yr hwn ysgrifenodd y papur. Darllenwyd y papur fel hyn, Hanes cych- wyniad Wesleaid yn Coedllal." Dechreu- odd y Wesleaid yn Coedllai yn y flwyddyn 1818, yn nhy un o'r enw Thomas Ellis. Yr oedd yn byw yn Stryt Car-rhedyn, ac yn arfergwrandaw yr efengyl yn Treuddyn. Barn y,Parch Lot Hughes, fel ag y clywais gan eraill ydyw mae y Parch Edward Pritchard, Llanferes, a bregethodd yma gyntaf. Yn mhen ychydig amser defchreu odd gadw Ysgol a phregethu yn lied gyson yn y Ty Mawr ar ganol y Rhes Groes, ac yn yr adeg yma y cawn fod gwr ieuanc o'r enw George Venables, wedi ymuno a'r ychydig gyfeillion oedd yno. Gwedi hyn daeth un arall o'r enw Ebenezer Davies, a bu yn gynorthwy mawr gyda'r canu. Dechreuodd George Venables bregethu pan yn lied ieuanc, ac yr oedd yn bregeth- wr naturiol iawn, a dechreuodd Mr Davies rfayw flwyddyn neu ddwy ar ei ol. Dyma y ddau gyntaf a gododd yn Nghoedllai. Un Sabboth pan oedd Venables yn pre- gethu, fe welodd rhai o'r dynion yn codi pytatws a'r merched yn dilyn eu galwed- igaeth gyffredinol, fe benderfynodd fyned attynt. Gwedi iddo eu cyrhaedd, cy- hoeddodd uwch ben halogwyr y Sabboth rhai o fygythioa Gair Duw. Clywais ei fod wedi dyweyu hanes Gwraig Lot wrth- ynt yn y modii dychrynllyd, ac er fod rhai o honynt wedi digio ar y pryd, rhodd- odd hynnv ofn mawr ynddynt. Y rhai oedd yn blaenori yn y Ty a nodwyd oedd- ynt Joseph Plouret, John Davies, Pont-y fcodkyn a John Hughes, ac yn y flwydd- yn 1829 bu v!r Oakiey, Meistr y Gweith- faoedd, mor garedig a rhoddi iddynt y ty helaeth sydd yn ngwaelod yr Hen Rhes, yr hon sydd yn awr yn shop yq cael ei chadw gan Mr Willliam Garston. Wedi iddynt gael pwlpud, ac ychydig o eistedd- leodd, yr oedd yr eglwys fach yn teimlo ei bod wedi cael gras newydd o'r nef. Gan fod yr eglwys mor wan ni chafwyd pregethu cyson yno am beth amser, yr oedd rhai yn meddwl y buasai cael moddion rheolaidd yn Coedllai yn drygu yr achos yn Treuddyn, ac ar ddymuniad Mr Hopkins, goruchvvyliwr y gwaith glo, fe ddaeth y Parch Lot Hughes yma ar nos Sadwrn yn nechreu y flwyddyn J 829, a phregethodd ar y tcstyn hwnnvv, A Mair a ddewisodd efe," a chyn belled ag y cly w- ais dyma y bregeth a gynhyrfodd bawb i gael Coedllai ar y plan. 0 dan weinidog aeth y Parch Morgan Griffiths dechreuodd Thomas VVoodfine a bu yn ffyddlawn iawn gyda'r ychydig gyfeillion oedd yno. Y blaenor ffyddlon-oedd yn cyd-weithio ag ef oedd John Prydderch, a barn rhai am hwn ydyw ei fod yn un o'r blaenoriaid mwyaf defnyddiol yn y wlad, yr oedd ganddo lais treiddgar a mwyn fel y delyn. Yn raddol aeth y gynulleidfa yn rhy fawr i'r ty a gorfu iddynt gael capel new- ydd. Yn y flwyddyn 1:357 y peth cyntaf a wnaed oedd Te Parti, oddiwrth yr hwn y derbyniwyd deuddeg punt o elw. Yr oedd rhai mor selog yr amser yma fel ag yr aethant i lawr at y tanddaearolion a llwyddwyd i gael cyflog diwrnod gan- ddynt at yr amcan gogoneddus hwn. prynwyd darn o dir gan Mr Ed. Hughes ac adeiladwyd capel arno, ac agorwyd y capel yn Hydref 1859, tuag adeg y di- wygiad, pryd y gwasanaethwyd gan y y Parchedigion R. Hughes, ac E. Davies. Yr oedd yn eangach a mwy cyfleus i addoli o lawer na'r capel bacrvyn ngwael- od y Rhes. Cynyddodd yr eglwys, y gyn- uileidfa a'r Ysgol Sabbothol yn gyflyrn iawn ynddo, yr oedd yr eglwys yn agos i gant, ac ar lyfr yr Ysgol dros dri chant, ac wedi clirio yn llwvr y ddyled, a'r gynulleidfa yn myned ar gynydd, yr eis- teddleoedd i gyd wedi eu cymeryd, a'r bobl yn sathru traed eu gilydd, fe benderfyn- wyd cael capel mwy, a dechreuodd pawb weithio mewn undeb cariad o'r galon i'r boced fel un gwr at gael yr adeilad a godwyd yn y flwyddyn 1873, ag sydd yn deilwng o'r cyfundeb, a dyma yr adeilad harddaf a chadarnaf yn Nghoedllai. Yn sicr mae yna ymdrech wedi bod, ac fe ddylai ninnau deimlo yn wrol i gael y fath adeilad nes peri i ni-, geisio meithrin yr un yspryd ac oedd yn feddianol gan ein Tadau. CYNGHERDD BLYNYDDOL YR EGLWYS.-Nos Fercher, Chwefror lleg. cynhaliwyd ein Concert Blynyddol yn y lie uchod o dan lywyddiaeth Percy G. Davies, Ysw., Liver pool, yr hwn aeth drwy ei waith yn dda iawn. Aed trwy y rhaglen canlynol ond oherwydd absenoldeb Miss Helen Jones, Llanarmon, Contralto, cymerwyd ei lie gan Miss Lucy James, Wrexham. Piano- forte Solo gan Miss Beatrice Roberts, Coedlai unawdau gan Mr D. R. Jones, Wrexham, a Miss Elsie Williams, Dolgell- au, Soprano. Deuawd gan Mri E. Hum- phreys, Towyn, Tenor, a D. R. Jones. Unawd gan Miss Lucy James. Adroddiad gan y Parch W. O. Luke, Llanarmon. Unawd gan Mr E. Humphreys. Deuawd gan Mr D. R. Jones, ac Elsie Williams. Unawdau gan Miss Elsie Williams, Mr D. R. Jones, Miss Lucy James, Mr E. Hum- phreys. Adroddiad gan y Parch W O. Luke. Pedwarawd gan Mri D. R. Jones, a E.Humphreys, Misses Lucy a E. Williams. Diolchwyd i'r cantorion, ac hefyd i'r Cyf- eilyddes, Mrs S. Cunnah, am ei gwaith rhagorol, ac eiliwyd gan Mr Thos. Jones, J.P. Cyn terfynu, canodd y cantorion yr Emyn adnabyddus trwy ofyniad y Cadeir- ydd, Beth sydd imi yn y byd." Terfyn- wyd y cyfarfod trwy ganu, Hen Wlad fy Miadau." Credaf mae dyma y cyfar- fod mwyaf llwyddianus sydd wedi bod yn Coedllai er's llawer o amser. CYFARFODYDD GWEDDl DA.-Cynhaliwvd cyfarfodydd gweddio neillduol o ddylan- wadol yn nghapel y Wesleaid, Coedllai, nos Lun, 23ain cynfisol, a phob nos hyd y 28ain.,Cawsom gynulleidfaoedd da iawn a blasus. Teimlodd pawb eu bod wedi cael bendith o'r newydd. Hyderwn y bydd y cyfarfodydd yma yn gwneud lies. ac i ddwyn bob un o honom yn nes at Dduw. MAIZWOLAE-F H-Drwg iawn genym gyf- nodi marwolaeth y chwaer Mrs Elizabeth Jones, Liverpool House, Pontybodkin, yr hyn gymerodd le dydd Gwener, Chwefror 27ain, yn sydyn lawn. Yn sicr y bydd y gymdogaeth yma yn teimlo y golled hon am amser maith, oblegid yr oedd y chwaer yn adnabyddus iawn. Cymerodd y gladdedigaeth le dydd Mawrth, Mawrth y 3ydd, yn mynwent Estyn. Gwasanaeth- wyd wrth y ty gan Mr David Jones a'r Parch William Smallwood, Cymmau. Estynwn ein cydymdeimlad i'r teulu yn eu profedigaeth. R.R. I

NODION O TRINITY ROAD, BOOTLE. Y Sabboth, Chwefror 22ain, cynhaliwyd ein Cyfarfod Ysgol blynyddol. Llywydd cyfarfod y boreu oedd y Parch F. E. Jones. Adroddwyd emyn, Hyfrydwch y Sab- both," gan Miss Olwen Williams. Offrym- wyd gweddi gan y Llywydd, a'n harwein- iodd i ddisgwyl cyfarfodydd bendithiol. Adrodd emyn, Chwiliwch yr Ysgrythyr," gan Miss Gwladys Jones. Adroddwyd Salm 34 gan Miss Prudence Jones. Adrodd emyn, Moli yn y Ty," gan Master Nevicle Williams. Arholi rhestrau Mri Job Jones a G. O. Jones, "Am Fedydd," o'r Holwydd- orydd Diwinyddol Parch R. Pritchard. Adrodd emyn, "Yr Ysgol Sul," gan Miss Doris Williams Arholi rhestrau Mr Hugh Parry a Mis Thomas Roberts, ar Hanes Iesu Grist" (Mae Llafur Dos. II.). Adrodd emyn, Diolch iddo," gan Master J. Emlyn Williams. Wedi arholi yn ddoeth ac i'r pwrpas, terfynwyd trwy weddi gan y Lly- wydd. Cyfarfod y prydnawn. — Llywyddwyd gan y Parch John Felix. Adrodd emyn, Cyngor i Ieuenctyd," gan Miss May Evans. Offrymwyd gweddi gan y Lly- wydd. Adrodd emyn, ''Galwad yr Ieu- enctyd," gan Master Gwynfryn Owen. Adroddwyd pennod xii. o Lyfr- y Pregeth- wr gan Miss Gwyneth Roberts yn rhagorol iawn. Adrodd emyn Duwioldeb boreu- ol," gan Master Teddie Mills. Arholi ¡ rhestrau Miss Kitty Jones a Mr R. Lloyd Jones o'r Hyfforddydd (pen. i. iii). Caf: wyd datganiad prydferth gan y plant dan ofal Miss Jennie Jones a Miss Kitty Jones. Cafwyd anerchiad i'r plant gan y Parch John Felix. Dangosedd bod peth rhag- orach na chyfoeth a gwybodaetli e, r eu holl fanteision. Mate meddu cymeriad yn bwysicach-dweyd Y gwir, gochel anwir- edd, gonestrwydd, bod yn wasanaethgar, meithrin annibyniaeth, yn benaf cariad, a chariad at lesu Grist. Diweddwyd trwy weddi gan y Parch John Felix. Cyfarfod yr hwyr.—Llywydd y Parch Thomas Owen Jones (Tiyfan). Adrodd Emyn Gwybod yr Ysgrythur lan," gan Miss Jennie Jones. Arweiniwyd ni mewn gweddi gan y Llywydd. Adrodd ErnynaLf; "Taith y Pererin" a Pererindod y Cristion" gan Mrs Hughes, Waterloo. Adrodd loan xvi. gan swyddogion, athraw- esau, ac athrawon yr Ysgol. Cydgan, Seren Fechan gan barti o restr Mr Job Jones Misses May Davies, Sydney Road May Jones, Cromwell House May Jones, Wadham Road, a Edith Davies, Sydney Road. Arholi oddiar loan xvi. Cafwyd atebion ar y cyfan weddol dda, dan ar- weiniad ein parchus weinidog, Tryfan Jones, a therfynwyd trwy weddi. Nos Lun dilynol, 23ain, cynhaliwyd cyfarfod cvmdeithasgar (Social) cyffredinol gan y pedwar gradd, brodyr a'r chwiorydd priod a'r brodyr a'r chwiorycld ieuainc yn cymeryd eu rhan. Wedi i'r ,Parch Tryfan Jones wahodd y Llywydd, Mr W. Williams, swyddog cyfarfod yr eglwys, Egremont, Cylchdaith Mynydd Seion, agorwyd y cyfarfod ag anerchiad byr gan y Llywydd. Wedi hynny adroddiad gan Mrs Edwin Ellis, Molawd Cyrnru." Cafwyd cydgan gan Gor y Merched Priod. Deuawd, Mr G. 0. Jones a Miss Edith Jones. Cydgan gan y brodyr ieuainc (Laughing Song). Ad roddiad, Miss Bella Williams. Marsh Lane. Datganiad, Mr J. Bagshaw. Cystadleuaeth darn heb atalnodau, gwobrwywyd Miss M. J. Williams yn oreu o'r nifer. Cydgan gan y chwiorydd priod. Anerchiad gan y Llywydd. Datganiad chwareus gan Mr Tom Jones. Deuawd, Misses Edith a Maud Davies. Cydgan gan y chwiorydd ieuainc. Datganiad gan Mrs Robert Williams. Sunbeam." Cynygiwyd pleid- lais o ddiolchgarwch gan y Parch Tryfan Jones sydd bob amser yn arolygu pob symudiad. Cefnogwyd y diolchiadau gan Mr Thomas Gittins, yntau yn fyw i bob symudiad. vVedi'r cyngerdd, mwynhawyd darpariaeth helaeth o fwydyddoedd, wedi eu paratoi. E. E. I

YMWELIAD Y PARCH JOHN PUGH I JONES A FFESTINIOG. Breintiwyd ein pentref ag yrnweliad y I diwigiwr ieuanc y Parch J. P. Jones, ac yn sicr rhoddwyd iddo dderbyniad tywysog- aidd. Yr oedd Capel Shiloh yn orlawn am bedair noson. Ni welwyd er amser y diwigiad gymaint o gyrchu tua'r capel. Symudiad oedd hwn gafodd ei fodolaeth yn meddwl pobl ieuainc y capel, a hwy hefyd, fu'n gyfrifol arianol am y cyfan. Treuliwyd wythnos o weddio cyn dyfod- iad y Diwigiwr i erfyn am fendith yr Arglwydd ar ei waith, ac ni ofynwyd yn ofer. Disgynai y tyner wlith ar hyd yr wythnos, daeth y defnynau breision gyda Mr Jones. Edmygwn yn fawr nodwedd- ion ei bregethau grymus.' Ceisiai argraffu ar feddyliau ei wraridawyr, fod lesu Grist yn Waredwr i bechadur, fel y dywedodd un, Yr oedd ganddo rhywbeth i hen bechadur fel ft." Rhoddai ei holl enaid i geisio dangos fod osgo yr Efengyl at gadw pechadur. Nid rhyfedd fod y gynulleidfa fawr yn tori allan mewn gorfoledd, a geiriau'r bardd yn cael eu gwiro :— Mae'n nefoedd ar y ddaear Yr ochr hyn i'r bedd Wrth wel'd yr Arglwydd Iesu Yn benaf yn y w ledd. Byddwn yn meddwl weithiau ynom ein hunain beth tybed oedd yn mhregethau Mr Jones yn tynu cymaint i wrandaw arno ? A chredwn mai eu nodwedd efeng ylaidd. Ofnwn weithiau fod nod pregeth- au yr oes wedi tori o gyfeiriad cadwedig- aeth eneidiau i faesydd oerion Athron- laeth, Gwyddoniaeth, a Diwynyddiaeth. Dynion galluocaf yr oes yn astudio gwyddorau a phregethu cynyrch eu hastudiaeth i fyd colledig pan nad oes dim at gadw enaid yn fawr yr un o honynt. Tybed mewn gwirionedd fod gwir werth mewn astudio gwybodaethau a'r efengyl yn ei symulrwydd o'r neilldu. Dynion yn gwynebu tragwyddoldeb ac unig foddion eu cadwedigaeth yn ymar- ferol heb egluro iddynt. Ceir ychwaneg y tro nesaf. Goii. I

LEIGH. I YMWELIAD GWYNFRYN.—Sul, Chwefror 22ain, yng ngha,pel y Wesleyaid Saesnig y dref hon bu y Parch D. Gwynfryn Jones yn pregethu y boreu a'r hwyr am 3 o'r gloch y prydnawn, yn anerch aelodau y Dos- barth Beiblaidd. Clywsom iddo gael amser rhagorol. Yn yr hwyr yr oedd yr addoldy eang yn orlawn. Gwynfryn yn boblogaidd iawn yn y dref. Wedi deall ei fod yn dod i'r dref i wasanaethu y Saeson, anfonodd yr eglwys Gymreig ato i ofyn a fyddai mor garedig a'u gwasanaethu drwy draddodi darlith nos Lun, Chwefror 23am. Caed gair yn ol yn fuan y gwnai gyda phleser, gan nodi testyn y ddarlith, sef "Vulgarity." Trefnwyd i gael gwas- anaeth Lecture Hall eang Capel King Street iddo draddodi y ddarlith, a chaed addewid Maer y dref, Cynghorwr J. Ashworth, J.P., i gymeryd y gadair am 7.30, yr hwn a draddododd un o'r anerch- iadau prydferthaf a hynod amserol. Yn mhlith pethau eraill dywedodd mai pleser o'r mwyaf iddo ef oedd gwneyd yr hyn allai er cynorthwyo yr eglwys Gym- reig. Hefyd meddai, b'um yn gwrandaw ar Mr Jones yn pregethu neithiwr. Cefais fwynhad a bendith wrth wrando arno, a diau genyf y ceir treat heno etc. Yna galwod'd ar Mr Jones at ei waith. Prin mae eisiau nodi i ni gael darlith addysg iadol, dyddorol, ac amserol gan Gwynfryn. Cafodd hwyl i ddweyd a chafodd y gynulleidfa hwyl i wrandaw. Cynygiwyd y diolchiadau arferol gan y Parchn H. Curry, E. J. Parry, a D. Solomon. Elid i mewn drwy docynau. Disgwylir y bydd yr elw yn un sylweddol er cynorthwyo yr achos Cymreig yn Orchard Lane. GOH. I

EGLWYSBACH. I Yn ddiweddar cynhaliwyd cyfarfod ad loniadol a te llwyddianus iawn yn y lie uchod, y te yn cael ei roddi yn garedig gan Mrs Lloyd, London House; Mrs Evans Cumberland House Mrs Jones, Ty'nddol Mrs Jones, Penybryn Miss Jones, Tygwyn, a Mrs Jones, Meddiont Isaf, ac fe wnaed elw sylweddol. Llywyddwyd v cyfarfod gan Mr D. Jones, Ty'nddol. Yr oedd y Vestri yn orlawn, a chymerwyd rhan mewn canu, areithio a chystadJu gan amryw. Diolchwyd yn gynes i bawb am eu gwas anaeth gan y Parch E. Arthur Morris. Mae yna ddigon o dalentau yn yr eglwys, a da gael cyfle iddynt ymarfer eu dawn yn'y cyfeiriad hwn. Bu yr eglwys yn ddiweddar yn dewis cynrychioiwyr i'r Cyfarfod Blaenoriaid. Dewiswyd Mri R. Twrog Williams, Enoch Evans a David Jones. Hefyd dewiswyd Mr J. W. Lloyd yn Poor Steward. Eidd- unwn iddynt oil flwyddyn Iwyddianus iawn. Dan nawdd Cymdeithas Ddirwestol y chwiorydd cynhaliwyd cyfarfod amryw iaethol yn yr Ysgoldy. Daeth cynulliad da ynghyd. Arweiniwyd y gweithrediad- au gan y Parch E. Arthur Morris, a chaf- wyd anerchiad rhagorol gan Mrs Rowlands o Lanrwst. Beth amser yn ol vmwelodd Gwynfryn a ni ar ran ymgeisiaeth Sir Herbert Roberts, A.S., a thraddcclodd araeth nes gwefreidd- io pawb. Eglurodd gwestiwn y Tir gyda manylder mawr, ac yr oedd ei ymresymiad yn rnhlaid Uatgysylitiad yn ysgubol. Brysied yma eto. GOIl.

PONTRHYDYGROES. Y GYMDEITHAS DDIWYLLIADOL.—Nid ydyw cofnodiad ein cyfarfodydd wedi ym- ddangos yn y Gwyliedydd Newydd er's rhai troion. 'I i -)yii o brysurdeb sydd i gyfrif am hyn. Y mae yma gyfarfodydd yn cael eu cynal bob wythnos er dechreu y tymor. Yr ydym wedi cael amser adeilad- ol iawn, testynau teilwng iawn yn cael ein sylw, a cliyiiulliad Ilawii o aelodau bob cyfarfod. Bendith fawr oedd sefydlu y cyfarfod hwn yn y lie uchod er mwyn y dosbarth ieuanc. Y mae y Parch G. Hughes, B.A., ar ei oreu yn tynu allan dal entau ag sydd erbyn hyn yn werthfawr i'r Gymdeithas ac hefyd i'r ardal. Nos Fercher, lonawr 26ain, darllenwyd papur gan John Davies, Birch Villa, ar y testyn, Abraham yn aberthu Isaac." Gwnaeth y brawd sylwadau pwysig iawn. Hefyd, agorodd bwyntiau newyddion yn nglyn a'r aberth hwn ar ben Moriah. Wedi i'r brawd orffen ei araeth, rhoddodd y Llywydd, Mr John R. Jones, y cyfarfod yn rhydd i ymddiddan ar y pwyntiau oedd yn y papur. Siaradwyd gan yr holl aelod- au, a chodwyd golygiadau tra gwahanol i'r hyn oedd hen gredoau ar aberthu Isaac Gan fod yr amser wedi rhedeg dipyn yn hwyr, barnodd y Llywydd mai doeth oedd terfynu y ddadl y noson hon, a phasiwyd ein bod i gael yr wythnos ddilynol eto ar yr un testyn. Hefyd pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i'r brawd John Davies am ei bapur rhagorol. Prophwyd ynte Offeiriad.Dyrna yd- oedd testyn y noson hon. Bu i ni gael papur ar Ddylanwad y prophwyd ar y Genedl Israel," gan Samuel Davies, a phapur ar "Ddylamvad yr offeiriad ar Genedl Israel," gan John Jones. Cawsom adroddiad da iawn gan y ddau frawd, a gwnaethant sylwadau ar y swyddi hyn a berthynent i Lwythau Meibion Israel. Cymerodd y Gymdeithas ran bwysig yn yr ymddiddan er ceisio cal allan pa un oedd fwyaf eu dylanwad ar fywyd y Genedl. Rhoddodd y Llywydd y ddadl i bleidlais, pryd y pleidleisiodd y mwyafrif dros y Prophwyd. LOGAN. I

LEEDS. I GWYL DEWI.-Nos Sadwrn diweddaf daeth llu o Gymry Leeds a'r cylch ynghyd i'r Noddfa, Camp Road, i ddathlu Gwyl Dewi. Llywyddwyd yn ddeheuig gan Mr W, H. Barrow Williams. Yr oedd anerch- iad y gadair yn torri tir newydd ar ffurf o daflu cwestiynau i'r gynulleidfa. Yr ergyd gyntaf ydoedd gofyn i'r dorf pa le y ganwyd yr Esgob Morgan, a phwysleisiodd ,ar i ieuenctid Cymru ymgydnabyddu a chymwynaswyr eu gwlad. Cafwyd an erchiadau penigamp gan y Parchn Ellis Williams ar "Dewi Sant Ein Cenedl," J. Price Ein hiaith," T. Morris, a chariodd James Lewis y cyfarfod wrth loffa ym maes pawb a phobpeth. Yn y ddinas hon wae'r Gwyl goffa'r hen Sant wedi bod yn crwydro mal yr arch gynt. a phriodol y dywedai'r siaradwr cyntaf fod ein harwr adref yn yr eglwys ac mai nid priodol rhoddi llwnc destyn iddo a gwir- odydd. Cydwybod grefyddol Cymru, meddai, sydd wedi cadw ei goffadwriaeth yn fyw, ac mewn cysylltiadau crefyddol y dylai gael ei lochesu a'i roddi. Cydnab- yddai'r ail siaradwr fod ein gwlad wedi ei gwasgu gan y moroedd cylchynol a'r gwledydd cwmpasol, ond ymhyfrydai fod eu delfrydau fel eu mynyddau yn ym- ddyrchafu tua'r nef. Wedi canmol iaith Gwalia, iaith cewri'r pwlpud, iaith yr englyn, gwasgai'r trydydd siaradwr ar gadw'r Gymraeg yn fyw ac yn loew yn mhlith yr estroniaid, ac er fod Mr Lewis yn gweinidogaethu gyda'r Bedyddwyr Seisnig adroddodd ddarnau barddonol yr hen iaith nes llosgi i enaid y dorf. Am yr hyn draethwyd dywedodd yr holl bobl- oedd Amen." O'r cyfarfod hwn hyderir sefydlu Cymdeithas Cymry Fydd i addysgu ein hieuenctyd yn llwybrau'r beirdd, llenorion a'r cerddorion, a chaiff Dewi anwyl ei noddi a'i gysgodi dan ei aden ydd. Trefnwyd yr holl weithrediadau gan yr ysgrifenydd gweithgar, O. G. Wil- liams, Ffestinog. Darllenwyd telegrams" oddiwrth y Parchn. W. Langford Brooks, Harlech, ac R. Idwal Hopwood, Harrogate, yn dymuno'n dda i'r wyl. Diangenrhaid dweyd fod y canu a'r bwyta ar ei oreu. MEDO. I

SHILOH, TREGARTH. Y GYMDEITHAS.—Cynhaliwyd ein Cym- deithas Ddiwylliadol nos Wener, Chwefror 20fed, pryd y darllenwyd pedwar o bapur- au ar '• Cymeriadau o'r Hen Destament." Darllenwyd hwynt fel y canlyn: Y Proffwyd gan H. J. Williams, Yr Offeir- iad gan J. C. Griffith, Y Dyn Doeth gan Robert Jones, a'r Datguddiwr gan H. Hughes. Yr oeddynt yn bapurau am- serol a diweddar dros ben. Bu un brawd ddigon craff i ganfod nad oeddynt ond ychydig o deganau syml wedi eu dewis allan o'r ystorfa fawr sef Llestri'r Trysor," llyfr yn ddiau a fyddyn gymorth mawr i ni fel pobl ieuainc i'n symud ni ymlaen os y gwnawn y defnydd priodol o honno. Llywyddwyd gan y Parch E. Tegla Davies, a chawsom air ar bob un o'r cym- eriadau ganddo ar y diwedd. I- YSG.

CERRIGYDRUIDION. MARWOLAETH—Yn gynar fore lau, Chwefror, 2Gain, bu farw Mrs Roberts, gweddw y diweddar John Roberts, Pont- llaethog, fel yr adwaenid ef yn y gym'dog- aeth hon. Cyrhaeddodd hi yr oedran teg o 75 mlwydd oed. Yr oedd yn chwaer i'r ddiweddar Mr Jones, Llanbedr Farm, Rhuthin, ac i Mrs Evans, Higher.Berse, Gwrecsam, a Mrs Jones, Cyfhant, Llan- aTmon, ac yn fam i Mrs Robert Roberts, London House, Cerrig. Treuliodd y mis- oedd diweddaf yn y lie hwn, ac oddiyma y gadawodd y fuchedd hon. Yn sydyn y daeth y diwedd, ar ol ychydig o oriau o gystudd caled. Rhoddwyd ei chorff i orwedd y dydd Llun canlynol yn yr un bedd ag eiddo ei hanwyl bnod yn ngladd- fa Capel y M.C., yn Rhewl, Rhuthin. Cymerwyd y wasanaeth yn London House gan y Parch E. Berwyn Roberts, ac ar lan y bedd daillenoda y Parch R. J. Parry y wasanaeth, gweddiodd y Parch J. Pugh Jones, a rhoddodd y Parch D. M. Griffith emyn allan i'w ganu. Yr oedd y Parch W. G. Williams hefyd yn bresenol., Daeth torf luosog ynghyd yn y Cerrig a Rhewl. Yr oedd y ddiweddar Mrs Roberts yn adnabyddus i gylch eang o gylch Rhuthin a Cerrig, ac yn un a hoffid yn fawr. Rhodiodd yn weddaidd heb geisio yr eiddo ei hun, ac heb feddwl ddrwg. Ni roddai dim fwy o bleser iddi na gwasan- aethu ar eiaill. Gwelid hynny yn amlwg ynddi hyd y diwedd Ni honai rhyw lawer, ond yr oedd yn berchen cyneddfau meddyliol cryflon, ac yr yn ddiddadl yn rhodio yn dawel :x. Cysurus yw deall na pharhaoji chystudd yn hir, ond teimlir gwagder ar ei hoi ar aelwyd London House. Byddwn ninnau yn ddilynwyr i'rr ua' r fTydd ac am- ynedd sydd yn etiiedi ddewidion. GOH.