Yr Udgorn

NODION A HANESION. Trychineb mewn Swyddfa Ar- grafTu. Mewn swyddfa argraffu yn Crediton, ger Exeter, y dydd o'r blaen. tynodd Harold GlanviHe, un o'r argraffwyr !aw- ddryll o'i boced a saethodd fachgen ieuanc o'r enw William Luxton, gyd- weithiwr iddo. Yna saethodd Glanville ei hun. Cymerwyd y ddau i'r ysbytty, lie y bu Glanville farw. Y Merched a'r Esgob. Mewn cyfartod gynhaliwyd yn y Philharmonic Hal!, Lerp.vl, y nos o'r blaen i brotestio yn erbyn Mesur D-td- gysylltiad yr Eglwys, afknyddwyd ar Esgob Lerpwl, pan yn anerch y cyn- hulliad, gan nifer o suffragettes. Cym- erwyd oddeutu deg o'r merched allan cyn y caed heddwch i fynd ymlaen. Carcbar yn lle'r Allor. Dygwyd geneth ieuanc drwsiadus o'r enw Sidney Ascot, yr hon oedd i briodi y diwrnod hwnw, o flaen yr ynadon yn Llundain, ddydd Iau. a chafodd ei han- fon i garchar am ddeuddeng mis am dwyllo. Dywedai meddyg y carchar ei bod yn eglur mai ei hamcan yn twyilo oedd cael arian ar gyfer ei phriodas. Mintai Ddewr mewn Perygl. Er perygl mawr i'w bywydau y mae minteioedd o ddynion gwrol yn parhau-j i geisio cael cyrff y trueiniaid sydd wedi eu claddu gan y danchwa yn nglofa Shenghenydd. Foreu Mercherdiwedd- af bu agos i fintai a chael eu gorchfygu gan y nwyon gwenwynig mewn rhan o'r lofa. Yr oeddynt oil yn swyddog- ion adnabyddus, ac yn ddynion profiad- ol. Pe baent ychydig funudau yn hwy heb eu gwaredu buasent wedi trengu Aeth mintai arall i lawr ar frys gyda darpariadau pwrpasLl: a chyrhaeddasant atynt yn union mewn pr yd. Dim Etholiad yn Fuan. Oherwydd i Mr Ellis W. Davies yn y cyfarfod gynhaliwyd yn Mhwllheli, yr wythnos ddiweddaf, rybuddio ei gyc- rychiolvvyr i ymbarotoi rhag y digwydd- ai y byddai i etholiad gymeryd lie yn fuan, bu gohebydd y Liverpool Daily Pod yn ymweled a Mr Davies ar y mater. Dywedodd Mr Davies wrtho nad oedd yn golygu y byddai i eilloliad cyffredinol gymeryJ lIe rhag blaen, ond yn hytrach pwysai arnynt ei bod yn hanfodol i fuddianau y blaid Ryddfrydol yn yr etholaeth iddynt gyfarfod a thra- fod y darpariadau yr oedd Ihvyddiant y blaid yn dibynu ar eu cydweithrediad. i Nis gellid dweyd pa mor fuan y cymerai etholiad le mewn unrhyw etholaeth. Mr Jesse Collings a Mr Lloyd George. Wrth sylwi ar araith Mr Lloyd: George yn Swindon, dywedai y Gwir j Anrhydeddus Jesse Collings, A S., na ddeuai y liafurwr a'r amaethwr byth i sylweddoli y gwelliantau a gynyc-id g-an y Cang-hellor yn ei gynllun. Y peth hynotat ynglyn a'r Canghellor, meddai ef, oedd ei fedr fel ymladdvvr, yr hyn a gai ddylanwad ar ti wrandawy, oher- wydd fod dyiron, niewn gwle;dyddiaeth neu ryfel. bob amser yn barod i fynd ar ol yr ymladdvvr goreu Yn anffortunus meddai Mr Collings, ni feddai arwein- wyr y blaid Doriaidd, y gallu hwnw. Pe baent yn dano baner y brwdtryd- edd ddangosid gan y Canghellor wrth roi eu polisi o fl;i-n y wlad, buasent yn cario'r dydd yn fuan iawn. Marw Berry, y Crogwr. Ddydd !au diweddaf, bu farw James Berry, y cyn-grogwr, yn Bradford. Yn igoi rhoes Berry ei swydd i fyny fel dienyddwr cyhoeddus. a dechreuodd waith diwygiadol. Aeth i gyfarfod cenhadol a hysbysodd yno ei fod wedi cael troedigaeth. Pan aeth gartref canru gasgen o gwrw yn cael ei 1 hario i'w dy, a dywedodd wrthynt am ei chymeryd oddiyno. Dywedai Berry nad oedd yn ddim ganJdo un adeg yted un gwydriaid ar bymtheg o whisci a deuddeg glasiad o gwrw mewn diwrnod, ac yr oedd pawb yn synu pan aeth yn llwyrymwrthodvvr. Yn ysiod ti yrfa dienyddiodd Berty ddau gant o hers o- au, a John Lee o Babacombe oedd uni; un y methodd a'i grogi. Ar ol tn chynyg ymyrodd y Sirydd, a chafodd i Lee ei anton i benyd-wasanaeth. Yr oedd Berry yn ddyn o bersonoliaeth hynod, ac ni tuasai neb yn meddwi wrth edrych arno mai crogwr ydoedd. Gwrthdaro'n y Niwl. Ddydd Gwener aeth dwy agerlong i wrthdarawiad y.. y niwl ar yr Avon, a suddasant. Llwyddodd criw un o hon- ynt i nofio i'r lan, a chymerwyd criw y I llall i mewn gan agerlong arall. Ffordd bynod o Godi Arian. Yr oedd eisieu codi dwy fit o bunau at ysbyty yn Salem, Ohio, yr Amesig. a chynygiodd chwech o enethod ieuainc werthu cusanau am bedwar swllt yr un. Daeth yno dorf fawr o ddynion yn fuan -hen ac ieuanc—a gwerthodd y gen- ethod yn agos i ddwy fil o gusanau yr u n. Carcharor yn Ymosod ar ei W y I- iwr Yr oedd nifcr o garcharorion yn citel eu cymeryd yn oo(al gwylwyr o gar-I char Peterhead i iard lie yr oeddynt yn gweithio ddydd Gwener, ac yn sylyn rhuthrodd un o'r carcharorion yn erbyn Stewart, ei wyliwr, a tharawodd et i lawr nes yr oedd yn anymwybodol Rhedodd carcharor arall ato a chiciodd y gwyliwr yn ei ben. Ceisiodd v ddau garcharor rede, maith ond daliwvd hwy gan y gwylwyr eraill. Bu Slewl yn anymwybodol am onau. Dyn leuait.c yn y Dd^lfa yn Llandudno. Yr wythnos ddiweddaf, cymerwyd i dyn ieuanc o'r enw Edward Lloyd Jones i'r ddalfa yn Llandudno, ar gyhuddiad o fod wedi lladrata gwerth 5p. o eniau, y rhai oeddynt yn eiddo thywun anhysbys. Yn ol y cyfeiriad a roes y cyhuddedig trigai uwchben siop Mri Wartski, gemwyr, y rhai a ysbeil- iwyd o werth io,ooop. o emau yn Awst diweddaf. Ddydd fau, dygwyd y carcharor o flaen yr ynadon, ond gohir- iwyd yr achos am wythnos, a chymer- wyd Jones i'r carchar i aros y prawf. ii' Damwaiiiiau yn Ffair y Bortn. Cynhaliwyd Ffair y Borth, ddydd G wener diweddaf, ac yr oedd yr bin yn 1nodedig o ddymunol, yr hyn oedd yn beth anghyftredin iawn yn hanes y fTair boblogaidd hon. Yr oedd Richard Bromley, y "crii,r," yn gwasanaethu gyda'r stondin saethu yno, a digwydd- odd fynd tu ol i'r stondin pan oedd rywun yn saethu am y nod. Aeth y .fwle(I i ysgwydd Bromley ond vn ffodus ) ni chlwyfwvd ef yn ddifrifol iav. n. ac y mac yn g-.vella yn dda. Yn hu yrach ar y dydd, pan oedd y "ceffylau bach" yn troi, daeth darn o un o'r cetfyléllJ pren yn rhydd. Stopiwyd y peiriant ar un- waith ond nid cyn i amryw o'r dvrfa gael eu OlweldlO gan y darn rhydd pan oedd yn troi ogykh Cafodd saitb eu niweidio-dau yn ddifrifo) iawn, sef Mr Roberts o LandeLfin, a geneth o for- wyn o College Road, Bangor. Gwein- yddwyd ar y ddau gan Dr MeeJith Thomas. -0 -0 ——

Dewisiad Pwllheli. Pe bae refenndunl. yn cael ei gymeryd o bob krigianydd ym Mhwllheli ni fuasid yn canfod un na fuasai yn dewis gweithred yn ol gair pobl barchus ac adnabyddus Pwllheli, yn hytrach na^ yn ol barn pohl ddieithr mewn trefi pen Ond pan mae pobl yn teimlo'n ddioich- gar, ac yn awyddus i helpu eraill, y gellir eu cael i siarad fel ag y gwna y brodor yma o Bwllheli Dywed Mr-s E. Griffiths, Brynfednant. Carnarvon Road, Pwllheli Gallaf yn gydwybodoi gymeradwyo meddygin- iaeth dda ar gyfer afiechyd ar yr elwlod a'r yswigen. Bu fy ngeneth fach yn dioddef am rai blynyddau oddiwrth wendid ar yr organall hyn, ond gwell- hawyd hi'n hollol gan gwrs o Doan's Backache Kidney Pills." Mae cymaint o afiechydon marwol yn codi oddiar afreoleidd-dra ar yr elwlod a'r yswigen fel y dylid dechreu ar unwaith gyda Doan's Backache Kid- ney Pills mor gynted ag y gwelir ar- wyddion o anrhefn ar yr elwlod, megis dropsi, crydcymalau, drwg ar y dwr, gratel, penysgafnder. poen yn y cefn, poen yn y lwynau, &c. Pris 2s. 9c. bucs, chwe' bocs am 13s. gc.; gan bob siopwr, neu oddiwrth y Foster McClellan, Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W. Peidiwch gofyn am kidney pills, gofyn- wch yn eylur am Doan's Backache Kid- ney Pills, yr un math ag a gafodd Mrs I Griffiths.

Robertson i Gael ei Ddi- enyddio. Yn yr Old B.?)ey, yr wythnos ddi-I ?eddaf, dy??yd Fredenck Albert Robertson i sefyll ei brawt ar y? cyhuddiad o lofruddio ei dri plentyn, dau yn efeilliaid dwjflwydd a thri mis oed, a'r liall yn faban deng mis. Cofir i gyrff y habanod eu cael wedi eu claddu mewn seler yn S iratoga Road, Clap- ton, Gorffenaf div\ e.ddaf. Dywedodd yr Arolygydd Haigh i'r carcharor, ar 0' cael ei gymeryd i'r ddal- la hysbysu y gada>vodd ei blant yn agos i I ),otv Homerton. Vn y ty yn Saratoga R, ad, cafodd yr Arolygydd ddarn o bl need, a'r dam arall yn Dame Street D i-oswyd yn y llys fel yr oedd y ddau dd n yn cyfati-b i'w gilydd, ac yr oedd co. Jr un o'r babanod wedi bod yn un darn. Wedi bod yn ysiyried yr achos o'r neilldu am bum' munud hysbysodd blaenor y rheit-i-tyr en bod yn cael y carcharor yn eli" ac yna rhoes y Ba'rnwr ddedfryd marwolaeth arno.

ARAITH MR. LLOYD GEORGE YN SWINDON. Traddododd Mr. Lloyd George ei ail araith ar Bwnc y Tir i dyrta fawr yn Swindon ddydd Mercher diweddat, a chafodd dderbyniad brwdfrydig iawn fel arter. Yn ei araith eglurodd gynllun ysgubol y Llywodraeth, a Cernir yn gyffredmol fod y diwygiadau a nodwyd ganddo yn profi ei fed wedi cael gor- uchafiaeth ar ei gyd-aeiodau yn y Cytrin (iyn^'or nad oedd yn cymeradwyo cyn- ilun mor fawr a pheil gyrhaeddol Macr gwe'liar'tau ysgubol awgrymwyd u edi peri syndod mawr, a dywedai y C;»"ghelior ar ddechreu ei araith fod y gwelliantau i gaei eu cario ailan i'r 11 v 1 hyren. Mae pi if bwyntiau yr araith wedi eu cvnhoi 1.1 a ganlyn — Penodiad Gweinydaiaeth Tiroedd, yr hon fydd yn cymeryd trosodd holl waith Bwrdd Amaethyddiaeth ac adran pris- iad y tir. Bydd Dirprwywy y Weinyddiaeth newvdd ri ymwneud a man-ddaliadau, an^hydiv>dau neilldu01 all godi rhwng y lir'eddianwr a'i denant, a byddant yn gwneud archwiliad i bob rhybudd anheg i yma 'ael. Ni fydd unrhyw reswni yn cael ei ystyried yn ddigonol tros droi un o'i ffarm, oddieithr ei fod yn ffarmwr sal. Ni ystyrir y ffaith fod t d wedi ei gwerthu yn rheswm digill)01 dros droi y ffarmwr i ffwrdd. Bydd ad-drefniadau o'r rhenti yn llaw y Dirprwywyr. Bydd Gweinyddiaeth y Tiroedd yn cymeryd trosodd bob tir fydd heb ei d'in a'i ddatblygu, a bydd ganddynt yr haw] i wneud y defnydd goreu a allont o hono. Bydd y C) flog isaf posibl i weision ftermydd yn cpel ei benodi gan y Llyw- odraeth, a bydd unrhyw ychwanegiad cyflog yn rhoi achos i'r ffermwr wneud cais am ad-drefniant yn y rhent. Bydd i'r Llywodraeth ddarparu arian ar g-yfer adeiladu bythynod gwledig, nid yn unig i weision amaethyddol, ond hefyd i eraill, er mwyn rhwystro y bob- logaeth lieldio i'r trefi o'r parthau gw!edi?. Pan fyddo angen tir at amcanion cyhoeddus, y mae'r Llywodraeth wedi penderfynu roci te rfyn ar y gyfundrefn bresenol u Inisio gan gyflafareddwyr, a bydd i'r pris gael ei benodi gan y Dir- prwywyr pan :o angenrhaid am dir at y cyfrvw amcanion. Sylwi dd Mr. Lloyd George fod y wasg- landlordaidd, ar ol ei araith yn Bedford, yn dweyd fod y pethau y cyf- eiriodd et atynt yn berffaith hysbys iddynt o'r blaen. Yr oedd sawyr rhy benaidd ar ei araith ganddynt, a gofyn- ent am rywbeth mwy newydd. Os oeddynt yn gwybod y pethau hyny o'r blaen, fel yr oeddynt )'n awr yn addef eu bod, a'r gallu yn eu dvvjlaw er' canrifoedd, ac eto heb eu cyfnewid, yr oedd yn warth i'w hurdd. Yr oedd miloedd yn marw oddiwrth y darfoded- igaeth yn y wiad--lie ddylasai fod y lie iachaf iddynt tyw-mwy rag yn y trefi. Nid oedd triodd fod dim mwy dinystriol i genedl na difodi ei gweiin. Gwydd- etit hyny. a'r unig ateb sydd ganddynt yn awr, pan y gelwir eu syhv at hyny, yw difi i-> y rhai oedd yn galw eu sylw atynt. Yn ystod y deng mlynedd ar hug-ain di weddaf yr oedd pobpeth wedi cael ei gynyg oddigerth un peth, a hwnw oedd dadwneud y gyfundrefn yn gytangwbl. Cyteiriodd ef vn Bedford at rai o fwriadau'r Llywodraeth ar y pwnc, a dywedwyd wrtho nad oeddynt ond addewidion gwag. Gofynai yn awr a oedd yna rywbeth yn hanes y Llyw- odraeth oedd yn cyfiawnhau yr ensyniad eu bod yn gwneud addewidion a pheidio eu cyflawni. Nid y Rhyddfrydwyr oedd wedi addo blwydd-dal i'r hen, ond eto hwy oedd wedi eu rhoi a phan yr cedd y Llywodraeth yn cyflwyno cynllun yn ymwneud a phroblern fawr, g;illent fod yn sicr eu bod yn meddwi cario'r cyn- llun allan. Yn gyntaf oil yr oedd yn rhaid cael sicrwydd, ac yr oedd llwyddiant mas- nach am y blynvddoedd diweddaf yn profi fod dig-on o sicrwydd yn masnach y wlad. o leiaf. tra y parhao y Wein- yddiaeth RydJfr)d.1 mewn grym. Yr oedd y Toriaid yn dweyd fod rhaid cael sicrwydd, yn enwedig sicrwydd y tir- feddianwr. Dy wedent fod y tirfeddianwr yn brysur gyda i ddyledswyddau am- aethyddol. Gallent glywed swn ei egnion y dyddiau hyn—yn edrych ar ol y pheas- ants. Carai ef wybod yn mha beth yr oedd y tirteddianwyr yn coiii sicrwydd Mae ganddo ei rydd-ddaliad, ac nis gellic mynd a hwnw oddiarno heb iawn. Ond nid oedd hyny yn wir am y fferm- wr. Nid sic: wydd i'r tirfeddianwr sydd eisieu, ond sicrwydd i'r hwn sy'n trin y [ tir, a dyna'r amod h;;nfodol gyntaf i ddiwygiad amaethyddol. Beth oedd yr amaethwr haws a rhoi ei holl allu i ddatblygu ei fferm os -d oedd ganddo sicrwydd y cai fedi ff: th ei lafur. Pa dirfeddianwr tybed 1 :,èli yn gwario arian am brydferthu ei baias a'i lawnt, 1 a'i wella mewn unrhyw fodd, os na fae ganddo fwy na blvvyddyn o brydles arno? Ni fuasai'r un yn gwneud, ac ni ddylid disgwyl i'r amaethwr wneud hyny gyda'i fferiu. 1 Beth oedd y Llywodraeth yn mynd i'w gynyg- ? Yn gyntaf oil yr oeddynt yn mynd i sefydlu Gweinyddiaeth Tir, yr hon oedd i reoli ac arolygu pob cwestiwn yng-Iyn a r tir, yn y trefi a'r wlad yn ogystal. Byddai i Fwrdd Am- aethyddiaeth ac adranau eraill cyffelyb t-p ael eu trosglwyddo i'r Weinyddiaeth Dir. Gyda phob parch i mi fy hun," j meddai'r Canghellor, rhyngoch chwi a minau, dymunem gael y tir o ddwylo'r cyfreithwyr Yr oedd y Llywodraeth hefyd yn mynd i drosglwyddo y gyfundrefn bres- enol o brisio'r tir i'r Weinyddiaeth newydd. Byddai i'r Weinyddiaeth newydd hefyd teddu llvvyr reolaeth ac arolygiaeth ar y tir yn gyffredinol man-ddaliadau pryniant tir anghyd- fod rhwng y tirfeddianwr a'i denant. yr hyn sy'n lIesteirio 0" tblygiad ac ad- noddau y tir gallu i feddianu ac i ddatblygu tir diffaith ac anwrteithiedig. Bydd y gallu newydd hwn yn llaw y dirprwywyr, ac nid llysoedd. Yr oedd- ynt am gadw'r cyfreithwyr allan yma hefyd. Bydd i'r rhai hyn weled a hat ou drostynt eu hunain sut y bydd pethau yn cael eu jj^rio ymlaen. Dyweder fod ffermwr vWi cael rhybudd i ymadael. Bydd iddo anfon at y Weinyddiaeth Dir, a dweyd fod ei landlord am ei droi o'i fferm. Enfyn y Weinyddiaeth Dir un o'i swyddogion i lawr i ed-ven pahcun y troir ef ymaith, ac i weled pa drosedd a wnaeth. Bydd gan y swyddoj; ei lyfr i'w ganlyn, ac os dvwedir wrtho mai pleidleisio i'r Rhyddfrydwr \naeth y tenant, dywed y swyddog wrtho nad yw hyny yn cael ei gyfr if yn drosedd yn y llyfr. Os dywedir ei fod yn nelld drwg i'r helwriaeth, neu, ei fod yn mynd i gapel Methodist, dywed y swyddog drachefn fod y dyddiau i gosbi am beth- au felly wedi mynd heibio, ac fod y gyfraith erbyn hyn yn cydnabod mai eiddo dyn ei enaid ei hun. Ond os dywed y tirfeddianwr fod y tenant yn ffermwr sal, yna gwneir ymchwiliad i'r achos oherwydd nid oes maddeuant i g-ael i'r dyn sydd yn gwrthod gwneud ei ddyledswydd tuag ato ei hun a'i deulu a'i dirfeddianwr, a hefyd at y Llywod- raeth. Os dengys y tirfeddianwr fod y dyn wedi esgeuluso ei fferm heb llmheu- aeth ar y cwestiwn, nid oes faddeuant i'r tenant i'w gael. E:thr gofelir ei fod yn cael iawn am yr hyn a roes yn y tir. Drachefn, dyweder fod y tirfeddianwr yn gwerthu ei ystad, nis edrychir ar hyny fel digon o reswm dros i'r amaeth- wr gael ei droi o'r fferm a feithrinir ganddo. Os rhoir rhybudd i'r amaethwr ymadael, bydd i'r gwerthwr roi iawn iddo nid yn unig am y gwelliantau vvnaed ar ei fferm ond hefyd am ei fod yn cael ei droi allan o honi. Wedi ystyriaeth fanwl yr oedd y Llywodraeth wedi dod i'r penderfyniad i'r amaethwyr bychain gael rhoi eu cwyn o flaen y dirprwywyr o barthed i renti gorthrymus, a bydd gan y dir- prwywyr hawl i ad-drefnu y rhenti os gwelir hyny yn angenrheidioi. Ar y cyfan yr oedd y ffermydd mwyaf yn Llcegr yn cael eu rhentu yn eithaf rhes- ymol. Bydd i'r amaethwyr befyd gael gwneud cais am ad-drefniad y rhent pan ddigwyddo ;ddynt gyfarfod a cholledion ac anffodion nad oes ganddynt hwy help am danynt. Yr oedd y rhai hyn yn gyfncwidiadau pwysig, ac yr oeddynt yn ffrwyth ystyriaeth fanwl a dyfal y Cyfrin Gyngor. Deuwyd i benderfyniad arnynt y nos Iau blaenorol, ac yr oedd y Llywodraeth yn holl unfrydol arnynt. Yn nesaf ymdriniodd a mater yr hel- wriaeth. Yr oedd hyny, meddai et, am ryw reswm anhysbys iddo ef, wedi peri mwy o ffyrnigrwydd ymysg rhai o'i wrthwynebwyr na dim. Yr oeddynfar y cyfan yn eithaf claiar wrth son am Ddadgysylltiad ac Ymreolaeth, ond pan sonid am helwriaeth yr oeddynt yn claf- oeri yn eu cynddaredd. Yr oedd tuedd ynddynt i geisio gwneud gwawd o'r hyn ddywedodd ef yn Bedford ar y pwnc, ond yr oedd yn barod i roi engreifftiau i bwy bynag otynai am danynt, os y cai ef sicrwydd na byddai'r amaethwyr yn gorfod dioddet o'i herwydd ar ol hyny. Ond yr oedd yr hyn a ystytid yn beth dibwys gan ei wrthwynebwyr yn peri colled fawr i'r ffermwyr, ac nid oedd yr amaeth wr yn cael ei ddiogelu'n ddigonol rhag y golled a gai. Gyda golwg ar dir diffaeth nad oedd yn cael ei wrteithio, dywedodd y Cang- hellor fod llawer o dir yn y wlad hon fel mewn gwledydd eraill nad oedd yn dda i ddim ond i dyfu coed. Yn Ger- mani yr oedd coed yn cael eu tytu ar y cyfryw dir ac yn rhoi gwaith i dros filiwn o'r boblogaeth. Yn awr yr oedd y Weinyddiaeth Dir i gael gwneud a fyn- ont a thir diffaeth. Byddai iddynt gael hawl i'w bwrcasu am bris rhesymol, i'w dreinio, ei letelu, ei glirio, ei wella, a chael y goreu posibl allan o hono. Yr oedd hyn tuallan i a!!u un tirfeddianwr i'w wneud. Yr oedd tyfu coed yn ddi- wydiant nad cedd elw yn dod oddiwrtho am lawer o flynyddoedd, ond nid oedd haner can' mlynedd yn mywyd cenedl ond megis cyfnod yn oes dyn. Dylai'r genedl sydd am dyfu'n fawr allu rhag- weled i'r dyfodol am genedlaethau. Dyna sut yr oedd cenhedloedd ar y Cyfandir yn. elwa ar ragwelediad eu hynafiaid. Yr oedd dirprwywyr wedi bod yn edrych i mewn i'r mater hwn beth amser yn ol ac wedi cael fod wyth miliwn a haner o aceri o dir yn y wlad hon ac y gellid tyfu coedwigoedd arno, I ond oedd yn awr yn ddiffaeth-dir. Yr oedd sicrwydd daliadaeth yn symbylu yr amaethwr i wella ei fferm, ac nis gallai wneud hyny heb gyflogi mwy o laturwyr. Os yr oeddynt yn mynd i blanu coedwigoedd rhaid fyddai cael llafurwyr i hyny hefyd. Yr oedd yn hen bryd rhoi atalfa ar y miloedd ymtudwyr oedd yn gadael ein gwlad. Nis galiai neb ddweyd pa bryd y byddai ar y wlad angen y werin rymus i'w hamddiffyn eto megis ag y gvvnaeth yn y gorffenol, ac nis gellid cadw'r dynion ieuainc yn y wlad heb fod iddynt waith i'w wneud ar y tir. Yr oedd masnach yn lIewyrchus iawn ar hyn o bryd, ond nis gallai un- rhyw Lywodraeth ei chadw felly yn barhaus. I fynu ac i lawr oedd hanes masnach bob amser. Rhaid hefyd oedd i'r llafurwyr gael aneddau cymwys i fyw ynddynt, oriau rhesymol i weithio, a chyflogau y gallent fyw vn gysurus ar- nynt Nid oedd y cvflogau gaent yn awr yn ddigonol, ac yr oedd llawer o'r ftermwyr yn gwybod hyny ac yn toddlon talu mwy, ond ofnant fradychu eu cym- rodyr. Yr oedd rhenti'r wlad dros ddeugain miliwn, dwy filwn ar bymtheg ar hugain a gadael allan y degwm. Yr oedd liythyrau yn cael ei ysgrifenu i'r Times ynghylch hyn. Beth pe byddai byddai iddynt newid lie am dro ? Gol- ygai hyny ychwaneg o 6s. Re. yr wyth- nos i'r Ilafurwr heb c ffwrdd yn y ffermwr. Vr cedd v Llywodraeth yn mynd i edrych allan fod y UaliKwr yn cael cyflog teg, ac os na all y ffermwr ei dalu bydd iddo fynd at y dirprwywyr a gwneud cais am ostyngiad yn ei rent i'w alluogi i wneud hyny Gwne;r ymchwiliad hefyd yn y parth- au gwledig o barthed i'r angen am dai anedd, ac adeiledid y tai angem heidiol jI gan y Llywodraeth ei hun,—gail wneud hyny yn rhatach na neb arail. Bydd gardd yn perthyn i bob ty. a darperir tai hefyd ar gyfer pob dosbarth, fe! ag y gailai cymaint ag oedd bosibl fyw yn y wlad. Yr oedd y trefi ar hyn o bryd yn cael eu gor-dyrru, a golygai hyny afiechydon, a rhenti uchel. Ond nis gellid cael y pethau hyn tra y gofynid pris eithafol am y tir, ac yr oedd y Llywodraeth wedi penderfynu fod y dir- prwywyr i benodi pris y tir pan fyddai ei eisieu at unrhyw angenrhald cy- hoeddus. Byddai i'r gwrthwynebwyr ddweyd eu bod am greu lleng o swyddogion. Dim o'r tath beth. Yr oedd y Bwrdd Amaethyddiaeth ac Adran y Ptisiad ganddynt. a swyddogion rhagorol oedd- ynt. Byddai y dirprwywyr yn newydd, ond ni chostient gymaint ag a gostiai un submarine newydd i'r Llynges bob blwyddyn. Yr oedd y gwaith oedd o'u blaenau yn aruthrol, ond yr oeddynt am fynd drwyddo. Efallai y cymerai dipyn o amser i'w gyflawni, a gallai y byddai raid iddynt ymladd yu erbyn buddianau mawrion. Yr oeddynt wedi gorchfygu y rhai hyny o'r blaen, a gwnaent hyny drachefn. Ond pan fyddai'r gwaith wedi ei gyflawni byddai ganddynt famwlad ag y byddai ei phiant yn llawenychu o'i phlegid, ac un ag y byddai yr Ymerod- raeth hyd eithafoedd y ddaear yn ym- talchio ynddi. -0--

Mr Ellis W. Davies, A.S., ym ] Mhwllheli. Bu Mr Ellis W. Davies, A S., yn anerch cyfarfod o gynrychiolwyr ei etholaeth ym Mhwllheli, ddydd Mercher diweddaf. Rhybuddiodd hwy i fod yn barod rhag y gallai i etholiad gymeryd lie yn fuan. Yr oedd dau beth pwysig 1 i amaethwyr wedi cymeryd lie yn barod, meddai, sef araith y Canghellor yn Bed- ford, a chyhoeddiad Adroddiad Pwyll- gor y Tir. Yr oedd Pwyl'gor arbenig, o'r hwn yr oedd ef (Mr Davies) yn aelod, wedi gwneud archwiliadau manwl i bwnc y tir, ac yn cymeradwyo sefydlu llysoedd tir a sefydlu isafbwynt cyflog i'r Ilafur. wyr amaethyddol. Yr oedd yn deall y bwriadai y Llywodraeth gynwys yr ar- gymhellion yn eu cynllun. Yr oedd y Llywodraeth yn arfaethu sicrhau anib- yniaeth i'r amaethwr a sicrwydd daliad. Cyfeiriodd at y dadleniadau gresynus wnaed i'r pwyllgor o barthed i gyflwr y llafurwyr, yn arbenig y rhai oedd yn byw mewn adeiladau ar ffei'mydd.. Addawodd Mr Davies y byddai i Mr Lloyd George yn fuan roi araith ym Mhwllheli ar Bwnc y Tir.

Yn Ddychryn i'r Gymdog- aeth. Y mae trigolion cymdogaeth Hayden Bridge, yn Nyffryn y Tyne, mewn braw ac arswyd oherwydd fod yno ryw ddy- hiryn anhysbys, yr hwn yn y bygythion a enfyn a eilw ei hun yn Nipper," yn rhoi lleoedd ar dan yno, ac yn lluchio cerrig drwy ffenestri. Y mae'r heddlu a'r trigolion wedi methu a'i ddal er eu bod wedi cadw gwyliadwriaeth fanwl ar y lleoedd fygythiai ymosod arnynt. Dychrynwyd teulu fferm a elwir Low Morley un noson wrth glywed cerrig yn rybedio yn erbyn y ty. Aeth un garreg drwy y fienestr a tharawodd y forwyn yn ei hwyneb. Anfonodd y "Nipper" i ddweyd fod yn ddrwg ganddo fod y forwyn wedi ei hanafu, ac mai nid hyhi geisid daro. Ysgrifenodd hefyd ar lestr yn un o'r beudai ei fod am wneud y lie yo goelcerth. a hysbysodd pie yr oedd yn ymguddio y noson flaenorol. Yn fuan ar ol i bobl y fferm weld yr hysbysiad gwelid fod yr ysgubor ar dan, ac achoswyd colled o soop. cyn y llwyddwyd i ddiffodd y tan. Yr un dydd gwnaed difrod mawr trwy dan mewn fferm arall, a bernir mai yr un person oedd yn euog o gyneu hwnw hefyd. Yr oedd teulu Low Morley, yr hedd- geidwaid, a nifer fawr o amgylch y ty, yn gwylio, ond llwyddodd yr aflonydd- wr i luchio cerrig i mewn i'r ty a dianc oddiyno heb i neb ei weled. Rhoed lie arall ar dan y noson ddilynol, a chafodd ceffyl, dau fochyn a nifer o ieir eu llosgi i farwolaetb. Er y pryd hwnw y mae ychwaneg o heddlu wedi eu hanfon i'r lie, ac ni aflonyddwyd ar neb yn yr ardal ar ol hyny. Credir gan rai mai rhywun wedi ei siomi mewn cariad sydd yn ceisio dial am ei siomedigaeth. Cred ereill mai gwallgofddyu ydyw.

Mutual Life Insurance Co. of New York. Tros Dair Miliwn a Hanner o Bunnau ( £ 3,566,334) wedi eu rhoddi mewn EnilJion i'r A elodau y Fiwyddyn hon. Cyfanswm y Trysorfeydd yn agos i Un- ar-Hugain-a-Eanner o Filiynau o Bunnoedd ( £ 121,417.541). Y mae adroddiad blynyddol y Cwrr.ni cyfoethog uchod yn nodedig o ddydd- orol, ac yn fwy tebyg i gyfrif arianol Teyrnas na Chwmni Yswiriol, ar gyfrif mawredd y ffigyrau, &c. Un peth boddhaol iawn yn y ffigyrau yw, eu bod yn rhoddi y manylion ilawnaf,—gan ddangos yn glir bob ffynoneli o ba un y ceir yr eiiillioii,-yti nghyda swm y trysorfeydd with geln, &c. Y mae cyfoeth a chadernid y Mutual Life,' y dewisiadau digymar dan y Policies a'r enillion rhagorol, yn cymell y Cwmni i sylw v c),hf-edd fe) un t)'r, i hai goreu i yswirio ynddo. V mae y ffaith fod yr Yswiriaethau newyddion y fiwyddyn ddiweddaf vn cyraedd i'r swm entawr o ^,30,768,487 yn profi pa mor boblogaidd yw y Cwmni-a chymeryd i ystyriaeth yr yswiriaeth gymerwyd i fyny am enil" ion, &c., yr oedd cyfanswm yr Y wiriaethau newyddion yn cyraedd 1 ^32,252,119. DealLvn fod Prydain Fawr o dan reolaeth Mr. Harrison Hogge wedi gwneud yn odidog. Y mae y Cwmni eleni yn 70 mlwydd oed ac wedi talu i'r aelodau o'r dechreu y swm aruthrol fawr o -6220,082405, ac yn dal yn awr mewn Trysorfeydd yn perthyn i'r aelodau ^121,417,541, ac y mae y ddau swm yn Cyraedd ^341,- 499,946, tra mai yr oil dalodd yr aelodau oedd ^302,867,178, ac felly y mae mantais yr aelodau dros ben yr hyn a dalwyd yn ^38,632,768. Wrth edrych ar ffeithiau yn hanes y Cwrnni nid yw yn syn ei fod mor llwyddianus. Y mae y marwolaethau yn ysgafn iawn-nid oeddynt y flwyddyn ddiweddaf ond 72.8 y cant o'r hyn dybid tuasent, yr hyn a ddengys fod y gofal mwyaf yn cael ei gymeryd i beidio yswirio neb ond y bywydau goreu. Gwelir hefyd fod y llogau dderbyniwyd ar y Trysorfeydd yn uwch o lawer nag y tybid y buasent, tra yr ydoedd costau gweithio'r Cwmni 1 lawer yn is na'r hyn y darperid ar ei gyfer. Ac wrth ystyried y pethau hyn nid rhyfedd fod y Cwmni yn talu mor dda i'r aelodau. Dengys y ffigyrau canlynol fel y mae yr enillion i'r aelodau yn cynyddu :— £ Yr enillion yn 1907 oedd 856,947 >1 j» 190^ 1>7,8,09i o It » i9°9 >> 2'344»753 ) I I ) igio 9 ) 2.571,058 I I ,,1911 I 2»793.2i8 9 I ) 11 1912 0 v 3,12 7,374 » 11 9 1 1913 3)5^6,334 Sieryd y ffigyrau hyn yn fwy hyawdl am Iwyddiant digymar y Cwmni na dim a all neb ei ddywedyd. Nis gallwn fyned i mewn i tanylion pellach heddyw, ond gallwn nodi y ffigyrau canlynol fel enillion ar Endowment Policy 15 mlyu- edd ar bob ^100,—y flwyddyn gyntat, enillion arianol yn £ 1 6s. 8c., yr enill- ion i'w hychwanegu (Reversionary), yn £ 1 14s. 6c., ond erbyn y 5ed flwyddyn y mae yr enillion arianol yn £ 1 19s. 4c. y ,Cioo, a'r enillion i'w hychwanegu (Heversionary) yn £ 2 4s. 2C. y £ 100 y flwyddyn. Yn 01 cynllun y Cwmni hwn o drefnu y enillion y maent yn cynyddu bob blwyddyn, ac i'w cael naill ai mewn arian i leihau y taliadau blynyddol neu ynte fel ychwanegiadau at swm yr Ys- wiriaeth. Trwy fod y Cwmni yn un cyd-gyfranogol (mutual) yn ystyr oreu y g-alr y mae yr holl enillion yn myned i'r aelodau. Y Rheolwr Cymreig yw Mr. D. E. Davies, Pwllheli. -0-

Y Canghellor yn Anerch y Suffragettes. 1 n bwmdon, ddydd Iau, derbyniodd Mr Lloyd George ddirprwyaeth leol o aelodau Undeb Cenedlaethol y Merched. Ar ol i'r ddirpwyaeth roi ei golygiad- au gerbron y Canghellor, atebodd yn- taq ei fod er's blynyddau bellach yn ffafriol i lerched gael y bleidlais. Yr oedd dynion wedi bod yn llywodraethu yn y wlad hon am filoedd o flynyddau, i ac yr oeddynt wedi canfod trueni a thlodi ymhobman, ac nid oeddynt ryw- fodd wedi gallu gwneud dim i'w wella. Nid oedd am ddweyd y gallai merched wneud yn well pe baent hwy wedi eu gadael i lywodraethu, ond credai y buasai dynion a merched yn cydweith- j redu wedi gwneud gwell gwaith. Yr oedd cyfeiriad wedi ei wneud at ei ar- aith ef, ac yr oedd llawer o bethau y sylwodd ef arnynt o fwy dyddordeb i'r merched na'r dynion. Y cartref oedd eu pryder hwy—y wraig oedd Cang- hellor Trysorlys y cartref. Yr oedd yr amser wedi dod pryd nas gellid an- wybyddu cri y merched, gallai ef weled hyny yn ei ethplaeth ei hun. Ond da oedd ganddo weled fod yr ysbryd mil- wriaethus yn gwywo. Dyna oedd y symudiad goreu welodd ef eto tuag at lwyddiant y mudiad. Gallent dynu sylw gwlad at eu hachos heb fod yn wrthwynebus. Nid osdd o unrhyw fudd llosgi eglwysi, neuaddau, a pher- yglu bywydau gweithwyr tlodion, y rhai nad oeddynt yn gyfrifol am y sefyllfa bresenol ar bethau. Nid oedd dim i'w enill wrth wneud hyny. Hoff- ai weled cymdeithasau y merched yn mynd ar bererindodau, dyna fel yr oeddynt yn enill y bleidlais mewn gwledydd eraill. Yr oedd yn hyderu y byddai mesur yn cael ei basio yn y wlad hon cyn hir yn ffafr pleidlais i ferched, a gobeithiai y gweithient yn y ffordd briodol tuag at gyraedd eu uod.