Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
HYNODION A HELYNTION ABERNODWYDD.
HYNODION A HELYNTION ABERNODWYDD. CAN NEMO. PEXNOD VI. I JAC BRONFOEL. I Fel y nodwyd eisioes, Jac Bronfoel oedd yr unig un ymhlith y rhai oedd yn cneifio ym Maesneuadd heb ymurvo a'r eglwys, yn ystod y Diwygiad grymus a deim- Iwyd yng nghymdogaeth Abernodwydd yn nechreu y flwyddvn. Yn wir, nid oedd ond dau arall yn yr holl ardal heb blygu i'r dylanwad Dwyfol pan oedd awelon myn- ydd Seion yn chwareu dros wyneb Cymru ben-bwy-gilydd yn nechreu y fiwyddyn 1005, sef hen wr TyntwII a'i briod oeddynt yn trigianu mewn tyddyn bychan yng -i- i ngwr uchaf y Cwm. Yr oedd y ddau hyn yn ddiarebol ar gyf- rif eu bydolrwydd, ni roddent eu bryd ar ddim ond ymgrafangu am arian, yr oedd y byd a'i bethau wedi cael y fath afael arnynt, nes peri iddynt golli eu dyddordeb ymhob peth a berthyn i'r byd anweledig. Nid elai yr un o'r cldau i le o addoliad ddydd yn fiwyddyn, oddieithr ar ddydd eladdedigaeth rhai o'u cymydogion ac i gyfarfodydd Diolchgarwch am y Cynhau- af, elent i'r tri moddion gweddi a gynhelid yng nghapel Abernodwydd y trydydd Llun o Hydref bob blwyddyn, ac hefyd i gyfar- fod Diolchgarwch Eglwys St Cuthbert. Mae yn debyg mai eu paganeidd-dra a'u hofergoeledd a barai iddynt fyn'd i le o addoliad ar yr adegau hyn, rhag ofn i'r Brenin Mawr eu cospi am eu haniolchgar- weh y cynhauaf dilynol. Dywedai rhaifod Shion Rhys wedi mentro peidio myn'd un flwyddvn a boddloni ar anfon yr hen wraig i ddiolch drosti ei hun ac yntau, er mwyn iddo ef aros adref i godi tatws ond blwv- ddyn i'w chofio fu yr un ddilynol yn Nhyntwll, bu pedwar o loi farw, syrthiodd buwch werthfawr iddynt dros glogwyn yn un o'r ffriddoedd, torodd caseg iddynt ei choes pan ar ganol magu llwdn, cawsant gynhauaf difrifol o ddrwg i'w gwair, ac aeth ei hyd ar dân trwy i ddau grwydryn aeth i gysgu i'r Ysgubor trwy ryw anffawd neu gilydd ei danio llosgwyd un o'r ddau yn golsyn yn yr oddaith. Wedi hynny, elai y ddau i'r cyrddau Diolchgar- Kvch yn ddifeth. Gobeithiai ajgweddiai llawer y delai y ddau i lechu i gysgod y Groes yn ystod y Diwygiad. Gweddiai rhai drostynt yn gyhoeddus wrth eu henwau, ac aeth nifer o'r bobl ieuainc mwyaf brwdfrydig i Dyn- twll i gynnal dau gyfarfod gweddi; ond ni ddaeth Shon yn agos atynt yr ail noson, a rhybuddiodd ei wraig hwy beidio dcd yno drachefn i gadw swn. Nid oedd Jac Huws, Bronfoel, mor an- obeithiol. Arferferai ef fynd i'r capel yn rheolaidd i'r Ysgol Sul, ac i oedfa'r nos, a dechreuodd fynd yn gyson i gyrddau'r diwygiad, hyd nes y bu i Rolant Evans, y Saer, weddio drosto wrth ei enw a dweud gryn dipyn o'i hanes wrth gyfarch yr or- sedd digiodd Jac yn aruthr wrtho am hyn, cododd o'i set, ac aeth allan mewn drwg dymer, ac nis gellid ei gael i'r Capel wedi hyn. Bu William Jones yr Hendre. yn Maesneuadd ami i dro yn ceisio ei ber- swadio i ddod i "foddion gras, ond rhywbeth yn debyg oedd yr atebiad gai pawb. Meddai wrth William Jones un diwrnod, Dod i'r capel wir, i gael fy in- sultio gan hen glymach fel Rolant yna, pa fusnes oedd ganddo fo i fynd i ddweud fy hanes i ar goedd gwlad, fasa raid iddo byth fynd i'r drafferth o ddeud wrth y Brenin Mawr, mi wn i yn eitha y gwyr o fy hanes i yn rhy dda, ac mi wyr i hanes ynta hefyd, yr hen ragrithiwr iddo, y fo sydd mor barod i siarad a dysgu pobl erill, hefo'i hen yspryd crintachlyd ac yn chwilio am gyfle i dwyllo rhywun neu gilydd bob dydd yn ei waith ac mewn bargen, ac yn llymeitian yn nhafarnau ydrebob dydd Iau,acyn amlach an hyny, yn mynd i weddio ar goedd drosta i wir, gweddied drosto ei hun, mae ganddo ddigon o job, rhad arno. Gan mod i wedi dechra waeth i mi orffan deud be ydyw i yn i feddwl am y diwygiad yma. 'does na ddim amheuaeth ar fy meddwl i nag oes yna rwbath rhyfadd yn y wlad y misoedd yma, a (icuoy gwir William Jones mi ddoth yna rwbath rhyfadd drosta i ddechreu'r flwyddyn, mi eis i i'r Angel am beint, fel y byddwn ni yn arfar ar nos Sadwrn, ond fedrwn i ddim i dwtsiad o pe taech chi yn rhoi pensiwn i mi, mi dreias i yfed o, dwn i ddim sawl gwaith, a gwr y ty yn misio gwbod beth oedd y ma tar, mi ddyliodd nad oedd gen i ddim pres i gael ail lasiad, ac mi ddeudodd am i mi frysio i gael glas- iad arall, y tretia fo fi, ond rhoi gora iddo fo ddaru i mi, ac mi neis esgus i fynd i'r stryt, fod yna rhywun yn chwibianu o'r tu allan," ond taswn ni yn deud y gwir o'r tu fewn yn fy nghydwybod i yr oedd rhyw- beth yn chwibianu ac yn rhuo hefyd o ran hyny. Fam i byth yn yr Angel wedi hyn. Mi ddois i i'r Cyfarfod Gweddi i'r capel, yr oedd yno le rhyfadd, ac mi fu jest i mi a rhoi fy hun i fyny y noson honno, ond gwrthod wneis i, ac un peth ddaru effeithio arna i oedd clywad pobl yn cym- eryd mantais ar i gweddi i godi crampia ar i gilydd, mi wyddwn i nad oedd hi ddim yn rhyw dda iawn rhwng rhai o bobl y capel yma a'u gilydd, ond hen dro shabi oedd i rai ohonyn nhw "gymeryd mantais ar i gweddi i dalu hen scores îw gilydd. Roedd cly wad rhai ohonyn nhw yn dweud wedi cau 1 llygid betha na feiddia nhw mo'u deud nhw a'u llygid yn agorad yn fy ngyru i o fy ngho. Heblaw hynny, v mae y syniad fod aeloda yn yr un eglwys. Ie, a blaenoriad yn essta yn yi un set fawr yn genfigenus o'r naill a'rllall ac yn crioi a thraflvncu i gilydd fel mae'r Salmydd yn deud y peth rnwya plentynaidd a phechadurus y clywis son am dano 'rioed, beth tybad fasa lesu Grist yn i wneud tasa fo yn dod i'ch set fawr chi a gweld Rolant Evans ac Ifan Gruayckl y Go yn edrych fel dau Dwrc ar i gilydd. ac wedi bod felly er's tua deng mlynadd, ac wedi rhoi mwy o waith nursio i'ch chi na'r gweddill o'r eglwys hefo'i gilydd. synwn ni ddim, tae'n ni'n gwbod y cwbwl nad y rheswm dros fod y'ch gweinidogion chi yn newid mor amal ydi, 1 bod nhw'n laru a'r ddan- dlo'r ddau hen cranci croes, ac yn teimlo i bod nhw'n colli amsar hefo'r ddwy hen ddafad gcrniog yma sydd yn y gorlan a ddylai yr wyn bach gael; mi wn i heth wnai yr lesu tasa fo yn dod acw, yr un peth yn union a wnaeth o yn y Tabarnacl stalwm, gneud chwip o fan reffyna a'u slasio nhw allan i'r stryt wn i am ddim sydd yncaclw cymint o rai fel y fi am bath rhag dod i'r Siat na gwelad peth fel hyn mewn eglwys, ac mae'r ddau yn meddwl mynd i'r Nefoedd mae'n debv g, p'le gebyst y medr y Brenin Mawr i rhoi nhw yno dwn i ddim, ,ond rhan hynny wela nhw byth mo'r Nefoedd mi wn i ddigon o fy Meibl i fod yn siwr o hynny beth bynag. Mi wn i yn iawn be dach chi mynd i ddeud, na waeth i mi befo sut y mae pobl erill yn byw, ond waeth heb siarad, rhaid barnu gwerth crefydd fel phopeth arall oddiwrth i dylanwad ar y bobl sydd yn i phroffesu hi, mi wn i fod y rhan fwya acw, fel chi a mistar, yma yn byw y grefydd ydach chi yn i phroffesu, ond does dim modd i rai gweiniad fel fi beidio cadw yn ol tra y bydd hen grefyddwyr yn ymrafaelio a'i gilydd fel y ddau yma." Ymdrechodd William Jones ei ddarbwyIlo,a danghosodd peth mor ynfyd fyddai i deulu Noah wrth- od mynd. i'r Arch gynt am fod yno frain a jackdaws, ond thyciai yr un dadl gyda Jac Bronfoel, ac ni welwyd arwydd arno fod Duw a byd arall yn cael lie o gwbl yn ei feddwl hyd nes y caed yr ymddiddan am y Cyfarfod Pregethu yng Nghorlan Maes- neuadd ar y diwrnod cneifio. Tawedog ydoedd fel y sylwyd i derfyn y dydd. Caed rhagor o son am y pregethau yn ystod y iprydnawn, ond ni ddyweddodd Jac fawr wrth neb oni apelid ato yn uniongyrchiol. Cyn gwahanu, cyrhaeddodd modryb y Beibl Teuluaidd i William Jones, a dar- llenodd yntau y drydedd bennod ar-ddeg- a-deugain yn Esaiah. Pan ddaeth at y seithfed aclnod, "Fel oen yr arweinid ef i'r lladdfa, ac fel y tan dafad o flaen y rhai a'i cneifiai. felly nid agorai yntau ei enau," ochneidiai Jac yn ddwys a meddianwyd pawb yn yr ystafell a rhyw deimladau rhy- fedd a dieithr. Wedi dod i derfyn y bennod arweinwyd mewn gweddi gan Griff Aber- deunant, a theimlem i gyd fod y Nefoedd a'r ddaear yn hynod o agos i'w gilydd y munudau hynny. Ymwahanodd y cwmni ond nid oedd Jac am fynd i'w canlyn, eisteddai gyda'i ddwy benelin yn gorffwysar y bwrdd tu ol hwn yr eisteddai a'i wyneb wedi ei ddarn- guddio gan ei ddwylaw ysgyrniog. Toe daeth fy ewythr at y drws a galwodd arno a gofyn iddo fynd i'w ganlyn i hebrwng y defaid i'r mynydd. Mi a i fy hun os ca i meddai Jac, "O'r goreu dos ynte" meddai yntau a chofia gau Ilidiart y mynydd ar dy ol, y mae i ti groeso i aros yma dros y cynhaua os leici di, mi setlwn ni am y cyflog yfory." Waeth gen i befo'r cyflog ebra Jac," os ca i aros yma." Dod- odd dafell o fara a thipyn o gaws yn ei logell, cododd oddiwrth y bwrdd ac allan ag ef at y gorlan. Ymhen ychydig funudau gwelais ef yn ymyi Ilidiart y buarth yn tynnu y bara a'r caws o'i logell ac yn galw ar Pero y ci, ac yn estyn tamaid iddo. Ymbrancai y ci o lawenydd, yn y rhagolwg mae'n debyg, o gael ail gysylltu cyfeillgarwch a hen gyfaill mwyn a dorwyd am rhyw chwech wyth- nos. Yn fuan diflanodd y defaid a Phero a Jac o'r golwg ac elai brefiadau y defaid a'r wyn, cyfarthiadau Pero a Dal draw Jac yn wanach, wanach, bob yn ychvdig, nes o'r diwedd chlywid dim o'u swn. Cymerwyd eu lie gan swyn tyrfa o adar, y rhai a beraidd byncient am y mwynaf yn y llwyni cyfagos.fel pe buasaiganddynt ol- ddyled i'w thalu ar ol dyddiau byrion a drycinog y gauaf cynt. Buwyd yn disgwyl yn hir am ddychwel- iad Jac a Pero, ond o'r diwedd deuwyd i'r casgliad fod Jac wedi mynd i Bronfoel, gan gymeryd y ci i'w ganlyn, ac aethom oil i orffwys gan adael drws y cefn yn ddiglo i'r gwas a'r ci ddod i'r ty os mai dyna eu bwriad. Ond ni ddychwelodd Jac y noson honno i Bronyfoel nag i Faesneuadd. Cau- odd Ilidiart y mynydd, ac arhosodd yno yn ymdrechu gyda Duw nes torodd y wawr ar ei enaid. Ni fu neb ond Pero yn llygad- dyst o'r ymdrech beth bynag ddigwyddodd yn y mynydd, tynhaodd y cyfeillgarwch rhwng y ci a'r gwas ac anodd eu gwahanu oddiwrth eugilydd. Credafy gwii Ile bu'r ymladdfa, sef vnghysgod clogwyn ysgyth- rog a elwir y Gyrn, canys sylwais fwy nag unwaith, pan fyddwn yn y mynydd gyda Jac, y gwnai rhyw esgus i alw yn y fan honno, ac os y tybiai nad oedd neb yn sylwi arno disgynai ar ei liniau i adnew- yddu y cyfamod a wnaeth a'i Dduw. ran goaoaa teuiu Maesneuaaa aranoeth y cneifio, yr oedd Jac a Pero wedi cyr- haedd. Yr oedd gan bawb ohonom ddigon o synwyr ysprydol i beidio gofyn cwest- iynau. Nid oedd angen holi, yr oedd rhyw ddisgleirdeb Dwyfol yn wyneb Jac, yr hwn a'n hadgoffai am wyneb rhywun arall fu yn y mynydd gyda Duw mewn cwr o Arabia, oedd mor ddisglaer fel nas gallai y bobl edrych arno. Nid oedd wyneb Jac ond arwyddlun o'i fywyd dilynol, disgleiriai ei lwybr yn oleu- ach oleuach byth oddiar hynny. (I barhau.)
I ,., LLITH r,O'R 11, AMERICA..
I LLITH r O'R 11, AMERICA. rryanawn Liun, y ol o.ionawr, a mi yn nghanol yr America, haner y ffordd o Sinas, New York i Sanfrancisgo, wele y Postman, yr hwn fel pawb arall sydd yn dra charedigl wrthyf, yn dod a sypyn, fel y deallais ar ol ei agor, o'r Hen Wlad wedi tori'r amlen, gwelais mai dau rifyn o'r Gwyliedydd Newydd ydoedd. Yr oedd pob Gwylied- ydd a dderbyniais erioed yn newydd wrth ei dderbyn ond wedi ei ddanlen yn myn'd yn hen ond dyma Wyliedydd, er ei gadw nid aift yn hen, ac er ei ddarllen ddwy waith, fydd newydd o hyd. Cof genyf glywed am un fyddai yn cario ei shop ar ei gefn ar hyd y wlad, iddo un tro droi i dy cyhoeddus yn Nghorris, a chyn ymadael y lIe, idclo ddweyd wrth berchen y Ty, os oedd yn y Ty hen Alamanacks, y buasai yn rhoi swm da'am danynt. Gwelodd y pen- teulu ei fantais, a chasglocld nifer dda o honynt at eu gilydd, ond erbyn edrych nid Ii3?i mo honynt, ond Alamanacks newydd oedd yr oil; a diweddodd y cyfan mewn tipyn o ddigrifwch diniwed felly am y Gwyliedydd Wesleyaidd presenol, nid aiff hwn yn hen er ei gadw, a bydded felly, heb arwyddion henaint arno, tra y bydd angen am ei wasanaeth. Posibl fod y darllenwyr yn cofio imi dro yn ol anfon hanes fy nhaith o Pengygarn- edd i Utica, ac i'r hanes, fel y deallais, ddod allan yn y' 'Gwyliedydd,"ac na bu y "Gwyl- ieclydd" fyw yn hir wedi hyny gobeithio hefyd mai nid hyny fu achos ei farwolaeth. Adclewais, os wyf yn cofio yn iawn, os byddai yr ysgrif hono yn dderbyniol y bu- aswn yn anfon rhagor erbyn hyn y mae pethau wedi dod i bwynt, y Gwyliedydd wedi ail gychwyn, a minau yn meddwl t fod genyf lawer o bethau y byddai yn ddyddorol i Wesleyaid Cymru eu gwybod, ac os gallaf roi rhyw help i'r Gwyliedydd Newydd," pob peth yn dda. Nis gwn a fydd hanes fy nhaith o ddyddordeb ond i ychydig yn Nghymru ond y mae yn ddyddorol i mi daflu cipdrem drosti, gan mai hon yw daith fwyaf fy mywyd, ac nid oes ond un daith eto i fod yn fwy, ac y mae y daith hono erbyn hyn yn nes i mi na dydd fy ngenedigaeth. Wedi i mi aros pedwar diwrnod yn Utica—talu ymweliad ag amryw o hen Gymry anwyl oeddwn yn eu hadnabod gynt, a chael y croesaw mwy- af ganddynt— cael swpera gyda'r Parch. W. Caradog Jones, D.D., a'i briod, (hen weinidog Corris), ac yn ei gwmni cael golwg ar y capel hardd lie y mae yn gwasanaethu i 400 o aelodau, lie y mae Organ gostiodd [700, gafwhd yn rhodrl gan un o'r aelodau, gwr cyfoethog wrth -g\\TS, ac am y capel, y mae yn werth ynoOO Hefyd yn nghwmni y Parch E. Evans (W.) cefais olwg ar y Coke Memorial-cape] y Wesleyaid Cymreig sydd yn y ddinas, capel hardd eto: ac ar ol talu ymweliad a Swyddfa'r Drych," a chael fy adnabod yno fel tad William Owen, Cotter—un o ysgrifenwyr i'r "Drych," gadewais Utica am Chicago: cael y tren 9 p.m. nos Iau,a theith- io ar hyd y nos. Peth cyntaf a dynodd fy sylw yn y daith hon oedd ein bod wedi cyr- haedd i dref o'r enw Syracuse, (poblogaeth 117,503), fod y tren yn myn'd trwy ganol yr heol, a gall fod hyny rhwng 10 ac 11 o'r gloch, a dyna lie yr oed(I I la wer, os nad pawb, wrthi yn brysur yn trin y byd, shopau heb eu cau, ar trefwyr heb adael yr heolydd. Synais yn fawr y pryd hwnw fod y gerbydres yn cael caniatad i fyned trwy heolydd poblog y buasai diogelwch y trefwyr yn ddigon o reswm dros ei atal ond erbyn hyn nid yw i mi yn beth hynod o gwbl, gan ei fod yn beth cyffredin yn yr America, a minau wedi ei wel'd ddigon o weithiau. Lie nesaf o bwys ar ein faith oedd Buff- alo, tref fawr a'i thrigolion yn 376,587. Er fod ein llygaid yn tryrnhau, yr oedd yn raid cadw yn ddihun hyd nes cyrhaedd yno, oblegid yr oeddym i newid yno am linell arall-gadael y West Shore am Wabash; ond fel yr oedd y lwc symudwyd y cerbyd a'i deithwyr i'r flinell hono heb i neb ddis- gyn. Clywais i a chlywsoch chwithau lawer o son am y Niagra Falls,;ond pan yn Buffalo, yr oeddem o fewn deg neu ddeu- ddeg milldir, os wyf yn cofio yn iawn, i'r ffrwd fawr hono ac er agosed iddi ni chlyw- som dwrf ei dyfroedd, hwyrach fod y gwynt yn anffafriol i hyny. Bellach wedi gadael Buffalo, nid oedci dim ar ffordd i gael cyn- tyn, yr hyn a gafwyd a dyna i chwi olyg- fa, yr oedd yn y cerbyd o 40 i 50, a phawb yn cysgu ei hochr; y mae swn y tren yn ffafriol i hyny; ac erbyn i mi ddeffro gwel- wn fod yr haul wedi deffro o fy mlaen, a thaflu ei oleuni ar y wlad, a dyma y wlad gyntaf a welais wedi dod i'r America, oblegid mai teithio y nos yr oeddem a'r dydd yn aros yn y trefydd, a dyma oedd yn hynod mai gwlad Edward y 7fed oedd y wlad gyntaf a welais wedi dod i'r Amer- ica, oblegid vr oeddem ar v pryd vn teithio trwy ranbarth o Canada, .ac erbyn i mi rwbio fy llygaid i gael golwg glir ar y wlad, tybiwn fy mod ar gefnen uchel, a heb ei bod yn wlad dda odiaeth gwartheg brithion a heb eu bod yn fawr, a'r ceffylau felly, a gallwn feddwl nad yw y rhanbarth hwn yn ddim cynharach na Chymru, oblegid ar 30 o Orhpenaf yr oeddem yn teithio trwodd, a dyddiau y cynhauaf gwair a gwenith heb ddod; ac wrth sylwi gwelwn fod yma gynyrch yn y wlad hon nad oeddwn wedi gweld ei gyffelyb erioed o'r blaen, ac wedi ymgynghori ag un cyn galled a minnau daethom i'r penderfyniad mai corn ydoedd, a dyma y corn cyntaf yn tyfu a welais erioed, ond gwelais ddigon o hono wedi hyny. Ar ol hyn y lie cyntaf o bwys y daethom iddo oedd Detroit, tref fawr eto, a'i phobl- ogaeth yn 317,591 yma yroeddwn i groesi dros ran o lyn Hwron. Er gwneyd hyny gwthiwyd y gerbydres yn yr oil" o honi, yn ager beirniant a cherbydau teithwyr i" wel i beth ddywedaf ? nid i gweh, ac nid i long, yr enw Cymraeg arno ydyw Ysgraph, a chludwyd ni felly yn ddiogel ar wyneb y dyfroedd iT lan arall, a gosodwyd y gerbydres un- waith eto ar reiliau i wneyd ei ffordd am uiaicago, un o brir ddmasoedd y byd, a'r cwestiwn bellach oedd yn poeni fy medd- wl oedd sut i wynebu y ddinas fawr, y fwyaf yn y byd, hyny yw, a'r fwyaf o dir, yn 30 o filldiroedd o hyd, a 10 o led, a'i thrigolion yn 2,117,675, poblog- aeth New York yw 4,013,781, a phoblogaeth Llundain yw 6,580,616, gwelir felly fod poblogaeth Llundain yn fwy na phoblog- aeth New York a Chicago ynghyd, ond y mae'r Yankee yn-'dweyd, un garw am frulio yw ef, os bydd cynydd New York gymaint yn fwv na Llundain yn y dyfodol, fel y bu yn y gorphenol, na raid aros yn hir iawn na bydd New York yn brif ddinas y byd a Llundain yn ail. Beth bynag cyrhaeddas- om pen y daith yn ddiogel, wedi bod yn y Train am ugain o oriau, hwy nag y bum i yn y Train erioed o'r blaen, ac erbyn cyr- haedd yno, pwy welwn i wrth y Borth sydd yn arwain i'r Station ond Cadvan, fy fnab, yn disgwyl am danom. Yr oedd yn dda genyf ei weld, yn gyntaf, am nad oeddwn wedi.ei wel'd er's tair blynedd o'r blaen. ac yn ail, am y byddai ef bellach yn arweinydd difeth er ein dwyn i le diwall, yr hyn a fu. Yn awr gwelaf fod fy llith wedi myn'd yn faith fel na wiw i mi son am ryfeddodau y ddinas, gadawaf hyny hyd y tro nesaf. Nodyn terfynol. Wedi darllen o honof yr ail rifyn o'r Gwyliedydd Newydd," a gwel'd yn hwnw hanes Cyfarfod Chwar- terol Llanfvllin, a bod yr-Arolygwr wedi galw sylw y cyfarfod at farwolaeth Mrs. John Evans, Salem Mr Davies, Shop Bwlchycipau Mr William Jones, Llan- fyllin Parch J. D. Jones a Mr John Jones, Gegin, gwisgodd prudd-der dros fy medd- wl, meddwl fod tri o honynt, oeddwn yn gydnabyddus iawn a hwynt, wedi gadael yr anial am yr hyfryd wlad. Mrs Evans, priod John Evans, Salem nid wyf yn synu cymaint ati hi, ei bod wedi croesFr afon, oblegid yr oedd yn gwersvllu ar ei glanau er's amryw flynyddau. Derbynied y brawd fy nghydymdeimlad llwyraf ag ef yn ei brofedigaeth o golli un fu yn gywir iddo am fl-, ryddau lawer. Y Parch. John D. Jones.' Chwith genyf feddwl fod y brawd hwn wedi gadael y gwaith a hi eto vn ddydd. Cafodd y Dalaeth Ddeheuol gell- ed o bregethwr da yn marwolaeth y brawd J. D. Jcnes. Ac am y brawd John Jones, Gegin, un o ffyddloniaid eglwys Bryn- garnedd, nid wyf yn tybied y tram- gwyadau neb o'r frawdoliaeth wrthyf, am ddweyd, mai ef oedd y ffyddlonaf ac ys- tyried ei amgylchiadau. Yr Arglwydd, meddaf, a fyddo'n gymborth i'w briod a'i bedwar plentyn, ac a godo eto rhai i lanw lie y rhai sydd yn ein gadael, a dyblwn ein diwydrwydd er bod yn barod i fyned ar eu holau. Penygarnedd gynt. JOHN OWEN.
PORTHFR PRAIDD.
PORTHFR PRAIDD. Tueddfryd cyson at Sancteidd- rwydd. Y mae tueddfryd cyson at Sanc- teiddrwydd yn llywodraethu holl feddyliau y meddwl a holl deim- ladau y galon-y mae yn meddu llywodraeth ar yr holl ddyn. Nid wyf am ddweyd gair i ddibrisio cynhyrfiadau ond nid y cwbl o grefydd ydyw cynhyrfiad, ond tu- eddfryd cyson mewn gwaed oer- adgyfodiad i fyw yn sanctaidd bob amser. Y mae rhai dynion yn hawdd eu cynhyrfu; ond nid yw cynhyrfiad yn werth fawr os na bydd yn gadael ar ei ol dueddfryd gyson at sancteiddrwydd. Y mae llawer Felix wedi dychrynu, ond er iddo ddychrynu, byw yn ei bech- od wedi hyny. Y mae llawer Cym- ro, fel y cythreuliaid, wedi credu a chrynu, ac heb fod yn well na chythreuliaid wedi hyny. Ond pan y bydd tueddfryd gyson at sanc- teiddrwydd yng nghalon dyn, y mae yn llefain fel y Psalmyd, 0 am gyfeirio fy ffyrdd i gadw dy ddeddfau "-0 am nerth i fyw yn dduwiol, Y mae hyn yn gweithio yr enaid i wneyd yr hyn sydd fodd- lawn yng ngolwg Duw. Parch. D. CHARLES DAVIES. Yr Arferiad o fyw yn Dduwiol. i" e adaw yr artenad o fyw yn dduwiol, a byw yn dduwiol yn beth hawdd. Fe all dyn, trwy yr arfer- iad o hunanymwadu, wneyd hunan ymwadiad yn beth hawdd; fe all arfer hyny nes i'r boen o hunanymwadu fyned i ffwrdd. Y mae peth mwy nag egni; y mae gallu yn fwy nag egni. Gallu fel gallu yr Arglwydd lesu i ddistewi mor gynhyrfus dy deimladau. Gallu i fyw yn sobr ac yn gyfiawn heb orchest ar adeg- au cyffredin. Gallu i fyw yn dduwiol yn naturiol. Fel Moses, a'i wyneb yn disgleirio, heb ei fod yn gwybod hyny, ond fod eraill yn ei weled. Y mae pechod wedi gosod angenrheidrwydd arnom i fod yn filwyr; ond amaethwyr oeddym ni. Nis gellir edrych ar ryfel ond fel drwg angenrheidiol. Y mae holl nerth y wlad yn myned i ryfela ond fe ddaw amser, pan fydd y gwaewffyn wedi eu troi yn bladuriau. Yr un fath yn y byd Ysbrvdol. Amaethwyr oeddym ar y cyntaf, ond yn awr y mae ein holl nerth yn myned i ryfela, fel nad oes gan y dyn ddim amser i amaethu ei enaid, ond fe ddaw diwrnod eto pan y bydd rhyfela wedi peidio-amaethwyr fyddwn yn y Nefoedd! Pob un yn am- aethu ei enaid i ddwyn ffrwyth, ac yn rhoi pob help i bawb arall i ddwyn ffrwyth ar ei ganfed, er mawl a gogoniant i Dduw. A oes yna deimlad o raid dyledswydd ynom ag sydd yn arwain i arfer- iad o fyw yn dduwiol,' a hyny wedi gwneyd byw yn dduwiol yn beth hawdd. YR UN. Meddwl am yr Arglwydd lesu I Grist. Y mae yr Arglwydd lesu y fath o ran Ei Berson, fel y mae meddwl mawr am dano, ymddiried ynddo, yn marweiddio y teimladau drwg sydd yn yr enaid, ac yn magu ac yn cryfhau teimladau at sancteidd- rwydd. Dyna paham y pregethir Crist, fel y gallwn ninau ddod yn debyg iddo, i feddu yr un ddeddf ag Ef. A ydyw meddwl parchus am yr Arglwydd lesu yn help i chwi i fyw yn ddiniwed ? Faint o lesu Grist sydd yn awdurclod arnoch chwi, yn eich ymddygiaclau cyffredin ? A oes yna rywbeth y gallwn ni ddyweyd am dano, Mi fuaswn i wedi gwneydjfel ar fel, oni bae i mi feddwl am yr Arglwydd lesu Grist. Mi fuaswn wedi dyweyd fel hyn, ac fel hyn a'm tafod, ond mi feddylia-is am Fab Duw. A oes yna ryw Berson, ag yr ydym yn talu parch iddo, ag sydd yn gymorth i ni gyflawni dyledswyddau cyffredin? Mi fuas- wn i yn cymeryd y fantais i ddial ar hwn a hwn, ond mi feddyliais am yr Arglwydd lesu Grist. byna y grefydd sydd yn werth ei chael. Ai tybed ein bod ni yn meddu ar ddylanwad ? A wyt ti yn byw y fath fywyd, fel y mae dy adnabod yn help i ereill i fyw yn dduwiol ?' YR UN. Myfyrio yn Nghyfraith yr Ar- glwydd. Cuddiais dy Air yn fy nghal- on." Os oes arnoch eisiau bod yn I Gristionogion cry hon, cuddiwch y Beibl yn eich calon. Gwn am rai pobl dda-a arferent ddarllen pen- nod o'r Beibl bob dydd. A yw yr arferiad yma yn un mor gyffredin yn mhlith Cristionogion yn y bINTi-i yddoedd hyn, ag y byddai yn nydd- iau ein tadau ? Yr wyf yn ofni vn fawr nad ydyw. Mae yn ddiameu y gellid cyfeirio at amryw bethau ag sydd wedi achosi dirywiad yn mhlith proffeswyr crefydd yn vr arferiad o ddarllen a myfyrio y Beibl yn gyson a rheolaidd. Nid oes amheuaeth yn ddiau, ynghylch dylanwad niv/eidiol yr uwch-feirn iadaeth ddiweddar ar feddyliau ac arferion llawer. Ni wiw gwadu nad yw yr Uwch feirniaid wedi rhoddi i'r byd lawer o wybodaeth werthfawr, yn nghylch y moddau a'r adegau y cyfansodchvyd llyfrau y Beibl; ond nid yw damcaniaeth- au yn nghylch materion ail-raddol a chaniatau eu bod oil, yn seiliedig ar brofion digonol—mewn un modd yn cyffwrdd a gwerth yr Ysgryth- yrau Sanctaidd, fel gweithredydd- ion yn Nadblygiad y Bywyd Crist- ionogol. Camgymeriad dinistriol, —niweidiol i gynydd ysbrydol, ydyw i broffeswyr Crefydd roddi mwy o sylw i'r hyn a ddywedir ac a feddylir gan eraill am y Beibl, nag a roddir ganddynt i'r Beibl ei hunan.-Cyfaddefodd un brawd darllengar wrthyf ychydig o wyth- nosau yn ol, mai darllen am y Beibl yr oedd ef er's llawer o am- ser, yn hytrach na darllen y Beibl ei hun a theimlai ar y pryd ei fod ar ei golled o hyd o herwydd hyn. Awn a'n llestri i brif ffynhonau y bendithion ysbrydol. Yn nghwmni y Beibl a'r Llyfr Hymnau. Aeth brawd leuanc ffyddlon a defnyddiol, yn eglwys Beser Cylch- daith Dolgellau ac Abermaw, sef Mr. Goronwy Vychan Lewis yn mis Medi, 1909,-tua pum' mis yn ol,—i Columbia, Deheudir Amer- ica.—Gwelais lythyr oddiwrtho wedi ei ysgrifenu at un o'i gyfeill ion yn Nyffryn Ardudwy, yn yr hwn y cvfeiriai at y wlad ag yr oedd wedi ymsefydlu ynddi, fel un amddifaid o fanteision crefyddol cyffelyb i'r rhai a fwynhai yn Ngwlad ei enedigaeth, ond sicrhai er hyny ei fod yn parhau i ymar- fer ei hun i dduwioldeb." Dyma ei eiriau- Nid oes yn 3 wlad fawr gyfoethog hon ddim cyfarfodydd crefyddol—mi ddywedaf, nad oes yma gyfleusderau crefyddol oblegid mae y rhai hyny i'w cael yn mhob man ond uffern Yr hyn a olygaf yw, nad oes yma ddim Capeli a Lleoedd Cyhoeddus i addoli fel yn Nghymru. Mae agos yr holl boblogaeth yn treulio y Sabbathau mewn hap- chwareu, ac arferion dinystriol ereill, ond byddaf fi yn treulio fy Sabbothau ar lethr Mynydd yr Andes, yn nghwmni'r Beibl a'r Llyfr Hymnau, a byddaf yn teim- lo yn ami fod y llanw yn codi mor uchel ag yh adeg y Diwygiad yn Nghymru, yn 1904 !—dim ond ni i'n hunain-Duw a minau!" Gwnelai les i lawer yn Nghymru y dyddiau hun i dreplio mwy o'u hamser, yn Nghwmni'r Beibl a'r Llyfr Hymnau.' Arthog. O.H.,
-__.- - - . YR EGLWYSI RHYDDION…
YR EGLWYSI RHYDDION A'R YSGOL SUL. I Medals i Aelodau Hynaf yr Ysgol Sabbothol yn Ngliymru, Y mae Miss Gee, Dinbych, yn cynyg trwy Bwyllgor Cyngrair Eg- lwysi Rhyddion Gogledd Cymru bum medal arian yn flynyddol i aelodau hynaf a mwyaf ffyddlon yr Ysgol Sabbothol yn Nghymru, er coffadwriaeth am ei diweddar dad a mam, Mr. a Mrs. Thomas Gee. Dyma'r amodau i ymgeisio am danvnt.— 1. Rhaid i'r ymgeisydd fod yn (jO. 2. Rhaid iddo roddi ei enw yn llawn gyda'r cyfeiriad, ac enw \7r Ysgol neu yr Ysgolion y bu yn ael- od, gan nodi nifer y blynyddoedcl. 3. Rhaid cael enw Arolvgydd yr ysgol yn cadarnhau yr hyn ddywed yr ymgeisydd. 4. Rhaid i'r cais gael enw a chym- eradwyaeth Ysgrifenydd Cyngrair yr Eglwysi Rhyddion fyddo yn fwyaf cyiieus i'r ymgeisydd. Khemr y medals i'r ymgeiswyr llwyddianus eleni yn Nghyfarfocl blynyddol Cynghrair Eglwysi Rhyddion Gogledd Cymru, yr hwn a gynhelir yn Bethesda, Arfon,, Mawrth a Mercher, Ebrill Ged, uno. Rhaid i'r holl geisiadau fod yn llaw Ysgrifenydd y Cyngrair, y Parch. D. Oliver, Treffynon, ar neu cyn Mawrth 21ain, 1910.