Y Genedl

CWRS Y RHYFEL 1 ADOLYOTAD. YR WYTHNOS I Bvdd Pasg 1917 mor enwog ac rnor'hynod j-n hanes rhyddid ag ydoedd y Pasg cyntaf yng ngwlad yr Aifft. Dynodi agor drws rhyddid i un genedl fechan yn unig a wnaeth y Pasg cyntaf yn nhir yr Aifft; dynodi agor tlrws Rhyddid GwerinByd _II ,Cyfa.ll a wna Pasg 1917. Aid oes ystyr aht.11 lift hwn i'w roi ar fynegia,dau pend.1dlt yr Arlywydd Wilson yn ei araeth fawr i Gyd- 4 vr Ameilica ddydd Mawrth cyn v Oroglitih, yn yr hon y galwodd ar l r Unol Dalaethaa i ymwregysu. i ymarfogi, ne i ymfyddino i ryhl yn erbyn Germani. Coii, vii yr araeth orchestol hon. eyltaen Siarter hynliaeth drwy'r byd yn gytIminol. Cpl- hvvysa v cyhuddiadau mwyai omadwy a ddvgwvd erioed ar ran gwenn yn erbyn ai- bv^igakh, ar ran bawhan dyn yn erbyn yormes teyrn, ar ran lawnder yn erbyn tftus v cledd. Amhosibl yw darllen yr araeth v c l ed,cl. banesyddol hon heb deimlo ein bod yn clywed line dryllio cadwynau—yn gydgymysg & ,hrm1 marwolaeth unbenigaeth pa un bynag ai eiddo teyrn, ai llys, ai dosbarth, ai cledd y bo- paham yr Ymunodd America I Wele rai o brif bwyntiaa yr araeth fyUI- gufuuiwy hon sydd yn gosod allan America yn glir, ac yn dangos paham y dad- I wedniodd yr America y cledd o'r diwedd i ymladd ochr yn ochr a ni. 1. Am naa gellir ymddiried yngair y I Caisar. "Taflodd i bedwar gwynt y neioedd hob pa.rch i'r cyd-ddealltwriaeth sydd yn sylfaen i gyd-gymdeithas cenhedloedd n'u f Germani. 2 Am "Touionderau "Ilinvstriodd yn benrhydd fywydau pobl ddi- mwed,, yn wyr, gwragedd, a phlant, na c-hym- wvwant ran o gwbl yn y rhyfel, ond a oedd yrt dilyn eu galwwhgaethau arferol, cy I reun-( ion, a heddiychol." 3. Am fod y Cai-ciax yn herio dynonaeth yn j ov' yffredLnol. "Ni wnaeth wahaniaeth rhwng n<ull wlad n?'r Hall (vn ymgyrch ei sudd- ongau). Her"'d ddynohaeth yn gyffred- inol. 4. Am oi fod yn ha,wli" bod yn ddddf- | wddwr i bawb. "I amddiffyn ein heiddo .')Tt hunain ar y mor gosodwyd geriv-rn wylwvt- <1I"Íog ar ein lloncau masnach. Hysbysodd i Germ aid v cyfrifai poh gwr arfyg fel y tu a Han i'r gyfraith ac yn agored i gae-I (Yii saethn nen eu crogi fel mor-ladron. Md oes •n«T,uh ddewis i ni. galJwn di-oedio Ilwybr ymddarostyngiad i Germani." I 5 R,haid amddiffyn ,iawnder. "Ein ham- j! t'an yw amddiffyn eg'.vyddorion heddweh tt uiwjid«r vm mywyd y byd, yn erbyn gnu anbenaef.^ol hunan-lesnl ae i sefvdln, ym- J blith cenhedloedd rhvdd a hunan-lywodraeth • t »1. drwy'r byd, y fath gydcrord mewn bvrriad t a gweithred, ag a sicrha n hpi allan fod yr eo-wyddorion hyn yn cael en parchu drwy'r j byd.. 6. Nid ydym yn cweryla a Gwerin ?t?r m;mi "Ni chwm-yla?om a gwcnn GeTmani; md oes gennym tuagat W?n Oe?M ?m- l?u Jngen ? chydy?d?mJad ??_y?? I ?a.rwch. Nid &r gymh?ha? y Werin, TM ( 1-hrwy wybod M?no? t'r bnb? na t-h-y M caniatad. yr !?eth Llyw?dra?t? Germani i rYf'I' ?! Pend?rfynwvd ar v rhvM. feI yn yr -s- j ..dd tywyll gynt. er budd dosparth aeh< ) ovisiol a fynnent ddefnyddio gwerin gwlad j fel o^ervnau er cyrraedd a.mca.m? yr un- "eunaet.h. ?na?? ? ??? ?osod ymddiried mewn un- ] benigaeth,—"Ni ellir byth ryrrnal cydgord j hptMwch ond t,mv gvdundeb cenhedloedd er 11 i Ni eVir yiTiddiried y ceidw unrhyw Lywodraeth unbenaethol ei gair Cenhedloedd rhydd yn umig eill barcfiu eri banrhydedd, gaii osod lies dynoliaeth yn gyff- redinol o lfaen'eu lies cul personal eu hunain.' 8. Am ha.d Germani yn America. "Cyn de,chreu V rhyfel ryflogodd Germani yspiwyr j (Lrwy yr oll o'r Unol Daleit.hiau, gan filwrio I dhonynt yn ddirgel yn erbyn heddweh a bnddianan y wlad v cymerasant arnynt fod I yn gyfeil1gar a hi-_ ?' 9. Am y r'hmd amddiH'yn rhydid dyn. "Yr vdvni yn vmladd yn awr dros heddwch < y byd dros ryddliad v' rptih?noedd. ie p?M i ?ennani ei hun, droa ryddid a haw?   in pob gwlad, bychan a mawr. RhMd prwn-^ ?nd y byd yn He dio?] i'r werin. Rhd p!ajtnu ?edd;?ch y byd ar sv?faem Rhyddid Gw?idyddol." Mae gwareiddiad ei hun yn y fantol. Ond mae la^vnder yn werthfawr- oeach na hyd yn oed Heddwch. Ymladdwn felly droe y pethau agosaf i'n calon dros }¡awhall r werin. dros hawl y bnbl i gael nail! yn eu Hywodraeih drns hawliau a rtiyddid cenhedloedd bycbain; drns osod iawnder i deymasu vn a thros y byd drwv sicrhau y wvdwrd rhwng Cenhedloedd Rhydd ag (idiis, heddweh a 'dio^elwch i bawb. ac a wna'r Lbyd ei hun yn Rhvdd .« 1. "R '{"j. Onid o?s yn Y ??aawn ia?r n?r «> "• ■■ iad gweithredol o addewid yr Hwn a ddMt.,?— j "I bregethu i'r tlodion. i iachau y dryH- iedig o galon. i bregethu gonyngdod i'r caethion, a chaffaeliad golwg i'r deillion; i ollwng y rhai ysig mewn rhydd-deb. i bre. j gethu blwyddyn gymeradwy yr Arglwydd." Yr oedd llawer yn y wlad hon yn ofni fod v rhvfel, fel yr elai ymla-en, wedi darostwng j ilawer ar y safon uchel a osodasom fel gwlad <i'n blaen pan y cyfrvncrasom ni ar ran Bel- j ginm fechan. Ymddanghosaj i lawer fod y rhvfel mewn perygl o newrl ei nod a. i amea,n cyntefig. a bod yspryd gormes a inilitari-,A.,t,h -yT hwn yr aethom allan ddwy flytiedd a ner vn ol i'w ladd, vn bvgv th meddlallnu em gwlad ni, ein bod fel pe yn tueddu ohonrmi j i alw ar Beelzebab, pennaeth y cvthreunaia, i'n cynorthwyo ni i fwrw yr yspryd atuui allan o eraill. Ond vnghanol yr ofnau hyn wele'f America- vn rhoddi bloedd udsorn arian i adgoffa'r byd o wir nod. ac amcan, ac unig gyfiawnhad y "rfiyfel ofnadwy hwn, gan ddyrchafu baner ?hyddid a hn'Y?" ?" <'r;n unwa.ith eto yn %ni- !wg yngwydd cy?'nty?- Awgrymodd 'fro E. T. John, A.S., rai mis- riedd yn ol, tnai dylanw* Czar Rwsia ar lywfKlraetli Prvdain a Ffrainc. oedd wedl v-adw C-onstantine ar nrsedd Groeg. a'i gadw ihag y rt°sP a hReddqi ei frad i'n herbyn. I 3ryd liwni?, ?6n, aNi g Gwawdid Mr. John y pryd hwnw am awg- rvmu y fath beth. Rrnyn heddyw mae yr hvn a ddywed^dd efe wedi cael i wirpddu. W, edi'r chwvlJroad vn Rwsia cafwyd Gor^af Diwefr vmha'n= y vn eltido ce,it- fKlwriaethan beunv^i l y'hwng LlVs German, .,i. Llys Rwsia-y ddwv TTnbeniiieth fwylif. a mwvaf vorthrvniis. efli,i. vii v S?r yw fod dior.eddM y Isar diddyn,- iad yr t??enn?? vp.<. n ?ydhad ??iR L?-odra?, wedi .v?-?! nn n'r rhwystrau 'pemw.f oedd yn fTo.r.1 ir ?pric& 1 ddod aJl- -an o'n hooh/ ni vn v rhv!el. Yn v cv??nd hwn "? ??n o ? r fy??? ?.d?<fa. dcht.fno i?rv?- vn vr vM?-it? n;>n Vl'y "GenMD." v?vd? ?'m=("' vn 01 y giiii- (IBid prvsaro diwedd v horiqd gwawr heddweh. no yr hv*hv^ v hvd na fynnem wnend heddweh byf.h n'- C->nr ond y gwn- aem beddwch a Gworin Germani hryd y myn- nent. Mae hvnv erbvn hv vn rl,.in hanfodoi o getnadwri mawr Arly^-d-l vr rr>erica i'r byd. Mae rhai o weinid^jrv^n C?^'net newydd Rwsia, vr wythnos d 'i—wedi hysnvsia yn vmarferol yr un peth i werin Germani. P a f o d d y L-,tl I I ein cynorthwyo Cwestiwn a ofynnir vu yw Pa fodd y can America e;n T%Iie yn fhv bell, meddir, i a.ll', rvq.V,t rha.n yn y hrwydro ar y tir. a Germani yn llechu vn ei nl11)"flôl.[,1 TaHref fel r.ad eves walitb i T ynge? y Mae y Bawl "v'? ?'??'? ?7?1 yn ?nghono 'Tc't?i:)? hati??? -rhi 't y Dvma yn fyr r?i o'r m?rLm vn y rhai y bwdnda, Amcricn f? <r"'? bwyo. r 1. Mewn Arian. DisgwyHr y pleidleisia Benedd America yr wythuoa hon chwe chaji' miJiwn o bunnau at dreulia.u y rhyfel. Hyd yma nyni sydd wedi dwyn y rhan fwyaf o faich cost y rhyfel, gan fenthvcio i Ffrainc a Rwsia Mian i gyfarfod a'u rhaidiau hwynt. Lhw ysgwydd Jonathan bellach o dan ran o'r baieh hwn. Cyfrifir yr ysgafnha ein beich- ta.1I ni tua dwy fiiiwn o bunnau y dydd. Mewn Llongau Maanach. Un o ang- henion ntwyaf y dydd yn awr yw llongau miwrach i gludo bwyd a rheidiu eraill byw- yd i ni. Mae cynfer o'n llongau masnach ni iiidll ai wedi cael eu suddo gan srdd-longau y g*ely'b neu wedi cael eu cymeryd i wasan- aiKwth u i reidiau'r fyddin, fel y mae prinder llotigau i gludo rheidiau bywyd yma.. Nid pi'inder nwyd-dau, ond prinder Uongan i'w cludo, sy'n cyfrif am gost ache! ilawer o beth- au yn v wlad yma heddyw. Gwna An?enoa r:w y o ? r diffyg i fyny. Ma? yn ei phort.hladd? o?dd heddyw nifer o longau maBnach Germani yn gftrwedd yn segur oddiar ddechreu y rhy- fel, pan 'echasant yno yn hytrach na wyn- ebu peryglon y fordaith adref. Geill y rhai hyn glado chwe chan' mil o dunelli ar un- waith. Cyrne>rir meddianfc ohonynt yn awr gan Lywodraeth America, a defnyddiir hwynt at wtieud diffyg Prydain a Ffrainc i fyny. 3. Mown hela'r sudd-longau. Sudd-Lomg- an yw ein perygl IUwyaf ar hyn o bryd. Geill I America, roi cvrnorth gwerthfawr i ni i'w da! neu eu dinystrio. Uwriada Americ.a os- od "200 o longau rhyfel bychahi, cyflym, ax waith yn ddioed. i erlid a dinystrio v mor lofruddion. hyn. Cvfrifir mae tua 15 i 18 milltir yr awr y medr sudd-longau Germani de.ithio ar wyneb y dwfr, a thau haner hytay pan o dan y dwfr. Mae v llongau a nodwyd sydd gan America yn gallu teithio 35 milltir yr awr. Gvda'r 200 Hong hyn ar y mor. a phob un yn meddu peiriant pellebru diwifr- au, geill llong masnach, pan ymosodir arni 'tn sudd-long y gelyn, bellebru am help—a ohyn pen awr gall Hong fod 30 miHtir oddi- yno, ddod yno i'w chynorthwyo. 4. Mewn Milwyr. Er cymaint Bed y Wer- ydd, bwriada'r America ddanfon byddin gref i Ewrop i ymLadd ochr yn ochr a m. Mae y I (Ipi-A.rly-wydd Roosevelt wedi cynyg codi ac a,rwain Byddin Gyntaf o gan' mil. Mae yr Arlywydd wedi danfon gaJwad allan am bum can' mil yn awr, ac am ddwy filiwn arall i'w I oaclyn. ft. Mewn dylanwad ar Werin Germani: Os 088 obaith chwyldroad byth yn Germani bydd gwaith Gweriniaeth Fawr America yn yiritim) a ni, a mynegiad pendant yr Arlyw- ydd foJ teimlad yr America yn gyfeillgar at Werin Germani er yn elynol i'r Awdurdodau Unbenaethol, yn rhwym o gario dylanwad mawr yn Germani ei hun, ac o bosibl brysuro cwymp y Caisar a'i Junkeriaid militaraidd gonnesol. 6. Am y rhesymau uchod gellir disgwyl i I gyfiyngiad yr America bryeuro diwedd y Aiyfol. Ar yr un I)i-y&nme America, gan sylwedd- oli cvndynrwydd a galiu v gelyn, yn parotoi* am Oair Blynedd eto o Ryfel Cynortltwya hyn ami un o honom vn y wlad i sylweddoli yn well nag o'r blaen anferth- rwydd y gwaith sydd o'n blaen cyn y dygir pen y CaisaT -:t'i filitarwyr i'r llwch. ac y rhyddilieir gwarin Germani oddiwrth iau caothiwed unbenigaeth y Caisar a'i uchelwyr. Yr wytlinos ddiweddaf hysbysodd y Ma.es- lywydd Syr Wm. Roberston fod ga.n Ger- mani eleni filiwm yn fwy o filwyr ar y maes nag oedd ganddi y llynedd. Nerth Grennani, er hynny, yw ei stidd-long- au. Dyma'r arf mwyaf marwol a ddyfeisiodd hyd yn hyn. Gwendid Germani yw prinder rheddiau byw vil o bob math. Ein Nerth aln Gwendid ft Ein Nerth a'n Cwendid N, N'erth Prydain yw ei IJynges. Hon, ac nid y fyddin Vtr clewied honmo, sydd yn riiwymo Satan Germani mewn cadwynau. Ein gwendid ni yw Slilitariaeth yr awd- urdodau a fynnant wnelid, oilun o'r fyddin, a gym pawb drwy'r tan yn aberth i'r Moloch hwn. Geilw'r Swyddfa Rhyfel yn awr am 500,000 arall o ddynion i'r Fyddin—er gwy- bod obonynt fod newyn yn bygwth am na.d oes ddynion i tveithio ar y tir, ac nad oes .-xiigi,u genym i gludo bwyd. Ped enillai byddin Pi-ydain y fuddugoliaeth fwyaf ar y gelyn. ar faes y gwaed yn Ffrainc, pe y gyrrai y Germaniaid oil yn ol dros y Rlhein i Germani. a phe, tra yn gwneud hyny y metbem ni yn y wlad hon gyflenwi'r fyddin, a'i boll reidiau oherwydd prinder gweithwvr vma, byddai Germani yn goncwer- wr yn y rhyfel er colli ohoni'r dydd yn y frwydr fawr. Nid yw milwr heb arfaxi, nid yw m heb bowdwr, nid yw gweithiwr heb fwyd, o uemawr werth i wynebu gelyn fel Germani. Cvdolyga pawb y rhaid i ni drechu y gelyn ■ -],•i fyned o clan ei draed. Ond y ffordd si era f i fyned o dart draed v gelyn yw aberthu ohonom bopeth arall,—gweithwyr i ddatpani bwyd. i wneud magnelau a ehels, i wneud a thrwsio llongau, i ddarparu v cant ag un pethau rheidiol eraill'—a hyny er mwyn chwyddo maintioli ein Byddin a dim ond hyny. Os oes perygl i Brydain, dyna ydyw. Y Brwydro yn Ffrainc __I I Parhau i fyned rhagom o ddydd i ddydd I yr ydym ni a'r Ffrancod. a pharhau i gilio ) yn 01 y mae y Germaniaid. Ac eto, mae cyfrtowidiad mawr ac amlwg wedi cymeryd lie I yn enill a natur v brwydro. Pall eneiliodd y gelyn ychydig amser yn ol, er mai encilio o raid ac o'i anfodd a wnaeth, eto i gyd eneiliodd yn ol cynllun a baratoesal ymlaen Haw. Cludodd ei fagnelau mawr a'i gyfparpar trwm ymaith cyn y medrem ddod ar ei warthaf. Dinvstriai 00- peth na. fedrai gitido ymaith. Symudodd corfT ei fyddin ymaith yn ddistaw a llech- wraidd tua'r safleoedd newydd a baratoisai iddynt, g-,In adael ol-fyddin yn unig i ym- ladd 'goreu y medrent er ein rhwystro ymlaen. Ond erbyn hyn maR'Y' oil wedi newid. Wedi cyrraedd ohono y safleoedd y bwrli. d-i,gai efe eu dal, ac a baratoisid ganddo ymlaen llaw, safodd yno i'w hamddiffyn. Pan gyrhaedd- k-xld eiii blaen-fyddin yno cawsanit v velvil yno vn ei hon nerth—ond heb fod yn hallol barod. Ar waethaf yr anhawsterau a roisai efe n.r pin ffordd drwy ddifetha y ffyrdd a'r rheilffyrdd, chwythir y pontydd oil i fyny, a'r cyffelyb, llwyddodd ein peirianwyr ni i iMigyweirio vr oil mor gyflym fel v galluog- wyd ein gwyr ni i gadw yn dynn wrth sodlau y gelyn, ac hyd yn oed i ddwvn y magnelau mawr i'r ffrynt eyn bod y Germaniaid yn barod l n gwrthsefyi!. I iY eanlyniad yw ein bod eisoes wedi medd- j ianu pentrefi, a choedwigoe dd. ac ucheldir- oedd, y rhai y bwriadasai v Germaniaid i'w dal hvd yr eithaf yn ein herbyn. Fel y mae y garret glo ynsrhanol bw- nweh I)flll ffenestr, neu ddrws, nen bont, vn dal yr boll fwa, yn gadarn. ceir ambell i dre-f neu sa-fle yn llinell byddin yn faen clo ar yr hwn vr ymddibyima diogelwch yr oil. Os tynmr ymaith v maen clo. bydd yr oil mewn perygl (I syrtbio. Maen clo felly yn llinell Germani yn Ffrainc yw dinas St. Quentin. Mae'r I Ffrancod i'r deheu a ninnau i'r gogledd ym- ron amgvlchu'r ddinas, a,'r Germaniaid yn na.ra.toi I ffni. Dichon y bydd yn ein dwvlaw cvn yr ymddengys yr ysgrif bon yn y "Gen- edt." Manylir yn llawnach ar ganlyniadau hyn yr wythnos nesaf. i I Y Brwydro yn ASi I- I HwMh? hefyd vw Y MUe Mwrc? yn Asia, yn Mesopotamia a<" v?<! Ngwlad Can?n. Yn yn Ic'?,ln au hwynebau tua yr olif nito ein bech ei m?d?TM cyn i hir Ym Mooopotamia mae blacn-fyddm Rwsia ?'n b?M-n?vddiTi ni. v nai11 vn tetth?o o'r gogledd a'r HaH o'r de, erbyn hyn ymron yncrolwg eu gilydd-Gc fellv yn can y ffordd ar hyd vr hon v rhaid i fvddin Twrci oedd vn Persia, encilio. Mae y fyddin honno felly vn Ava thebyg o gael ei dal yn y trap. »

j AMERICA A'R RHYFEL MWYAFRIF LLETHOL 0 BLAID. MEDDIANU OLLOMiAU GERMAiXAlUD. j LLONGAU ACYER AINFERTH. < Y mae'r Taiaethau Unedig mewn rhyfel ar t  hyn o bryd a Germani. j Ddydd Gwener, arwyddodd yr Arlywydd I Wilson benderfyniad rhyfel a basiwyd gan y I Senedd a Thy'r Cynrychiolwyr, gyda mwyaf- rif llethol. Yi- oedd pleidleisiau y ddau dy fel y canlyn Y SENEDD. Dros RyieI. 82 I Yn erbyu 6 ) TY'R CYNRYCHIOLWYR. ,Dros Ryfel 373 ? -.Yn erbyn  50 Mabwy?adwyd mesurau buan er mwyn 1 rhoddi r datgmuad mewn grym. Y mae'r hoB longau Germanaidd oedd yn y porthladd- oedd Amerte?nfudd—91 mewn nifer-wedi eu ircddiirru. Cynnygiwyd gwelliant yn y Ty, yr hwn a gynhwysai nad oedd milwyr i gael eu hanfon i Ewrop ond drwy gymeradwyaeth y Gyngres, ond gwrthodwyd ef. Gwnaed cais yn y Gyngres am 3,400 o filiyn- au o ddoleri (CSO^OO.OO^Jp.) ar gyfer v fyddin a'r Ilynges, gan yr Adranau Gweithredol. O'r wm hwn gofynir am 586,OOO,OOOp. ar gyfer y f) ddin.

Y BRWYDRO YN RWSIA | BUDDUGOLIAETHAU GERMANAIDD I DÐNG MIL 0 GARCHARORION. I Y ma.e'l' Rwsiaid yn Toboly ac ar y Stok- hod. EbrílI 3, wedi colli 130 o swyddogion, a 9,500 o filwyr, yn ychwanegol at hyn y maent wedi cymeryd 15 o ynau a chad-ddarpariadau Hawlia'r Tywvsog Leopold Bavaria, fod yr holl fuddugoliaethau uchod wedi eu cael ya ystod enciliad y Rwsiaid o'u safleoedd ar Ian au dwyreiniol y Stockhod-safleoodd a enill wyd ar ol aberth mawr yng NgorfTenaf di- weddaf. Nid yw'r Pencadlys Rwsiaidd, er nad ydynt yn eu hadroddiadau yn cyfeirio at y ffigyrau. yn cuddio difrifwch y colledion. ond ofnir fod y ffigyrau uchod o eiddo Prince Leopold wedi eu gor-wneud. Hysbysir o Rwsia fod brwydro ffvrnig yn myned ymlaen yn Galicia. Gwnaeth y gelyn chwech o ymosodiadau ar Tchepele ar cyffin- iau, a'i fod drwy ei ymdrech olaf wedi llwyddo i fyned i mewn i warchffosydd y Rwsiaid, ond curwyd y gelyh yn ol drwy wrth-ymosodiad. Y FASNACH FEDDWOL. DIRPRWYAETHAU GYDA'R PRIP I ? WEINIDOG. I CYDYMDEIMLAD Y GWEITHWYR. I Ddydd Iau, derbyniodd y Prif Weinidog. yn 10, Downing Street, ddirprwyaethau droa Iwyr-waharddiad, a phryniant y fasnach fedd- wol Gwnaed areithiau yn ffafr gwaharddiad gan Mr. Leif Jones, A.S., a'r Parch. Stuart Holden. Siaradodd Syr Thomas Whittaker, A.S., yn ffafr pryniant, a. rhoddodd aelodau ereill o'r ddirprwyaeth ddeisebau yn ffafr y polisi. Wrth gyflwyno deiseb dros y Cyngor Llaf- ur a swyddogion Undeb Llafur, amheuodd Mr Ben Turner, ysgrifenydd Cynghorau Mas- nachol Cyngrair Swydd Efrog. y gosodiad a wnaed gan Mr. Leif Jones, fod y gweithwyr yn derbyn gwaharddiad. IDywedodd y Prif Weinidog mai'r bobl yn unig yw'r unig allu a all ddwyn oddiamgylch fMur diwygiadol mawr, a bydd unrhyw un a l':wa'r hobi yn gyncrhorwr dirwestol gwael, a gall arwain i drychineb o safbwynt budd neu les cenedlaethol. Os na wneir rhywbeth ar hyn o bryd i gael rheolaeth llwyr a hollol ar y fasnach, ofnai. pan ddatgorfforir y fyddin. y bydd galw cryf am roddi'r fasnach yn ol yn ymarferol yn v fan lie y bu. Byddai hyn- yna yn drychineb cenedlaethol. Yr oedd arm ef yn bersonnl eisiau gweled llaw gref y Wiadwriieth yno vn lle'r budd mawr nerthol oedd eisoe-s wedi eu curo yn y gorffenol. Er mwyn eniU." meddai ymhellach, rhaid i chwi ,iely dosbarth gweithiol gyda cliwi. Yr oeddvnt. wedi clywed am fygyth- ion yn ystod v dvdd. Nid oedd ef erioed wedi arfer rhoddi ffordd i fysrythion. Byddai i'r Ll^vodra^t'n bwyso'r cwestiwn ar ei deilyng- dod; a chyfrif v anlluoedd. Byddai'n ffolineb ar ran unrhyw Brif Weinidog i geisio cario drwodd ar hyn o bryd unrhyw fesur os na fyddai cyd-syniad lied gvffredinol o'r tu ol iddo. Byddai'n waHgofrwydd ar unrhyw Brif Weinidoe:, tra vnghanol rhyfel, i gyf- I yno cynhvcriad a fvddai'n ymarferol yn her i undebau llafur yn v wlad. Ei hunan. rhaid oedd iddo ystyried y cwestiwn o bob saf- bwynt. Yr oedd yn navhau i wneud hvnnv, a gwnai gyda phob difrifwch a chywirdeb.

YSTORTO BWYD. I TELERAU'R, AROHEB NEWYDD. I YMWIELIAD A THAI. Drwy Archeb Ystorio Bwyd, 1917, a gy- hoeddwyd gan Reolwr y Bwyd, y mae'n an- iigliyfi-eithiol i unrhyw berson i ystorio bwyd yn y fath gyflenwad ag y bydd y swm fydd yn ei feddiant neu o dan ei reolaeth uwchlaw yr hyn fydd yn angenrheidiol ar gyfer galwart gyffredin yn y ty neu yn y sclydliid. Y mae'n drosodd hefyd i fasnachwyr werthu nwyddau os y bydd ganddynt reswm dros gredu fod y swm a ganiateir i'r prynwr YJ myned dros y swm canintaol. Y mae'r arch- eb yn cau allan fwydydd a ddelir gan bryn- wyr, masnachwyr, a gwneuthurwyr, ac hefyd nwyddau a wneir adref. a'r nwyddau ilng-n, rheidiol s y'n rhesymol ar gyfer v gofynion. Y m;,te'r hawl i fyned i mewn i dai, masnach- dai. &c., yn cael ei gyfyngu yn y fath fodd fe* na chaiff neb fvned i'r cyfryw nnd y rhai ag y rhoddir awdurdod ysgrifenedig iddynt gan Reolwr y Bwyd.

GWA S A NAETH Y MFTUilKD I 35,000 WEDI YMRESTRU. Dywed Mr. S. Wal"h fod 35,000 o ferched wedl ymuno & ChorfHu y Merched, mewn at- ebiad i apel y Swvddfa Ryfel _i fyned i'r gwledvdd tramor-Ile y mae eisiau 5,500 ar hyn o bryd—gvnted ag v gallant wneud trefn- i.idau. Hyd yn hvn nid oes ond 146 o feroh- ed wedi cael eu penodi. Hyd Ebrill 3. v nine 2,473 o ffurf-leni ym- i,cstru ar gyfer y fvddin svdd yn gweithio' ar v tir. ac v maent wedi derhreu ar y gwaith o ddt wis ymgei«wvr i gyfarwyddo ar gyfer gwaith amaethyddol.

YMWEIJ A LLONG A WYR. YMOSOD AR KENT. | Cvhoeddwvd yr hvn a ganlyn yn swyddog- ol. ddydd Gwener:— 1 Gwelwyd llong awvr porthynol i'r gelyn yn myned dros rai o flrfi glanau'r moroedd tua 10-45 neithiwr. Gollvngwyd wyth o bombs, ond disgynodd y rMn fwyaf ohonynt yn y mae agored. Ni wnaed coned ar eiddo. ac ni ebollwyd bvwvdau.

Ym Mrawdlvs Llundain," ddydd Mawrth. bwriwyd llanc nump ar hugain oed i garcliar am grwydro New Oxford-street. Llundlain, gydagamcan anheilwng. Dywedwyd ei fod yn cerdded o gwtnpas mewn diil&d merch.

NODION [ GWLEIDYDDOL. J PERYGL Dt. i (,YSYLLTI.D. i BARN Y WASG. iGyda phleser y cylioeddwn y llythyr a gan- IIvyl oddiwrth y Parch. 0. L. R<?berts, LerpwL I un r; [¡rwe;nwyr am ycaf Ymneilltu eth (ymru. (AT OjiYGYDD Y Genedl GYMREIG). I I Syr,-Credaf eich bod yn gwneud gwasan- aeth gwerthfawr wrth agor eich colofnau i alw sylw at yr ymyriad diweddaraf i geisio atal deddf Dadsefydliad a Dadwaddoliad yr Eg- lwys yng Nghymru i ddyfod i rym yn ol y trefniant ar derfyn y rhyfel. Gofid mawr yn ddiau i bawb ohonom yw fod neb yn ceisio ail-ddeffro unrhyw gri gwleidyddol ar adeg pan yr ydys fel gwlad yn ymladd am ein bod- olaeth. Y mae sefydliad a bodolaeth y Llvw- odraeth bresenol yn tybied fod pob gwahan- iaethau gwleidyddol yn cael eu rhoddi or neilldu ar y pryd ond y mae llythyr Ar- glwydd Salisbury a'i ddau gyfaill yn ymgais hollol anheg i gymeryd mantais ar yr am- gylchiadau presenol i Iadrata oddiar y genedl Gymreig y hllldugoliaeth a eniilodd trwy ddeddf Dadsefydliad, ac v mae y cyfryw ym- ddygiad i'w gondemnio yn y modd mwyaf pendant a diamwys. Ni buasai y llythyr yn werth cymeryd unrhyw sylw ohono ornbai ei fod yn amlwg yn fynegiad o ymgais cudd sydd ar droed i wneud y ddeddf yn ddi-rym. Nid yw y gelyn wedi bod yn cysgu ar hyd y mis- oedd, a gallwn deimlo yn berffaith dawel nad oes nnrhyw ymgais yn eisiau ar ran Esgob Llanelwy a'i frawd o Dy Ddewi i ddwyn oddi- amgylch eu bwriadau, ac y mae y ffaith hon yn galw yn uchel ar Ymneillduwyr Cymru i fod ar ddihun, a gadael i'r Prif Weinidog a'i Weinyddiaeth ddeall y bydd unrhyw ymyriad I o'r eiddynt a'r ddeddf yn fradychiad o Gymru yn ei hawliau teg, ac yn gamwri na oddefir mohono ar unrhyw gyfrif. Y mae Mr. Llewelyn Williams wedi gwneud gwasanaeth gwerthfawr wrth ateb llythyr ei arglwyddiaeth. a dangos fel y mae y rhyfel a'n hadfyd blin nid wedi bod yn golled ar- ianol i'r Eglwys, ond yn enill dirfawr iddi. Ond, atolwg, pa le y. mae y gweddill o'r ael- odau Cymreig? A ydyw Cymru wedi myned yn hollol o'u cof? Nid yw cynadleddau Rhyl a Chaerdydd wedi eu hanghofio, ac os rhaid, er gwaethaf y rhyfel, ac er pob anghyfleustra teithio, gellir cael cynhadleddau felly eto, pe y jgorfyddid i'r cynrychiolwyr gerdded iddynt o'r lleoedd pellaf. a hyny hefyd ddylid wneud, yn hytrach na gadael i'r Arglwyddi Seismg dybied ein bod wedi anghofio ein holl syniad am ryddid ac iawnder cartref wrth ymladd dros y delfrydau hyny ar faesydd mwy cy- ffredin. Yr eiddoch, &c.. Jjerpwl. O. L. ROBERTS. Y FANER." Mewn ysgrif arwemiol ar y pwnc hwn, rhydd y Faner ddatganiad difloesgni i farn Cymru ar y mater. Dywed: Cadwed Cymru lygaid eiddigeddua ar y mudiad, oblegid y mae ein gwlad yn awr a'i hwyneb ar y perygl mwyaf a welodd Mesur Datgysylltiad hyd yn hyn. Os can- iateir i aelodau o'r Llywodraeth, a rhai yng nghyfrinach agosaf y Weinyddiaeth, weithredu fel uchod yn ddigerydd, beth ddaw ohonom? Y mae ffydd Cymru yn Lloyd George yn fawr, ac os llwydda yr ym- gais digywylydd a herfeiddiol bresenol i ddiddymu y ddeddf,—nid oedi, cofier, eithr diddyinu,-fe fydd i Gymru ei ddal ef yn iprfrifol yn anad neb am hynny. yiphellacli ymlaen yn yr un ysgrif, gelwir ar yr aelodau Cymreig, os bydd i'r Llywodraeth ge(nogi'r Eglwyswyr, godi mewn gwrthryfel yn erbyn y Llywodraeth ac os bydd raid, i oddiamgylch ei chwymp. y" MANCHEtSTEH, GUARDIAN." -1 Yr oedd agwedd y papur hwn yn hynod o artfoddhaol a sigledig adeg y Mesur Oedi ddwy flynedd yn ol. Ond ymddengys ei fod wedl ail-feddwl erbyn hyn. Ddydd Llun di- weddaf dywedai ei ohebydd Llundain, wrth gyfeirio at fudiad yr Eglwyswyr,—" It is a most mischievous movement, and it is very difficult to resist the conclusion that it was mischievously meant." Yr hyn a gynygir yn ymarferol gan y cy- farfod hwn o Eglwyswyr," medd y "Man chester Guardian," ydyw gosod Deddf Dat- gysylltiad at drugaredd etholiad gvffredinol ;)ra11 ar bwnc hollol wahanol. Nid mater o ddyddordeb i aelodau Cymreig yn unig ydyw- Rhaid i Ryddfrydwyr gofio os na wthir y tair deddf a basiwyd dan Ddeddf v genedd. ar waethaf Ty'r Arglwyddi,—set Deddf Ymreolaeth, Deddf Datgysylltiad, ar 'Plural Voting Act,'—trwodd yn unol a. Deddf v Senedd, ei fod yn golygu fod yn rhaid Ryddfrydwyr foddloni gweled, wedi I enill buddugoliaeth ar Dy'r Arglwyddi mewn dwY etholin? gyffredinol, y fuddugoha?th yn eael ci chipio oddiarnynt dan yr esgus o an- trpnrhaid rhyfel a heddwch rhwng y pleidiau. t)3 na phesir y tri mesur dros ben Ty'r Ar- lwvddi, ni buasai waeth heb basio Deddf y benedd." Ychwanega fod aelod Oymreig blaenllaw yn bwriadu vmddiswvddo a sefyll etholiad ar Y mater os bydd rhvw arliw o gefnogaeth swyddogol i gynygiad yr Eglwyswyr. Amaethyddiaetti I Yn Nhy'r Cvffredin, ddydd Iau. yr oedd sp.n Mr. Ellis Davies ddau gwestiwn i Lyw- ydd Bwrdd Amaethyddiaebh. Un oedd a oedd wedi derby n protest oddiwrth Bwyllgor Amaethyddol sir Gaernarfon yn erbyn y gal'hioedd eyfyng a ganiateid gyda dinystrio ffesanod. a chan fed yr adar hyn yn dinystrio had cvn gynted ag vr hauid ef. a oedd yn bated i estyn yr archeb hyd ddiwedd Ebrill a rhoddi mwy o hawl i'r ffarmwr, er mWYll cynyrchu rhagor n fwyd? Anfoddhaol oedd. yr ateb. Nid oedd Llywydd y Bwrdd yn meddwl fod gallnoedd ychwanegol yn angen- rheidiol. Cwestiwn arall oedd a fwriedid cosbi'r 'ffermwyr oedd wedi iddo, er mwyn oseoi archeb orfodi. drin mwy o dir, ond nad oeddynt yn gwneud hyny er addo? Yr ateb oedd nad oeddis yn bwriadu gwneud hyny, ond y gallai'r Pwvllgor Amaethyddol gymer- yd camral1 i sicrhau fod v tir yn cael ei drin. Y Perygfl Mewn llythyr nt ein gohebydd ar y sefyll-I fa yn y Senedd. dyved Mr. E. T. John, A.S. "V, ile penderfvniad v Blaid Eglwvsig vn y r Senedd, yn yr hwn vr hawliant i Fesnr Dat- gysylltiad vr ym Nghymru gael ei ddwvn eto ('f'J'¡"l v wlad mewn etholiad cyffredinol, yn golvgu dirymu y Parliament Act mor he1* '1..1 v Pie a fynno a'r cwestiwn hwn. Ceisiant fanteisi° ar amgylchiadau y rbyfel er hvrwvddc hu?dianTMU plaid ac en^ wad. Yn ber?n? h?m vn credu y biias-,ti Aw?d mawr v r?H D?riaidd ?a?nd Diff- vndorh?. vn ? M?nnch Rydd yn «n t eddu i beid;n ^wrt>wynebu na Dat^ysy:lltiad i Gvmr'i mr Y'-rPmnet.h l r Werddon. Ond i p" vr •j-rrv1'vn ^"iwglns vn grvmn.irtl a 'n q,, vr i"- bod amgylchfyd swyddogol y Prif Weinidog mor amlwa vn t gr?f i'n herbyn.' I

PWY 1'FWYAF ERIOED? I Yr uchn r-PJn ^-r.^tiwn a ofynwyd i Gwi'- ym Ard'idwv v dvdd o'r blaen, a dyma ei at,obiad Cvfrifer rwicVi v',i • v diafol ysgeW,— Pob gnveithred—pob bwriad o'i gwymp hvd vri awr. Pecbodmi v ^'°ir mewn dwy flynedd a haner Orbwy=-> v ryfan mewn eiliad i'r llawr!

I HYN A R LLALL. I ywysogr Cymru. IMa-e Tywysog Cymru wedi cydnio i fod t yn noddwr i Gyngor Cenedlaethol Cymdeith- as Genedlaethol y Gwvr leuainc dros Gymru. I "hodd A. S. i uiiccieth. Mae Mr. J. R. Higham, A/S., gan yr hwn I y mae palasdy yng Nghriccieth. Hafod y Brvn," wedi rhoddi darn helaeth o dir yng ghriccieth i'w wneyd yn erddi. I form o Fjra. Torodd ystorm enbyd o eira dros Ogledd Cymru ddydd Llutl, y, drymaf a gaed er's cryn lawer o flynyddoedd. Achoswyd an- hwylusdod mawr ar drafnidiaeth. Ofnir y bydd cryn golledion ar ddefaid ac wyn. Reithor Newydd, Mae yr Arglwydd Ganghellor wedi cynyg bywoliaeth Llangadwaladr. Mon. aethi yn wag drwy symudiad y Parch. E. H. Griffith i Trallwm, i'r Parch. J. Lodwig Davies, ficer Bryncroes, Lleyn. -1 I,- dd yn y "hyfel. Cyrhaeddodd y ii-wvdd i Gaergybi v dydd o'r blaen fod y Lifftenant Arthur Williams, mab ieuengaf v Parrh. John a Mrs. WiHTS^S Caergybi, wedi ei ladd vn y rhyfel. Yr wyth- nos ddiweddaf yr oedd y teulu yn symud o Gaergybi i Deganwy. w w, Gwersyll Croesoswallt. I Mewn atebiad i gwetiwn gan Mr. Haydn Jones, A.S., dywedodd Mr. Macpherson (Is- Ysgrifenvdd v Swyddfa RyfeI) mai nifer y marwolaethau yng Ngwersyll Park Hall. Croesoswallt. yn ystod y pum' mis diweddaf oedd,-Tachwedd, 5 Rhagfyr, 3; Ionawr, 4; Chwefror, 35; Mawrth, 24. I Dirprwynr Newydd. I Y mae Mr E. R. Davies, Pwllheli, swydd- og gweithredol dros amaethvddiaeth yn Sir Gaernarfcm, wedi cael ei apwyntio'n Ddir- prwvwr o dan Fwrdd Amaethyddiaeth yn sir- oedd Mon. Arfon, a Meirion. Yr Henadur J. Jones-Morris, Porthmadog, fydd yn ei ddi lyn fel swyddog yn Sir Gaemarfon. Cymru a Cwaharddiad. I Mewn cyfarfod o Bwvllgor Gweithiol C'yng- or Eglwysi Rhyddion Cymru, yn yr Amwyth- ig, ddydd LInn. pasiwyd i drefnu ymgyrch drwy Gymru o braid llwyr waharddiad v fas- nach feddwol yn ystod y rhyfel a chwe' mis ar ol hynny. a phenodwyd dirprwyaeth i fyn- ed i gyflwyno y penderfyniad i'r Prif Wein- idog. Priodas. [ Ddydd Sadwrn diweddaf yr oedd Major Richard Lloyd- George, mab hynaf y Prrf J Weinidog, yn priodi a Miss Roberta M'Alpine, merch Mr. Robert M'Alpine, pennaeth cwmni M'Alpine a'i Feibion. Prioawyd hwy yn vr Abbey, Bath. Y morwynion oedd Miss Megan Lloyd George a M,ss Nida .AIp;nc', nith y brioohsferch. Y gwas oedd LiHtenant Evans. Yr otdd y Prif Weinidog a Mrs. Lloyd George yn bresenol. I Ymladd yn lie i Swyddfa. 1 -Nel l Primrose, A.  Yr oedd yr Anrhyd. :2\eil Primrose, A.S., l mab larll Roseberry, yr hwn yn ddiweddar a I ymddiswyddodd o fed yn Brif Chwip y Wein- yddiaeth, wedi bwriadu bod yn un o ysgrif- enyddion y Prif Weinidog, ond mae wedi dewis yn hytrach ymuno a'i gatrawd yn Pal- estina. Bu Mr. Primrose gyda'r fyddin o'r blaen, ac eniilodd v Groes Filwrof am wr- hydri ar faes y frwydr. Cadfridog Cymreig Newydd. I Ymysg y Brigadier Generals newydd sydd wedi eu penodi ar y General Staff," v mae V C'yrnol L. R. Yaughan, D.S.O., perthynol i'r Indian Infantry. Mae y Cadfridog Vaughan yn aelod o un o hen deuluoedd Cym- reig, yn fab i'r diweddar Gadben Heroert Vaughan, Brynog, Sir Gaerfyrddin. Lla-dd- wyd un o'i frodyr, Major Charles Vaughan, D.tS.O., yn y rhyfel, Ebrill, 1915. Meirion Lan. I Ym Mrawdlys Chwarterol Meirion. yn y Bala, cyflwvnoddnir. Howell Jones Williams, Llundain a Chorris, yr Uchel Sirydd, bar o fenyg gwynion i'r Cadeirydd am fod y sir yn glir oddiwrth droseddau. Genedigol o Gor- ris ydyw Mr. Williams, ond y mae yn awr er's blynyddau vn Llundain. ac y mae er's dros 20 mlynedd yn aelod o Gyngor Sirol Llundain. ac hefyd yn Ustus Heddweh. Efe a fu yn brif symudydd i sefydla bataliwn y London Welsh. Ficer Clanoswen. I Ddydd Sul, y laf cyfisol, bu farw y Canon I R. T. Jones, ifcer Glanogwen, Bethesda. yn 55ain mlwydd oed. Brodor o Lanbedr yd- oedd, ac yng ngholeg y dref honno yr add- ysgwyd ef. Yr oedd yn dra phoblogaidd ym mysg Eglwyswyr ac Ymneillduwyr, a chyfrif- id ef yn un o wyr mwyaf hyawdl y pulpud Eglwysig. I ddyfnhau y gofid o golli y Canon. cyrhaeddodd y newydd trist ddydd Llun fod ei unig fab wedi ei ladd yn y rhyfel. Marw Marchog; Cymreig. I Mac n ddrwg genym gofnodi marwolaeth 'Syr John Roberts, Plas Llanwnda, Caernar- fon, yr hvn a ddigwyddodd boreu Sadwrn. yn 66 mlwydd oed. Nid oedd ei iechyd yn gryf er's tro. ond ni chymerwvd cf yn ddifrifol wael hyd ddechreu yr wvthnos. Brodor o Gaernarfon ydnpdd. a bu'n carlo busne, fel cyfreithiwr llwyddianus ymlaen yng Nghaer- narfon am lawer o flynvddau. Penodwvd ef yn Glerc Cyngor Sir Arfon ar farwolaeth Mr. Bodvel Roberts, a llanwodd y swvdd yn an- rhydeddus. Gweithiodd vn ecniol i roddi mewn gweithrediad yn v sir y Ddeddf Yswir- iant. Deddf y Man-ddaliadau. ac yn ddiwedd- a,rach fesurau ynglyn a'r rhyfel. Yr oedd yn Henadur o Gyngor Tref Caernarfon. ac efe oedd Maer y dref adec Arwisgiad Tywysog Cymru yng Nghaernarfon, ac anrhydeddwvd ef gan y Brenin drwy ei wneyd yn Farchog. Gedv wpddw, un fterch. a mab. Lifftenant Glyn Roberts, gda'r rhai y cydymdeimlir yn eu profedigaeth. Pwyllgor Amaethyddol Arfon. I Mr Ellis W. Davies. A.S.. wedi ei benodi yn gadeirvdd Pwvllgor Amaethydd- iaeth Sir Gaernarfon, ac v map yr Henadur Jones Morris wedi ygynieryd a bod yn vs- grifenvdd yn lie Mr. Evan R. Davies, yr hwn svdd wedi ei benodi vn ddirprwywr iroedd Meirion, Mon, ac Arfon. Mae tri o is-bwyll- gorau wedi eu penodi yn Sir Gaernarfon. un dros ranbarth Nant Conwy, gvda Mr. Will-am Davies. Conwv. vn gadeirvdd a Mr. Jones, Talvcafn. yn ysgrifenydd; canolbarth Arfon, Mr. Ellis W. Davies. A.S. (cadeirvdd). a Mr. R. W. Pritchard. Coed Marion {ysgrif- enydd) Lleyn. Mr. G. Hughes Roberts. Y.H. (adeirydd). a'r Prifathraw Evans yn vserifenvdd. Yn ychwanegol at aelodau y Pwvlleor Gweithiol. penodir yr assesors ( a'r cvnchorwvr sir Ileol yn aelodau. Cwaith vr is-bwvHgorau fydd ystvned adroddiadau, a chvflwvno eu hawerymiadau i'r Pwyllaar Gweithiol <Ian vr hwn v mae galhwedd zm- fodol. Fel v mae'n wvbvdduc. maf"r Llvw. odraeth vn gwneud trefniadau i beidio galw j dynion sv'n gweithio ar v tir i fvnv. ond os heb rvddbad neu os bvdd v rhvddhad wpai rhede^ allan. dviii ymgynghori ar unwaith a'r assessors lleol. gan v gall v Recruiting Officer.' ar ol ymgvntrhoriad a'r Pwvllgor Gweithiol, estyn v rhyddhad.

"SARZINE" BLOOD MIXTURE. Yr hyn y mae "Sarzine" Blood Mixture vn ei sicrhau. a dim ara11 :-Nid yw yn honi gwella popeth. fel yr Yankee Patent Medi- cines; ond. os b'inir chwi gan groen afiach. ysfa. pomie, torriad allan, scurvey, doluriau pendaVno^- etc., yn tarddu o wae ddrwg ac amhur, mynwch hotelaid 0 "Sarzine B^'d Mixture" gan y Druggists nesaf atoch Is lie a 2s 9c y b-t,pl. neiile at v cludiad vn vch- waneeol odd'wrth TTTTGH DAVIES, CHEM 1ST-, MACHYNT T ETH. 11 mmmmmmTW

IDarfu ?.'r "Siamese Twins" briodi dwy ?chwaer.

IGWEINIDOGION A GWASANAETH CENEDLAETHOL. (AT OLYGYDD Y Genedl GYMREIG). •Syr,—Yn y papurau 'Seisnig, yn ddiweddar, ysgrifenwyd gan ryw ohebydd !1;'>U gilydd, yr- hyn oedd yn ddisynwyr. Ymddengys y poen- id ef gan y gofyniad.—Beth feddyliai athraw- on ar en dychweliad 0 ffosydd v Cvfandir pe gwelent weinidogion yr Eglwysi nhyddlOn yn meddianu eu lleoedd yn yr vsgnlion eKenolf Fel y mae yn wybyddus, gwnaed yr awgrym- iad gan y Cyfarwyddwr Cyffredinol ei hun ar fod i weinidoginn gynyg eu gwasanaeth fel athrawon er rhvdd'iiiu dynion n oedran mil- wrol. Cyn myned i'r weinidogaeth, bu llaw- er o'r gweinidogion hyn yn gwa-anaetbu am ffynyddoedd fel athrawon, ac mewn arcyfwng, maent yn hollol gymhwvs at w,th o'r fath; ond dylid cadw mewn cof mai dros barhad y rhyfel yn unig y gohnir i weinid gion wasan- aethu, a phan ryddheir yr athrawon gan yr awdurdodau milwrol. bydd eu lleoedd vn ag- ored iddynt. Diameu fod rhai gweinidogion eisoes wedi cynyg eu gwasanapth drwv v Cy- farwyddwr Cyffredinol i r pwyHgovnu addysg, a3 os ydyw yn rhesvmol g' rfodi mvfvrwvr duwinyddol i gvflawni gwaith 0 bwvsigrwydd cenedlaethol, yn sicr ni ddylai v vnvg i was- anaethu gan weinidogion yr Eglwysi Rhydd- ion gael ei anwybyddu. ¡- Yr eiddoch. etc.. CYSONDEB. w,.

Y GEIRIADU RON. (AT OLYGYDD Y Genedl Gymbeig). Syr.-Y mae nid yn unig eich gohebydd, ond eraill. wedi fy annog i ddwyn allan eiriad- ur tarddiadol Cymraeg. Nid pawb a wyr faint a olygai'r fath ymgymeriad. ond gwn yn Had dda ymha le i daro fy llaw am ddefii- yddiau, pe gallwn yn unig gael yr hamdden ati. Y mae yn debyg mai yn yr un Cymraeg y dymunir cael tarddiad y geiriau. Rhatach na gorlwytho'r un Saesneg yw prynu un Saes- neg uniaith. Y mae rhai da iawn i'w cael yn rhad. Na thybier er hynnv fod cydolygiad perffaith hyd yn 6ed ar darddiadau'r iaith honno. Y mae'r anhawster yn Gymraeg yn fwy fyth. Ac er gwybod tras gair, pwnc cynnil i'w benderfynu yn ii-n I yw'r tarddiad. Dvma air Cymraeg a gair Saesneg yn ym- ddangos yr un peth a'i gilydd. Pa un yw'r tad? Gall mai brodyr yw'r ddau. A pha darddiad a ofynnir? Y mae rhai geiriau yn treiglo o iaith i iaith. a difyr yw eu holrhain yn ol hyd y gellir. eithr cymer hynnv oil le. Geiriadur gweddol fawr a fyddai'r un a gyn- hwysai bob peth a ofyn yr efrydydd am dano, ond pe ceid un felly, byddai yn rhad beth bynnag a fyddai ei bris. O goais darddu geiriau yn y geiriadur presennol am v tybiwn fod Mr. S. J. Evans yn gw-neuthur v maes hwnnw yn faes arbennig iddo ei hun. Hyfryd- weh mawr a fuasai gennvf fi gvdweithio ag sf ar unrhyw waith llenyddol. Anogodd un Vs- golhaig Cymreig o fri fi i ddwyn allan eiriadur tebyg i'r un cenedlaethol v sonnir am dano, a dywedodd y cawn ei holl drysorau geiriau at y gwaith. Y mae yn debyg fy mod wedi zeiriaduro mwy nag odid un Cvmro svdd vn fyw heddyw, a chwith fyddai gpnnyf weled eraill yn myned i mewn Ym llafur i heb fy mod innau yn gyfrannog vnddo, ond v mae un rhwvstr dirfawr ar fy ffordd (er {y mod yn dal ati i eiriaduro o hyd). spf mai prin arswyd- us yw fy amser. Dylaswn gael fv hoi1 amser at y gwaith, a gallu rhoddi fv holl frvd arno. Eithr arolygvdd Cenhndaeth Mndion Morgan- nwg (The Glamorgan Mission to the Deaf and Dum, ydwyf fi, ac [lrnafi mnp-'r boll gvf- rifoldeb. Y mae gennym eto 4-0.0p. o ddyled ar ein sefydliad, ac y mae'n bwysig i mi fod ar fy ngoreu gyda'r gwaith hwn neo dileer hi oil. Pe gallai rhvw gyniwynaswr hael godi'r baich a'r pryder hwn oddiar fy ysgwvddau. gallwn ymroddi i wasanaethu fv nghenedl 1 gyda llawer mwy o hyfrvdweh a llwvddiant. RhaJd wrth hamddpn i gyflawni gwaith da a ( glan a ddeil oleu'r dydd. eithr yr wyf yn ym- I estyn at berffeithrwydd. i Yr eiddoch yn llengar. l BODFAN.

LLYTHYR AU AR Y SUL. HYSBYIAD PWYSIG. Yn ngwyneb y ffaith na bvdd tren yn rhedeg ar v Sul rhwng Bangor ac Afonwen o hyn allan dymunir hysbysu na bydd llythyr- :111 vn cyrraedd Caernarfon a'r cvlch ar y Sul ac hefyd nn fydd lU-thyran yn cael eu hanfon ymaith ar nos 8'11 o unrhyw Ivthyrdy yng ?haern{¡rfon a'r cv?h. "letter bc)xes" Xt ch€F?!r y rY?vra.u yn y "!ct-ter boxes a'r is-swyddfeydd yng Nghaernarfon a.r y Sul. ond os postir v pirf Kdhyrdv ar y Su1 dosberthir v Hythyau hvnv yn» Nghaer- narfon a'r cytch. ac ym Mhw-Fheli. Criccieth, a Phorthmadog- fore LInn. A vma ein gohebwyr sylwi ar hyn,