Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

19 articles on this Page

, CWKS Y RHYFEL.

News
Cite
Share

CWKS Y RHYFEL. ADC'LV v. I D YR WYTHNOS ¿rv.J"1i wytbn^ o r brwydr invy y vn -eitliwaltli fwy nag ar y dechreu y ina-e- Dywed y profiadol. sydd ynddi mai lion yw y, y Frwydr Boethaf. :• a vn-Jaddwyd hyd yn y rhytel otnaowy hwn-a milwyr Prydain, bechgyn Cymru, svdd yn y ffwrnais hOll. Da yw gwybod u hod vn gwneid e,, r.liai-i, mor dda, mor ddewr, moi" "benderfynol. Sytidod gwledydd y byd heddvw yw fod bec-hgyu Pry da in, becti- gyti oedd flwyddyn neu ddwy yn ol heb wel- ed bidog na gafael mewn reiffl erioed, gyn y siopau na arferent arf CTwaeth m Oil- Hath i fosur dehwddiau, bechgyn y chw are I a'r pwlJ glo iia arf ere nt arf amgen na chyn a morthwvl a "m-tu,dret" bechgyn y « feydd na freuddwydiasant am ergyd yn eu brwyJfod y bechgyn hedaychol di- brofiad hvn, dyn am ddyn yu unigol, neu vn gwmni am gwnui yn eu yn well milwyr na milwyr prMedig, dysgybledig Ger- mani ar eu goreu. Gvryddis erby.n hyn fod cati-od.i,u goreu holl G.rmam p-f.n wedi cael eu gyrn )-it awr i wrthse yll bechgyn dibrof- iad Pit da in. Ma« "crack corps" iiolli fydd- in Genuani. saith o'r adramian mwyaf en- wakt. chwarter miliwn o wyr nerthol ymffrosfc- la-rit eu bod oil yn "filwyr o'n niebyd," yr wythnos hon ar linell dim ond chwech neu wyth milltir o hyd yn wynetm y bechgya amhmfedig o'r wind lion—ac yn cae1 eu co- ganddynt. Yr oedd ninenb:rg, prif fMsl)'wyMY ge:yn. wedi rhoi gorchymyn cacth ?? oed y t?l'lwvi, 1 ] ldin, na.c ¡ gilio yn ol, ond y ???.. I hawb amddiffyn hyd' farw v He :1 osodwyd iddo. Yr wdd g?chymyr. mor ??..? i r ca?friduginn a.'r capt?inia'd. po ?" rhrw s.H? ? rhaid !i ad?uU. co?.ied ??ti. F?'v. os methai catrawd d? neu ?nm?!i ?Hp; y rhaid ?dw ar gatra? neu ?tr?u ?.ani oedd vn aros yn Ivylio 0*" ? ? 1 wrth- y.?sod. ac ?e,.niU v I? 0 ??chymy? nior ?eth <,ddiwrth Fag Ly\ydd German, a "Jiheuderiy niad di-ildio lein bechgyn dewr nin- au. rhwvdd ywdeall fu.d T;10 ofna^wy. Y Prydeinwyr yn beiiderlyriol yn ymosod ac vn mpnu enill: y German,iaid yn gyndyn yn eu gwi-thsafiad, ac yn mynim dal eu tir. Sid feliv fod yr alanas yn ofnadwy a che'a'ieddau r Germaniaid yn bentyrau aT ben eu gilydd ar y maes. ithai Enghreifftiau. I h'ta-Ml bod-dlooi ar ychydig engru'euiua^ allan o iawn o'r pethau hynod a chyrF- rous a <kligwyddodd yn y brwydi-o enbyd .1\\ 11. Tni yi- ncrld y brwydro- yn boeth ac yn galed ar hyd vr holl linell, yr oodd: yn boetl)- ■acli mewn ambfll i fan am fod y safle yn y lie hwiinw yn bwysicach. EgJurwyd eisoes k yn yr ysgrif.au hyn fod amboll i lecyn,—pe,n- t,l'd bychan, coedwig, bryn byclian, glan aion- ig, )Teu gain la. a—yn lnuifudol bwysig i'w gadw gan yr amddiffynwyr neai i'w ennill gan yr ymos'xlwyr. am fod ennill neu gadw hwnnw yn wlygu ennill neu gadw rlunibarth. hekueth o'v wlad o'r tu ol neu o'r ddeutu iddo. Lie fellv oedd pentref bychan Gavrelle. Enill- Wyd hwn gan y Prydeinwyr yn v bore. Owrthymosododd y Germaniaid gan ei enill yn ol cyn canol dydd. Yn gynnar y pryd- Hiawn adeiiiJlwyd ef dra.chefn gennym ni. Cyn nos gwaiacth y Germaniaid saith ymosodiad gwalianol i gwsio ennill y He drachefn—ond yn ofer. Yr oedd y Germaniaid pan yn ym- osod yn cael eu medi yn llythrennol fel y Wiedir yd adeg cynbiicaf. JVIewn rhannau eraill o,r, maes llitai tan- nav'r brwydro yn ol ac yn mlaerl hanner dws- in 0 weithiau dros yr un maes,—cae, neu- ys- tryd, neu fFordd fawr. Droion wedi cael eu gyrru. yn 01 o dir a enillwyd ganddynt ond n;u! ueddy nt yn ddigon cryf i'w ddal yngwvn- gwrLh-j liujsjdiad y gelyn, cafwyd fod ^mnioedd bychain o'n dynion. ni, weithiau banner dwsm, bryd arall ddwsin rueu ddan, o arall banner tsuit, ar gxill. Tybiai pawb tùd v rhai hyn wedi cael eu lladd neu eu cym- ryd yn garcharorion. Y gwir am da-nynt Oedd eu, bod yn y rhuthr cyntaf wedi medd- tarru, rhai o warchffosydd ac ysta.felloedd tan- ddaearol y gelvn. a thra yr oeddent yn yr ystafelloedd hynny ddarfod i'r golyn wneud gwrth-YIIlüsodiad gan yrru cyfiiitgorff em oat- fawd ni vn 0.1. a gada,ei y cwmni bychan yn y gwarchffosydd- ar ol, ac yn amgylchynedig gan y gelyn. Pan ahvodd y Germaniaid rnynt ildio, gwrtho<lasant wneud, ac yno ynghanol cannoedd o'r gelyn L'ii hamgylch- 4ellt ar bob llaw, ymkaddai'r dewrion Piyd- ■einig hyd' nes y d4ieth adgyfnerthion i allu- Ogi'r Prydeinwyr i ail-}*nio,sod ac ennill y lie drachefn—a chael eu cyfeillion yn rhydd o'r trap Gorfu i 1m cwmni, o banner cant, ai-os felly mewn coedwig fechan ynghanol byddin y Germaniaid am dridiiau a theirnos. heb ddim i'w fwyta na'i yfed ond ar a oedd ganddynt yn eu napsac. Tanbelenwyd v goedwig ga.n y -eivn, a chan ein mamelau ni. gan dybied ? n byddin n! mal yn nwylaw'r gc?yn yr oedd y gocdwig. Ond pan nl'wvd v gelyn yn 01,  godwig, ac y d?eth t?n byddm i ffdj ianu'r goedwig, cawsant yr LanrxT cant dewnon yno o).? T4 ,Iwl)  ?wyfcdLg. ac ar drengu o BvchNJ- ond (''lch 0 G ..ù ond c?ylel 0 Germamaid yn gnrw?dd yn feirw o ?ini ,7 1 i r g?dwig wedi caol eu saet-hn gan vr hanner cant. Ynghanol un o'r brwydrau poethion. He vr oedd dwy fataliwn o Brydeinwyr yn ymladd Ochr yn ochr. dyma swvdd-og mewn khaki yn fhoi gorcTiymyn i ni gilio yn 01. Tybiai pob Un o'r ddwy fa.taliwn ma.i swvddog yn y Hall °edd yn gorchvmyn ac nfyddihaPaflt. Ond ?dl cHIo vn 01 ca?wyj nad oedd, w un ?'dd? yn un o 'r ddwy fataliwn wedi rhoi ? fath ?rchvmyn. Yna a!vnosodwyd. ad- inwyd y ?e. 'ac esboniwyd v dh'g?wch. ??' I 'e'li?lwyd v Il e., ic esi),)n i\v.v1 ?(]yYr GeriTi4ini?i(l,l w?d! nccnu   ?rc?n'os tan JT oedc1 v Prydeinwyr wedi ^"Oesi. Yna. gwissrodd am dano dd'llad Ca-n- Prydeinitr a- laddwyd yn v frwvdr aeth y Oerma.n i fyny vngwisg capten Prv'r'einig, Sorchymynodd i'r ddwy fataliwn crilio vn 01 1 ahan* mae'r Frwydr mor I Gaied. Pa'h;i;n y mae'r frwydr mor gai ,;Hl Lr ffryt neu linell o chwech i ddeu- ddeg mittun-, tra holl linell y brwydro vn am 130 neu 150 milltir. Yr ateb vw fod y lie yn bwjsig, a'r ainser yn bwysig. Am y lit-, colyn, adran fawr 0 fyddin Ger- n;ar„i C golli hwn, peryglir yr holl lin- < am iijltiroedd lawei o bob tu. Egli ,i,wvd trlewn ysgrif ddiin-eddix beth yw "colyn" byddin. (wyr y Germaniaid vii, d-di fod y colyll yn c*el ei-ddryllio genym. Maont yn pai-otoi i eticilio i linell arall vn nes vn 01. Ond rhaid rae) ainser i encilio, eanys os gwneir yn frys- 109 ac ani'hefnus evil (Jermani ac enillwn nin- au garcharorion lawer ac ysba.il inawr. MaR r Selyn eisoes wedi colli yn a<ros i lianner can' 1,1 ii o garcharorion. Ond pe syrthiai'r "ool- Yn" cyn bo Germani yn barod i encilio. cyf- lifisid y carcharorion wrth y can' mil, a'r l!ndci.;>digion yn aneirif. elly ymdrech mawr Germani yw in cadw 1\¡ yn ol hyd nes y grIll hi glndo ei heiddo i'r iigs noddfa newydd sydd ganddi v tn ol 1 W" llinell bresenul. liiiu hyindi'ecli mawr lin.nau yw pwyso mor drwm ac ergydio mor Kaled ar y gelvil lies ei orfodi i l'oi ffordrl cvn bydd yntail yn barod i encilio yn drefnus. Mawrwaith ar y Mor. I Pan a llestr yn rhy ami i'r ffynon mae yn ^ra thebvg o gael ei dori. I'rof'Kld v (5er- ^aniaid yr wythmos ddiweddaf fod yr hen j1'1' yn wir. Dro ar ol tro maent wedi rhuthro "^iiga.u rhyfel cyflym allan yn sydyn yn y jios i ymosod ar ryw ran neu arall o lann;i,n ^!f>rvr-r, ac yna ffoi yn ol am eu heinioes cyn Y cafro ein llongau rhyfel ni gyfle i roi ergyd Yn ot. Ond tua chanol nos Wener yr wyth- )lns ddiweddaf, chwareuasaiiit y trie unwaith ormod. Daliwyd hwynt yn eu drygioni a thalosant yn ddrud am hyny. HvryKodd lv' cch o lonyan rhyfel y gelyn tua chan-ol, nos i ymosod ar Dover. Yr cedd dwy long I rhytel Brydeinig o gyfTelyb nuntioli i eiddo'r gdyn, yn digwydd bod ax wyliadwriaeth nos yn y Sianel y pryd. Ac er mai dwy ym- hen chwech oeddent, ni phetrusasant am fo- ment, ond gyrasant yn chwyrn a syth at y gelyn. Ffodd y rhai hyny, chwech ohonynt, o flaen y ddwy "ddialydd y gwaed." Saeth- wyd torpedo i ddwy o longau (jermani. Hyr- di^iwid un o'r ddwy long Brydeinig ei hunan i yst-lya un o longau'r gelyn, a bachwyd y ddwy wrth eu gilydd. Yna, cymerodd ymladdfa ofnadwy le, cledd ynghledd—yr ymladdfa gyntaf o'i, fath er ded-ireu y rhvfel. Canys y fagnel, ac nid v cledd, sydd wedi penderfynu pob bnvydr ar v mor cvn y frwydT. hon. Digwvddai fod llanc ieuanc o swyddog dwy ar b-I mtheg oed. y Midshipman Donald Gyles, wrth ei enw, ar fwrdd y Hong Brydeinig. Pan welodd v Germaniaid eu perygl, rhuthr- :1ant i fwrdd y llong Brydeinig gan obeithio ei chvmervd. Gyles ievwnc yn unig oedd yno ar y pryd t'w gwrths^'fyll. Taniodd arnynt, can eu herio ei hunan hyd nes v cafodd gym- orth. Yna. prwyd yr oil o'r ymosodwvr m'os y bwrdd i'r mor, oddigerth dau a gym- erent arnynt fod wedi cael en Uadd. ac a or- weddent megys yn farw ar y dec. Wedi i'r perygl fyned heibio rhoddodd y ddan e.u hun- ain i fyny yn garcharorion. Ond cafwyd yn y frwydr hon fod morwyr Germani, fel eu milwyr yn dSoddef oddiwrth bla heintus twyll a brad. Yr oedd un o long-au Germani wedi myned ar dan oddi- wrth shpil; v Prydeinwyr. Hwyliodd un o longau Prydain tuag ati gyda'r. amca.n o e»- tyn cvmorth i'r criw. Pa.n welodd y Ger- waniaid y Prydeinwyr yn agodhau dyrchaf- asant wa.edd, «o! achnbwch ni Achubwch ni Ond pan ddasth llong Prydain yn ddigon acos, taniodd y Germaniaid yn frad- wnis ami Yn v man s -t,-t,bodd llong Pryd- ,,t.l n torpedo ati gan dw-o llong y gelyn, a'i b-t-w i waelod y mor! Yn v frwydr hon rhwng chwech Hong Ger- mani a dwy long Brydeinig, suddwyd tair ac a.nafwvd un o chwech Hong y erelvn, gan brofi felly unwaith etc nad oes gyfTelyo i forwyr Prydain. Arwriaeth yr Awyr. I Ca-fwyd' hefyd yr wythnos ddiweddaf eng- hreifi^iau hi o arwriaeth dihafal awyrenwyr Prydain. Mewn dan ddiwrnod o frwydro uwch y cymylau yn Ffraine, dinsystriwyd dros hanner cant o awyrenan Germani, tra. na chollwyd ond wyth o eiddo Prydain. Ehed- at pin hawyrenwyr ni yn feiddgar y tu ol i Hnell byddin Germani, gan fwrw shels a bombs o'r awyr ar werpvll y gelyn ac achmi niwed, a difrod, a. cholled mawr. Disgynodd un horn o awyren lkydeinig ar beariant oedd yn llusgo cerbvdres hir o eiddo Germani. Chwythwyd v peiriant yn dda,nta,u, a, thaf- h-ç-vd v cerbvdau oil ar en hochrau. Y r OOdd tair o awyrenan Prydain yn ehed- ,*g uwch ben y mor pf?n welsant bump o long- a; rhyfeJ GmTnM? vn hwyMc g?r ghnnau Beteium. RhutJirodd lkmgau awyr Prydain i'r tle, gan diflti boms ar y Germaniaid. Ni- weidiwvd un o lontraiu rhyfel y gelyn m- aint fel mai gvdag anhawster v llwyddodd1 y Lfcill i'w t-hynnu i'r ha.rbwr. Ceisiodd awvr- enimit Germani ymyryd, onxi gvrvryd hwynt ar ffo yn fu-on gan awyrenwyr Prydain. Yng-wledydd y Beibl Eto. I Mae dyddordeb y rhyfel wedi lledu un. waith eto i Wledydd v Beibl, a digwyddiad- au pwysig yn cymeryd lie ym Mesopotamia <M yng "gwlad Canaan. Dvl?u'r neb a fvnn .:a 'I? yr hyn sy'n cymeryd lie y<M?, a'i ddyl- anwad a, gwrs y rhyfe!, astudio'r hajies gvda map da o Wiedydd y Beibl wrth law. Heb hyn.ny, gwag a diystyr fydd enwau y lleoedd a, nodir yn hanes y brwydr a'r symudiadau milwrol. AMARA, SAHARA, A SAMARIA. I Mae tri lie a enwir yn rhai o'r papurau I dyddiol ynglyn a hanes y symudiadau milwr- 01 yr wythnos ddiweddaf, a Philistiadd y wasg ISeisnig yn eu cymysgn, a chamgymaryd a ohamargraffu y naill am y Hall. Y tri lie hyn ydynt Amara, Samara., a Samaria. Mae y tri He hyn yn bod, ond ymheii ia.wn y naill oddi- wrth y lIall. Hysbyeodd un papur dyddiol enwog fod "Byddin Prydain wedi cymeryd .Samaria tra nad oedd y fyddin. a nodwyd o fewn ohwe chan.' millitir i'r Ile! Y ddinas a gymerwyd oedd Samara, ac nid Sainai-ia. Mae y blaenaf ym Mesopotamia, ar lan y Tigris, a'r ail fel y gwyr plant Y sgolion Sul Cymru, vrtg Ngwlad Canaan. 8aif Amara aT lan yr Afon Karka, lie y tiifa i'r Tigris ac o fewn rhyw haner can' milltir i "Sumn y Bmiinllys," lie y teyrn- rwsai Ahasferus ac Estherr, ac y bu Hainan, y Macedoniad yn gwneuthur brad yr Iuddew- oil caethgludedig. Mae Amara yn efti medd- iant ers misoedd maitih. A'r wythnos ddi- weddaf daeth gair fod tri o fechgyn ieuainc o Gymry o'r Deheudir (Pontardulais) wedi sefydlu achos crefyddtol yno. Dyna ha.nes bechgyn Cymru pa le byuag y preswj-liooit. Yno v canant gerdd yr Arglwydd mewn gwl-id ddveithr. Ac o fewn cyrraedd i'r man lie y galwodd Mordecai ac Esther ar "Dduw Abraham. Isaac, a Jacob" vn eu cyfyngder gynt. Y mae bechgyn Cymru yn galw hedd- v-iv, ar "Dduw a Thad em Harghvydd lesu Grist. Samara, vw'r ddinas a saif hanner y ffordd rhwng Bagdad a Mosul, ar lan vr Afon Tig- ris. Yno y bwriadai y Twrc wrthsefvll bydd- in Prydain ar ei thaith fuddugoliaethus tua Mosul. Ymestyna llinell byddin Prydain yma o larurau'r Euphrates, ar y gorllewin, dros y "W a,stadedd, ac Aion Tigi'is i fyny ymhell i bn ymerodmeth Assyria, gaji ffurfio rrulth o hanner cylch, neu gryman enfawr, vr hwn wrth symud tuag ymlaen a feda fyddin Twrci a geisia ei wrthgefyll. Samara y w'i- dref bwysicaf rhwng Bagdad n Mosul, ac o'i cholli tejmLa'r Twrc yn ddir- fawr vn yr amser a ddaw. Ceir yn helaeth- ach ar hyn mewn ysgrif ddyfodol. Brwydr Gaza. I Rhwng 600 a 700 milltir o Samara, lie yr enillwld y Piyd^nwyr fuddugoliaetih ar y Twrc yr wythnos ddiweddaf, y mae brwydr arall yn cael ei hymladd tra yr wyf yn ys- gritennu hyn—-sul frwydr Gaza. o Ym mrwydr gyntat Gaza, a ymladdwyd ychydig wythnosaAt yn oJ. er ini enill budd- ugoJia«bh a.r y Twrc, mothasom gymeryd y dd,inas,-a hyny yn bennwi o herwydd y niwl tew a ddaeth dros laefi y frwydr i ddyrysu ein cynllunuu. Mae v Dythyrau a ddai-byniwyd oddiwrth fechgyn Cymru chwareua&ant ran mor ddewr yn y frwydr lionno, yn ddyddorol droi; ben. Gwelsant, galedi mawr, a ehyf- lawnac-ant, yno orchestion fydd yn giod iddynt byth. had yn y eyfintsea- cafodd y Twrc ham- ddt-ii i godi amddiffynfeydd newydd ar linell sy n ymestvn o G^iza hvd yn Beersheba, ;tc felly yn ein can allan o wvistadedd enwog Es- I di'a-elon. Ar y llinell horuio yr ymleddir o boaibl y frwydr fwyaf a welwyd yng N'gwlad {.lnaaii ers canrifccdd lawer. Anfantais Byddin Prydain. I us Miry en u- cto ax y uVIap, gwelir: 1) Foci baza ar lan Mor v Oanoldir. (2) Foci v rheilffordd o Ga,er Cvstenyn. i Bagdad yn rhedeg yn agos i Forgainc Alex- andretta (yr hen Alexandria). Pt v deuai ilynge.s Prydain i ymosod ar Gaza o'r mor. arbedai lawer o ymladd ac o galedi i fyddin Prydain yng Ngwlad Canaan. Pe y glaniesid byddin gymharol fechaai yn A!exandrett<a. gallasai gydag ychydig ym- drech feddumu rheifflordd y Twrc gorI la w yno. a thrwy 'hyny osod hoU fyddin y gelyn rhwng Mor y Canoldir a Bagdad mewn en- bydnydd mawr, a thrwy hynny leihau yn d<iirfawr -,vaith a ph(-rygl,n e i n bydd?n ni ?Tn ddirfawr waith a phoryghjn ein. byddm ni ym Pahum ynte, na wneir hyn? Pah am na, roddir cymorth o'r mor i fyddin Prydain yng Ngwlad Canaan ac ym Mesopotamia? Dyw- edir mai prinder llongau o'n tu ni, ac amledd yuddlongau, y golyn; sydd yn cyfrif am hyn.

0 DDYDD 1 DDYDD. J

CYNGOR DOSBARTH I DEUDRAETH.

-I SUT I LADD TYKCHOD J -Î

[No title]

YR EGLWYS YNG NGHYMRU. !

EGLWYSI RHYDDION.

Cofeb Dewrion Cogledd Cymru…

) AHAETH MR. LLOYD GEORGE.

CYNGOR TREF PWLL- \ HELI.…

Advertising

HYN A'R 1.1,ALL. I

BRWYDR NEWYDD FAWR,

II MiETHIANT GWRTH-YMOS-ODIA'DAU.

ILLWYDD Y -FFRANCOO._

| ADRODDIAD GERMANAIDo I■

PUM' PRIF WEINIDOG,

AT EIN GOHEBWYR.

MAB MR BOWAR « AW AR GOLL