Yr Udgorn

AT EIN GOHEBWYR. 1 Aufoner erbyo BOREU 8AIIWH y fan belisif. Pob atcbebion thnliadnu am UDGORN L'w haofon i'r OORUCHWTLIWR, I 74, fligh Street, Fwllhpli Pob gohebiaeth i'w cyfeirio— YB UDGORN OFFICE, PWLLHKLI. Bydd yn dda get-vw ddertvo (-oheb- IftPtbaa oddiwrtb chebwyr &r fatmion It# ol 0 ddyddordeb cyboeddtia

NODION A HANESION. Gwyliau'r Canghellor. Y mae Mrs Lloyd George a Miss Otwen Lloyd George yn treulio ychydig ddyddiau o wyliau yn eu cartref yn Bryn Awelon, Criccieth. Y mae y Canghellor yn treulio ychydig ddyddiau o seibiant yn Walton Heath. Ysbeilio Siop yn Ngvrecsam. Ddechreu'r wythnos o'r blaen torodd lladron i mewn i siop y M ri Rasenthal, pawnbrokers, Gwrecsam, a lladratasant oddiyno hyny o arian oedd yn y lie, ac amryw oriaduron, modrwyau, cadwyn- au, a phethau ereill drudfawr. Bernii y dygwyd oddiyno werth tua dau gant o bunau. Eira Mal. Bu dau foneddwr yn dringo'r Eryri yr wythnos ddiweddat, a chanfuasant yr eira ar Garnedd Llewelyn yn ugain troedfedd o drwch. Bydd yr eira yn aros heb gilio yn g) ffrdin hyd ganol Mehefin, ond yr oedd wedi cilio cyn diwedd Mai yn y flwyddyn 1911 a 1912. Bernir yr erys hyd ddiwedd Mehefin y flwyddyn hon. Lluchio Merched. Yr oedd arwerthiant i gymeryd He yn Hastings y dydd o'r blaen ar eiddo dwy foneddiges oedd wedi gwrthod talu'r t.etb;, Gorymdeithiai suffragettes tua'r lie.. } n carl eu blaenori gan ferched mewn cerbyd, yn chwifio baneriT aT holl ymdrechion yr hetudgeidwaid i'w gwaredu iiathrodd tort ddig-ofus arnynt gan eu lluchio ag ,WY3U a llaid. Yn ystod y cythru;^ troes v cei hvd a ?l troes v a thaflwyd y merched i'r ffordd. Caw- sant eu niweidio'n bur dost Duo'r Gweinidog. Yn Stonehaven, y dydd o'r blaen, cafodd Mrs Milne, flfeimwraig, ei dir- wyo a'i rhwymo i gadw'r heddwch am ddeuddeng mis ar gyhuddiad o daflu huddugl am ben y gweinidog. Dywed- wyd yn y llys fod y plwyfolion wedi ymranu yn erbyn eu gilydd, a: un diwrnod, pan oedd y gweinidog yn siarad liefo un o'i flaenoriaid, daeth Mrs Milne yno a chydiodd yn ngwddf y gweinidog ac ysgydwodd ef. Yna lluchiodd lond papur o huddugl am ei ben. Cael ei Ladd ar y Creigiau. Cafodd boneddwr o'r enw J. R. Wade ei ladd ar y creigiau ar lanau Pentro, y jydd o'r blaen Aeth ef a chyfiill iddo i ddringo'r clogwyni i chwilio am wyau adar mor. Yr oedd Wade yn ddringwr beiddgar iawn, ac er gwaethaf rhybuddion ei gjfaill aeth i le peryglus ar y graig. Gwaeddodd ei gyfaill arno am iddo ddod yn ol, ceis- iodd yntau wneyd hyny, ord Tithrodd ei droed a chwympodd i lawr o glog- wyn i glogwyn. Credir ei tod wedi ei ladd yn y codwm cyntaf. Damwain Angeuol yn Meirion. Cyfarfu boneddwr a arhosai yn Llan- bedt a damwain angeuol y dydd o'r blaen wrth gasglu wy.tU adar ar y creigiau. Enw'r honeddwr antfodus oedd W. H. Ledbrook, o Kenilworth. Nid oedd ond dwy ar hugain oed. Gadawodd ei westy yn Llanbedr foreu Mercher diweddaf ac aeth i gyfeiriad llyn Bodlyn i chwilio am nythod adar j mor. Gan na ddaeth yn ol y noson aed i chwilio am dano, a phrydnaw n' lau caed ei gorff wrth droed clogwyn ys- gythrog yn aWs i Bodlyn, a'i ben wedi ei fdlurio. it Dyn o Fangor mewn Helbul. 0 flaen Ynad Cyflogedig Birmingham yr wythnos ddiweddaf cyhuddwyd traf- aeliwr o Fangor o'r enw William Hope Jones o ddelnyddio arian a dderbyniodd tros y ffyrm a'i cyflogai. Talwyd iddo, meddid, y swm o 39P 8s. 1 iC. gan Mrs. Elizabeth Williams o Fangor. Pan ganluwyd fod Mrs Williams wedi talu iddo anfonwyd ato gan y C%%Mlii )n nghylch y mater. Anfonodd) ntau i ddweyd fod arno eisieu arian ar y pryd a'i fod wedi defnyddio 27P. o'r swm i brynu modur-feisicl fel y gallai wneud ei waith yn well, ac addawodd anfon y dderbyneb am y 2jp. Ond caed allan nad oedd wedi talu am y modur, ac fod y san I a'i gwerthodd iddo wedi ei gymer) ù yn ol. Yr oedd wedi derhyn symiau ereill o arian tros y cwmni hefyd nas gallai roi cvlrif am danynt. Gohiriwyd ei acbos am wythnos. Melin ar Dan. I Aeth melin fwr ar dAn yn Hull y. dydd o'r blaen. Yr oedd ynddi tua thriugain tanc yn llawn o olew a tar, ac ymhen ychydig funudau yr oedd yr holl adeiladau yn wenffl ,m. Syrthiodd un o'r dynion w eithiai yn y lie i'r pitch a chafodd ei losgi'n ddifrifol. Bernir fod y golU-d yn filoedd lawer o bunau. # Gv. erthu Ystad Gymreig. I Y mae Ystad Gregynog, Trefaldwyn, wedi cael ei gwe'thu'n ddiweddar Cynwys tua 16.000 o aceri, a chynyrch- ai oddeutu i2,ooop. yn flynyddol. Gwariwyd llawer iawn o arian ami, ac y mae mewn cyflwr rhagorol iawn. Caiff y tenantiaid gj fie i brynu eu daliadau gan fod y perchenog wedi rhoi cyfarwyddiadau i'w gwetthu'n fan- ddaliadau yn ystod Gorftenaf Syrlhio tros Graig hefo Modur. Caed modur-feisicl a dyn yn gorff yn ei ymyl wrth droed clogwyn rhwng Brighton a Rottingdean brydnawn ddydd Sadwrn. Ad labuwyd ef fel Paull Gisham, brodor o Hanover, Germar.i. Nid oedd ond gyriedydd amhrofiadol, a bernir mai methu rheoli ei beiriant a wnaeth nes yr aeth oddiar y ffordd a thros y clogwyn. Yr oedd yn bwriadu priodi ymhen y mis. Cael CorfT Boneddiges. Ddydd lau diweddafaeth boneddiees ieuanc o Hampshire, o'r enw Miss Salome Louise Tulford, ar goll. Yr oedd yn ysgrifenyddes i Miss Kingsley, —merch yr enwog Charles Kingsley. Bu canoedd o bobl yn chwilio am dani. Foreu Sadwrn canfuwyd ei chorff yn yr hesg ar Ian y Blackwater gan ddau fachgen bach oedd yn chwilio am nyth- od. Bu Miss Tultord yn wael am amser maitb, ac yr oedd wedi mynd yn isel iawn ei hysbryd. A Marw o LfTeitbiau Gwenwyn. Cynhaliwyd trengholiad yn Machyn- lleth ddydd Mercher diweddaf ar gorff Mary Ellen Johnstone, deg ar hugain oed. Tystiwyd g;>n si chwaer yr aeth y dr;:nceclig i Abery.stuyth ddydd Llun gydafi mam. Cvmerwyd hi yn waei yn v tren, a bu tald e! cbymervd gartref A r Bu farw foreu AJawrth Yr oedd, medd ei chwaet, we(li b%ta pysgod mewn tynian yr wylh cynt, a phasiwyd yn y trengholiad mai cael gwenwyn oddiwrih y pysgod wnaeth, ac mat hyny fu achos ei niarwolaeth Nid oedd ond mis er's pan yr oedd wedi priodi. 1f Ysbeiliolr Marw. Dygwyd hen wraig o'r enw Sarah Clay, yr hon oedd wedi ei dirwyo bed- war ugain gwaith am feddwdod, o flaen yr heddlys yn Nottingham ddydd Sadwrn, ar gyhuddiad o ysbeilio cad- wen oddiar gorff dyn marw. Dy" edai heddwas y gwelodd y garchaies yn penlinio yn ymyl y corff a'r gadwen yn ei llaw. Pan ofynodd iddi beth oedd yn wneud, dywedodd nad oedd waeth iddi hi ei chael mwy na rywun arall. Ond yn y llys dywedai'r hen wraig mai meddwl fod y dyn yn wael yr oedd, a'i bod yn disgwyl rhywun heibio i'w helpu i roi ymgeledd iddo. Gwallgofddyn ar Ffo. Brydnawn dydd lau diangodd gwall- gofddyn o'r enw Arthur Wildman o wallgofdy Merston, Swydd York Efe yw yr un achosodd gymaint cyffro drwy y wlad yn Awst diueddat drwy ddianc o garchar Aimley. Yr adeg hono diangodd oddiar geidwaid y car- char a dringodd i ben y tô, Buwyd am ddau ddiwrnod yn ei wylio ac yn ceisio ei gael i lawr, ond tynai y llechi o'r to a lluchiai hwy at bwy bynag a ddeuai yn agos ato. Ond gorchfygwyd ef gan newyn a datth i lawr o hono ei hun. Ar ol hyny cymerwyd et i'r gwall- gofdv, a dydd Iau, pan oedd y gwylied- ydd wedi t'oi ei getn, drinyodd dros reili-u saith troedfedd o uchder a di- flanodd, ac Did J'dys uedi ei ddal cto. Crwydryn Ym:addgar. Dygwyd crwydryn o'r enw Joseph Owen, o Plymouth, o flaen y llys yn y Wyddgrug, ddydd Sadwrn, ar gyhudd- iad o fod wedi ymosod ar feistr tlotty Hawarden. Dyuedwyd yn y llys y daeth y crwydryn i'r tlotty nos Wener, a boieu Sadwrn clywodd y meistr ef yn "goHwng ei dated" ar y famaeth. Aeth y meistr yno ato, ond tarawodd y crwydryn ef hefo ffon nes y cwympodd i'r llawr. Nid oedd } n foddlawn ar ei daro'n unig, a chydiodd mewn oriawr aur uei thfawr oedd gan y meistr yn ei boced a thrawodJ hi yn eibyn y mur nes yr oedd yn dedchion. Dywedai y crwydryn, mewn amddiffyniad iddo'i hun, na chafodd y uriniaeth a haedddai gael yn y tlotty. Ni chatv>dd le priodol i iffwys, meddai, na digon o fara i Ire, west. OherwyJd hyny gwrthododd yni iu wneud y dasg a roed iddo, a got- yn dd i'r meistr agor y llidiart iddo lyn..1 allan. Rhoes y meistr hergwd iddo allan o'r ystafell, a throes yntau ato. Gofynodd un o'r ynadon iddo a oedd yn addef yr ymosodiad, ac atebodd yntau fod gwyneh y dyn yn dangos. Anfonodd yr ustux.iid et i garchar am ddau fis gyda llafur caled.

Yr Eneth Gladdwyd yn y Coed. CYHUDDO GWR 0'1 LLADD. Cofir y deuwyd o hyd i gorff geneth ieuanc brydferth wedi ei gladdu mewn coedwig ger pentref Gussage St. Mich- ael, Winiburne, ychydig ddyddiau'n ol. Yr wythnos ddiweddaf cyhuddwyd William Walter Burton, daliwr cwn- hingod, o fod yn euog o lofruddio'r eneth. Tros yr erlyniad dywedwyd fod yr eneth, Winifred Mary Mitchell, yn gweini gyda Mr G. Good yn y Manor Farm, lie hefyd yr oedd y cyhuddedig yn dal cwnhingod. Yr oedd ef wedi priodi dynes rai blynyddau yn hyn nag et, ond aeth yr eneth yn hoff o hono. Aeth int yn gyfeillion nnwr, ac o dipyn i beth dechreuasant gyfathrachu. An- fonent lythyrau y naill at y Hall a qwel- id hwy yn ami yn ngh\\ mni eu gilydd. Datganodd ef ei hoffder o honi, a rhoent anrhegion y naill i'r llall. Yn Mawrth aeth yr eneth yn wael, a bu son y bwriadai adael y fferm. Yn ol pob arwydd yr oeddynt wedi bwriadu mynd ymaith hefo'u gilydd mewn inodnr a fyddai yn aros am danynt ar y irroesffo: d J. Ar Mawrth 2gain daeth j wlawio a gwrthododd. yr eneth fyned allan. ond y diwrnod dilynol aeth ar ei beisicl i dy ei mam. Y diwrnod wedyn yr oedd y cyhuddedig yn dal cwnhingod mewn lie neillduol, ac yn ystod y boreu gofynodd i fachgen o'r enw Mitchan a gai ef fenthyg gwn ei dad, i saethu rhyw gath Rhoes y bachgen y gwn iddo a thair o ergydion, a chychwyn- odd gydag ef. Ond gyrodd y carchar- or y bachgen yn ol i'r pentref, am ychwaneg o ergydion, ac wedi cael y rhai hyny diflanodd Burton, a thybid mai mynd i guddio'r gwn a wnaeth Y prydnawn hwnw gofynodd yr eneth am ganiatad i fynd allan, a gwisgodd am dani yn ei dillad goreu, gan ddweyd wrth y forwyn arall fod "Wil," wedi dweyd wrthi am wneyd hyny. Aeth i ffwrdd ar ei beisicl, a gwelid y carchar- or yn ei haros ar ben y bryn. Cyfarfu- asant ac aeth y ddau hefo'u gilydd i gyfeiriad y goedwig. Ni welwyd yr eneth yn fyw ar ol hyny Pan ganfu- wyd ei bod ar goll bu dyfalu mawr yn ei chylch ond distawodd y peth trwy i'r carcharor ddweyd ei bod wedi mynd y'T> rt's a; y deutii vi ol' ymnen cnwe' n 11 s I Yoa tystiwyd am y rnodd y canfu- wyd daneud gc-sod yr eneth yn y c<)ed, ac wedi hyn y bedd a chorff yr eneth ynddo ac archollion erchyil arno. Tystiuyd hefyd am yr olwg- gynhyrflls ac euog oedd ar y carcharor pan sonid am yr eneth druan yn ei glyw, Un- waith, pan y PCMIM- wedodd "Af ar fy IIw na wnes i ddin: iddi. Os caiff yr heddgeidwaid ei chorff yn y coed, mae n rhaid fod rywun wedi ei lladd a'i chymeryd yno i rywun araJ) ael y bai." Gohiriwyd y prawf. --0-

Peidiwch Mynd o Blvilhell. II CHWILIO AM BRAWF, CANYS CEWCH EF I GARTREF YMA. Y mae tystiolaeth fel yr hon a geir isod gan un o Bwllheli o ddyddordeb i bob dyn, dynes a phlentyn yma yn Mhwllheli. Dyucd Mrs Jones, 49, Abererch Road, ger yr afon, Pv\ liheii Cefais an" yd trwm yr hwn a setlodd ar fy elwlod; ac wedi hyny dioddefais oddi- wrth beenl1 a chrydcymalau yn fy nghefn. Yr oedd cymalau fy nghoesau yn chwyddedig ac anystwyth, a symud- ai'r cr\dcymalau tros fy holl gorff. Yr oedd yn anodd iawn imi wneyd fy ngwaith, a goichwyl caled oedd mynd a dod hyd y grisiau. Roedd fy mhen yn ddi wg. Gallwn dd« eyd fod yr elwlod yn ddrwg gan fod y d%% r allan o drefn ac yn anaturiol. "Beth amser yn ol penderfynais roi praw far Doan's Backache Kidney Pills. Yr oeddynt yn ur-ion y peth oedd arnaf eisieu. Ar ol eu cymeryd ciliodd y poenau a'r gwacw ymaith, a daeth y dwr yn naturiol drachefn. Yn wir, y mae Doan's Pols yn feddyginiaeth rag-orol, a gwnaf yr oil a allaf i'w cym- eradwyo (Aruyddwyd) (Mrs) M. Jones Pris 2s. ge. bocs, chwe' bocs am 13s. gc.; gan bob siopwr, neu oddiwrth y Foster McCiellan, Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W. Peidiwch gofyn am kidney pills, gofyn- wch yn eglur am Doan's Backache Kid- ney Pills, yr un math ag a gafodd Mrs. Jones.

Damwain Angeuol ger Porthmadog. MORWYN YN CAEL EI LLADD. I Bu digW)Udiad trist iawn ger Poithmadog, ddydd Fercher diweddaf. Cafodd geneth ieuanc o'r enw Miss Armour, yr hon a waSf-naethai gyda'r Canon J. P. Lewis, Llanystumdwy, ei lladd gan gerbyd-modur. Ymddengys fod yr eneth ieuanc yn dysgu gyru beisicl ar y ffordd yn agos i Brongadair, pan y Iaeth y cerbyd- m^ dur, yr hwn a berthynai i Mrs Satow, Dolfriog, Beddgelert, i wrthdarawiad a hi, gan ei lladd yn ddisyfyd. Cymer- wyd hi yn y cerbyd i Borthmadog. Nid oedd yr eneth ond tuag ugain mlwydd oed. Y TRENGHOLIAD. Ddydd lau cynhaliwyd trengholiad yn rheithordy Llanystumdwy ar gorff yr eneth anffodus. Dywedodd Mrs Williams, ei chwaer, ei bod hi a'r drancedig yn dod o Borth- madog ar olwynfeirch, pan y daeth cerbyd modur i'w cyfarfod yn gyru'n gyflym. Collodd ei chwaer ei hunan- feddiant, ac aeth yn erbyn ochr y modur. Cafodd ei lladd yn y fan. Dywedodd Thomas Clement Swan, chauffeur i Mrs Satow, Dolfriog, yr aeth ef a'i feistres i Griccieth ddydd Mercher. Yr'oedd Mrs Satow yn gyru ei cherbyd ei hun, a dilynai yntau mewn cerbyd arall hefo'r plant. Cychwynodd y ddau gerbyd o Griccieth hefo'u gilydd, ond yn fuan yr oedd ei feistres wedi mynd o'i olwg. Yr oedd ef yn gyru yn ol deunaw neu ugain milltir yr awr pan y gwelai y ferch ieuanc yn mynd o'r naill ochr i'r llall. Rhoes yntau y ddwy brake ar waith, a throes y cerbyd i ochr y clawdd. Pan yn dod oddiwrth y clawed cymerodd y gwrthdarawiad le. Sylwodd Huw Griffith, un o'r rheith- wyr, fod y dystiolaeth ynglyn a chyflym- der y cerbyd yn anfoddhaol iawn, ac fod son a chwyn ynghylch y cerbydau arbenig hyn. Sylwodd y crwner (Mr O. Robyns Owen) fod y dystiolaeth yn dangos fod Mrs Satow o'r golwg ac nas gellid ei beio hi, ac nad oedd tystiolaeth o esgeulusdra yn erbyn y chauffeur, yr hwn yn ot pob tebyg a wnaeth ei oreu i osgoi'r gwrthdarawiad. Ond yr oedd llawer o fodurwyr yn goryru eu cerbyd- au, a dylid gwneud rhywbeth i'w rhwystro. Sylwodd un arall o'r rheithwjr nad oedd tystiolaeth wedi ei rhoi o barthed i gyflymder y cerbyd yn union cyn y ddamwain, ac awgrymai y geHid cael y gyfryw dystiolaeth ond gwneud ym- chwiUad. 8' li olygydd Owen, ar ran yr heddlu, y gwnaethant eu goreu i gael pob tystiolaeth oedd yn bosibl. Wedi bod yn trafod y mater o'r neilldu am ychydig, pasiodd y rheith- wyr reithtarn o "farwolaeth ddam- weiniol," ond ychwanegasant nad oedd digon o dystiolaeth wedi ei ddwyn ym- laen i ddangos beth oedd achos y gwrthdarawiad, ac ar bwy yr oedd y bai. Ychwanegwyd hefyd fud y chauffeur yn cael ei rybuddio i yru'n fwy rhesymol o hyn allan, a hefyd i ofyn i'r crwner alw sylw yr awdurdodau priodol gyda golwg ar gytyngu cyflymder cerbydau modur. j Pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a Canon Lewis, a theulu y drancedig.

Y Teiliwr a'i Wraig. I Yn Mangor, yr wythnos ddiweddaf, cai J. W. Roberts, teiliwr, gynt o Fan- gor, ond yn awr o Lanfair Fechan, ei W) sio gan ei wraig am gynhaliaeth. Pan alwyd yr achos daeth Roberts i'r llys wedi ymwisgo'n berfTaith ac eistedd- odd yn nghanol yr edrychwyr. Gor- chymynodd y clerc iddo fynd i'r doc ar unwaith, ond gwrthododd nes y cafodd ail orchymyn gan yr heddwas. Dywedodd Mrs Roberts nad oedd yn gwysio am ysgariad, ond am gynhal- iaeth yn unig. Dywedodd fod rhyw amhariad ar feddwl ei gw r. Tybiai ei bod hi'n ceisio ei wenwyno. Bu raid iddi ei adael lawer gwaith oherwydd ei ymddygiad. Ni chafodd ddim ganddo at ei chynhaliaeth er's dwy flynedd. Yr oedd wedi cychwyn cartref newydd iddo bedair gwaith mewn naw mlynedd, ac wedi gorfod prynu popeth ei hun bob tro. Y diffynydd: Beth wnaeth i chwi fy ngadael yn Mhwllheli?—Eich ymddyg- iad. Y diffynydd: Bum yn IIwyr) mwrthod- wr am dri mis i'ch boddhau. Sut y bu hi'r amser hwnw? Mrs Roberts: Yr oeddym yn byw'n hapus y pryd hwnw. s A ydych yn cofio dod i'rh gwelej^y^ y carchar a phobl yn chwerthin i mhen?—Eich dychymyg chwi yw Gofynodd y clerc i'r diffynydd ganddo dystiolaeth i'w rhoi, a^H yntau i ddechreu nad Iroedd, sydyn dywedodd, "rlaner ™Eni^F dywedaf wrthych be wyf yn i Yna cerddodd allan o'r doc, a sibryd- odd wrth yr ynadon mai tri swllt ar hugain oedd yn gael. Dywedodd Syr Henry Lewis wrtho nad oeddynt am dderbyn ei air os nad ai i'r dystle. Dywedodd Mrs Roberts nad oedd ganddi dystion i brofi nad oedd y gwr yn rhoi dim at ei chynal. Y diffynydd: 0, rwyf yn addef hyny. Nid wyf yo credu mewn talu at gynal gwraig sy'n gadael ei gwr. Gorchymynodd y Fainc i Roberts dalu 7s. 6c. yr wythnos i'r llys tuag at gynal ei wraig, ac i dalu costau'r prawf.

Tai Gweithwyr yn Lleyn. Mewn cyfarfod o Gyngor Dosbarth Lleyn, a gynhaliwyd yn Mhwllheli, ddydd Mercher diweddaf, Mr J. Hughes Parry yn y gadair, cynygiwyd gan Mr J. R. Jones fod y Cyngor yn trefnu tuag at godi tai i weithwyr o lewn yr Undeb. Yr oedd angen mawr am danynt ar hyn o bryd yn her wydd fod cymaint o'r hen dai wedi mynd yn wag yn ystod y deng mlynedd ar hugain diweddaf. Yr oedd tua deugain o gylch Garn Fadryn, a rhywbeth tebyg i'r un niter ym mhlwyfi Aberdaron ac Edeyrn. Yn nghymydogaeth Rhoslan a Llan- gybi nid oedd yn agos ddigon o dai ar gyfer y dynion oedd yn llafuiio yno Gorfodid dynion a merched ieuainc i ymfudo oherwydd prinder tai gweddus i fyw ynddynt. Yr oedd llawer yn gorfod byw mewn tai hollol anghymwys ac afiach-tai Haith, gyda lloriau pridd, a dim lie i awyr na goleuni ddod iddynt. Yr oedd rhai tai yn cynwys dim ond dwy ystrtf^H, un i fyw ynddi a'r llall i gysgu. Yr oedd croglofft yn perthyn i ambell un ac eid i fyny iddi gydag ysgol Gwyddai am rai oedd yn gorfod cysgu bob nos a'u trwyn o fewn dwy neu dair modfedd i'r to. Yr oedd yn hen bryd i'r Cyngor ddeffro a dechreu symud o ddifrif gyda'r mater hwn, gan ei fod yn fater pwysig iawn. Dylid gofalu fod gan y llafurwr le comfforddus a gwedd- us i orffwys ynddo ar ol llafur y dydd. Yr oedd yn bwysig hefyd o agwedd iechydol a moesol. Yr oedd rhybudd- ion wedi eu rhoi ynglyn ag amryw dai oedd wedi eu condemnio, ond yr oedd y Cyngor yn hollol analluog i weithredu oherwydd prinder tai i'r bobl symud iddynt. Os nad oedd y Cyngor yn barod i gario allan eu dyledswyddau dylasent ar bob cytrif symud y cyfrifol- deb oddiar eu hysgwyddau, a gadael y gwaith i'r sawl oedd yn barod i'w wneyd. Syiwodd Mr W. Griffith, Aberdaron, fod haner cant o dai wedi eu tynu i lawr yn Aberdaron yn ystod deugain mlynedd, a dim ond deg o dai newydd wedi eu hadeiladu. Dywedodd y cadeirydd fod tai wedi eu hadeiladu yn Llannor, ac y methid a'u gosod oherwydd fod y rhent yn wyth bunt. Sylwodd ereill mai dyna oedd y drwg. Nis gellid adeiladu tai a'u gosod am rent bychan heb i'r anturiaeth fod yn golled i'r adeiladydd. Costiai tua dau gant o bunau i adeiladu ty gw eddol gyfleus, a golygai pedwar y cant o log rent o wyth bunt. Dywedodd Mr John Pierce fod y Llywodraeth yn ei gwneud yn bosibl i adeiladu tai yn yr I werddon am rent o swllt a cheiniog yr wythnos. Y rheswm am hyny, medd Mr O. Williams, Tyd- weiliog, oedd fod y Gwyddelod yn cael mwy oddiwrth y Llywodraeth. Dywedodd y. Parch T. E. Owen hefyd ei fod yn ffaith yr adeiledid miloedd lawer o dai yn yr Iwerddon yn ol cyfar- taledd cost o 130P. y ty. Yr oedd y Gwyddelod yn fwy unol yn eu ceisiadau na'r aelodau Cymreig. Hysbysodd Mr John Burns yn y Seredd yn ddiweddar na wnaed unrhyw gais ato ef oddiwrth gynghorau gwledig, ond yr oedd y swm o bedair mili wn wedi eu caniatau i'r Iwerddon. Yr oedd ef (Mr Owen) yn cytuno'n hollol a Mr J. R Jones ar y mater hwn, ac- yn credu y dylid gwneud rhywbeth yn ddiymdroi. Sylwodd Mr J. R. Jones, wrth der- fynu'r drafodaeth, y credai rhai .pe symudai'r Cyngor gyda'r mater, y rhwystrai hyny i bersonau unigol wneyd. Ond y ffaith oedd nad oedd neb arall wedi gwneyd dim yn y cyfeiriad hwn er's blynyddau nac yn debyg o wneyd. Gallai y Cyngor adeiladu tai am rent o wyth bunt heb ofni peri coiled i'r treth- dalwyr o gwbl. Gellid adeiladu haner dwsin o dai felly yn Bottwnog a'u gosod yn hawdd. Gallai y tenantiaid gadw ymwelwyr yn ystod misoedd yr haf, i'w cynorthwyo i dalu'r rent. Pasiwyd trafod y cwestiwn ymhell- ach ymhen y deufis.

Canfod Esgyrn Dynol yn I Nghlynnog. Y mae y rhan hono o eglwys henafol Clynnog a adnabyddir fel Capel Beuno yn cael ei adgyweirio ar hyn o bryd, a dygir y draul gan yr Anrhydeddus F. G. Wynn, Glynllifon. Y diwrnod o'r blaen pan oedd nifer o weithwyr yn cloddio oddifewn i'r adeilad daethant ar draws llawer o esgyrn dynol, yn eu plith amryw o benglogau, a bu y Dr R. Owen. Penygroe. yn eu gweled ac yn rhoi ei lam arnynt. Dywed ef y rhaid eu bod yn eiddo pobl o faintioli anghyftredin, a barnu oddiwrth faint yr asenau. Yr oedd Beuno Sant, oddi- wrth yr hwn y cymer yr eglwys ei henw, yn byw yng Nghlynnog, a dywed yr ?aneswyr Cymreig y claddwyd ef yno Py flwyddyn 640. Cynhelid ysgol JMyddiot yn yf eglwys un adeg o dan ?3 rawiaeth Eben Fardd. --0--

Lladd ei Hun a'i Garlad. Bu trychineb erchyll iawn yn Forest Hill, Llundain, foreu Sul diweddaf. Lladdcdd dyn ieuanc o'r enw Edward Panting ei gariad, hy Florence Hurs- field, ac wedi hyny lladdodd ei hun. Yr oedd yr eneth yn gwasanaethu mewn ty yn Sunderland Road, ac ai yno at ei gwaith bob dydd. Tua blwyddyn yn ol daeth i adnabod Panting, ac yr oedd- ynt yn canlyn eu gilydd, ond nid oedd- ynt bob amser ar y telerau goreu. Foreu Sul, pan yr oedd yr eneth yn mynd at ei gwaith fel arfer, yr oedd Panting yn ei disgwyl, a thorodd ei gwddf hefo ras-il, ae wedi hyny gwnaeth yr un weithred anfad arno ei hun.

Cyhuddiad Difrifol yn erbyn Dynes o Gwrecsam. Yr wythnos ddiweddaf, yn Ngwrec- sam, cyhuddwyd dynes ganol oed, o'r enw Catherine Jones, o geisio llofrudd- io ei gwr, Hugh Thomas Jones, ar y S u 1,1, n. Dywedodd y Rhing) 11 Rowlands iddo gael hysbysrwydd y Sulgwyn fod y gar- chares wedi ymosod ar ei gwr hefo rasel, ac wedi ei archolli mor ddifrifol nes y bu raid ei gymeryd i'r ysbyty. Cymerwyd y ddynes hefyd i'r tloty, yn unol a chyngor y'meddyg, gan y credai nad oedd mewn cyflwr priodol i'w gad- ael heb i rywun ofalu am dani. Bu yr heddwas yn nghartref y ddynes, a chanfu dy taclus a gweddus iawn. Cafodd bwrs yn yr ystafell wely a thros bedair punt ynddo, ac o dan ddillad y gwely canfu lyfr bane a ddangosai fod y gwr wedi bancio dau gant o bunau ar yr ail ddydd o Fai. Yr oedd y tyst y boreu hwnw (ddydd Mawrth) wedi cyhuddo y garchares o geisio llofruddio ei gwr, ac atebodd hithau nad oedd waeth iddi heb a dweyd dim, na chaw- sai chware teg. Yr oedd o dan drin- iaeth feddygol yn y tlotyohyd. Gohir- iwyd yr achos, gan yr hysbyswyd nas byddai'r gwr wedi gwella'n ddigon da i ddod o'r ysbyty am beth amser.

MADRYN Da genym ddeall fod y Prifathro Evans, o Goleg Madryn, wedi ei benodi yn teirniad y gwartheg byrgyrn (short- horns) yn Arddangosfa Swydd Oxford, yr hon sydd i'w chynal ddyddiau Mawrth, Mercher a Iau, yr wythnos hon. Dyma'r trydydd tro i Mr Evans fod yn beirniadu yn yr arddangosfa hon.

I (Bobebiaetbau. \1 Nid ydym yn gyfrifol am syniadau ein gohebwyr .-GOL. AT FASNACHWYR PWLLHELI. Fy nghyd-faBnachwyr,—Drwy garedigrwydd y Gol. hoffwn alw eich sylw (lifrilolaf at y duedd ddangosir gan ein Cyngor Trefol i ymyryd a'n ffeiriau, a'u hawydd am gefoogaeth ddigonul i orfodi yr amaethwyr i gaaglu eu hanlfeihaid i'r Maes, yn bytrach na'u gadael at eu rhyddid ddewis y manau mwyaf cyfleus ar yr heolydd. Yn ystod yr wythnosau diweddaf cefais gyfleustra i ofyn barn nifer helaeth o amaeth- wyr ar y mater, ac yn eu plith rai gwyr o fri ae yn ddieithriad, cundemniai ) r oil o honynt y syni-d. A mwy na hyny, eu tyb oedd, os y rhoddid y bwriad mewn gweithrediad, y byddai yn rhwym o broti yn ddinystr i'r ffeiriau. Dy. wedai un,—" Pe y byddai i heddgeidwad fy ngorychymyn i, i syroad, fy anifeiliaid i'r Maes, buaswn yn eu symud adref yn syth, ac yn dyweyd wrtho am i'r Cyngor osod y Maes i werthu Indian Rock a Chip Potatoes." Ac meddai yn mhellacb, Nid oes arnom eisiau eich ffeiriau, gallwn werthu ein hanifeiliaid gar- tref, a hyny yn fynych, am well pris nag a gawn yn y flair. Ac hsblaw hyny, beth sydd ar ein ffordd i gynal ff&ir, pan y mynom, yn yr Efail Newydd, megis ag y wnaed y dydd o'r blaen yn Chwilog." Fy nghred bersonol, o'r cychwyn, yw, mai dinyBtr dies i'n ffeiriau, fyddai ceisio eu symud trwy orthrech i'r Maes. A pha aagen symud yr anifeiliaid oddiar heol- ydd y dref hon, mwy na threfydd eraill, lie y cynelir ffeiriau ynddynt. Yn sicr, dylem bwyso ar y Cyugor Trefol yr angenrheidrwydd o dalu ychydig mwy o sylw i'n buddianau fel masaachwyr, nag a wneir ganddynt, yn hytrach na rhoddi eu bryd ar hwyluso ein heolydd i yrwyr Jehuyddol y motors sydd yn gorlenwi ein ffyrdd, Pa faint o elw a ddug y rhai hyn i goffrau y Gorphoraeth. Gorlethir m a threthi trymiou ac anhawdd eu dwyn, ac os y diuystrir ein ffeiriau, Rwyddom y byddai i hyny effeithio yn fwy niweidiol ar y masnachwr na neb arall. Am hyny erfyniwn ar y Cyngor Trefol i symud yn araf, ac ystyried yn bwyllog a gofalus, ganlyniadau eu gwaith yn ymyryd a hwy. Traethed arall ei len, mewo pryd. Yr eiddoch, &c., UN O HONOCH. -0-

Mr Cyril Maude's Company to Visit Pwllheli. "BUNTY PULLS THE STRINGS." Graham Moffat's successful Scotch play is to be produced at the Town Hall, on Tuesday, June 3-d. It wa.s produced in July, 1911, at the Playhouse matinee, and run continuously at the Haymarket, nine times a we.,k for 2 years. The play opens on a Sunday in the house of Bunty's father, an elder of the kirk. Preparat- ions are being made to go to the kirk, where Weelum. Bunty's fiancee, is to "stand at the plate for the first time. For whistling on this day, Rab, the elder's youngest son, gets into hot 1 water, and to make further unpleasantness, Weelum's aunt, Susie Simpson, asks the elder, who is, by the way, a widower, to marry her or repay her the money she has invested with him. He is also visited by an old flame, whom he practical y deserted at the a'tar. Troubles are brewing fast, and in the second act, which takes place in the kirkyard, we find Weelum at his duties, which are not going any too smoothly for him. The absence of the minister and the appearance of his aunt is the sign of trouble. Failing to inveigle the elder into marrying her, she threatens to have .him arrested for enbezzle- meot. Bunty, to close the troublesome lady's mouth, tells her she will get her money the following morning, to do this she gives her father her wee nest egg," which she and Weel. um had been saving for their own marriage. Tr e end of this act is very pretty, and as the congregation file out of the kirk Weelum solaces them with the promise of a longer sermon the following Sunday, to make up for the one missed owing to the illness of the minister. The third act finds everything in a most com- plex state. This is where Bunty shines at her best. In the end she lifts her father out of his early indiscretions and finds him a second wife also a situation in Glasgow for her brother Rab and one for his sweetheart Teenie. After pair- ing off everyone satisfactorily and turning the tables on Susie Simpson, she thinks of herself and Weelum, and tells him she will marry him but that he will be awfully henpecked." Weelum's reply brings down the curtain. Thus she effectively pulls the strings and makes everybody happy. The homely scenery and crinoline dresses of the ladies and their poke bonnets are in keep- ing with the period of the piece, which takes place in the early Victorian era. ,< Mr Banister Howard is bringing the company to Pwllheli, and will be remembered for the many excellent shows he has sent here in the past. It is Mr Cyril Maude's own company.