Yr Udgorn

AT FJN GOHEBWYR. Aufoner erbyn BOKEU SA I, W B. y fan brllaf Poh n.cbp.bion a tbahad"u aiD Yr UDGORN i'w hanfon i'r GORUCHWYLIWR, 74, High Street, Pwllheli. Poh gobebiaeth i'w cyfeirio- YR UDGORN OFFICE, PWLLHELI. Bydd yn dda gpipym dderhyn tJheb- uetbau oddiwrth ohebvryr ar fatenon lleol o ddyddordeb cyboeddus.

NODION A HANESION. Corwynt yn y Rhyl. Bu corwynt enbyd yn y Rhyl y bore o'r blaen, ac achoswyd difrod mawr ar doau tai, a chafodd un ochr i ystabl y Mri. Peter Edge a'i Gwmni ei godi yn ei grynswth a'i daflu latheni o'r fan. Cafodd amryw seddau hefyd eu troi yn y Marine Gardens. Wedi Chwe' Mis. Ddydd Iau caed corff dyn yn y Fer- swy, ac oddiwrth y wisg oedd am dano gellid gwneud allan yn eglur mai un o'r rhai fu foddi pan aeth y Beta i lawr chwe' mis yn ol ydoedd. Cofir i'r i Beta" a'r "Ambrose" fynd i wrth- darawiad a'u gilydd ar y Ferswy. Caed y corff gan un Thomas Jones, ac yr oedd perthynasau iddo yntau ymysg y rhai fu foddi. Sut i Gael Anwyd. Dywed y Proffeswr A Bostock Hill mai y ffordd fwyaf sicr i gael anwyd yw cario allan y cyfarwyddiadau a ganlyn Cauwch eich ftenestri a phob twll yn y ty rhag i awyr ddod i mewn iddo. Gwisgwch ormod o ddillad am danoch, yn enwedig ar y frest. Peidiwch a chymeryd dim ymarteriad corfforol. Ewch i bob man lie mae cynhulliad pobl ar adeg haint. Arhoswch yn y :y gymaint alloch." Cymry Llundain. Mewn trengholiad ar gorff Meredith Robe t Pugh, dyn ieuanc a fu farw'n sydyn yn Blackfriar's Road, Llundain, gofynai y Crwner i Hugh Evans, llaeth- wr, gyda'r hwn y gwasanaethai y trancedig, paham yr oedd pob un o'r gwerthwyr llefritb yn Llundain yn dod o Gymru —gofynodd ai am eu bod yn well amaethwyr, ac atebodd y tyst y tybiai mai hyny oedd y rheswm. Dy- wedai y Crwner hefyd mai o Gymru y deuai y dilladwyr mwyaf a'r cyfoethocat yn Llundain, ond mai o Awstria a Ger- mani y deuai y pobyddion. Cael ei Golwg wedi ei Geni'n Ddall. Y mae geneth fechan yn Dulwich, o'r enw Geitrude Yates, a'r hon a aned yn ddall, wedi cael ei golwg o dan drin- iaeth feddygol. Yr oedd yr eneth yn ddall o'i genedigaeth a chafodd ei haddysgu yn un o ysgolion Cyngor Sir Llundain i'r deillion. Ychydig ddydd- iau yn ol aeth un o'r merched sydd yn arolygu'r ysgolion a'r eneth fach at Proffeswr Alexander Erskine Llwydd- odd i gael ei golwg iddi mor dda fel y gallai yr eneth dJesgrifio pobpeth ddangosid iddi o fewn ychydig latheni. Mae y proffeswr vn rhyfeddu ei bun at ei weithred. Ei rhoi i gysgu a wnaeth, medd efe, a'i pherswadio yn ei chwsg- y gallai weled. Dywedodd hithau ymhen ychydig ei bod yn gallu gweld, a des- grifiai amryw bethau. yn yr ystafell. Mae'r eneth yn awr yn gallu gwahan- iaethu rhwng pob math o liwiau. Trethu Hen Lanciau. Y mae Cyngor Dinesig Memphis. Tennessee, wedi pas:o deddf i drethu hen lanciau tuag at gynal ysbyty haf ar gvfcr babanod gwael a'u mamau Mae'r ddeddf yn darpar nad oes yr un gwrryw dibriod dros 2tain oed i gael bod allan yn yr heolydd ar ol naw o'r gloch y nos, nac i fynd yn nghwmni dynes ddibriod i un hyw le o ddifyrwch, os na byddai uedi talu y dreth. Yr oedd peth gw i tnwynebiad i'r ddeddt ar y dechreu, ond ar ol i ddau neu dri o'r hen lanciau niwyaf adnabyddus gael eu dirwyo yr oedd pawb yn talu yn ddigon didwrw. < Am Oreu Nofio aru Wraig. Cafwyd corff geneth brydferth mewn llyn yn yr Amerig dro yn ol, a bernir mai ei llofruddio a gafodd. Yr oedd archollion ar ei phen ac ol danedd ar ei braich. Ymddengys fod dau fachgen mewn cariad a'r eneth, ac yr oedd y ddau wedi bod yn ymryson nofio am dani. Y mae un o'r bechgyn, Herbert Johns, yn llencyn golygus iawn, ond nid yw y llall, Harrison Cann, vn agos mor brydweddol. Cann enillodd y ras ond wnai yr eneth ddim ag ef. Yr oedd yr eneth a Johns wedi bod gyda'u gilydd mewn adlonfa gyda'r nos, ac yn myi d fraich-yn-fraich i gyf'eiriad y lfyn. > Dyna'r olwg o!af gaed ar yr eneth yn fyw. Wrth weld ei ferch heb ddychuel gartref aeth ei thad i chwilio am dani, a bu yr heddgeidwdid hefyd yn chwilio'r coed, ond yn ofer. O'r diwedd tynwyd rhwyd ar draws y Ilyn, a deuwyd o hyd i'w chorff felly. Eisieu bod ymysg yr Angylion. Yn Wallasey, vr wythnos ddiweddaf, dygwyd Edwaru Peers o flaen y llys ar gyhuddiad o geisio cyflawni hunan- laddiad. Dywedai cwnstabl iddo weled y dyn yn dringo dr? s wal ac yn mynd i orwedd ar y rheiiffordd. Pan welodd y swyddog yn dynesu ato rhedodd i ffwrdd. Cymerodd yr heddwas afael ynddo, a phan welodd y dyn y tren yn dod ceisiodd tynd yn rhydd, a gwaedd- ai, Gadewch lonydd i mi! Mae'n well i mi fod ymysg yr angylion Cybuddo o Dori i Siop yn Rhyl. Y dydd o'r blaen cyhuddwyd dau ddyn ieuanc adnabyddus o Rhyl o dori i siop Mr. Thomas, Wellington Road, a lladrata sigarets a postcards oddiyno. Yr oedd yn amlwg oddiwrth y tystiol- aethau mai tipyn o hvyl oedd y ewbl t« « rr. i gan y necngyn, ona yn annoriunus iddynt canfu y Fainc nas gallai drin eu hachos a bod rhaid eu traddodi i sefyll eu prawf yn y Chwarter Sessiwn. Hon- id eu bod wedi dwyn o'r siop werth 3p. IOS. o sigarets. a gwerth deg swllt o bostcards. Bar.hgen Gwrol. Cafodd geneth 8 mlwydd oed, o'r enw Mary Brown o Sunderland, ddihangfa gyfyng y dydd o'r blaen. Pan yn casglu blodau hyd y creigiau syrthiodd tros y dibyn, ond Uwyddodd i afael yn un o'r lhvyni bychain dyfent ar ochr y graig, a bu'n hongiau felly uwchben dyfnder o haner can' troedfedd. Yr oedd nifer o blant yn agos i'r lie ac yn edrych arni, ond nis gallent estyn cym- orth iddi. Ond daeth bachgen ieuanc o'r enw Engdall yno, a gwnaeth i'r plant eraill gydio yn ei draed a'i ollwng i lawr dros y dibyn nes y catodd afael ) n yr eneth fach a chododd hi i tyny. Ofnai y plant iddo fynd o'i gafael, a phe bae wedi mynd buasai yn disgyn yn ddarnau yn ngwaelod y graig. Adfer Bywyd yn y Marw. Dywedir fod Dr Bouchon, meddyg en- wog o Paris, wedi llwyddo trwy weith- ,red lawteddygol i adfer bywyd mewn dy- nes oedd wedi marw er's deng munud Yr oedd cerbyd modur wedi rhedeg tros y ddynes, a'r olwyn wedi mynd dros ei mynwes. a bu farw'n y fan. Agorodd y meddyg ei mynwes a chanfu fod ochr chwith v galon wedi rhwygo. Gwniodd y rhwyg i fynu, rhoes sylwedd arbenig yn y galon, a rhwHodd hi. Cyn pen rhyw funud deehreuodJ y galon guro, a daliodd i wneud hyny am dros haner awr, ac yna bu f-irw'r ddynes eil- waith. Dywed y meddyg, pe bae un wedi marw drwy gael ei drywanu yn ei galon a chyllell finiog neu ddamwain yyffelyb, fod y weithred a wnaed gan- ddo yn prcfi y gallai adfer bywyd drachefn a chadw'r person yn fyw, ond gwneud gweithred law-feddygol arno ar unwaith ar ol y ddamwain.

Pan ddaeth y Newydd Da Kyntaf i Bwllheli. a Lreodd gyttro nid bychan. Ond lei yr ai wythnos ar ol wythnos heibio, ac • y siaradai pobl barchus o Bw!lheli allan yn rhydd, a'u datganiadau yn cael eu cyhoeddi yn y wa^g leol, nid oedd mwyach le i amheuaeth. Dywedai pobl o Bwllheli: "Rlwirl fod hyn yn wir." Wei, dyma ddatganiad cyffelyb eto, a daw o Bxxllheli. Dywed Mrs. J. Edwards, 34. Aber- erch Road. gerllaw yr afon, PiA,Ilheii Am tua deuddeng mis dioddefwn oddi wrth fy nghefn. Cawn boenau llym a brathol a aent ar draws fy n hetn fel gwaniad cyllell. Ni chawn heddwch ddydd na nos, ac ar brydiau crwnai y poenau imi lefain allan. Cawn gur mawr yn fy mhen, ac yr oedd chwydd o gwmpas fy llygaid. Cymeradv\ywyd fi i roi prawf ar Doan's Backache Kidney Pills, ac an- fonais am flwch, ac yr oedd yn dda genyf ganfod fod yr un blwch hwnw wedi fy iachau. Teimlwn fel dynes newydd ar ol cymeryd Doan's Pills, a gvynrif yr hyn a allat i'w cyrneradwyo." (Arwyddwyd) Mrs. J. Edwards. Pris 2S. gc. bocs, chwe' bocs am 13s. gc gan bob siop\vr, neu oddiwrth y Foster McClellan, Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W. Peidiwch gofyn am kidney pills, gofyn- wch yn eylur am Doan's Backache Kid- ney Pills, yr un math ag a gafodd Mrs Edwards.

Gwr Llofruddiog. I Bu digwyddiad trychinebus iawn yn Lowestoft y dydd o'r blaen. Yr oedd dyn o'r enw Louis Thain, newydd ei ysgar oddiwrth ei wraig. mewn cyn- gaws yno, am ei fod yn greulon wrthi. Cyfaitu ei wraig hefo ffrynd iddi o'r tu allan i'r llys a saethodd atynt gan eu niweidio'n dost. Rhedodd pysgotwr o'r enw Myhill ar ol Thain, ond saeth- wyd yntau g'anddo'u farw, a saethodd Tiain ei hun drachefn, a bu farw yn funn wedyn. Yn y trengholiad dywedai dyn o'r enw Pike ei fod vn sefyll ar yr heol pan y gwelai Thain ii siarad helo dwy ddvnes ac yn edrych yn g) ffrous, Gyn- ted ag y troes ei gefn clywai ddwy er, yd a gwelai Thain yn rhedeg heibio idd.-«. Gwelai Mrs Thain yn gorwedd *ar wr a chododd hi i fynu. Rhedodd wt'!i hyny ar ol ei gwr. a daeth Myhill all,n o'i dy ar ei ol hefyd. Daliodd Myhiil ef, ond troes Thain ato a saeth- ode. t f, ac yna saethodd ei hun. Dig- wyddodd yr hoJI helynt mor sydyn, medddi'r tyst, fel nas gallai sylvveddoli'ti iawn beth oedd digwydd.

LLOSGI CAPEL SALEM Y CYHUOOEDIG 0 FLAEN I YR YNADON. Dydd Llun diweddaf, dygwyd Wm. Alexander Booth Ross, y dyn a gyhudd- id o dori i mewn i gapel y Tabernacle ac o roddi capel Salem ar dan, o flaen yr Ynadon. Gan fod Llysvr Ynadon o dan adgy wciriadau cynhaliwyd yr achos yn y Neuadd Drefol. Yr oedd yr adeilad eang dan ei sang—gymaint o ddyddordeb gymerid yn yr achos. Ymysg y gwrandawyr yr oedd nifer fawr o bregethwyr. Ar y Fair.c yr oedd Dr S. W. Griffith (yn y gadair) Henaduriaid W. Anthony a Maurice Jones G Hughes Roberts, Ysw.; Dr 0.- Wynne Griffith; J. H. P,irr)-, Ysw., ac O. T. Williams, Ysw. Ymddangosai Mr William George i erlyn ar ran yr heddlu. Dywedodd Mr George wrth agor, fod tri o gyhuddiad- au difrifol yn erbyn y carcharor, yn gyntaf, o roddi addoldy Salem, Pwll- heli ar dan ar y 4ydd cyfisol yn ail, o dori i mewn i gapel y Tabernacle, gan achosi difrod yr un dyddiad ac yn drydydd, o dori i mewn i Eglwys Holy Trinity yn Llandudno, gan achosi dit- rod, ar y goain cynfisol. Yn ol y ddeddf yr oedd dyn i'w ddedfrydu i garchar am ei oes am roddi ty o addol- iad ar dan. Yr oedd y cyhuddiadau hyn yn rhai difrifol. Ond yr oedd tystiolaethau cryf yn erbyn y carcharor, ac yn ychwanegol yr oedd wedi ysgrif- enu datyaniad maith yn yr hwn y cyf- addefodd y cwbl. Gwnaeth y datgan- iad hwn heb unrhyw anogaeth arno i'w wneud. Yr oedd ef (Mr George) yn mynd i alw tystion i brofi fod y carchator yn y dref y noson crybwyll- edig, a chaed o hyd i bobpeth yn ol cyfaadefiad y carcharor. Er mwyn y cyhoedd, byddai yn ofynol i edrych i mewn i gyflwr y carcharor, pa un a oedd yn-ei iawn bwyll ai peidio. Ni ddylasai dyn a gyflawnodd bethau o'r natur hyn ei adael yn rhydd. Tystiodd Mr Samuel Lloyd, Bee Hive, ei fod yn myned i tyny Salem Terrace ar y 4ydd cyfisol, ac iddo aros gyda dau ddyn oedd yn ei gyfarfod ar yr allt. Sylwodd ar ddyn yn cymeryd sylw manwl o p"assage capel Salem, ac ar ol hyn aeth cyn belled a'r drws yn yr ochr ac edrychodd dros y wal. Yna gad- awodd y He. Yr hyn dynodd ei sylw ef (y tyst) oedd, na chymerodd sylw o gwbl o'r tai eraill ar wahan i'r capel. Gwelodd y dyn drachefn ddydd Llun yn ngoi saf yr hedd^eidwaid. Adwaen- odd ef fel yr hwn welodd ger capel Salem. Y carcharor Ni welais y boneddwr erioed o'r blaen. Tystiodd Mr-; Plas Jones, Picton Castle, iddi fod yn sefyll ar yr allt yn agos i Ysgol Troed-yr-allt, rhwng pump a chwech o'r gloch y 4ydd cyfisol, ac i'w syl", gael ei dynu at ddyn yn sefyll ar y gornel. Gwelodd et wedyn tuag ugain munud i un, yn eistedd ar risiau ysgol genethod Troed-yr-allt. Y pryd hwnw yr oedd y capel ar dan Yr oedd hi yn myned i lawr i weled y tan, a cherddodd yntau o'r tu ol iddi. Gwel- odd et wedyn yn nghanol y dorf. Y tro olat iddi ei weled oedd oddeutu pedwar o'r gloch y boreu. Yr oedd yn dod i lawr yr tin allt ac yn mynd allan o'r dref trwy North Street. Rhoddodd h) sbysTwyJd yn nghylch y dyn i'r hedd- geidvvaid. Adnabu y carcharor yn yr orsaf heddgeidwadol.— Y carcharor Gwelais y foneddiges ar y grisiau j Tystiodd Mr Hugh Jones, ceidwad capel Salem, iddo gloi y drysau fel ar- ferol oddeutu 8 30. Yr oedd tair o'r ffenestri ychydig yn agored, ac un o'r tair oedd ffenestr y lavilory Cafodd ei alw oddeutu un o'r gloch y boreu, ac aeth i'r capel ar unwaith. Gwelodd fod dau gwpwrdd wedi eu byrstio, a than ynddynt. Yna aeth i'r llyfrgeli a chanfu yno gwpwrdd ar dan. Yr oedd safe mewn un arall wedi ei symud, ac yr oedd un botel o win wedi ei gwagio, j a pheth o'r lleill wedi ei ddefnyddio.— Y carcharor "Mae'r oil o'r dystiolaeth yn gywir." Tystiodd Mrs El'en Evans, 20, Car- narvon Road, y bu yn gofalu am gapel y Tabernacl, a thra yn y swydd hono yr oedd ganddi screw-driver, a gadawodd ef yno. Adnabu yr un ddangosid yn y llys fel yr un adawodd ar ei hoJ. Tystiodd Mr W. Dobson, 28, King's- head Street, mai efe oedd yn gotalu am Kcrltvv«i St. Pedr. Canfn nrfan. a'r -1- screwdriver yn eu plith, yn ffrynt yr Eglwys foreu Sul, y 6ed cyfisol, a thros- glwyddodd hwy i'r heddgeidwaid. Gofynwyd i'r carcharor a oedd ganddo gwestiwn i'w ofyn i'r tyst, ac atebodd, "N ac oes, yr hen fachgen." Tystiodd y Cwnstabl Roberts i'r tyst diweddaf drosglwyddo yr arfau iddo ef foreu Sul, ac iddo eu cymeryd i gapel Salem, a'u cydmaru a'r marciau oedd ar y capel, a chanfod eu bod yn cyfer- bynu. Dangosai y cypyrddau eu bod wedi cael eu byrstio, ac fod tan wedi ei gjneu ynddynt. Yn ei l irn ef ) r oedd catch y clo ar y ùrw y' y ochr wedi ei ddatod gydag un 01 rfau hyn. Yr oedd y carcharor wedi ei gludo i'r orsaf heddgeidwadol y noson flaenorol. Boreu Sul aeth a brecwast iddo. Gofynodd y carcharor iddo Paham yr ydych yn fy ngyhuddo o'r trosedd hwn ? Pwy brawfion sydd genych ?" Atebodd yntau iddo y cai glywed yr oil oedd ganddynt i'w ddweyd o fiaen yr ynadon boreu dranoeth. Yna dywed- odd y carcharor "A glywsoch chui fod yna eglwrs arall yn y dref wedi cael tori i mewn iddi?" Atebodd yntau fod. Dywedodd y carcharor: "Y mae yna un neu ddwy o eglwysi wedi cael tori i mewn iddynt yn Llandudno a Bangor, onid oes ?" Atebodd yntau fod. Yna d: wedodd y carcharor: Gweitliial- a grated am ddwy awr i agor y safe yn nghapel y Bedyddwyr, ac ni chefais geiniog yno. A ellwch chwi dd'od ac ysgrif-bin ac inc imi? Y mae arnaf eisieu gwneud datganiad i daflu rhyw oleu ar tusnes y tan," a ihoddodd yr Arolygydd Owen bapur ac inc iddo. Tystiodd Mr. J. Evans-Hug-hes, 6, Penlan Street, un o ymddiriedolwyr capel Salem, fod y capel wedi ei losgi ar y 4ydd cyfisol. Yr oedd yn y He oddeutu chwarter wedi un y boreu, ac arosodd yno hyd y diwedd. Llwydd- wyd i gadw'r festri tl wy gynorthwy cyfeillion. Gwelodd dri o danau mewn gwahanol fanau yn y festri. Amcan- gyfrifid y golled oddeutu 5,ooop. Tystiodd Mrs. Mary Williams, 7, Tan'rallt Terrace, gofalydd capel y Tabernacl, fod gwasanaeth wedi ei gynal yn y lie ar y 4ydd cyfisol, ac ar ol y gwasanaeth iddi gau y lie i fyny. Yr oedd yr holl ddrysau wedi eu cioi. Tystiodd Mr Frank Broun, ceidwad Eglwys Holy Trinity, Llandudno, iddo adael yr eglwys ar y 30am o Fehefin diweddat oddeutu 7-30 yn yr hwyr, ac yr oedd wedi cloi y lie i fyny. Pan aeth yno y dydd dilynol canfu fod rhywun wedi tori i mewn, yr oedd putel win yn haner llawn yn y festri, a'r cwpwrdd ymha un y cedwid y botel wedi ei fyrstio Ar y llawr yr oedd cyllell a darn o gorcyn, yr uedd y rhan arall o'r corcyn yn y botel. Wedi hyny aeth i'r capel. Sylwodd fod y groes oedd ar yr allor ar goll, ac un ganwyll oddiar ddesc y Litany. Yr oedd bocs —1: A A ? 1, \"(1,.h1U WCUl Cl uuw JU VMV4IUI y UIUI, (1"" yr oedd brics a phethau arall wedi eu lluchio hyd y llawr. Aeth i ystafell arall a chanfu ddwy ffenestr yn agored, a chyn pren ar lawr. Yr oedd dwy neu dair troedfedd o'r drws wedi ei falurio i ffwrdd. Vn y gegin canfydd- odd tod artau gadwai yno wedi eu cymeryd i ffwrdd. Yr arolygydd yn Llandudno welodd y gyllell. Adna- byddodd y tyst y gyllell oedd yn y llys fel yr un ganfyddwyd yn y festri. Y carcharor 7s. 6c. oedd y swm gan- fyddais yn y bocs offrwm." Tystiodd yr Arolygydd Owen ei tod wrth y capel cydihwng 1.20 a 1 30 y boreu. Yr oedd y tan y pryd hwnw wedi cymeryd meddiant o un ran o'r capel. Yr oedd yno dorf luosog yr adeg hono. Sylwodd ar y carcharor yno oddeutu tri o'r gloch y boreu. Safai yn agos iddo ar y pryd. Mewn gwirionedd, yr oedd wedi sylwi ar ddau ddyn dieithr yn vmyl eu gilydd. Aeth i gapel y Bedyddwyr oddeutu chwech y boreu drwy y cetn. Yr oedd y drws y tu ot i Siop Crugan yn agored. Gal!- esid mynd trwy iard y siop i'r testri dros y wal, ac yr oedd ol ar y wal fod rhywun wedi bod drosti yn flaenorol Pan aeth i'r festri canfu fod y safe wedi ei byrstio yn agored mewn ystafell fech- an y tu ol i'r capel. Lliw y safe oedd y marciau oedd ar yr arfau ddangosid yn y ilys Yr oedd amryw o bapurau wedi eu llosgi i'w canfod o gwmpas y lie. Deuwyd a'r carcharor i'r orsaf heddgeidwadol yn gynar ar y 6ed cyt- isol. Dvwedodd wrtho ei fod wedi ei gymeryd i fyny ar amheuaeth o achosi tan yn nghapel Salem, a rhybuddiodd ef ynghylch yr hyn ddywedai. Gwnaeth y carcharor y datganiad a ganlyn Yr oeddwn allan. Nid oeddwn yn cysgu yn unman. Deuais i'r dref tua pedwar yn y prydnawn, a gadewais rhwng wyth a naw o'r gloch yn yr hwyr i chwilio am le i gysgu. Nid oedd genyf ddigon o arian i dalu am wely. Yr oedd arnaf eisieu yr arian at gael hwyd. Yna aethum ar fy union am Griccieth." Yr oedd y carcharor wedi arwyddo y datganiad hwn. Hys- byswyd y tyst fod ar y carcharor eisieu papur ac inc. ac aeth i'r gell ato. Dy- wedodd y carcharor "Yr ydych yn edrych fel pe yn trwblo ynghylch y busnes hwn. Yr wyf yn mynd i wneyd datganiad a rydd oleuni arno Gwel- odd ef yn ysgrifeuu am dros awr, ac ar ol ei arwyddo trosglwyddodd ef i'r tyst. Yna darlienodd Mr William George y datganiad a wnaed gan y carcharor. Wele rydd-gyfieithiid o hono :— CYFFESIAD Y CARCHAROR. I Yr wyf fi, William Alex. Booth Ross, drwy hyn yn gwneud datganiad geirwir a gwirfoddol o'm gweithredoedd a'm symudiadau er pan ryddhawyd fi o garchar Isle of Man ar yr 2oted o Fehefin diweddaf. Ganed fi yn Lloegr, un o Scotland oedd fy nhad, ac un o Swydd York oedd fy mam. Ar 01 gad- ael y carchar daethum i Lerpwl, a bum yn gweithio yn Lerpwl am dri neu bedwar diwrnod. Gadewais Lerpwl ar Mehefin 27ain, ac es i New Brighton. Oddiyno cerddais i Landudno. Torais i mewn i'r eglwys yno, a chymerais y blwch offrwm, a bag o arfau. Cyn- wysai'r blwch 7s. 6ch. Torais ef mewn cae tuallan i'r dref, a gadewais y blwch yn ochr y clawdd Gadewais y dref hono foreu dranoeth yn gynar, ac eutli- um i Fangor lie y torais i mewn i ddwy eglwys ar nos Fercher. Cefais geiniog yn un, a dim yn y llall. Yn yr eglwys newydd yn Bangor gwnes dipyn o Jdif- rod ac yfais lawer o win Gwnes y difrod mewn dipyn o hwyl. Meddyliwn mor ddoniol fyddai gweld wynebau'r clerigwyr foreu dranoeth pan welent yr alanas. Meddyliais roi yr holl ddodrefn yn y festri ar eu gilydd a'u rhoi ar dan, ond tybiwn ei bod yn resyn dinystrio eglwys newydd. Ni chefais ddim yn yr eglwys arall er chwilio'n ddyfal a chwysu wrth dori bariau y ffenestri a chrwydro drwy bob man ynddi, a chael dim am fy nhrwbl. Tyngais y pryd hwnw y rhown boo eglwys ar dan os na chawn arian ynddynt, ac os ai'r dref ar dan hefyd byddai yn waith da. Fy mwriad yn a wr oedd ysbeilio a llosgi'r cwbl, neu yn hytrach y rhai harddaf eu golwg yn y prif drefi ar lanau Gogledd Cymru gan gymeryd dwy ymhob tref y noson. Byddai imi arbed pob eglwys ag y cawn dros swlit ynddi,-rhaid oedd i'r gweddill fynd. Gwaith da fyddai cael gwared o rai eglwysi yn y wlad. Yn nesaf cyrhaeddais i Bwllheli brvdnawn Gwener, a dechrell,ils ar fy ngwaith ar unwaith hyny yw, es o to> I ,.l amgylch i chwilio am yr eglwysi teb- ycat o fod yn cyn \j s arian. Rhoddais ddwy i lawr fel rhai tebygol, yn oi fy marn i. Yn-gyntaf euthum i'r eglwys a'r meindwr arni, ac yn ystod y gwas- anaeth aethum i'r cefn, ac ymguddais mewn adeilad cysylltiol (nos Wener oedd h, ) nes i'r bob! n'd all,iii Aethant allan rhwng haner awr uedi wyth a chwarter i naw. Bu r hywun yn ciiware'r organ yn yr ystafell fechan am ychydig ar ol y gwasanaeth. Euth- i um i fyny'r grisiau i'r festri, a chwiliais y safe —llwyddais i'w agor gydag arfau a gefais mewn cwpwrdd yno. Cefais fy siomi'n fawr wrth ganfod dim ynddo. Roedd yn rhaid i mi'n awr losgi r eglwys yn unol a'm bwriad. Ond pan oeddwn yn parotoi papur at roi'r lie ar dau meddyliais am yr eglwys arall, Salem, yr hon yr oedd raid imi fyn'd iddi'r noson hono. Rhaid oedd brysio, felly gadewais yr eglwys trwy'r cefn a thrwy iard a llawer o lestri ynddi. Torais ddrws yr iard yn agored, ac euthum i'r stryd. Yr oedd hyn oddeutu deg o'r gloch neu ychydig hwyrach. j Yna euthum tros wal eglwys Salem, ac agorais ffenestr yr ystafell ymoichi. Wedi hyny cerddais drwy'r capel i edrych a oedd yno flychau casglu, ond dywedaf yn y fan hon nad oes blychau casglu yn yr eglwysi Cymreig ar y cyfan ceir blwch mewn ambell un yma ac acw, a hwnw'n wag. Gwnes ga.ri.gymeriad wrth dd'od i chwilio am arian mewn eglwysi ar lanau Gogledd Cymru. Mae'r clerigwyr yn cymeryd yr arian gyda hwy i'w gwelyau-niae hyny'n amlwg. Wedi tori drysau a chypyrddau canfuwn festri, neu ystafell y clerig. Mae arian i'w cael yn gyff- redin un ai yn y blychau casglu neu yn y festri yn yr eglwysi. Gwelais ych- ydig win a safe, ond ar ol y llafur caled gyda'r safe arall yr un noson nid oedd genyf fawr awydd i gracio un arall y noson hono, a chael dim am fy nhraff- erth efallai. Pendertynais fod yn rhaid i'r eglwys hon fyn'd i fynu'n fwg, felly torais y darluniau a'r mapiau yn yr ysgoldy, a chymerais lon'd fy mreich- iau o lyfrau, ac euthum i lofft yr organ. Bum am rai oriau yn llofft yr organ yn gosod y papurau ar fegin yr organ, a phan ddeuais o hyd i frwsus ac ysgubau rhoddais hwy ar y papur, fel y gallai y tAn gael gafael ar y llawr coed. Wed'yn rhoddais nifer o ganwyllau bychain ymysg y papurau, ac wedi hyny aethum i'r festri a threfnais dri o danau eraill mewn cypyrddau Ym- ddengys fod y rhai hyny wedi myn'd allan-dim digon o ddefnydd tan i'r lie gyneu, mae'n debyg. Cefais lantern j yn un o'r cypyrddau, a chariais hi gyda mi o gwmpas i gael goleu. Yr oeddwn braidd yn brin o fatsus, ac yr oeddwn gan hyny yn talch iawn o'r lantern. Wedi ymolchi ac yfed dipyn o win, a chymeryd ychydig mewn potel gyda mi i'w yfed ar y ffordd,, rhoddais dan ar y papurau, ac aethum allan drwy ddrws a dorais yn agored yn ochr y capel, ac wedi hyny tros y mur. Aethum i ben y bryn i wel'd yr hwyl. Ymhen deng munud ar ol i mi adael y lie cafodd y tein afael lied dda. Dech- reuodd rhyw ddyn ar Heol Salem waeddi, ysgrechiai merched, ac yr oedd y diafol wedi ei ollwng yn rhydd o amgylch y capel. Ymhen ychydig aethum at y lie i fwynhau yr hwyl, a bum yno yn smocio ac yn siarad hefo'r gwyddfodolion nes aeth y tan allan. Yr oedd oddeutu pedwar o'r gloch pan ddiffoddodd y tan, ac yr oedd wedi dechreu, mor bell ag y gallaf ddyfalu, tua haner nos. Ar y dechreu ymddang- j osai y tan-ddiffoddwyr fel yn llwyddo i I drechu'r t&n, torasant ffenestr a chwar- Pliant' a r trr r\fnmn «? 1 JX Wlgcill ^3gU5UUVVA,ll ] jvwf. Wedi hyny cymerasant ysgolion a thorasant ffenestr yn y pen uwchaf, a cheisiasant yno a manau eraill. Dis- gwyliwn ar ol fy mawr drafferth gael gweled tin da, ond tybiwn ar y dech- reu y llwyddai y tAn-ddiffoddwyr i'w ddiffodd. Ond dechreuodd y to gyneu, ac yna aeth yr holl gapel ar dan. Yr oeddwn yn mwynhau yr olygfa yn fawr, ac yr wyf yn siwr tod y cyhoedd yn ei twynhau hefyd. Gwnaeth y tâo- ddiffoddwyr waith da ar y cychwyn, ond gan nad oedd ganddynt ond un bibell ddwr, yr oedd eu llafur yn anobeithiol. Gadewais tua phedwar o'r gloch y boreu, a cherddais i Griccieth, ac ar ol prynu ychydig ymborth aethum yn fy mlaen i gyfeiriad Porthmadog. Bwr- ladwo doii i mewn i eglwysi yno, myn'd i byrth yr eglwysi nos Sul i edrych oedd yno flychau casglu ag arian ynddynt, ac os na chawn arian rhoi yr eglwysi ar dan —dwy ymhob tref. Mae dwy yn ddigon mewn un noson yn yr un fan. Yr oeddwn yn meddwl myn'd ar hyd y glanau hyd i Bristol, gan ysbeilio eglwysi a'u llosgi, ond yn anffortunus daliwyd fi gan yr heddgeidwaid ddoe. Ysbeilio'r eglwysi er mwyn yr arian, a'u llosgi er mwyn yr hwyl. Torais i eglwys yn yr Isle- of-Man, a chetais yn agos i ddwy bunt yno, ac un arall yn Southend-on-Sea yn Essex, a chetais yn hono 6s. ioic. Mae'r Eglwysi Seisnig yn well na'r rhai Cymreig am arian. Bwriadat fyn'd i'r Y sgotland pan gaf fy rhydd- hau oddiyma, a threio yno, feallai tod gan yr Ysgotiaid fwy o flychau casglu yn yr eglwysi. Ni ihorais i eglwysi eraill yn Nghymru, dim ond y rhai a enwais. Mae hwn yn ddatganiad geir- wir. Tefiais y srreic dy-ivet- ac erfyn arall a ganfum yn yr eglwys a'r mein- dwr arni, i gae yn perthyn i'r eglwys sy'n ymyl Salem. W. A. B. Ross. Tystiodd yr Arolygydd Owenymhell- ach iddo gymeryd y carcharor i orsaf Chwilog mewn modur er mwyn bod yn glir a'r bobl. Dywedodd y carcharor wrtho yn Chwilog e fod wedi gadael cyllell boced yn Llandudno, a buasai yn hoffi ei chael yn ol. Mewn atebiad i gyhuddiad o dori i Eglwys yn Llan- dudno. dywedodd fud hyny yn wir. Pan dd -ngosodd yr Arolyg ydd gyllell boced iddo, dywedodd mai ei eiddo flnz ydoedd. Mewn atebiad i Mr Geo- 0 dywedodd yr Arolygydd nad oedd gan y sa\\1 oedd gydag ef o g" rnpa Capel Salem ddim cysylltiad ag et o gwbl. Yr oedd wedi gwneud ymchwihad manwl i'r mater. Tystiodd yr Heddwas Jones, Porth- madog, iddo dd'od ar drag's y carchar- or yn Mhentre'rfelin, ar y "ffordd sydd yn arwain i Borthmadog, oddeutu 11-30 nos Sadwrn, a chymerodd ef i fyny ar amheuaeth o roddi Capel Salem ar dan y noswaith flaenorol. Gofynodd y carcharor iddo sut yr oedd yn sylfaenu ei amheuaeth, a dywedodd y swyddog wrtho y clywai fwy am hyn eto. Dyg- odd y tyst ef i Lanystumdwy, lie y cymerwyd gofal o hono gan yr Hedd- was Lloyd a'r Cwnstabl Roberts, Pwll- heli. Y boreu Llun dilynol dywedodd y tyst iddo ei gyhuddo o dori i gapel yn Mhwllheli, ac o roddi capel arall ar dan, ac atebodd y carcharor fod hyny yn wir. Pan ddarllenodd y Cadeirydd y tri chyhuddiad i'r carcharor a gofyn oedd ganddo rhywbeth i'w ddweyd, dywed- odd, "Beth am y ddwy eglwys yn Mangor, gan fod arnaf eisieu clirio y cwbl allan. Os nad ydych yn myr.d i'w pwyso ymlaen, y mae yn iawn; ond os ydych, y mae'n well lladd dau dderyn ar un ergyd." Traddodwyd ef i sefyll ei brawf yn y Frawdlys. --0--

-u Y Brenin a'r Frenhines yn Lerpwl. Yr oedd rhialtwch mawr yn Lerpwl, ddydd Gwener diweddat, ar yr achlysur o ymweliad y Brenin a'r Frenhines a'r Tywysog Albert a'r ddinas, a bu'r ymweliad yn llwyddiant disglaer. Yr oedd tyrtaoedd anferth wedi tyrru yn yr heolydd trwy y rhai y gorymdeithiai eu Mawrhydi. Bu un digwyddiad adfydus yn ystod y dydd. Yr oedd llawer o bobl wedi dringo i ben mur i gael gwell golwg ar yr orymdaith, a thorodd y mur i lawr danynt. Cafodd amryw o honynt eu hanafu'n dost, a bu un dyn farw oddi- wrth y niweidiau a gafodd. Ni fu erioed o'r blaen y fath olygfeydd yn Lerpwl, a chofir byth am y diwrnod gan eu Mawrhydi a'u deiliaid teyrngarol Dywedir nas gallai Llundain gymharu a'r rhialtwch a welwyd yn Lerpwl ddydd Gwener. Yn ystod y dydd bu eu Mawrhydi yn agor y Gladstone Dock-y doc mwyaf yn y byd.

Tanio Llawddryll yn Nhy'r Cyffredin. Creuwyd cyffro yn Nhy'r Cyffredin, ddydd Gwener, drwy i ddyn yn Oriel y Dieithriaid danio llawddryll. Yr oedd aelodau yn trafod Mesur yr Ami Bleid- leisiau pan y cymerodd y digwyddiad le. Gwaeddodd y dyn, "Gwnewch gyfiawn- der a'r merched Aed ag ef allan ar unwaith. Lluchiodd dyn arall fwndel o bapurau ar lawr y Ty gan waeddi, "Pleidlais i ferched." Aed a hwnw allan hefyd yn ddiymdroi. Achosodd yr ergyd o'r llawddryll gyffro anghyffredin ymysg yr aelodau Seneddol a'r dieithr- iaid oedd yn biesenol. Codent yn ivyllt ar eu traed gan dybio fod rhyw drychineb wedi cymeryd lie.