Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
19 articles on this Page
, CWKS Y RHYFEL.
CWKS Y RHYFEL. ADC'LV v. I D YR WYTHNOS ¿rv.J"1i wytbn^ o r brwydr invy y vn -eitliwaltli fwy nag ar y dechreu y ina-e- Dywed y profiadol. sydd ynddi mai lion yw y, y Frwydr Boethaf. :• a vn-Jaddwyd hyd yn y rhytel otnaowy hwn-a milwyr Prydain, bechgyn Cymru, svdd yn y ffwrnais hOll. Da yw gwybod u hod vn gwneid e,, r.liai-i, mor dda, mor ddewr, moi" "benderfynol. Sytidod gwledydd y byd heddvw yw fod bec-hgyu Pry da in, becti- gyti oedd flwyddyn neu ddwy yn ol heb wel- ed bidog na gafael mewn reiffl erioed, gyn y siopau na arferent arf CTwaeth m Oil- Hath i fosur dehwddiau, bechgyn y chw are I a'r pwlJ glo iia arf ere nt arf amgen na chyn a morthwvl a "m-tu,dret" bechgyn y « feydd na freuddwydiasant am ergyd yn eu brwyJfod y bechgyn hedaychol di- brofiad hvn, dyn am ddyn yu unigol, neu vn gwmni am gwnui yn eu yn well milwyr na milwyr prMedig, dysgybledig Ger- mani ar eu goreu. Gvryddis erby.n hyn fod cati-od.i,u goreu holl G.rmam p-f.n wedi cael eu gyrn )-it awr i wrthse yll bechgyn dibrof- iad Pit da in. Ma« "crack corps" iiolli fydd- in Genuani. saith o'r adramian mwyaf en- wakt. chwarter miliwn o wyr nerthol ymffrosfc- la-rit eu bod oil yn "filwyr o'n niebyd," yr wythnos hon ar linell dim ond chwech neu wyth milltir o hyd yn wynetm y bechgya amhmfedig o'r wind lion—ac yn cae1 eu co- ganddynt. Yr oedd ninenb:rg, prif fMsl)'wyMY ge:yn. wedi rhoi gorchymyn cacth ?? oed y t?l'lwvi, 1 ] ldin, na.c ¡ gilio yn ol, ond y ???.. I hawb amddiffyn hyd' farw v He :1 osodwyd iddo. Yr wdd g?chymyr. mor ??..? i r ca?friduginn a.'r capt?inia'd. po ?" rhrw s.H? ? rhaid !i ad?uU. co?.ied ??ti. F?'v. os methai catrawd d? neu ?nm?!i ?Hp; y rhaid ?dw ar gatra? neu ?tr?u ?.ani oedd vn aros yn Ivylio 0*" ? ? 1 wrth- y.?sod. ac ?e,.niU v I? 0 ??chymy? nior ?eth <,ddiwrth Fag Ly\ydd German, a "Jiheuderiy niad di-ildio lein bechgyn dewr nin- au. rhwvdd ywdeall fu.d T;10 ofna^wy. Y Prydeinwyr yn beiiderlyriol yn ymosod ac vn mpnu enill: y German,iaid yn gyndyn yn eu gwi-thsafiad, ac yn mynim dal eu tir. Sid feliv fod yr alanas yn ofnadwy a che'a'ieddau r Germaniaid yn bentyrau aT ben eu gilydd ar y maes. ithai Enghreifftiau. I h'ta-Ml bod-dlooi ar ychydig engru'euiua^ allan o iawn o'r pethau hynod a chyrF- rous a <kligwyddodd yn y brwydi-o enbyd .1\\ 11. Tni yi- ncrld y brwydro- yn boeth ac yn galed ar hyd vr holl linell, yr oodd: yn boetl)- ■acli mewn ambfll i fan am fod y safle yn y lie hwiinw yn bwysicach. EgJurwyd eisoes k yn yr ysgrif.au hyn fod amboll i lecyn,—pe,n- t,l'd bychan, coedwig, bryn byclian, glan aion- ig, )Teu gain la. a—yn lnuifudol bwysig i'w gadw gan yr amddiffynwyr neai i'w ennill gan yr ymos'xlwyr. am fod ennill neu gadw hwnnw yn wlygu ennill neu gadw rlunibarth. hekueth o'v wlad o'r tu ol neu o'r ddeutu iddo. Lie fellv oedd pentref bychan Gavrelle. Enill- Wyd hwn gan y Prydeinwyr yn v bore. Owrthymosododd y Germaniaid gan ei enill yn ol cyn canol dydd. Yn gynnar y pryd- Hiawn adeiiiJlwyd ef dra.chefn gennym ni. Cyn nos gwaiacth y Germaniaid saith ymosodiad gwalianol i gwsio ennill y He drachefn—ond yn ofer. Yr oedd y Germaniaid pan yn ym- osod yn cael eu medi yn llythrennol fel y Wiedir yd adeg cynbiicaf. JVIewn rhannau eraill o,r, maes llitai tan- nav'r brwydro yn ol ac yn mlaerl hanner dws- in 0 weithiau dros yr un maes,—cae, neu- ys- tryd, neu fFordd fawr. Droion wedi cael eu gyrru. yn 01 o dir a enillwyd ganddynt ond n;u! ueddy nt yn ddigon cryf i'w ddal yngwvn- gwrLh-j liujsjdiad y gelyn, cafwyd fod ^mnioedd bychain o'n dynion. ni, weithiau banner dwsm, bryd arall ddwsin rueu ddan, o arall banner tsuit, ar gxill. Tybiai pawb tùd v rhai hyn wedi cael eu lladd neu eu cym- ryd yn garcharorion. Y gwir am da-nynt Oedd eu, bod yn y rhuthr cyntaf wedi medd- tarru, rhai o warchffosydd ac ysta.felloedd tan- ddaearol y gelvn. a thra yr oeddent yn yr ystafelloedd hynny ddarfod i'r golyn wneud gwrth-YIIlüsodiad gan yrru cyfiiitgorff em oat- fawd ni vn 0.1. a gada,ei y cwmni bychan yn y gwarchffosydd- ar ol, ac yn amgylchynedig gan y gelyn. Pan ahvodd y Germaniaid rnynt ildio, gwrtho<lasant wneud, ac yno ynghanol cannoedd o'r gelyn L'ii hamgylch- 4ellt ar bob llaw, ymkaddai'r dewrion Piyd- ■einig hyd' nes y d4ieth adgyfnerthion i allu- Ogi'r Prydeinwyr i ail-}*nio,sod ac ennill y lie drachefn—a chael eu cyfeillion yn rhydd o'r trap Gorfu i 1m cwmni, o banner cant, ai-os felly mewn coedwig fechan ynghanol byddin y Germaniaid am dridiiau a theirnos. heb ddim i'w fwyta na'i yfed ond ar a oedd ganddynt yn eu napsac. Tanbelenwyd v goedwig ga.n y -eivn, a chan ein mamelau ni. gan dybied ? n byddin n! mal yn nwylaw'r gc?yn yr oedd y gocdwig. Ond pan nl'wvd v gelyn yn 01,  godwig, ac y d?eth t?n byddm i ffdj ianu'r goedwig, cawsant yr LanrxT cant dewnon yno o).? T4 ,Iwl)  ?wyfcdLg. ac ar drengu o BvchNJ- ond (''lch 0 G ..ù ond c?ylel 0 Germamaid yn gnrw?dd yn feirw o ?ini ,7 1 i r g?dwig wedi caol eu saet-hn gan vr hanner cant. Ynghanol un o'r brwydrau poethion. He vr oedd dwy fataliwn o Brydeinwyr yn ymladd Ochr yn ochr. dyma swvdd-og mewn khaki yn fhoi gorcTiymyn i ni gilio yn 01. Tybiai pob Un o'r ddwy fa.taliwn ma.i swvddog yn y Hall °edd yn gorchvmyn ac nfyddihaPaflt. Ond ?dl cHIo vn 01 ca?wyj nad oedd, w un ?'dd? yn un o 'r ddwy fataliwn wedi rhoi ? fath ?rchvmyn. Yna a!vnosodwyd. ad- inwyd y ?e. 'ac esboniwyd v dh'g?wch. ??' I 'e'li?lwyd v Il e., ic esi),)n i\v.v1 ?(]yYr GeriTi4ini?i(l,l w?d! nccnu   ?rc?n'os tan JT oedc1 v Prydeinwyr wedi ^"Oesi. Yna. gwissrodd am dano dd'llad Ca-n- Prydeinitr a- laddwyd yn v frwvdr aeth y Oerma.n i fyny vngwisg capten Prv'r'einig, Sorchymynodd i'r ddwy fataliwn crilio vn 01 1 ahan* mae'r Frwydr mor I Gaied. Pa'h;i;n y mae'r frwydr mor gai ,;Hl Lr ffryt neu linell o chwech i ddeu- ddeg mittun-, tra holl linell y brwydro vn am 130 neu 150 milltir. Yr ateb vw fod y lie yn bwjsig, a'r ainser yn bwysig. Am y lit-, colyn, adran fawr 0 fyddin Ger- n;ar„i C golli hwn, peryglir yr holl lin- < am iijltiroedd lawei o bob tu. Egli ,i,wvd trlewn ysgrif ddiin-eddix beth yw "colyn" byddin. (wyr y Germaniaid vii, d-di fod y colyll yn c*el ei-ddryllio genym. Maont yn pai-otoi i eticilio i linell arall vn nes vn 01. Ond rhaid rae) ainser i encilio, eanys os gwneir yn frys- 109 ac ani'hefnus evil (Jermani ac enillwn nin- au garcharorion lawer ac ysba.il inawr. MaR r Selyn eisoes wedi colli yn a<ros i lianner can' 1,1 ii o garcharorion. Ond pe syrthiai'r "ool- Yn" cyn bo Germani yn barod i encilio. cyf- lifisid y carcharorion wrth y can' mil, a'r l!ndci.;>digion yn aneirif. elly ymdrech mawr Germani yw in cadw 1\¡ yn ol hyd nes y grIll hi glndo ei heiddo i'r iigs noddfa newydd sydd ganddi v tn ol 1 W" llinell bresenul. liiiu hyindi'ecli mawr lin.nau yw pwyso mor drwm ac ergydio mor Kaled ar y gelvil lies ei orfodi i l'oi ffordrl cvn bydd yntail yn barod i encilio yn drefnus. Mawrwaith ar y Mor. I Pan a llestr yn rhy ami i'r ffynon mae yn ^ra thebvg o gael ei dori. I'rof'Kld v (5er- ^aniaid yr wythmos ddiweddaf fod yr hen j1'1' yn wir. Dro ar ol tro maent wedi rhuthro "^iiga.u rhyfel cyflym allan yn sydyn yn y jios i ymosod ar ryw ran neu arall o lann;i,n ^!f>rvr-r, ac yna ffoi yn ol am eu heinioes cyn Y cafro ein llongau rhyfel ni gyfle i roi ergyd Yn ot. Ond tua chanol nos Wener yr wyth- )lns ddiweddaf, chwareuasaiiit y trie unwaith ormod. Daliwyd hwynt yn eu drygioni a thalosant yn ddrud am hyny. HvryKodd lv' cch o lonyan rhyfel y gelyn tua chan-ol, nos i ymosod ar Dover. Yr cedd dwy long I rhytel Brydeinig o gyfTelyb nuntioli i eiddo'r gdyn, yn digwydd bod ax wyliadwriaeth nos yn y Sianel y pryd. Ac er mai dwy ym- hen chwech oeddent, ni phetrusasant am fo- ment, ond gyrasant yn chwyrn a syth at y gelyn. Ffodd y rhai hyny, chwech ohonynt, o flaen y ddwy "ddialydd y gwaed." Saeth- wyd torpedo i ddwy o longau (jermani. Hyr- di^iwid un o'r ddwy long Brydeinig ei hunan i yst-lya un o longau'r gelyn, a bachwyd y ddwy wrth eu gilydd. Yna, cymerodd ymladdfa ofnadwy le, cledd ynghledd—yr ymladdfa gyntaf o'i, fath er ded-ireu y rhvfel. Canys y fagnel, ac nid v cledd, sydd wedi penderfynu pob bnvydr ar v mor cvn y frwydT. hon. Digwvddai fod llanc ieuanc o swyddog dwy ar b-I mtheg oed. y Midshipman Donald Gyles, wrth ei enw, ar fwrdd y Hong Brydeinig. Pan welodd v Germaniaid eu perygl, rhuthr- :1ant i fwrdd y llong Brydeinig gan obeithio ei chvmervd. Gyles ievwnc yn unig oedd yno ar y pryd t'w gwrths^'fyll. Taniodd arnynt, can eu herio ei hunan hyd nes v cafodd gym- orth. Yna. prwyd yr oil o'r ymosodwvr m'os y bwrdd i'r mor, oddigerth dau a gym- erent arnynt fod wedi cael en Uadd. ac a or- weddent megys yn farw ar y dec. Wedi i'r perygl fyned heibio rhoddodd y ddan e.u hun- ain i fyny yn garcharorion. Ond cafwyd yn y frwydr hon fod morwyr Germani, fel eu milwyr yn dSoddef oddiwrth bla heintus twyll a brad. Yr oedd un o long-au Germani wedi myned ar dan oddi- wrth shpil; v Prydeinwyr. Hwyliodd un o longau Prydain tuag ati gyda'r. amca.n o e»- tyn cvmorth i'r criw. Pa.n welodd y Ger- waniaid y Prydeinwyr yn agodhau dyrchaf- asant wa.edd, «o! achnbwch ni Achubwch ni Ond pan ddasth llong Prydain yn ddigon acos, taniodd y Germaniaid yn frad- wnis ami Yn v man s -t,-t,bodd llong Pryd- ,,t.l n torpedo ati gan dw-o llong y gelyn, a'i b-t-w i waelod y mor! Yn v frwydr hon rhwng chwech Hong Ger- mani a dwy long Brydeinig, suddwyd tair ac a.nafwvd un o chwech Hong y erelvn, gan brofi felly unwaith etc nad oes gyfTelyo i forwyr Prydain. Arwriaeth yr Awyr. I Ca-fwyd' hefyd yr wythnos ddiweddaf eng- hreifi^iau hi o arwriaeth dihafal awyrenwyr Prydain. Mewn dan ddiwrnod o frwydro uwch y cymylau yn Ffraine, dinsystriwyd dros hanner cant o awyrenan Germani, tra. na chollwyd ond wyth o eiddo Prydain. Ehed- at pin hawyrenwyr ni yn feiddgar y tu ol i Hnell byddin Germani, gan fwrw shels a bombs o'r awyr ar werpvll y gelyn ac achmi niwed, a difrod, a. cholled mawr. Disgynodd un horn o awyren lkydeinig ar beariant oedd yn llusgo cerbvdres hir o eiddo Germani. Chwythwyd v peiriant yn dda,nta,u, a, thaf- h-ç-vd v cerbvdau oil ar en hochrau. Y r OOdd tair o awyrenan Prydain yn ehed- ,*g uwch ben y mor pf?n welsant bump o long- a; rhyfeJ GmTnM? vn hwyMc g?r ghnnau Beteium. RhutJirodd lkmgau awyr Prydain i'r tle, gan diflti boms ar y Germaniaid. Ni- weidiwvd un o lontraiu rhyfel y gelyn m- aint fel mai gvdag anhawster v llwyddodd1 y Lfcill i'w t-hynnu i'r ha.rbwr. Ceisiodd awvr- enimit Germani ymyryd, onxi gvrvryd hwynt ar ffo yn fu-on gan awyrenwyr Prydain. Yng-wledydd y Beibl Eto. I Mae dyddordeb y rhyfel wedi lledu un. waith eto i Wledydd v Beibl, a digwyddiad- au pwysig yn cymeryd lie ym Mesopotamia <M yng "gwlad Canaan. Dvl?u'r neb a fvnn .:a 'I? yr hyn sy'n cymeryd lie y<M?, a'i ddyl- anwad a, gwrs y rhyfe!, astudio'r hajies gvda map da o Wiedydd y Beibl wrth law. Heb hyn.ny, gwag a diystyr fydd enwau y lleoedd a, nodir yn hanes y brwydr a'r symudiadau milwrol. AMARA, SAHARA, A SAMARIA. I Mae tri lie a enwir yn rhai o'r papurau I dyddiol ynglyn a hanes y symudiadau milwr- 01 yr wythnos ddiweddaf, a Philistiadd y wasg ISeisnig yn eu cymysgn, a chamgymaryd a ohamargraffu y naill am y Hall. Y tri lie hyn ydynt Amara, Samara., a Samaria. Mae y tri He hyn yn bod, ond ymheii ia.wn y naill oddi- wrth y lIall. Hysbyeodd un papur dyddiol enwog fod "Byddin Prydain wedi cymeryd .Samaria tra nad oedd y fyddin. a nodwyd o fewn ohwe chan.' millitir i'r Ile! Y ddinas a gymerwyd oedd Samara, ac nid Sainai-ia. Mae y blaenaf ym Mesopotamia, ar lan y Tigris, a'r ail fel y gwyr plant Y sgolion Sul Cymru, vrtg Ngwlad Canaan. 8aif Amara aT lan yr Afon Karka, lie y tiifa i'r Tigris ac o fewn rhyw haner can' milltir i "Sumn y Bmiinllys," lie y teyrn- rwsai Ahasferus ac Estherr, ac y bu Hainan, y Macedoniad yn gwneuthur brad yr Iuddew- oil caethgludedig. Mae Amara yn efti medd- iant ers misoedd maitih. A'r wythnos ddi- weddaf daeth gair fod tri o fechgyn ieuainc o Gymry o'r Deheudir (Pontardulais) wedi sefydlu achos crefyddtol yno. Dyna ha.nes bechgyn Cymru pa le byuag y preswj-liooit. Yno v canant gerdd yr Arglwydd mewn gwl-id ddveithr. Ac o fewn cyrraedd i'r man lie y galwodd Mordecai ac Esther ar "Dduw Abraham. Isaac, a Jacob" vn eu cyfyngder gynt. Y mae bechgyn Cymru yn galw hedd- v-iv, ar "Dduw a Thad em Harghvydd lesu Grist. Samara, vw'r ddinas a saif hanner y ffordd rhwng Bagdad a Mosul, ar lan vr Afon Tig- ris. Yno y bwriadai y Twrc wrthsefvll bydd- in Prydain ar ei thaith fuddugoliaethus tua Mosul. Ymestyna llinell byddin Prydain yma o larurau'r Euphrates, ar y gorllewin, dros y "W a,stadedd, ac Aion Tigi'is i fyny ymhell i bn ymerodmeth Assyria, gaji ffurfio rrulth o hanner cylch, neu gryman enfawr, vr hwn wrth symud tuag ymlaen a feda fyddin Twrci a geisia ei wrthgefyll. Samara y w'i- dref bwysicaf rhwng Bagdad n Mosul, ac o'i cholli tejmLa'r Twrc yn ddir- fawr vn yr amser a ddaw. Ceir yn helaeth- ach ar hyn mewn ysgrif ddyfodol. Brwydr Gaza. I Rhwng 600 a 700 milltir o Samara, lie yr enillwld y Piyd^nwyr fuddugoliaetih ar y Twrc yr wythnos ddiweddaf, y mae brwydr arall yn cael ei hymladd tra yr wyf yn ys- gritennu hyn—-sul frwydr Gaza. o Ym mrwydr gyntat Gaza, a ymladdwyd ychydig wythnosaAt yn oJ. er ini enill budd- ugoJia«bh a.r y Twrc, mothasom gymeryd y dd,inas,-a hyny yn bennwi o herwydd y niwl tew a ddaeth dros laefi y frwydr i ddyrysu ein cynllunuu. Mae v Dythyrau a ddai-byniwyd oddiwrth fechgyn Cymru chwareua&ant ran mor ddewr yn y frwydr lionno, yn ddyddorol droi; ben. Gwelsant, galedi mawr, a ehyf- lawnac-ant, yno orchestion fydd yn giod iddynt byth. had yn y eyfintsea- cafodd y Twrc ham- ddt-ii i godi amddiffynfeydd newydd ar linell sy n ymestvn o G^iza hvd yn Beersheba, ;tc felly yn ein can allan o wvistadedd enwog Es- I di'a-elon. Ar y llinell horuio yr ymleddir o boaibl y frwydr fwyaf a welwyd yng N'gwlad {.lnaaii ers canrifccdd lawer. Anfantais Byddin Prydain. I us Miry en u- cto ax y uVIap, gwelir: 1) Foci baza ar lan Mor v Oanoldir. (2) Foci v rheilffordd o Ga,er Cvstenyn. i Bagdad yn rhedeg yn agos i Forgainc Alex- andretta (yr hen Alexandria). Pt v deuai ilynge.s Prydain i ymosod ar Gaza o'r mor. arbedai lawer o ymladd ac o galedi i fyddin Prydain yng Ngwlad Canaan. Pe y glaniesid byddin gymharol fechaai yn A!exandrett<a. gallasai gydag ychydig ym- drech feddumu rheifflordd y Twrc gorI la w yno. a thrwy 'hyny osod hoU fyddin y gelyn rhwng Mor y Canoldir a Bagdad mewn en- bydnydd mawr, a thrwy hynny leihau yn d<iirfawr -,vaith a ph(-rygl,n e i n bydd?n ni ?Tn ddirfawr waith a phoryghjn ein. byddm ni ym Pahum ynte, na wneir hyn? Pah am na, roddir cymorth o'r mor i fyddin Prydain yng Ngwlad Canaan ac ym Mesopotamia? Dyw- edir mai prinder llongau o'n tu ni, ac amledd yuddlongau, y golyn; sydd yn cyfrif am hyn.
0 DDYDD 1 DDYDD. J
0 DDYDD 1 DDYDD. J Cefais Iythyr y dydd o'r blaen oddiwrth filwr Cymreig sydd yn Salonica. Cwyna yn erwin am na chaniateir iddo ysgrifennu llyth- yrau Cymraeg gartref. Y mae ei fam yn Gymraes uniaith, ac wrth gwrs nid yw llythyr Saesneg o unrhyw werth iddi hi. a gwyr y mil- \vr hynny. Ond pan. ysgrifenodd Uythyr Cymraeg ati galwyd ef o flaen y censor, gorch- ymvnwyd iddo gyfieithu'r llythyr, dywedwyd wrtho y cai fyned am y trQ, a rhybuddiwyd ef i beidio ysgrifennu yn Gymraeg wedyn. Clywais fod gwr pur amlwg wedi dywedyd y dydd o'r blaen fod y Cymry yn un o'r cenbedloedd galluocaf yn y byd. Ac ym- ddengys i mi fod cryn lawer o wir yn y dy- wediad,-Ilawer mwy, beth bynag, nag yn y gwaseidd-dra gynt a fynnai'n hadgoffa o hyd mai cenedl wan. dlawd, oeddym ac mai ein dyletswydd oedd ymostwng i'r neb a fynnai sathru arnom. Xa, gall v Cymro sefyll ar ei wadnau ei hun pa le bynag y bo, ond iddo ofalu am fod yn gywir, yn benderfynol, ac yn ddiwyd. Wele englvnlon Mr. R. Williams Parry i'r diweddar Lifftenant E. P. Evans, .M. A.. Llan- fairfechan, a MeHn Elecheiddior, Eifionydd. Y mae en prydferthwch a'u tynerwch yn rhy- feddol. Llednais oedd fel Uwvdnos haf-Ihriaidd iawn Fel lloer ddwys Gorffennaf; O'r addfwyn yr addfwynaf, Ac o'r gwyr y gorexi gar. Ei wlad ni chadd ei ludw,—ond vn Ffrainc Dan ei phridd mae 'nghadw: Ei gerddi teg roddo'u tw f Ar fyfyriwr fu farw. Eifionydd a fu inni—'n baradwys 0 barwydydd trefi 0 na bae modd im' roddi Dy lwch yn ei heddwch hi! Fe ddaw'r claf o'i vstafell-hyd y raaea, Ond mae un diddichell Xa ry' gam, er ei gymell, Dros y m6r o dir sy 'mhell. Clywed cwynion y byddaf ar bob llaw oherwydd arafwch y Llywodraeth yn delio a'r fasnach feddwol. "iNl waeth i chwi heb beri i bobl gynilo," ebe un gwr wrthyf, "tra y caniateir i'r fasnach felldigedig yma was- traffu bwyd y werin." Y mae llawer iawn o rym yn hyn, ac nid ymddengys i mi y buasai pasio gwaharddiad dros dymor y rhyfel fym- ryn anos na phasio gorfodaeth filwrol. Peth arall; y mae'r archeb sy'n gwahardd gwneud gwahanol fathau o deisenau yn bygwth an- dwyo bil-nes ami i siopwr, ond nid oes neb yn son am iawn iddynt hwy. Ond os catrid y dafarn leiaf y mae'n rhaid cael iawn ar un- waith. Ddydd Llun diweddaf yr oedd Mrs. IJoyd George a Mr. William Lewis yn anerch cy- farfod ynglyn a. chysuron i'r milwyr Cymreig yng N ghaernarfon. Dywedodd un oedd yno wrthyf ei bod yn rhyfeddu at y diffyg brwd- frvdedd yn y cyfarfod pan enwid y Prif Weinidog. Soniodd Mr. Lewis am dano ddwywaith neu dair, ond difraw iawn oedd y cynulliad ar v cyfan. Cadarnha hyn yr ar- graff a. wnaed arnaf yng nghyfarfod mawr y Prif Weinidog yng Xghaernarfon yn Chwei- ror; nid oedd yr hen frwdfrydedd yn hwnnw ychwaith. Gwebf fod Cyngor Sir Arfon yn argymhell penodi Mr. J. Jones Morris, Porthmadog, yn glerc y Cyngor dros ysbaid v rhyfel, yn olyn- ydd i'r diweddar Syr John Roberts. Hyderaf y bydd i Bwyllgor yr Heddlu gadarnhau'r penodiad. canys buasai'n anodd gwneud ei well. Y mae Mr. Jones Morris yn hen aelod o'r Cyngor ac yn gwybod am ei waith cystal a neb. Gwasanaethodd y sir yn ffyddlon mewn amryw gylchoedd, ac y mae'n wr caredig a phoblogaidd. ,Rhyddfry.dwr ac Annibynwr ydyw Mr. Jones Morria, ond nid Wly bob un o'i frodyr adnabyddus. Y mae M frawd, Mr. Robert Jones Morris. Talsarnan, yn adnabyddus fel un o amddiffvnwyr mwvaf selog yr Eglwys yng Nghymru, a bu'n ymgeisydd Toriaidd ym Meirion yn 1910. Rhyddfrydwr, drachefn, ydyw brawd ann. Mr. T. E. Morris, y bar- gvfreithiwr, a adnabyddir hefyd wrth yr enw Morns Gladyn. Tori cadarn oedd v diwedd- ar Ddr. Jones Morris, un arall o'r brodyr. Y mae eisinu i rhywun ddywedyd gair wrth yi.adon Pwllheli. Yr wvthnos o'r blaen gv. yiwyd capten llong o'u blaen ar v cyhndd- iad erchyll o saet hu tair fTesant a dwy wnhing- en. Yr oedd ganddo drwydded gwn, ac yr oedd yn mddwl. wedi darnen rhai areithiau yn y Senedd, fod ganddo hawl i saethu gem. Ond gwyddai ynadon Pwllheli yn amgenach, a dirwyasant y capten i deirpunt. Yr ydym yn wynebu ar newyn gwyr pawb fod ffesanod a gwnhingod yn difetha ha.dyd ac egin.t dyma ddyn parchus yn cael ei ddirwyo i deir punt am en saethu. Beth oedd ar ben ynadon Pwllheli? Yn y cyfwng presenol ymddengys i mi y dylid y.styried pob dyn a saetho ffesant neu wnhingen yn igymwynaswr i'w wlad. Cymro yw'r Commander Evans a wnaeth y fath wrhydri oddiar lannau Dover ddiwedd yr wythnos o'r blaen. Credaf mai genedig- ol o Gaerdydd ydyw. Yr oedd allan gyda Capten Scott ar ei daith ddiweddaf i chwilio fun y pegwn deheuol. Svlwaf nad yw'r papurau Saesneg yn dywedvd mai Cymro ydyw fel rheol, y maent yn dra gofalus rha"- gwneud hynny os bydd rhywun wedi gwneud gwrhydri. Beth yw'r trethi newydd a ddygir i mewn gan Mr. Bonar Law ddydd Mercher? Dyna'r cwestiwn a, ofynir gan y rhan fwyaf o bob!. Ymddengys fod rhywun wedi cyhoeddi rhan o'r gyfrinacb canys sicrheir ni y rhoddir treth ar dybaco, ac y bydd y nwydd hwnnw yn costio tua deg ceiniog yr owns cyn bo hir. Y ma.e tybaco yn engraifft ragorul o doll. Gwerth tua ceiniog o dybaco sydd mewn owns; y doll s y'n cyfrif am y gweddill. ac fe wyr pob smociwr pwy sydd yn taJu'r do!l ho lino. Amser etholiad 1906 cofiaf glywed Mr. Lloyd George yn gwneud ymosodiad ffyrnig ar ddiffyndollaeth. Anerch cyfarfod yng Xghaernarfon yr oedd pan oedd Mr. Naylor yn ei wrthwynebu. Darllenodd ran o hunan- gofiant Ap Vychan, lie y mae disgrifiad o he!- bulon v teulu yn gorfod hyw ar botes maip gan fod y doll ar yd yn gosod bam o'u cyr- haedd. Darllenodd Mr. Lloyd George y darn yn dda, a diweddodd trwy waeddi, "Fotiwch i Naylor a photes maip!"
CYNGOR DOSBARTH I DEUDRAETH.
CYNGOR DOSBARTH I DEUDRAETH. Mewn cyfarfod o Gyrigor Gwledig Deu- j draeth ddydd Mawrth, ail-otlio'wyd y swydd-I ogion a ganlyn. a d!:olch\vyd iddynt am eu I llafur yn ystod y flwyotlynCadeirydd. Mr 1 R. W, V aughan is-gadeirya(d, lr. G. Parry J'mes cynrychiolvdd ar y cyd-b\^vllgor iech yd, Mr. David Pughe.
-I SUT I LADD TYKCHOD J -Î
SUT I LADD TYKCHOD J Î Ysgrif en a John Pryee. Maesmeirch "Blinid ni acw gan dyrehod, cynyddent bob blwyddyn, fel yr oedd y tir a golwg ddifrifol arno, ac yr oedd arnaf gywilydd ohono ond clywais fod Mr Hngh Davies, Chemist, Mach- ynlleth, wedi dyfeisio peth i'w lladd yn ddi- drafferth iawn. Ei enw ydyw "Molrat," mewn packets Is 6c yr un. Prvnais backet a rhoddais ef yn oly cyfarwyddyd am ben pryfaid genwair, a rhoddais y rhai hyny yn Uwybr y twrcb. Ni chododd y twroh mwy.
[No title]
Tua 10-21 nos Fawrtli, aeth y tren gyflym a redai o Grewe i Gaergvbi yn erbyn tren nwvddau oedd yn cael ei shuntio yn Tatten- hall. Taflwvd peiriant y tren cyflym, yn nghyda dau gerbvd. oddiar v rheiliau. yn nghydag amryw wageni nwyddau. Ni dder- byniodd neb niweidiau oersonol. Cliriwvd y llinell ac adnewvddwvd y drafmdiaeth arferol tuag wyth o'r gloch fore Mcrcher.
YR EGLWYS YNG NGHYMRU. !
YR EGLWYS YNG NGHYMRU. ATEB MR. LLEWELYN WILLIAMS, K.C., A.S., I REITHOR LLANRUG. (AT OLYGYDD Y Genedl GYMREIG). f Syr,-Blle yn enw pobpeth y mae Llartrug? A ph'le mae Rheithor Llanrug wedi bod yn byw? Darllenais ei drilth yn y GenetJl" gyda manylder, oblegid credwn na fuasai gwr eglwysig, ac yntau hyd yn hyn heb fod yn esgob, yn; meiddio ysgrifennu llith i'r wasg heb wybod ychydig am y mater yr ymdriniai ag ef, ac heb ryw fath o gyfrifoldeb i ddweyd ? gwir, yr holl wir, a dim ond y gwir. Ond yn ebychiad y gwr parchedig o Lanrug. ni cheir ond "Sothach gwanach na gwynt." Nid yw cymaint me?qtr ar ffigyrau hyd vn oed ag Esgob Tvddewi. ac y mae ei haerllug- rwydd yn ymylu ar eiddo Esgob Llanelwy. Os dalia ati, fe ddaw yn ganon yn y man! Cvmeraf yn unig un ffigiwr o'i eiddo fel I esiampl o'r lleill. Ebr ef :— < Dywed iAIr. Llewelyn Williams eto y bydd yr eglwys ar ei hennill o 23,000p. y flwyddyn yn herwydd y rhyfel. I gyfer- bynu a'r elw tybiedig hwn cyll yr Eglwys filoedd o bunau trwy yr atalfa hwn ar Life interest. <xato pawb! Dyma i chwi ymresymwr cadarn! Dyma ddywedaf, a haeraf neb ond gwyr eglwysig i'm troi yn ol:— Mae'r degwm eleni yn werth ISO.OOOp. nid oedd yn 1915-blwyddyn Dadwaddoliid-vii werth ond tua 150,000p. Y flwyddyn nesaf 'bydd yn werth tua 18"0,000p. neu 200,000p. Felly pan ddaw'r genedl i brynu'r degwm a'r glebe dan y Commutation schem". bydd yn rhaid iddi dfdir i'r Eglwys rbyw dair miliwn, yn 11e'1' ddau fillwn a chwarter y soniai Mr. MoKenna am dano. 'Rhydd hyn incwm ych- wanegol i'r Eglwys o 4o,000p. y flwyddyn. Mae'r llog wedi codi. Yn lie derbyn rhyw 3Jp. y cant, fel y tybiai Mr. McKenna. der- bynia'r Eglwys ryw 6p. y cant ar ol y rhyfel —elw o p. y cant ar dair miliwn o bunnau, neu 75,000p. y flwyddyn. Hefyd, dan s. 18 o'r Mesur Dadgysylltiad, rhoddir 2p y cant ar v Commutation sum i'r Eglwys i gyfarfod a'r treuliau. Gan y meddvliai Mr. MrKenna mai 2,250,(W0p. fu- swm, bvddai'r vEglwys yn derbyn 56.250p. Ond gan y bvdd v swm vn dair miliwn ptint. derbynia'r Eglwys 75,000p., neu yn agos 19.000p. o elw: oherwydd ni fvdd v gost yn rhagor i ddosbarthu a gwe.inyddu tair na dwy filiwn. Dyma'r fel mae'r E'glwys felly yn elw,a oherwydd y rhyfel:— Cynnydd v Degwm £ 45.000 Cynnydd y Llog. £ 75.000 Ew ar y treuliau £ 19,000 P139,000 Ond mae'r Lglwyg yn colli, dyweder, 200,000p., neu 12,000p. y flwvdlivn, oherwydd ni roddir iawn am y bywiolaethau a ddfl.\v'n rhydd yn ystod y rhyfel. Felly mae'r Eg- lwys yn elwa LIZT,000 y flwyddyn oherwydd y rhyfel. Rhag defn- yddio gormodiaith, boddlonaf ar ddweyd y bydd yr Eglwys ar ei helw o leiaf o 100,000p. y flwyddyn! Dywed y Rheithor y gadawer yr Eglwys. druan, i wynebu gwlad wedi ei thlodi hyd angen a'r gwaith aruthrol sydd yn ei haros, ag 102,699p. yn unig." Ai anwybodaeth neu anonestrwydd sydd yn cyfrif am y fath ddywediad? Mae'n well gennyf gredu fod y Hheithor wedi llithro, fel y cyfaddefodd Dr. Johnson iddo ef wneyd. drwy "ignorance, pure ignorance." Mae'r gwr parchedig wedi anghofio'n 11 wyr 'life interests' yr offeiriaid, sydd yn werth, fel y dangosais, tua thair mil- iwn o bunnau! Y gwir am dani yw y bydd yr Eglwys yn gryfoeth- ocach ar ol Dadwaddoliad nag y bu erioed cyn y rhyfel. Ond, ebai'r gwr parchedig, sydd mor hoff o gyhuddo ereill o fwriad drwg ac anghariad- oldeb," yr wyf fi yn "grwgnach a chwyrnu" am fod "Duw yn ei ragluniaeth aneshoniadwy wedi dweyd wrth ysbeiliwr ei gys- egr sarictaidd, 'Atal dy law.' Gellid medd- wl mai ni'r Dadgysylltwyr sydd wedi ail- godi"r hen gweryl, mai nyni sydd yn "grwgnach" ac yn anfoddog. Pe buasem yn "chwyrnu," byddai rheswm a chwareu teg o'n plaid, oherwydd nid yw bwriad y Senedd yn cael ei gario allan. Ond nid oes neb ohonom wedi ymson gair o geintach na grwgnach. Yr oeddem oil yn dawel a hedd1 vchlon. Ond aflonyddwyd ar v wlad gan wyr eglwysig trachwantus. N-id yn unig maent vn "grwgnach ac yn chwyrnu" yn er- byn "rbig "I uniietb anesboniadwy Duw." ond maent, mor anniolchgar a pheidio ei gydnabod o gwbl Ond nid yw rhyfyg y gwr parchedig yn dariod gyda hyn. Beth feddylier am Reith- or a ysgrifenna mewn gwaed oer y fath ynfyd rwydd a hwn:— Esgorodd y Mesur (Dadgysylltiad) ar lof- ruddiaeth bechgyn ieuainc gwrol ein gwlad. Barn Diiw- ar y byd, felly, yn ol tyb y gwr eglwysig goleuedig hwn, yw'r Rhyfel enbydus hwn oherwydd fod Rhyddid Crefyddol wedi cael ei roddi i Gymru! Y mae miliwn o'r Ellmyn wedi eu lladd, a thair miliwn arall wedi eu hanafu. Y mae rhyw ddau neu dri miliwn o Ffrancod, tri neu bedwar rniliwn o Rwsiaid, miliwn o Brydein- wyr, tri chwarter miliwn o Italiaid, pedwar miliwn o Awstriaid, a nifer fawr o Indiaid, Tyrciaid, Serbiaid, Belgiaid, Bwlgariaid, Ru- maniaid, ac lArabiaid, wedi syrthio ar allor Moloch. Beth wyddai gwyr Serbia amDdad- gysylltiad yng Xghymru? Ond mae eu tir yn anghyfannedd a'u gwyr ar ffo, a'u cenedl ar wasgar ac ar ddarfod am dani. Beth yw eu trosedd? Mae Duw yn eu taro oherwydd fod Rhyddid Crefyddol i ddod i Gymru'. Ai dyma'r Duw mae Rheithor -Llanrug yn ei addoli a'i bregethu? Os felly, goreu i gyd po gyntaf y gorffenir ei dalu gan y wlad am- bregethu'r fath eilun, y fath anghenfil,- milfwy gwaeth a chreulonach na Dagon y I Philistiaid, na Baal gwyr Tyrus a Sidon, na Moloch waedlyd ei hun re ac os mai dial Unw yw r rnyiei am "ysbeilio ei gysegr sanctaidd," rhyfedd fel mae'r ellyll yn ei gynddaredd dall yn cosbi Eglwyswyr yn ogystal a'r ysbeilwyr. Gwir i Mr. William Gladstone, gwr ieuanc hynaws a charedig. ac Eglwyswr cydwybodol, ond a fu'n ymladd dros Ddadgysylltiad a Dadwadd- oliad, syrthio yn gynnar; ond syrthiodd hefyd gyntaf-anedig un o'r Esgobion Cymreig. IG-,Nlir fod Mr. Tom Parry, A.S., wedi ei glwyfo ond mae mab i un arall o Esgobion Cymru hefyd wedi ei glwyfo. Lladdwyd yr Arglwydd Ninian Stuart, yr aelod Toriaidd dros Gaerdvdd. a'r Milwriad Gaskell, yr ynï: geisvdd Toriaidd. yn ogystal a'r llanc addaw- ol, hvawdl, Roland Philipps, mab Arglwydd St. David's. :Ac am fod ei gysegr wedi ei ys- beilio gan Gymru, mae Nurse Cavell, y dewr- ac yn y dyfroedd dyfnion, a rhyfvg, hyd yn wedi ei merthyru yn Brussels Xa. na. Mr. ^Rheithor; arafweh ac ystyriwch eilwaith; ie, a gweddiwch am ychydig wyleidd-dra a gos- tyngeiddrwydd ysbryd. Nis gallwch chwi, mwy na ninnau. esbonio cynlluniau a chyfrin- iau Duw. Eich athrawLaeth yw athrawiaeth 'I' cyfeillion Job. Dysgwyd i'r Patriarch drwy ddrygfyd a phoen mai nid cosb am bechod yw'r gofidiau a'r treialon a ddaw ar draws meibion dvnion.—Mae ei ffyrdd Ef yn v mor ac yn y dyfroedd dvfnion, a rhvfvg. hvd yn oed mewn gwr eglwysig. yw ceisio taflu llinvn mesur ar Ei weithiau a'i fwriadau Ef. Os oes neb pwy bynnng yn y wlad hon vn gyirifol am v Rhyfel ercbyll hwn—ac ni ddv- munwn ddweyd fod neb—nid DndgvsvlH- wyr Cymreig, na'r Eglwyswyr 'chwaith yw y rheiny. ond Syr Edward Carson a'i lu ban- I erog vn Ulster. Bu'r gwr hwnnw yn ciniawa gyda'r Kaiser yn Kiel; ym Mawrth. 1914. bu'n cvnnll ei fyddin vn Belfast yn Ebrill glaniodd 37,000 o "rifles," yn Ulster, v rhai a brynwyd1 oddiwrth vr Ellmyn yn Hamburg f,orodd "mutinv" allan vn Curragh Camp. Yna, daeth y Tywysog Henri o Prwssia i'r wlad hon i ysbio'r wlad, ac aeth yn ol i ddweyd wrth ei frawd. yr anghenfil gwaed- ) Ivd. fod iRhvfel Cartrefol ar 4orri allan yng ngwlad Prydain, ac na fytildSm fellv mewn dir. Gorphenaf 20, 1914, methodd Cvnhad- I' ledd Buckingham Palace, a'r dyda ar ol hynny danfonodd Awstria ei ultimatuitt i Ser- lia. Ddydd Sul, Gorphenaf 25, tywafttwyd gwaed yn strvdoedd Dulyn. Y dydd Sul ar ol hynny goresgynodd yr Ellmyn wlad ddi- niwed Belgium. Edliwia'r Rheithor i ni'r Cymry ein bod yn rhv wan i gario'r Mesur heb help y Gwyddelod. Gwir. Mae yn warth ac yn anghyfiawnder dybryd nas gall Cymrtl reoli ei materion ei hun. Ond os cawsom ni help y Gwyddelod, cafodd plaid y Rheithor gynorthwy Syr Edward Carson a'i glymblaid gecrus ac anwladgarol. Erbyn heddvw mae Syr Edward Carson yn uchel ei fri, yn gyfaill a chydvmdaith i'n Prif Wein- idog Cymreig. Mae'r [Rheithor hefyd yn dannod i ni na wnaethom wrandaw ar "ry- budd amserol 'Argl\vvdd Roberts." Os na wmethom. ein prif trvnghorwr oedd Mr. Lloyd George. Ar ddydd Calan, 1914, cy- hoeddodd y "Daily Chroincle" ymgom a. Mr. Llovd George, vn vr hon v dvwedodd v dy 1 em leihau ac nid ych^anegu at i,if-eiii milwyr. Ond mae Arglwydd Milner heddvw.—v gwr a gondemniwvd gan ,Vr. Llovd am ei waith yn Nebenbartli AfTris, a'r gwr oedd vn < eilio'r Arglwydd Roberts yn erbyn cyfnrwydd- I id Mr. Lloyd George—vn eistedd wrth ochr Mr. George yng Xghvfrin-Gvngor y wlad. le ac y rh a e'r Arglwydd Robert Ceci].— whose hands" yn ol Mr. Llovd George. 4 "were dripping with the fat of sacrilege'' -law yn Haw a'n cvdwlacwr enwog. Ond er fod ) v pethau hyn fellv, mae'r Menir Cymreig yn I hollol ddiogel. 'Mae'r bvd wedi newid. Gwel- j ir Rhyddid yn codi ei phen ym mhob gwlad, < IVfae'r Eglwys wedi ei dadgysyHtu yn yr Unol Dal aeth au, vn y Trefedicraethan Prydeinig. yn yr Twerddon. yn Ffrainc. Maent yn galw am rvddid crefyddol yn yr Almaen ac yn Rwssia.-ac ni iynnant dal-m rlrmai o iawn i'r offeiriaid. Gwell i wvr eclwvsig Cvmru ochel i'hag cpwa'lJ- gorrnod a'r tan!. %r eiddoch, &c., W. LLEWELYX WILLIAMS. O.Y.—Dy wedais fod telerau Dadwaddoliad yn dynerach i'r Iglwys yng Xghymru nag ydoedd yn yr Iweridon. Safaf yn ddiysgog at y gosodiad, er ovaethaf y Rheithor. Bid siwr, fe gafodd yr glwys ragor o arian yn yr Iwerddon: ond nid oherwydd fod y telerau'n fwy haelionus, oni am fod y gwaddoliadau yn fwy. Ie a thrvy dwyll a hocced, ynglyn a'r ciwradiaid, llairataodd yr Eglwys gan- noedd o filoedd yn 'hagor nag oedd yn disgyn i'w rhan. A phe tuasai Mr. Gladstone wedi cael ei ffordd, a din rhaid iddo dalu blarkviail i Dy'r Arglwyddi. bvddai'r telerau'n llawer mwy anfanteisiol ii* Eglwys nag yr oeddynt. Xid vw'n werth ynhelaethn ond dywedaf yn groew na chafodi un Eglwys 'Sefvdledig erioed, mewn un dan o'r byd. y fath delerau ardderchog ag a gifodd Eglwys drachwantus a grwgnachlyd Cwnru.
EGLWYSI RHYDDION.
EGLWYSI RHYDDION. Y CYNGRAIR BLYNYDDOL. CYFARFODYDI YM HORTRL\.DOG, I Cynha'iwyd cyfirfodydd blynyddol yr uch- od yn Mhorthmad>g. nos L"n, nos Fawrth, a dydd Mercher. Elrill 23, 24, a 25. Pregeth- wyd nos Lun ga* yr Athraw J. T. Evans, M.A., B.D., Banjor. Xos Fawrth, pregeth- wyd gan y Parch Peter Price. B.A., D.D., Rhos. Foreu iteraher, a.m 11. cynhal iwyd Cymadledd saesneg dan lywyddiaeth y Parch, D. E. Jerkins, Dinbych. Dechreu- j wyd gan y Parch. D'. Morris (W.), Llanfyllin. Y FASNACH FEDDWOL. ) Agorwyd y dtifodaeth ar y pwnc "A ddylai yr Eglwyu gefnogi cenedlaetholi y Fasnach Feddwol" gan y Parch. H. Bari-ow Williams, Llanduhio. Yn erbyn cenedlaeth- oli yr oedd Mr. Williams. Siaradwyd yn mhellach gan y Ptrchn. W. O. Evans (W.), Porthmadog; W. T. Ellis, B.A., B.D.. eto; Puleston Jones, 1I.A., Pwllheli; L John Jones, Rhyl, a Rchard Davies, Porthmadog. Pasiwyd yn uni'ydol yn ffafr gwahai-dd gwneuthuriad a gwerthiad: diodydd meddwol j yn ystocf y rhyfe, ac am flwyddyn ar ol y rhy felt YR fSGOL SUL. Cynadledd Gynraeg oead am ddau o'r gloch; -Nii-. Jeiikiis yn y gadair. Dechreu- wyd y moddion gan y P^u-ch. H. Barrow Williams. Yr hyn a gafwyd gan y Uywydd yn anerchiid o'i gadair oedd bywgraffiad byr, cryno, a djddorol dros ben o'r ddi- woddar Miss Gee Darllenwyd pa-pur gallu- og o waith Syr Cwen M. Edwards ar "Safle yr Ysgol Sill VLg Nghymi-u, a'r moddion goreu i'w gwelir," gan y Parch. W. O. Evans. Cymeraiwyai 'Syr Owen i'r Yagol Sul ddychv.el at ei hen ddelfrydau. Diau nad anfuddiol fy4d i ysgolion Sul Cymru roi sylw i lawer awgVym o eiddo Syr Owen,—un o ddynion dvsgedicaf y genedl, a. chyda hyny yn, un o'i phlant mwyaf defosivnol. Amcan mawr yr ysgol, medd Syr Owen, yw aehwb pob disgybl i fywyd gwell. Dadleuad Syr Owen am well athrawon, a nododd rai o brif nodweddion athraw da. Awgrymodd hefyd rai ffyrdd i telpu i sicrhau gwell ath- rawon. Angh ymerad wyai y ewyno sydd ar yr Ysgol Sul; dyle-n gredu ynddi, a'i dyrch- afu.—"ei gosod, ar ybryn." Diolchwy" d yn g; lies i Syr Owen am ei bapur. Car iwyd y drafodaeth ymlaen gan y rhai i a ganlyn:—Parchn. D. Tecwyn Evans, B.A., H. Barrow Williams. D. Oliver, M.A., J. Jorves, B.A., Talysirn; Mri. John Jones, Rhyl: W. II. Williams, Llanrwst; Richard Da vies-. Porthmadog; Jonathan Davies, Y.H.. Porthmadog; J. G. Jones, Pwllheli; a J. Rhys Evans, Y.A., Ysgol y Sir, Porth- madog. Cafwyd trafodaeth ragorol iawn. Cafwyd gair gan y Parch. John Roberts. M.A., Caerdydd. ar ran Cyngor Cenedlaethol Eglwysi Rhyddion Cymru. Sicrhaodd Mr. Robert* y Cyngrair v cai bob help gan y Cyngor Cenedlaethol i adfywio y cynghora-u llesg, neu sefyd!u rhai newyddion. Rhodd- odd hefyd air o oglurhad ar bwnc y "dreth." 0 hyn allan bydd y cvnghorau lleol yn ael- odau o'r Cyngor Cenedlaethol yn Lkindain, trwy Gvngor Cenedlaethol Cymrii:. Derbyn- iwyd eglurhad Mr. Roberts gyda chymerad- wyaeth mawr. Pasiwyd pl-eidlais yn datgan cydymdeimlad v gynadledd a theuln v ddi- wedda.r Miss Gee. Diolchwyd hefyd yn gynes i'r cadeirydd, tve hefyd i Dr. Oliver, yr Ysgrifenydd. yr hwn sydd yn ymddi- swyddo. ETHOL SWYDDOGIOX. Am 5-30 cvnJial'wTyd cyfarfod o'r cynrych- iohvyr i ethol Swydcogion a Phwyilgor Gweithiol. A ganlyn a etholwvd :—Llyw- v(M. Parch. H. Cernyw Williams. D.D., Corwen. Is-lywyddion, Parch. W. 0. Evans (W.), Porthmadog; Parch. D. Oliver. D.D.. (\'). Treffvnon; Parch. Robert Richards M.C.). Rhyl Parch. Proff. J T. Evans. M.A. B.D. (B,) Bangor. Trysorydd, Mr. Hush Owen. Y.H.. Llandudno Junction. Yserrif- enydd. v Parch. D. Gwvnfryn Jones. Fflint, i olynu v Parch. D. Oliver. D.D. Diolch- wyd vn g-vne-s. iawn i Dr. Oliver am ei was- anaeth i'r Cyngrair fel ei ysgrifenydd o'r dechreu. Pre get hwy d nos Fercher gan v Parchn. J Roberts. M.A.. Caerdydd, a D. Tecwyn Evans. B.A., Birkenhead. Profodd y cvfarfodydd yn llwyddir.nt mawr er yr lioll itnfa-nteision.
Cofeb Dewrion Cogledd Cymru…
Cofeb Dewrion Cogledd Cymru I In -Nghaernai'ion, ddydd hadwrn. cynhal- iwyd cyfarfod cyntaf o Bwyllgor Sirol (De Arfon) Cofeb Dewrion Gogledd Cymru. o dan lywyddiaeth Sir Thomas "E. Roberis. Plas y Bryn. Anerchwyd v cyfarfod gan Mr. R. J. Thomas cychwynydd: y niudiad yn Xgogledd Cyrnru, yr hwn a eglurodd v camrau oedd eisioes wedi ei •gymeryd tuagat hyrwyddo y mudiad. Disgwylid casglu ugain mil- yn mhab un o siroedd y gogledd. Siaradwvd hefyd gan Mr. W. R. Owen. Llundain (try- sorydd), yr hwn a, ddywedodd fod Tywysog Cymru wedi anfon tanysgrifiad o gan punt at v mudiad. PenodiN-yd yr Arglwydd Raglaw (Mr. J. E. Greaves) yn Gadeirydd y Pwyll- gor. Syr T. E, Roberts yn drysorydd, a Mr. Llew Davies, Porthmadog', yn ysgrifenydd.
) AHAETH MR. LLOYD GEORGE.
) AHAETH MR. LLOYD GEORGE. I CWESTIWN Y BWYD. I RMAGOLYGON Y WLAD. Ddydd Gwener cyflwynid rhyddfreiniad dinas Llundain i'r Prif Weinidog. Wrth ddiolch am yr anthyd-edd gwnaeth Mr. Lloyd George araieth nodedig. Wrth ddeeln-ou. ei araeth cyfeiriodd Mr. Lloyd George at safle dywyll v wlad yn 1914 a'r ddyled oedd, arnom i'n milwyr ac i Ar- glwydd French. Yiia cymerodd N-ilti u'r gwaith mewn llaw o roddi cyfle i'r dynion dewr hyn i aSchub y wJad trwy drefn'i em hadnodaau. Erbyn'1 hyn' yr oedd pe than edi newid. Cyn Mehefin, 1915, collasom bedwar a, phedwar i:g«ain o y;mhu a llawer o 'gaiciiar- orion. Xid oedd gwell prawf o fudd';goliaeth [ na gynnau a cha.Vchnrorion. Er v dvddiad hWllW Bid oeddym wedi colli yr un gwn ac yr oeddym wedi cymeryd pedwar cant (cyin.). i'r oeddym wedi cymeryd deg o garch-arorioii I am bob un a. gaUasom. Yr oedd y lianw wedi troi a n buddugoliaeth yn dyfod jni fwy sicr bob dydd. Y SUDDLOXGAU. I >Ond oin g.waith nesa.f oedd trcchu'r sudd- )) Inngau (cyi;i.). Y-r c?eduym yn bwriadu I < gwnead hyny. Yr oedd y gelyn yn bwriadu gwneud t'ramwy o'r morcedd yn amhosib1. 1 sicrhau buddugoliaetli yr oedd yn rhaid iddo •vneud hynny. I sicrhau buddugoliaeth i ninnau yr oedd yn rhaid i riinnau ei rwystro. Ein problem oedd bwydo 45,000,0(00 bobl mewn gwlad nad oedd yn hutian-gynhaliol, cael defnyddiau i wneud arfau ar gyfer ein byddin a'n llynges. a chadw'r mor yn rhvdd i symud milwyr a. nwyddau i ni ein himain n cyilg h rc-iriaid. Yr oedd yn rhaid gwneud hyn tra yr oedd haid o for-ladron yn symud anweledig yn y moroedd dilwybr. Aeth Mr. Lloyd George ymlaen i ddywed- yd fel yr oedd y perygl yn cynyddu. Yr oedd y gelyn wedi suddo miloedd o dnnelli, ond yr oedd hefyd wedi dwyn yr America i mewn, ac yr oedd ef yn foddlon ar v fantol (cym.). Yr oedd dwy fforcld i gyfarfod a'r perygi. Un oedd dinystrio'r sudd-lnngau. Yr oedd vmenyddiau goreu'r wlad ho-n a'r America ar waith yn dyfeisio cynlluniau at hynny. Ar y pryd ni byddai'n ddoeth iddo ddywedyd rhagor, ond nid oedd erioed wedi gweled problem ddynol nad ellid ei dadrys. ac nid oedd yn meddwl fod eithriad i'r rheol honriO. Ond am dymor yr oedd yn rhaid i ni weithredu fel pe nad elLLd itadrys y brob- !em hon, ac yn y fan yma yr oedd yr alwad ar bobl y wlad hon i weithredu. I BWYD. I Yr anhawster cyntaf oedd bwydo r boblog- aeth, canys pe llwgem dyna ddiwedd ar v rhyfel. Beth oedd y Llywodraeth bresenol wedi ei wneud? Pan ddaeth i awdurdod vn Riiagfyr diwedda-f, yr oeddi 250,000 o aceri yn Uai dan driniaeth nag yn y flwyddyn cynt. Cyme i'w yd y mater mewn llaw ar unwaith, ail-drefnwvd Bwrdd Amaethyddiaeth, myn- wyd peirianau aredig i'r wlad. a rbyddhawyd 40,000 o ddynion o'r fyddin i weithio ar v tir. Yr oeddynt yn rhoddi sicrw-ydd i'r ffarmwi- na. byddai ar ei golled o droi ei dir. Y can- lyniad oedd fod miliwn yn ychwaneg o aceri -vr oed-d hyny ?-n d,n driniaeth yn awr. ac yr oedd hyny yn golygu d?v- fi?wn o dunelli yn ychwaneg o fwvd. f-,4 v rbyfel vn rn- n Nid oedd yn dywedyd f v rhyfel yn myn- ed i barhau trwy 19H, r odd yn myn- t ed i bara,toi ar gyfer y -,waetniti. Us dealLai'r gelyn v ga!!ai enill trwy ein llwgu end iddo ddal hyd ddiwedd 1918, fe wnai hvnny. Ond I ddn.1 hyd ddiwedd 1918,fe wnai hvnny. Ond os deaMai mai po hwyaf y daliai gwaethaf yn y byd fyddai arno deuai heddwch yn llawer I cy"nt (cymeradwyaeth). Yr oeddym eisoes wedi gwneud ein cyn- lluniau ar gyfer cynhauaf 1918, byddai tair miliwn o aceri newydd dan driniaeth, a gall- em ddal ein tir heb yr un owns o fwyd tra- mor (cym. mawr). Ond yr oedd yn rhaid i'r wlad helpu. Yr oedd yn rhaid i bawb fod yn ofalus i beidio gwast-raffu, ac yr oedd yn rhaid i ni arbed ein llongau mewn pryd. Pe buasid wedi cymeryd y mesura.u hyn flwydd- yn neu ddeunaw mis yn ol ni buasai unrhyw achos pryderu yn awr (cym.). Nid oedd yn siarad am wenith ond am geirch a haidd.- pethau da iawn. Haner fa.gwyd ef arnynt, ac yr oedd wedi goroesi (chwerthin). Yr oedd yn rhaid cynilo ,ar fwyd ac yr oedd yn rhaid cwtogi allforion diangenrhaid. Rhoddodd Mr. Lloyd George fanylion am y mesurau a gymerwvd i wneiid hyn. I LLOXGAU. I Ond yr oedd yn rnaid i ni gynyacn Hong:ut. a? yr oeddym yn adeiladu rhai new- i ydd dan gyfarwyddid medrus Syr Joseph Maclav. Byddai genym beth bvnag gymaint dair gwaith o longau newydd eleni ag oedd genym y llynedd. Yr oeddis hefyd wedi dwyn llongau'r wlad dan reolaeth am y tro cyntaf, ac ystyr hyny oedd fod ein llongau o hvn allan i'w defnyddio i'r amcanion an- hehgor a bywydol yn unig. Er fod ein coU- edion ar y mor mor drwm, a phe baean yn par ha u i golli yn ol yr un raddfa, ym mis Gorffenaf byddai genym fwy o dunelli yn ein marchnndoedd nag ym mis Mawrth (eym.). Nid oedd yr Almaen yn deall a phwy yr oedd- ynt yn/delio (cym.). Dyna'r tri peth yr oedd arnom eisieu eu gwneud, ac ond i ni eu gwneud, ac i bawb eu gwneud, byddem wedi gorchfygu ymgyrch sL,d(i-!oTi,,au r A I-aen. Rhaid i'r cyhoedd eu cyfyngu eu hunain i'r dogn gosodedig o fwyd". Rhaid i'r fferrrrwyr a'r llafurwyr drin v tir. Rhaid i weithwyr yn yr ierdydd llong- au wneud eu goreu i adeiladu. Ac ond gwneud y pethau hyn, gallem herio'r gelyn i wneud ei waethaf. Yr oedcLarno ef (Mr. Lloyd George) eisiau dvwedyd hyn am fod y ffigyrau diweddaraf am v sudd-'longan yn rhai difrifol iawn. Ond nid e.-edd-Y Llvwodraeth yn celu dim (cym.). I YR YMHERODRAE.TH. I Yna aeth- Mr. Lloyd George ymiaen i ara- fod dvfodol perthvnas v wlad hon \1-'1' ym- herodraeth, a dywedodd na byddai lie i'r hen bleidiau gwleidvddol ar ol y rhyfel. Un o ddvledswvddau cyntaf y gwladwein- vdd vn y dyfodol fydd cymeryd mesurau i ddatblvgu adnoddau anferth yr Ymherod- raeth. Yr oedd v Llywodraeth wedi rhoddi'r vstyfiaeth fanylaf i'r cwestivTiau hyn, ac wedi penderfynu fod yn rhaid rhoi cefnogaeth arbenig i gynyrchion pob rhan o'r ymherod- raeth. Credent. v dvlid sefvdJu cvfundrefn o ddiff- yndollaeth (preference), heb gynwys gosod beichiau ar tv.-yd. Diweddodd Mr. Lloyd George ei araeth trwy gyfeirio at yr angen am wneud trefnianu boddhaol ynglyn a.s: Iwerddon, a rhoddi.mwy o Ms i'r fiidla- yn rheolaeth yr Ymherodraetn.
CYNGOR TREF PWLL- \ HELI.…
CYNGOR TREF PWLL- HELI. I Cynha?wyd cy!arfod biynyddo? y Cyngor ddydd b.rth, y Maer yn y gadair.—Gwn- aed archeb ar yr ?v?rseers am l,900p.—Cwyn- ai y 'Maer a Mr. W. Parry fod margarine yn cael ei gymysgu ag ymenyn aï werthu am 2s v pwys. Pasiwyd i dynu sylw yr awdur- dodau priodol at v mater.—Rhoddwyd ci,i-L- iatad i godi cof-golofn ar fedd yr Henadnr W. Anthony, Y.H.—Gohiriwyd y cwestiwn o aychwyn rhedeg cerbydau y dramffordd.— Penderfyinvyd gofyn i'r Llywodraeth drefnu gwoell cynllun i drethu eiddo.—Condemniwyd ) y ddeddf gynorthwyai y ffermwvr i dalu eu trethi tI"Y gYfrania d o'r Ti?ysorlys GwLadol. Bn L afooa.eth ar ata1Ïad trenau y SuL a phenodwyd y Maer. Mr. Toleman a Mr Tho- mas i fyned i gynh?d?edd yng ?ghnccieth i ystvried vr holl gwestiwn.—Y Maer a, sylw- I ndd ei fod ef dan yr a.rgraff fod v trenau yn cael eu hatal ar y Sul drwy v whd i --?-d' ond vn awr deallai mai trenau Rheilffordd v Cambrian atelid yn unig.—Mr. Toleman Pan gynygiais i yn y cyfarfod blaenorol ein bod yn gwrthwynebu vr ataliad dyw.edais ar y pryd v gwneid drwg mawr i filwyr a llong- wyr ddeuent i I'angor nos Sadwrn. Gan na chaent dren i Bwl-lheli gorfodi-d hwvnt i aros ym Mangor dros y Sul. —re basiwvd fod i'r dirprwywyr gefnogi ataliad y trenau drwy y wlad yn gvffredinol. ond i wrthar,-aebu vl,-Ii- iad v cyfryw o Bwllheli i Ddolgellau yn unic. ■—Penodwyd Mri. R. Albert Jones ac 0. E. Jones yn briswyr nwyddau y farchnad am y mis.
Advertising
1,1 11 r THE LONDON JBITY & MIDLAND BANK LIMITED. beg to inform their clients that an Office for information is now open at Moika 42, PETROGRAD, to which all communicationq may be addressed direct. of HEAD OFFICE: 5, THSEAOtfEEDLE ST., L0UD3N I-8.2.
HYN A'R 1.1,ALL. I
HYN A'R 1.1,ALL. I Gwroniaid GogJedd Cymru. I lae Mr. H. Rees Davies, Treborth, I I wedi rhoddi mil o biinau tuagat g,ronia. Gwr- j OIl.Íaid ogledd Cymru. Goruohwyliwr Ystad. I 1.. 1 Mae Mr. Richard Mug-bes, goruc.nwyliwr vstii-d, Caernarfon, wedi ei benodi yn oruch- wyliwr i ystad Plas y >•' ant, yn lie y diwedd- ar Mr. Rachard Thomas. Gwaharddiad. I Mae'r Prif Weinidog wedi cydtymo i dder- byn dirprwyaeth o Gymru air gwestiwn gwa- harddiad y fasnacii feddwol yn ystod y rhyfel yi- wythnos hon. Bvdd cynrychiolaeth gref I o'r Eglwysi Rhyddion ar y duirprwyaeth. Cystadleuaeth Newydd. I Mae Pwyllgor Eisteddfod Genedlaothol 1918 a gynheUr yn Nghastellnood wedi pen- derfynu cynyg gwobr am wneyd crwth. Bydd y gystadleuaeth hon, sydd yn beth newydd ia.wn ynglyn a'r EiSteddfod., yn agored i Gymru yn unig- Atal Creulondeb at Blant. I Mae'r Gymdeithas Genedlaethol i Atal I Creuh ndeb at Blant yn parhau i wneyd gwaiti da. Yn nghylch Mon ac Arfon, del- iwyd a 19 o achosion yn ystod mis Mawrth, yn yniwneyd a 78 o blant. I Ffrainc. I Bwriada'r Parch W. Rowlands, Acrefair, I a'r Parch J. Lloyd Jones. B.A., Pontcysvll- I te. fyned i Ffrainc yn fuan i wasanaethu gyda'r Y.M.C.A. Cynrychiolydd Milwrol. I Y mae Mr. Taliesyn R?es, brawd Mr. Car- adbc Rees, A.S., -Edi ei benodi yn gynrych- iolydd milwrol ym?eIuLdot dros Ogl?dd I Cymru, Newid Swydd. I iDea-llwn fod Cadben Richard Jones, cyn- rychiolydd milwrol dros Gaernarfon, wedi ei I benodi* i'r un swydd ynglyn a. Thribunlys I Gwyrfai. yn lie y diweddar Mr. lssard Da- vies. I Llys Apel Dinbych. I f at"r Brenin wedi cymeradwyo penodiad y boneddigion canlynol i weithredu ar Lys Apel ynglyn a Gwasanaeth iMi^wrol dros sir Ddinbych Mr Thomas O. Jones, Pen-y-Park, Brvn Saith Marchog, Corwen; Mr. Robert Kellett, Plas Newydd. Lla rif w- r, DyfFryn Clwyd a Mr. Dand Lewis, Eithiniog, Col- wyn Bay. fthyddhad Hyd Derfyn y I Rhyfel.' 1 Yn XTiribunlys Gwyrfai ddydd Mawrth, vmddanghosai Mr. Richard Roberts ar ran dvn. vr hwn. meddai. oedd wedi C.8l rhvdd- had amodol hyd derfyn y rhyfel.-Y Cadeir- ydd: Xa. ni roddagom ryddhad i neb hyd der- fvn y rhv "el (chwerthin). Nis gallem wneyd hyn.—Mr. Roberts a eglurodd nad oedd ef ond yn ai! fynegi yr hyn a ddywedai y dyn ei hun. Gwersyll Croesoswallt. I Yn :hv'r Cyffredin. ddydd Mawrth. hol- odd Mr. Hewins, yr Is-Ysgrifenydd Rhyfel vnchvlch sefyllfa pethau yn ngwersyll milwr- ol Cvoesoswallt a Prees He.-it, a gofymai a wneid y' mchwiliad i'r amgylchiadau. Ateb- odd Mr. MacPherson iddo wnevd ymchwiliad, a da oedd ganddo ddweyd fod camrau yn cael eu cymeryd i wella pethau. Fel y gwyddis y tywydd anfffriol oedd yn gyfrifol am lawer o'r gwaeledd fu yno. Milwyr Analluog. I Dydd Iau, yn a gnaer, cvfarfu y Cadfridog Syr Ivor Herbert, A.S., ar ran Gweinidog y Pensiynau, gynrychiolwyr o bwylljgorau pen- siwnau Gogledd Cymru, i drafod y cwestiwn o sefydlu yn ghymru ie pwrpasol fel "train- ing centre" ynglyn a mllwyr a analluogwyd. Bwriedid uno siroedd Gogledd Cymru i'r amcan hMnw fel ag y gwnM.d eisoes yn ?e Cymru. Ar gynhygiad Syr Watkin Wynn I pasiwyd i uno'r sirüedd yn ol y cynllun. Ardal heb Dreth. I Yn nghyfarfod blynyddol Cyngor Gwledig Llangollen, hysbyswyd fod gan y Cyngor weddi11 ariajiol mewn llaw, ar ol cael arian ol-ddyledus oddiwrth nifer o blwyfi. Felly penderfynwyd peidio codi treth eleni. Treth o ddimaa yn y bunt a godwyd y llynedd. a chyri hyny nid oedd treth am ddau hanner blwyddyn. 'Prif Weinidog Cymru.' I Yn y cyfarfod a g^Tihaliwyd yn Xghaer- narfon yr wythnos ddiweddaf o ferched sir Gaernarfon sy'n gweithio ynglyn a darparu cysuron i'r milwyr Cymreig, dywedodd Mr. William Lewis, Llundain (Ysgrifenydd myg- edol y Gronfa Genedlaethol Gymreig) fod sir Gaernarfon yn falch ei bod wedi cael yr an- rhydedd o helpn Mr. Lloyd George i ddringo i'r safle anrhydeddus yr oedd vnddi, Er mai efe oedd Prif Weinidog Prydain Fawr, credai Mr. Lewis mai IMrs. Llovd George oedd gan yr hawl i fod yn "Brif Weinidog Cym- ru." Cymerai ddvddordeb neillduol vmhob achos oedd ei amcan i ddyrchafu buddianau Cymru. ac yr oedd yn cael llu o geisiadau o Gymru am ei help i wahanol achosion, ac vr oedd yn barod bob amser i wneyd ei goreu. MAeddygon lechyd. I Mewn cyfarfod o GydBwyllgor lechyd Sir Gaernarfon, ddydd Iau. o dan lywyddiaeth Dr. Parry, bu trafodaeth ar y trerniant new* ydd a gvnhvgid yncfiyn a d'yVdswyddau meddyg iechvd rhanbarth ocleddol v sir (Dr. Travis r. yr hwn sydd wedi rhoddi ei holl amser i wasanaethu v wlad. Anfonáa Dr. Parry-Edwards (Prif Feddyg lechyd v Sir) i ddwryd y gofynwyd iddo gan Dr. Travis i weithredu fel dirprwy iddo. ac yr oedd yn harod i gynorthwyo mewn nrhvw gynllun a. ddvgid ymlaen. Yr oedd Dr. Lloyd Owen, meddyg iechvd v rhanbartb d-ieheuol. yn bar- od i weithredu fel arolvgydd meddygol yr yegolion dros v rhanbarth hono. ond byddai raid iddo ef gael gwasanaeth clerc, a dhael ei dreuliai1 teithio. Telid 464p gan v Pwyllgor i Dr. Travis a'r cynhvgiad a wneid yn awr ydoedd fod 134p o gyflog Dr. Travis i'w dalu i Dr. Parry-Edwards. 100o i Dr. Lloyd Owen, ac 80p i fvned vt dain cyflog clerc, gan adael gweddill o 150p. Cadarnhawyd y trefniant, a phasiwyd i daln'r gwahaniaeth' o 64p rhwng ei gyflog yn y fvddin a'r cyflog a dderb"ai gan y sir i Dr. Travis.
BRWYDR NEWYDD FAWR,
BRWYDR NEWYDD FAWR, I SYMUD YMLAEX. 12.30 NOS SUL. Prydnawn dydd Sadwrn hysbysodd Syr Douglas Haig fod y Prydeinwyr wedi ymosod; ar linell amtyw fiiltyrcedd o hyd i'r gogledd o'r afon Scarpe. Er gwaethaf gwrthwynebiad penderlyaol y ^elyn, gwnaed cynyda sylweddol. Xid yw'r cadfridog yn dywedyd rhagor, and dywed gohebwyr fod y frwydr yn un o'r rhai mwyaf a ffyrnicaf a ymLaddwyd yn y .gorllewin hyd yn hyn. Y mae arnddifTynje- iydd y gelyn yn rhai ca.darn, ond symudodd ein milwyr ymlaen, cymerwyd amryw gardh- arorion a rhai pentrefi. Y ma7i llinell hon yn oll-bwysig i'r gelyn- ————
II MiETHIANT GWRTH-YMOS-ODIA'DAU.
I I MiETHIANT GWRTH-YMOS- ODIA'DAU. Brynhawn heddyw (:Su1) hysbyswyd o'r Pencadlvs Prydeinig fod v gelyn wedi gwneud gwrth-ymosodiad cryf ar ein saflei>edd new- yddion i'r gogledd o Arleux, ond torrwyd eu min gan din ein gynnau ni. Y mae r ym- ladd yn parhau i fyned ymlaen mewn amryw leoedd i'r gogledd-o'r Scarpe.
ILLWYDD Y -FFRANCOO._
LLWYDD Y FFRANCOO. Dywed yr adroddiad Ffrengig a ddaeth o Baris fod yr ymosocuadau a wnaed ganddynt i'r gogle-dd a'r de o Courcy wedi galluogi'r Ffrancod i eangu eu safleoedd. Cymerasant 150 o garcharorion. Yn Upper Alsace treidd- iodd v milwyr Ffrengig. mewn amryw leoodd, i ail linell y gelyn. Trodd brwydT gyda gren- ades yn ffafr y Ffrancod. Cvmerwyd 11a mawr o garcharoricn ganddynt. ————— A m ifc —
| ADRODDIAD GERMANAIDo I■
| ADRODDIAD GERMANAIDo ■ Dywedid mewn teligram diwifrau German- aid d fod brwydr fawr yn myned ymlaen yng nghvffiniau Arras, ac ychwanegid "diwedd- odd mewn buddugoliaeth fawr i ni ar y Pryd- edniaid. Ymwthiodd y Prydeiiniaid ymlaen i Arleux ac vn ymyl Gavrelle, a Roeux, lleoedd oedd wedi eu cymeryd genym ni fel safleoedd blaen. Mewn ymdrech law-yn-llaw trechwyd y gelyn. ac yn Somme gyrwyd h-wy ya oL"
PUM' PRIF WEINIDOG,
PUM' PRIF WEINIDOG, BARN MR. E. T. JOHN. "YMREOLAETH YR UXIG DDIOGElr WCH. Yr wythnos o'r blaen cylhoeddodd y "National Xewsv" papur wj-thnosol a gych.- wvnwvd rhvw dri mas yn ol.. erthygl yn rvmu fod "baich Prif Weinidg:a.eth Prydain yn rhy drwm i unrhyw un dyn ei gario, ac mai da fyddai gwneuthur trindod o Brif Weinidosion yn gydstad a'u gilydd —a r tri etholedig oedd y M"i Asquith. Lloyd Oeorge. a Winston Churchill. Gwahoddodd farn nifer o wleidyddwyr adnahvddus ar y cyn! hi n. Ymlith yr atebion a gyhoeddwyd vr w\thnos ddiweddaf, dyry y "-Nationat Xews" v lie blaemaf ac ajnlvcaf i Mr. E. T. John, vr Aelod dros Dwyrain Dinbvch. Yn ei atebiad dywed Mr. John fod v "Na.- tional Xews" yn cydnabod y gwirionedd syl- faenol nad oes ym Mhrydaiii Fawr heddyw yr un gwladweinydd sydd yn ddigon<u i alw-adan eithTiadol yr argvfwag hwn. tra y croesawai efe y tri a enwir gan y ^da-, tional Xews" i gymeryd lie y Cabinet o burnp sydd genym yr awrhon. nid yw yn tybio fod aidnoddau gwladweiniaeth Prydain mewn ar- weinwyr cyfadda.s wedi cael eu dihysbvddu ya v tri wyr hyn. Mae y "Xational Xews. ebe Mr. Jolm, wrth ddewis y tri Rhyddfrydwr enwog hyu "v'n dangos ed fod yn sylweddolibeth yw y wir sefvllfa. Mae y chw-yldroad yn Rwsia ac vmyriad vr America o blaid deHrydau ar- uche.1 yr Arlywydd Wilson, wedi _an.-ddyrch- afu vr ymgyrch cydgenedLaethol i'r safon iieh- el o vmdrech i sefydlu trefn. rhyddid, a diog- elwch cvd-genedlaethol a ysbrydolodd ajierch- iad lianesvddol Mr. Asquith yn Dublin." Deil Mr. John fod cyiansoddiad y Wein- ydduieth ddilan presenol ar linellau hollol garnsyTÚol. Ebe fe :— "GpilJ "ymddaxigos yn feiddcar, ona MamiAi vn hollol sicr mai yr hyn sydd yn angenrheid- iol yw nid Prif W einid();a.et,h cyíansa.wdè (fel ag yr awgrvmir gan v 'Xational News') ond Pump Prif Weinidog gwahanol. pob un yn ben ar ei Gabmet ei hun, a hwnw yn gyfnfoJ i'w Senedd ei hun. "Mae mawredd a. di-rvswch y gwaith 0 adrefniant vr Ymherodraeth, a drvmuniad pendant v Trefedigaethan i gael llais parhaol bellacli yn v gwaith o drefnn ac arolvgu bus- nes vr Ymerhodraeth. yn gwneud Cynghrair Ymherodrol a datblyciad cartrefol yn hanr- fodol a hyny vn cMioed." Awgryma Mr. John v dvlld cael pnm Sen- edrl, i bob Senedd ei Gabinet a i Brif Weinidog ei htm. Dywed y gallai Mr. Asquith fod vn Brif Weitiidoff v Senedd i in- erodrol; Mr. Lloyd George. feJ etifedd y fan- tell Ymerodrol vn Brif Weinidog Lloegr Mr. Redmon,d neu Arglwydd McDonnell yn Brif Weinidog y Werddon; Arglwydd Brvce yn BriJ Weinidoe yr Alban. ac Arglwydd Rhon- dda yn Brif Weinidog Cymru. "Er." ebe Mr. John, "dichon, wrth gwrs. v geill fod gan yr Alban a Chymru syniadan gwahanol ;¡,m bwy i'w cael fel arweinwyr oen- edlaethol iddynt
AT EIN GOHEBWYR.
AT EIN GOHEBWYR. YX EIX XESAF.—Oher\vydd prinder lie bu raid i ni adael allan ainrvw ysgriian, lia,-d oniaeth. a newydd'ion pwysig, ac vn ea plith "G>ngor Plwyf iJanfrothen, "Pwyll- I gor Apel Meirion," 'Cyngor PI wyf Llan- d.deini(}len. &c. PYTATWS (Dolwydd'elen).!—Ymddlengys y jwdiad ar y Pytatws yn y fTurf o lythyr yn ein rhifyn nesaf.
MAB MR BOWAR « AW AR GOLL
MAB MR BOWAR « AW AR GOLL I Cydymdeimlir yn fawr a. Mr. Bonar L.aw IfCanghellor y Trysorlys) .mab yr hwn sydd wedi ei glwyfo yn y brwydro yn Palestina. Hysbyslr ei fod ar goll. Ymnnodd ef a'i frawd a'r fyddin pan dorodd y rhyfel allan.