Yr Udgorn

NODION A HANESION. Marw'r Hybarch Edward Morris. Yr wythnos ddiweddaf, yn y Dyffryn, ger Bermo, bu farw'r Parch. Edward Morris, yr hwn oedd weinidog gyda'r Annibynwyr, yn q3 mlwydd oed. Yn ystod ei weinidogaeth bedyddiodd dros ddwy ill o blant, a cherddodd dros ddeng mil ar hugain o filltiroedd. Marw Gweinidog Hynaf y Bed- yddwyr. Yn Torquay, ddydd Gwener diwedd- af, bu farw'r Parch. Evan Edwards, y gweinidog hynaf yn y byd yn perthyo i'r Bedyddwyr. Vr oedd yn gant oed ond un. Ganed et yn mlwyddyn brwydr Waterloo. Pregetbai yn lied fynych hyd yn ddiweddar iawn, ac anaml y byddai'n absenol o'r gwas- anaeth tore Sul. Dechreuodd weini- dogaethu yn y flwyddyn 1838, yn Beckington, Somerset. Cyhuddiad yn erbyn Geneth o Borthmadogr Cafodd treneth'un ar by-inthew. eed o'r enw EUen Willums ei thraddodi i sefyll ei phrawt yn y Frawdiys gan ynadon Porthmadog, ddydd Gwener, ar y cyhuddiad o fod wedi rhoi gwair ar dan yn fwriadol yn un o feudai ei thaid, David Williams, Dohvgan Uchat. 11- Codi CorfT o'r Bedd. Ymddengys fod cryn ddirgelwch o barthed i farwolaeth Mr. Thomas Roberts, ffermwr adnabyddus o Carno, Trefaldwyn, yr hwn a gaed ar y diwrnod y bu farw yn gruddfan yn y berllan Drwy orchymyn y swyddfa gartrefol y mae ei gorff wedi ei godi o'i fedd. Ynadon Newydd Sir Gaernarfon. Y mae y rhai a ganlya wedi eu penodi yn ynadon newydd yn sir Gaernarfon :-Dr. Hugh Watson Fox, Bettwsycoed Dr. 0 Pryce, Bangor, j aelod o Gyngor Dinesig Bangor am j lawer blwyddyn, ac yn awr yn aelod o Bwyllgor VsA-iriant y Sir Mr. W. P. Matthews, Bangor, cyn-Faer y ddinas, a chynrychiolydd yn Ngogledd Cymru tros gwmni o Lerpw; Mr. John Owen, Llandudno, henadur ar y Cyngor Sir, a chyn-gadeirydd y cyngor hwnw; Mr. W. W. Griffith, cyn-oruchwyliwr arian- dy, Abersoch. Marwolaethau Syd y n. Pan yn arwain y gwasanaeth yn nghapel Annibynwyr y Pant, nos I au diweddaf, tarawyd Mr. John Davies, adeiladydd o Lanymynech, yn wael iawn. Aeth ullan o'r cpe1 i gael awyr, ac yn ddisyfyd syrthiodd i lawr yn farw. Cymerwyd go fa I o'r gwas- anaeth gan Mr. Aitred Kynaston, yr hwn a'i terfynodd ar unwaith, a phan aeth yntau gartief clybu tod ei dad, Mr. Alfred Kynaston, newydd ei gael wedi boddi mewn llyn. Barwnig yn Ymneillduo. Yn Chwarter Sesiwn Mon y dydd o'r blaen hyshysodd y cadeirydd, Syr Richard Williams-Bulkeley, B-.rwnig, j ei fod yn bwriadu ymneillduo o'r yadair, wedi bod yn ei llanw am ystod chva-at ter canrif. M. Ysbeilio o Lythyrdy Caernarfon. Yr unig achos oedd gerbon yn Chwarter Sesiwn Caernarfon ddydd Iau diweddaf oedd eiddo Isaac Hughes. llafurwr, yr hwn gyhuddid o dori i Lythyrdy Caernarfon, rhwng y 3ydd a'r 4ydd cynfisol, a lladrata oddiyno y swm o 2p. 5s. Tystiwyd i gymeriad y diffynydd gan y Parch. T. Morgan Jones, yr hwn a ddywedodd fod y cyhuddedig yn ddyn rhagorol cyn hyny, ond y bu allan o waith yn hir, ac y bu profedigaethau yn y teulu. An- fonwyd et i rrarchar am ddau lis gyda llafur caled. Marw In Gant a Phedair. y mae hen wraig o'r enw Mrs. Helen Kerr newydd farw yn mhentref Newcastleton. swydd Roxborough, yn gant a phedair oed. Yr oedd o deulu hynod hirhoedlog—yr oedd ei mam bron yn gant oed, a phedwar arall o'r teulu %-iviliell tros bed",ar ij,;iin. Pan yr oed J Mrs. Kerr yn ganmlwydd roo gallai ddarllen heb ei spectol, ac yr oedd ei chlyw hefyd yn hynod dda. r oedd yn hoff iawn o dybaco, a chysur mawr iddi oedd cael smoc vn j awr ac yn y man. Yn Gorwedd ar y Briffordd. Yn hwyr un noson yr wythnos ddiweddaf c;ieu Miss Evaos, merch Mr. Robt. Evans, IVnnal, Meirionydd, yn gorwedd yn anymwybodol ar y briffordd rhwng Machynlleth a Pennal Cymerwyd hi i'w chartref gan ffermwr cyfagos yn ei gerbyd. Yr oedd y terch ifangc wedi bod yn Machynlleth yn gueled y deintydd, a chvchwynodd am gartict gyda 'r nos. Bu yn -or- wedd yn y lie y canfuwyd hi am oriau lawer. Crogi ei Hun yn Ddamweiniol. Cynhaliwyd trenghoitad ar gorff dyn o'r enw Thomas Shake, mwnwr, yn Tipton, y dydd o'r blaen. Cafvvyd ef wedi ymgroyi wrth glicied ei ddrws. Daeth y rheithwyr i'r penderfyniad mai syrthio wnaeth y diffynydd wrth fynd drwy y drws ac i'w gadach gwddf afael yn y clicied gan ei dagu i farwolaeth. Pasiwyd rheithfarn o "farwolaeth ddamweiniol. + Damwain Angeuol yn Groeslon. Cyfarfu dyn ieuanc o Gaernarfon, o'r enw William Jones, a wasanaethai yn y Gralog, Groeslon, a dam wain angeuoi ddydd Mercher diweddaf. Yr oedd yn gyru ceffyl a cherbyd o'r feiin, pryd y rhusiodd y ceffyl a dech-euodd redeg ymaith. With gelsio ei ddal cafodd Jones ei daflu o dan y cerbyd ac aeth yr olwyn tros ei gorff gan dori ei asenau a'i waedu oddimewn. Bu farw ymhen ychydig amser. Triniaeth Arawydus i Faban. Yn Hampstead ddydd Sadwrn cyn- haliwyd trengholiad ar gorff baban newydd-anedig, yr hwn a gaed wedi ei rwymo mewn papur yn nghanol llwyn o goed ar Hampstead Heath ddechreu'r wythnos. Dangosai y dystiolaeth y bu'r baban fyw am tuag awr ar 01 cael ei eni, a'i tod wedi ei fygu i farwolaeth. Yr oedd ei freichiau a'i goesau wedi eu malu yn ddarnau. Yr oedd y baban yn farw er's pedwar awr a'r hugain pan y deuwyd o hyd i'w gorff. Nidoeddyno ddim a roi unrhyw oleuni o barthed i pwy oedd ei rieni. Pasiwyd rheithfarn o lofruddiaeth yn erbyn person neu bersonau anhysbys. Marw yn yr Eglwrys. Pan oedd emyn yn cael ei ganu yn Eglwys Goffa Calvert, Hastings, ddydd Sul, syrthiodd boneddwr o'r enw Stringer i lawr yn farw yn ei sedu. Tybir mai yr oerfel effeithiodd ar ei galon. Nwy yn Niweidio Coleg Llandaf. Ffrwydrodd nwy yn Ngholeg St. Michae), Llandaf, nos Sadwrn, gan wneud niwed mawr i'r adeilad. Yn ffodus yr oedd y myfyrwyr a'r athrawon ar eu gwyliau, ac ni anafwyd neb Cafodd rhai o'r muriau eu chwalu, a gwnaed cyn ddifrod ar y coleg o'r tu- mewn. Amcaugyfritir y cyst saith gant o bunau i'w adgyweirio. Y Basutos yn Ymosod ar Dref. Nos Wener diweddaf cododd tua i naw cant o'r Basutos gyflogir yiig gwaith deimwnt Jagersfontein yn Nhalaeth Rydd Orange mewn gurth- ryfel, ac ymosodasant ar y dref gyf- agos. Ymarfogodd y bobl wynion ar unwaith, ac erlidiasant y Basutos yn ol i'w bythynod. Cafodd un ar ddeg o'r brodorion eu lladd, a thua un-ar-bym- theg ar hugain eu clwyfo. Clwyfwyd deuddeg o'r bobl wynion hefyd. Yn 01 fel y deallir dechreuodd yr helynt mewn canlyniad i fnrwolaeth un o'r brodorion, yr hwn, meddent hwy, a gafodd si gicio gan ddyn gwyn, a chan nad oedd hwnw u edi ei gymeryd i'r ddalta am y llofruddiaeth honedig cod- asmt mewn gwrthryfel. Yn Garchares am Ugain Mlynedd, Y mae'r hyn sydd wedi bod yn ddir- gelwch hollol am ugain mlynedd newydd gael ei ddadlenu yn ddamweiniol mewn pentref o'r enw Olivet yn Ffrainc. Un dydd yr oedd trafaeiiwr peirianau gwnio yn mynd o dy i dy yn y pentref a gal- wodd yn nhy dynes o'r enw Duties, Nid oedd neb gartref, ond wrth glyvved swn yn dod o adeilad yn y cefn aeth yno, ac mewn shed, yn gorwedd ar wely gwellt canfu ddynes heb ddim ond croen am yr eso rn ac wedi haner dyr- ysu gan ofn a ^wendid. Yr oedd y druan mewn cyflwr ofnadwy, ac nis gallai symud bron o'r gornel lie gor- weddai gan ei bod wedi ei chylymu heto rhaff. Ymddengys lod masnachwr gwin wedi marw tuag ugain m!ynedd yn 01 gan adael blwydd-dal o 28p. i'w ferch. Yn fuan ar ol ei farw diflanodd y ferch nas gwyddai neb i He. ac o h) n'y hyd yn awr buwyd yn methu a chaet eglur-1 had ar y dirge!well. Profir yn b awr Imai'r ddynes ganfu'r trafaeliwr yn y •. lied ydoedd. Cymerodd yr heddlu ei. ri)ham-yn-nghyfraith a'r ddau fab i'r ddalta. Dywedir eu hod wedi ryfaddet idJyr.t guddio'' -rit tli yn y pantry, am f holl flvnvdd-iu. heb funud o ryddid 'l: mewn tywyllwch yr holl amser, a i),lv er mwyn cael ei blwydd-dal o tli punt ar hugain Dal Nicos." Y.i Bettws-y-Coed ddydd Sadwrn cafodd dyn o'r enw Albert Slater o Dretriw ei ddirvsyo i haner coron a'r costau am ddel i-cidil) hirdihne i ddal eurbinc.

Y CORFF YN Y SACH. YR YMCHWILIAD. LLOFRUDDIAETH WIR- FODDOL." Yr wythnos ddiweddaf gwnaed ym- chwiliad gan y crwner yn Lerpwl i'r amgylchiadau ynglyn a marwolaetn drychinebus Miss Bradfield-corff yr hon a gaed mewn sach yn y gamlas. Gwnaed dadleniadau C) ffrous iawn yn y trengholiad, a dangosai yr hanes adroddwyd y cafodd y ddynes ei llofruddio yn ddiamheuol yn swyddfa ei brawd ar noson y rofed o Ragfyr, y cafodd ei chorff ei rwymo mewn sach ac yr aed ag ef mewn llaw-gerbyd i'r gamlas, oddeutu milltir o'r tan y'i lladdwyd, ac y taflwyd ef i'r dwr. Canfuwyd y corff, fel y gwydddis, yn ddamweiniol y bore dilynol. Nid oedd dystiolaeth uniongyrchol o bar thed i weithrediadau George Sumner a Samuel Angeles Eltot-y rhai sydd yn y ddalfa ynglyn a'r trychineb—ar y noswairh hono, pan yr oedd Miss Bradfield wedi ei gadael gyda hwy yn y swyddfa yn fwyaf arbenig pwysid ar y datganiadau wnaed gan y ddau yn swyddfa Mr. Bradfield, brawd y drancedig, y bore dilynol, ac yn ddiweddarach pan gymerwyd hwy i'r ddalfa. Yr oedd dadansoddydd wedi gwneud archwiliad ar ddillad Sumner I a chael ol gwaed arnynt, ond ni chaed diin ar ddillad Eltof. Ni roed tystiolaeth ar ran Sumner, ond aeth E tot i'r dystle a gwnaeth ddatganiad, gan hysbysu iddo adael Miss Bradfield a Sumner yn y swyddfa j ar noson y jofed cynfisol, pryd y dywedodd Sumner wrtho am ei aros o'r tuallan ac ar ol ysbaid o bum munud ar hugain daeth Sumner allan o'r adeilad gyda llaw-gerbyd, ar yr hwn yr oedd parsel mawr. Dywedai Sumner mat sachad o ysbwriel ydoedd, ond erbyn hyn gwyddis mai corff Miss Bradfield ydoedd. Dywedodd y tyst iddo gynorthwyo i yru'r cerbyd i gyfeiriad y gamlas, ond haerai mai Sumner oedd wedi llusgo'r corff i ymyl y gamlas a'i daflu i'r dwr. Nid oedd hyn yn cydfynd a'r hyn ddywedodd Eltof yn lfaenorol wrth yr heddgeid wad, a holwyd ef yn fanwl ar anghysondeb i ei ddatganiad.. Tystiwyd gan MI. Owen Herbert Williams, meddyg adn-ibyddus o Lerpwl, yr hwn wnaeth archwiliad ar gortf Miss Bradfield, am y niweidiau erchyll a anfll ir y corff. Yr oedd ei dau lygad wedi di»o, meddai, ac yr oedd ei phcu yn archollion arswydus drost.). Yr oedd clwyfau ar ei phen a'i hwni-.eb yn cyraedd hyd at yr asgwrn, a'r cilawd wedi ei rwygo. Yr oedd ei bys modrwy hetyd wedi ei anafu: Basiodd y rheithwyr reithfarn o "Lofruddiaeth wirfoddol" yn erbyn Sumner ac Eltof. -0--

Gwerth yn Mhwllheli. Cydnabyddir ar unwaith y mwynheid gwerth y datganiadau o Bwllheli a ymddangosodd yn y wasg lleol am gymaint o wythnosau 'n ddilynol pe ceid t stiolaeth gad arn ynglyn a'r modd y safant. braw f amser. Yn ffortunu- mae r dystiolaeth hono i'w chael, \n cadarnhau ar ol ysbaid o flynyddoedd ddatganiad wnaed gan ddyn o Bu llheli. Ar Awst 23ain, IgO", dywedai Mr. T. J. Roberts, 8, New Terrace, ger, Capel New Street, Gadlys, Pwllheli Rhaid oedd i mi fod allan ar bob tywydd, ac o ganlyniad dioddefais oddiwrth boen yn y cefn a drwg ar y elwlod. Roedd y poenau yn fy nghetn ac ar draws fy Iwynau yn fy nvblu, a bu raid i mi roi fy ngwaith i fynu an. amser oherwydd yr afiechyd. Yr otdd y poenau, fel yn fy nhynu i lawr, ac vieithiau nis gallwn ymsythu. Wrth ddioddef yn barhaus es yn hollol, | ddi-yni Roedd drwg ar y dwr hefyd, yr oedd yn boenus ac yn casglu sylwedd tywodlyd. Xetliul-ii yn auobeithiol gan nad oedd tiiniaeth feddygol yn rhoi ond rhyddhad tymhorol, ond yn ffodus i mi rhodd is brawf ar Doan's Backache Kidney Pd's, ac yn tuan gwellasant fi. Gallat yn awr blygu a gwyro'n rhwydd, ac y iii.xe r du 1 yn hollol naturiol. Siaradat yn uchel am Doan's Pills bob amer yn adaliad am yr hyn wnaethant i mi (Ar?yddwyd) T. J. Roberts. Ar Mawrtb 13, 1913.-Yinhen mtvy na suilh mlynedd—dyuedai Mr. Roberts Diolch i Doan's 13ackache Kidney Pills yr wyf yn parhau yn iach a diboen. Rwyf yn sir o fod wedi dweyd with ugeiniau am danynt er's pan gan- fum gyntaf y fath feddyginiaeth ragorol ydynt. Pris 2s. 9c. bocs, chwe' bocs am 13s. 9c gan bob siopwr, neu oddiwrth y Foster McClellan, Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W. Peidiwch gofyn am kidney pills, gofyn- wch yn eylur am ÐWI" s Backache Kid- ney Pills, yr un math g a gafodd Mr Roberts.

Trafaelio dan y Tren. Yn Victoria Station, Nottingham, fore Sul, canfuwyd bachgen bach yn hongian gertydd cer y brake. Yr oedd wedi rhynu bron, a phan gymerwyd ef i'r ysbyty dywedodd ei fod wedi traf- aelio yn y setyllfa hono o Manchester, pellder o bedwar ugain milltir Cerdd- odd o'i gartref yn Glossop i Manchester, ac yno ymguddiodd o dan y tren, a chafodd ei gludo gyda hi i Notting- ham.

Cyngor Trefol Pwllheli. -1 Cynhaliwyd nos Fawrth, Ion. 6ed.— Presenol: Dr R. Jones-Evans (y Maer) yn y gadair yr Henaduriaid 0. Wynne Griffith (cyn-i-er), Wm. Anthony, R. Ivor Parry, a W. Eifl Jones y Cyng- horwyr Richard Jones, R. Albert Jones, Hugh Pritchard, Lewis Jones, W. M. Toleman, 0. Ellis Jones, E. Jones Griffith, T. W. Th:m.as, ynghyd a'r swyddogion. Peiriant Tan. — HysKvswyd fod Pwyll- gor y Tanddiffoddw) r wedi derbyn cynygiad i gyflenwi'r gorfforaeth A pheiriant tan allai arllvvys tri chan' galwyn o ddwr y funud. ynghyd a'r celfi perthynasol, gwisg i'r tanddiffodd- wyr, a darpariaeth ar gyfer gwaredu rhai o dy fo ar dan, yr oll am y swm o 40,op., y pedwaredd ran o'r swm i'w dalu ar dderbyniad a'r gweddill ar dri thaliad cyfartal ar ddiwdd y flwyddyn I gyntat, yr ail, a'r drydedd, Hog o 4 y cant i'w dalu ar yr arian fyddo'n sefyll. Goleuni Trydanol.-Bu'r Arolygydd yn rhoi adroddiad, i Bwyllgor y Ffyrdd o barthed i'r gwahanol awgrymiadau ynglyn a darpar goleuni trydanol i'r dref, a phasiwyd gofyn i Gwmni Gogledd Cymru a oeddynt yn barod i ymgymeryd a pharotoi cynllun ar eu cyfrifoldeb eu hunain, ac os oeddynt, ar ba delerau. Eisieu Hurio'r Neuadd.—Yr oedd dau barti wedi ysgrifenu gyda gulwg ar hurio 'r neuadd drefol i arddangos darluniau symudol, ac yr oeddis wedi pasio yn Mhwyllgor y Gweithfeydd i ofyn i'r ddau barti a'r sawl oedd yn dal y neuadd ar hyn o bryd roi eyny ciiad am gael, y neuadd am bob nos o'r wythnos am flwyddyn, oddigerth y nosweithiau y byddai wedi ei hurio yn barod. Yr oeddis wedi pasio hefyd i'r arotygydd a cheidwad y neuadd wneyd amcangyfrif o barthed i beth fyddai y canlyniad o gadw arddangosfa darlun- iau symudol yn y neuadd gan y Cyngor. —Cytunwyd ar yr hyn a basiwyd gan y pwyllgor Yr Orsaf —Pasiwyd gofyn i Gwmni Rheilffordd y Cambrian ddarparu lloches ar yr orsat erbyn y tymor nesaf. Derbyniadau.-Hysbysodd y Cyfrifydd fod y derbyniadau oddiwrth y dwr am y chwarter diweddaf yn cyraedd 124P. Yn Tachwedd casglwyd i i 6p. o dreth y dosbarth, 22p. o dollau neuadd y farchnad, a 26p. o dollau neuadd y dref. Cadeiryddion Pwyllgorau. —Hysbyswyd fod Mr. G. Cornelius Roberts wedi ei benodi yn gadeirydd y Pwyllgor Iechydol a Phwyllgor y Deddfau Lleol yr Henadur W. Anthony wedi ei ail benodi'n gadeirydd ar Bwyllgor yr Harbwr, y Pwyllgor Arianol a Phwyllgor y Gweithteydd Cyhoeddus Mr. T. W. Thomas yn gadeirydd Pwyllgor y Ffyrdd a'r Dramffordd yr Henadur W. Eifl Jones yn gadeirydd Pwyllgor y Gwaith Dwr, a Mr. W. M. Toleman yn gadeirydd y Pwyllgor Hysbysebu. Ilysbysebui Di-ef Yr oedd yr Ysgrif- enydd Trefol wedi hysbysu y Pwyllgor Hysbysebu fod Cwmni Rheilffordd y London & North Western yn trefnu darlith yn ymwneyd ag atyniadau Pen Lleyn, ac fod Mr. F. E. Andrews yn gu edig wedi cyflwyno pump o ddar- luniau I hagorol i'w detnyddio gyda'r hud-lusern, am yr hyn y pasiwyd i ddiolch yn gynes iddo.—Pasiwyd yn y Pwyllgor fod y Cyngor yn ymuno a Chyngrair Brydeinig yr Y mweltanau am dat blynyddol heb fod yn fwy na phum gini. Pasiwyd hetyd cynal Gwyl Fai y flwyddyn hon eto yn debyg i fel y gwnaed mor llwyddianus y llynedd, ac fod y Pwyllgor Cyffredinol ag oedd yn gofalu am y trefniadau hyny yn cael eu gwahodd i weithredu drachefn y flwyddyn hon er budd Cronfa Hysbys- ebu y Dref.—Mabwysiadwyd adroddiad y pwyllgor.

Cael Corff Bachgen mewn Tren. Cafwyd corff bachgen chwe mlwydd oed, o'r enw William Starchfield, mewn tren yn Llundain brydnawn Iau di- weddat, a bernir ei fod wedi cael ei lindagu i farwolaeth gyda chortyn. Dywedai y meddyg a'i harchwiiiodd ei tod wedi marw awr cyn y canfuwyd y corff. Chwarter awr eyn hyny yr oedd y tren wedi ei archwilio o ben i ben, ac ni welwyd y corff ynddo y pryd hyny, a chredir fod y corff wedi ei gario a'i roi o dan y sedd yn y tren. Yr oedd y bachgen yn byw hefo'i fam mewn ty yn Hampstead Road, nid oedd ei dad yn byw gyda hwynt. Caf- odd y plentyn ei anfon ar neges, ac wrth ei weled yn hir yn dod yn ol hysbyswyd yr heddgeidwaid, ond ni chafwyd dim o'i hanes hyd nes y cafwyd ei gorff fel y nodwyd. Credir iddo gael ei hudo gan rywun a'i lindagu, gan fod ol cortyn oamgylch ei wddf. Yr oedd y plentyn yn fab i John Starchfield, yr hwn gafodd rodd o haner cant o bunau a gwobr o Gronfa Carnegie am y dewrder mawr ddangos- odd drwy gynorthwyo i ddal llcfrudd o'r enw Stephan Titus, Armeniad, yn Medi, 1912. Cafodd Starchfield ei saethu y pryd hwn gan Titus a bu'n yr ysbyty am amser maith mewn canlyniad.

--o Adferwyd corff dynes o'r mor ger Hove ddydd Sul. Bernid oddiwrth ei gwisg ei bod o sefyllfa dda. Yr oedd oddeutu pump a deugain mlwydd oed.

Cinio i Denantiaid Madryn. Yn Ysgol Amaethvddol Madryn, nos Wener diweddat, c.tiocid oddeutu tri- ugain 6 denantiaid yr ystad eu gwahodd i ginio gan Bwyllgor Man-ddaliadau y Cyngor Sir. Llywyddid gan yr Henadur J. (ones-Morris (cadeirydd Pwyllgor y Man-Ddaliadau). Anerchwyd y cvnhulliad gan Mr. John Owen, Dirprwywr Bwrdd Amaeth- yddol gya'r Man-Ddaliadau yn Njjhym- ru, yr hwn a argymbellodd y ffermwyr i ffurfio Cangen o'r Gymdeithas Am- aethyddol, gan y gallent drwy hyny gael gwell marchnad 1 w cynyrch a gostyngiad yn mhris y cludiad ar y rheilffyrdd. Yr oedd yr amaethwyr yn barod, meddai, yn dechreu deffro o ddifrif, a byddai raid i'r rhai oedd yn cysgu ac yn ddifraw edrych ati rhag eu bod yn cael eu gadael ar ol yn y rhed- egfa. 'Roedd y wlad wedi blino edrych ar oreugwyr y genedl yn cael eu denu trosodd i'r trefedigaethau a r trefi mawr- ion a hefyd ar yr arter o gadw yn yr un rhych yn dragyfyth-dilyn llwybr y tad a'r taid, yn lie cymeryd mantais ar y datblygiadau a'r dyfeisiau diweddaraL Os y gallent wneud mwy o'u fferm nag oeddynt yn ei wneud yn barod, dylas- ent wneud hyny ar bob cytrif, neu gwnaent gam a'u teuluoedd ac a'r wlad. Yr oedd y bobl yn gorfod dibynu ar gynyrch is-raddol am nad oedd yr am- aethwr yn gwneud chware teg a'i fferm. Yr oedd ef yn deall fod deng mil o bunau yn caet eu hanfon o fanciau Pwll- heli i Lundain yn wythnosol. Dylasai yr amaethwyr wneud detnydd o'r arian hyny i ddatblygu eu ffermydd. Siaracjwyd hefyd gan y cadeirydd, a chan yr Henadur G. Hughes Roberts, Edeyrn; Mr. Daniel Jones (aelod o Bwyllgor y Man-Ddaliadau), a, Syr John Roberts (clerc y Cyngor Sir). Mewn atebiad i'r cadeirydd, syhvodd y tenantiaid eu bod yn foddlon iawn ar y trefniadau presenol, a phasiwyd pen- derfyniad yn diolch i Bwyllgor y Man- Ddaliadau am y cinio gan ofyn iddynt ddarpar gwledd gyffelyb bob blwyddyn.

-o Bwrdd Gwarcheidwaid Pwllheli. Cynhaliwyd ddydd Mercher, Ionawr 7fed.—Mr. J. T. Jones yn y gadair, a Mr. Richard Jones yn yr is-gadair. Cydyrndeirnlo. -Pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a Mr. Richard Jones, Nefyn, yr is-gadeirydd, yn y brofedig- aeth o golli ei dad. Nadolifj Llawen i'r Tiodio)t. H ysby sodd Meistr y Tlotv y cafodd y tiodion wledd Nadolig ddanteithiol, ac yr anfonwyd anrhegion gwerthfawr iddynt gan y rhai a ganlyn — M»i. Owen Jones, Aberdaron D. Caradog Evans O. E. Jones; W. Frochas Jones; Dr. O. Wynne Griffith; Mr a Mrs. Jones, Borthwen y Tad Merour y Parch. J. T. Pritchard, Aberdaron Miss Owen, Maes; Miss Jones, Caroline House; Mrs. Yale, a Miss Pughe Jones.— Dio!chwyd yn gynes iddynt am eu car- edigrwydd. Cinio'r Gu.-archeidwaid.-Hysbysodd y Clerc fod y Pwyllgor Ymweliadol wedi bod yn ystyried y cwyn o barthed i ginio'r Gwarcheidwaid, ac wedi pasio i otyn i'r Meistr wneud y pryd o fwyd goreu allai iddynt am chwe'cheiniog y pen yn lie grot.—Ar gynygiad y Parch. J. Edwards, yn cael ei eilio gan Mr. G. Richards, mabwysiadwyd a^gymhelliad y pwyllgor. I rwystro Cardola.-Hysbysodd y Cad- eirydd y byddai y cynllun i ddarpar bara a chaws i'r di waith a bara i'r CI w ydriaid yn dod i rym yn fuan. Yr oedd un-ar-bymtheg o undebau wedi ymuno a'r mudiad a phedwar heb wneud. Yn Undeb Pwllheli byddai'r gorsafau yn Sam, Llanaelhaiarn, a Chriccieth. Rhoddid papur gan Feistr y Tloty i'r sawl fo allan o waith i gael haner pwys o fara a thair owns o gaws yn un o'r lleoedd a nodwyd, ac i'r rhai yn crwydro i gael haner pwys o fara. Rhoddid hysbysleni i fynu hefyd yn rhybuddio'r trigolion rhag cymeryd eu blino gan rai yn cardota, gan nodi fod yr undebau yn darpar llety a bwyd ar y ffordd i'r crwydriaid a'r di waith. Y gost o gario'r cynllun allan yn ol yr amcangyfrif tyddai I sop y flwyddyn i'r undebau oedd wedi ei fabwysiadu, a byddai cyfran Pwllheli yn 6p. 10s. I

-0- I Mr. Chamberlain yn Ym- neillduo. Ar ol gyrfa wleidyddol o ddwy flynedd ar bymtheg ar hugain bydd Mr. Chamberlain yn ymneillduo ar ddiwedd tymor y Llywodraeth bres- enol Yr oedd Mr. Chamberlain yn un o gewri gwleidyddol y wlad, ac yr oedd ei ddylanwad, yn arbenig yn Birming- ham a'r cylch yn enfawr. Nis gellir dirnad ar hyn o bryd beth fydd effaith ei ymneillduad ar y Blaid Dortaidd; oherwydd yr oedd ei ddylanwad ar y blaid yn fawr iawn, er ei fod wedi ymneillduo'n rhanol o fywyd cyhoeddus er's blynyddau. Yn anterth ei ddydd yr oedd yn wleidydd galluog anghyff- redin, ac yn ddadleuydd dihafal

Yn Dublin ddydd Sul ymgynhullodd tua deng mil o bob! i'r cyfarfod gyn- haliwyd yno i brotestio yn etbyn y Ddirprwyaeth benodwyd gan y Llyw- odraeth i wneud ymchwiliad ynghylch yr helynt fu vno yn Awst. Ymosod- odd Mr Jame; Larkin yn llym iawn yn y cyfarfod ar yr Arglwydd Faer, ac ar Mr Birrell a' -heddlu.

Pwnc y Tir yng: Nghymru. Y mae yn debyg na fu amser erioed yn hanes ein gwlad pryd y rhoddwyd mwy o sylw i'r pwnc hwn nag a wneir yn y dyddiau presenol. Erbyn hyn fe ymddengys fod t. igolion y trefi poblog yn cymeryd dyddordeb dwfn ynddo, gan eu bod yn argyhoeddedig ei fod yn eu cyffwrdd hwythau mewn gwahanol gyfeiriadau. Yn wir, cyttunir gan y rhai mwyaf craff perthynol i bob plaid, fod ein llwyddiant dyfodol tel terynas yn dibynu ar y modd y penderfynir y pwnc mawr hwn. Yn naturiol iawn, y mae dyddordeb Cymru ynddo yn fawr, nig yn unig oherwydd ei bwysigrwydd, ond hefyd am mai Cymro ydyw yr arweinydd yn yr ymgyrch. Ein hamcan yn yr ysgrit hen ydyw edrych ar y pwnc o safbwynt amaethwr Cymreig; ac fe ge: mewn ffordd syml ddangos rhai o anfanteision y gyfundrefn bresenol, hefyd gyfeirio at y diwygiadau ai,4 v mae yr amaethwyr fel dosbarth yn dyheu am danynt. Y cwestiwn cyntaf geisiwn ateb ydyw, A yw y tir yn cynyrchu cymaint ag a allai ? hyny yw, a ydyw y defnydd goreu yn cael ei wneyd ohono ? Nid ydym yn petruso dyweyd, Nac ydyw. Yn awr, fe nodwn rai o'r pethau sydd yn cyfrif am hyn. i. Y Tir yn rhy ddrud 2. Ansicrwydd daliadaeth 3. Diffyg cyfalaf 4. Amodau anheg mewn cytundebau 5. Deddt Daliad- au Amaethyddol 1908 ddim yn am- ddiffyn buddianau y tenantiaid i'r graddau y bwriadwyd iddi wneyd. 1 Y Tir yn rhy ddrad. — Barn yr amaethwyr yn gyffredinol ydyw fod y tir erbyn hyn yn rhy uchel, yn neillduol felly pan gymerir i ystyriaeth fod yna luaws o alwadau yn disgyn ar ysgwydd- au yt amaethwyr, nad oeddynt yn bod- oli hyd yn gymharol ddiweddar. Os ydyw prisiau yr anifeiliaid yn uchel o'u cydmaru A'r hyn fuont, cofier fod costau byw yr amaethwr, fel pob dosbarth arall, wedi myned gymaint a hyny yn uwch. Ni phetruswn ddyweyd mai y mdn.dyddynwyr sydd yn dioddef drym- af yn y cyfeiriad yma, ac nid rhyfedd hyny pan gymerir i ystyriaeth fod ardrethion y niin-dyddynod o 4oain i 5oain y cant yn uwch na'r ffermydd mawr. Meddylier beth olyga hyn mewn baich ychvvanegol ar yr amaeth- wyr ac ar y tir,—yn arbenig, dyweder, yn Sir Gaernarton, lie y ceir tros Soain y cant o'r daliadau amaethyddol yn mesur llai na 50am acer. 2..<4K?c/'M?<M /)a?M?Me?.—Yn ystod y pump neu chwe' blynedd diweddaf y mae miloedd o aceri o dir yn Nghymru wedi bod o dan forthwyl yr arwerthwr, ac ugeiniau o denantiaid naill ai wedi colli eu cartrefi mewn can- lyniad i hyny neu ynte, oherwydd eu hymlyniad yn eu cart. efi, wedi eu prynu, ac, wrth wneyd hynny, yn rhy fynych o lawer yn prynu eu gwelliantau eu hunain drosodd drachefn, ac felly yn myned o dan faich nas galleotç, hwy, nac o boslbl eu plant ar eu hol, obeithio cael ymysgwyd oddiwrtho byth. Ad- waenom luaws mawr a gafodd y profiad chwerw yna. Gwyddogi am amryw o denantiaid arferant edrych arnynt eu huoain i bob pwrpas yn meddu ar gystal sicrwydd daliadaeth a pbe buasent yn freeholders, ac am hynny ni phetrusent wario canoedd o bunau ar y tir n f adeiladau yr oeddynt yn agored i'w colli ar flwyddyn o rybudd. Canlyniad hyn ydyw na wna yr un amaethwr sydd yn feddianol ar synwyr cyffredin wario yr hyn sydd yn angen- rheidiol er mwyn gwella a dadblygu ei fferm, rhag ofn y bydd ei fferm yntau yn cael ei rhoddi ar y farchnad yn yr un i modd. Prota hyn nid yn unig yn goll- ed fawr i'r amaethwr ei hunan, ond I effithia yn niweidiol ar gymdeithas yn gyffredinol. —G. Hughes Roberts, Y. H., Edeyrn, yn Y Geninen am Ionawr.

-o Cyfrifoldeb y Tafarnwr. Yn y Wyddgrug ddoe, cafodd Nath- aniel Griffiths, ffermwr o Nercwis, ei ddirwyo i 10s. a'r costau am fod wedi meddwi'n y Wyddgrug. Hysbyswyd fod y diffynydd mewn cyflwr gresynus, a bu raid ei gario bron i orsaf yr heddlu. Mewn canlyniad i'r achos uchod caf- odd George James Challinor, trwydded- ydd y Swan Inn, Gwernymynydd, ei wysio am ganiatau meddwdod. Hysbyswyd fod yr heddlu wedi gwneud ymchwiliad a chael allan fod Griffiths wedi cael dwy botel o gwrw yn y Swan Inn. Galwyd amryw dystion y rhai ddywedent fod Griffiths yn feddw iawn yn fuan ar ot iddi adael y tafarn- dy. Tystiwyd gan eraill drachefn fc Griffiths yn eithaf sobr ar y pryd. Haerai Mr Marston fod Griffiths yn sobr yn y Swan Inn, ac y gallai fod ganddo whisci yn ei boced. Fodd bynag rhoes y fainc ddirwy o bunt a'r costau.

-V Manion. Y mae r ddirprwyaeth benodwyd i wneud archwiliad ar gyflwr meddwl Harry Thaw wedi hysbysu na byddai'n beryglus I'r cyhoedd pe gollyngid ef yn rhydd. Pan glywodd Mrs. Evelyn Thaw y newydd dywedodd y byddai i rywbeth arswydus ddigwydd os goll- yngid Thaw yn rhydd. Bu ffrwydriad mewn darllawdy ar lan afon yn Pensylvannia, a chafodd galwyni Jawer o'r trwyth meddwol ei luchio i'r dwr. Yn fuan yr oedd can- oedd o bysgod yn nofio hyd wyneb y dwr wedi meddwi, a delid hwy yn hawdd.