Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

20 articles on this Page

CWRSY RHYFEL

Detailed Lists, Results and Guides
Cite
Share

CWRSY RHYFEL ADOLYGIAD YR WYTHNOS METHIANT Y MOR 1 OFRUDDION. DIFA BYDDINOEDD GERMANI. EIN LLYNGES A'l GrWATTH. PA BRYD Y DAW Y DIWEDD. Ychydig mewn cymhariaeth a fu y brwydro yr wythnos ddiweddaf; ac, ag eithrio ffrynt glann.au r Somnie yn I' frainc, ychydig a fydd dylanwad y brwydro hyny ar Gwrs y Rhyfel. Mae a fynno'r tywydd i raddau pell a hyn. Ax ol y rhew diweddaf mae y ddaear wedi myned yn rhy feddal i ddwyn baich symud byddinoedd, mae y ffyrdd mewn llawer man yn anrhamwyadwy gan laid a dwfr. Dengys hyn bwysigrwydd y gwaith y eoniodd Mr. Lloyd George am dano yn ei afaetSi yng Nghaernarfon, sef gwneud rheilffyrdd at was- unaeth y Fyddin yn Ffrainc. Mae adran ar- bennig o Fyddin Prydain yn gwneud dim ond gosod rheilffyrdd newvdd i lawr yn Ffrainc. Gosodwyd yr Hydref diweddaf rhyw dn chan r milltir ar ei hyd o brif linell rheilffordd. Teb- I yg fod hon yn- rhedeg y tu ol i'a Byddin ni yn Ffrainc. Ond heblaw honno gwnaed canoedd lawer o reilffyrdd yn canghennu o'r rheilffordd fawr hon i gyfeiriad ffrynt y brwydro. Yn wir gosodir rheiliau i lawr drachefn o'r cang- hennau hyn i'r gwarchffosydd eu hunain. Nod periteithi-wydd' a fyddai cue] rheilffordd i was- anaethu pob adran o r Fyddin, a phob cyf- undrefn o warchffosydd, a, medrai estyn y rheilffordd ymlaen i, ac ar. bob tir newydd a enillir gan ein Byddin. Mac cannoedd o chwarelwyr Cymra yn codi cerri g o chwarel- au Ffrainc at wneud y ffyrdd a'r rheilffyrdd angenrheidiol hyn. Mae gwaith i'r ffiib a'r rhaw yn ogyetal ag i'r cledd, a'r fidog, a'r fagnel. mew n ennill buddugoli&eth ar y gelyn yn y Rhyfel hwn. Mae adran arall o'r Fyddin. a honno fel y Hall yn cynwys llu o fechgyn Cymru wedi bod wrthi ers dros 'flwyddyn, ya gwneud rheil- ffyrdd i'r un pwrpas yn yr AlfTt. ar Ian y Mor Coch, yn Anialwch Sin. ar hyd ffordd yr anialwch." ac y maent heddyw yn brysur yn ,gwnend rheilffordd ar hyd ffordd y Philstiaid" tua Gwlad Canaan. METHIANT Y MOR LOFRtTDDION I Ond os cymharol dawel a fu yr wythnos I ar y tir bu yn ddigon prysur ar y mor. Dyma, fis cyfan bellach o vmosodiad didrugaredd sudd-longau Germani ar bob Hong o eiddo pob gwlad a feiddiil gerdded llwybrau y moroedd. Profodd yr wythnos ddiweddaf gywirdeb y rhagfynegiad a wnaed yn yr ysgrifa.u yn y "Genedl," v rhwymid Satan ar y mor fel ax y tir. Dechreuoddl yr ymosodiad gyda rhwysg a llwyddiant, udgenid o'i flaen, apllawenych- ai'r gelyn am ei lwyddiant. Eithr byrr a fu parhad y llwyddiant hwnnw. Eglurwyd yma yr wythnos ddiweddaf rai o'r moddau a gym- erir i dynnu colyn sarff wenwynig y sudd- iongau hyn. Hyspyswyd yn Nhy'r Cyffred- in fod deugain o frwydrau wedi cymeryd lie ar y mor rhwng llongau Pryd-ain a iudd-long- au newydd Germani yn y deunaw niwrnod cyntaf ym mis hwefror eleni. Ni hyspyswyd pa nifer o honynt a ddinystriwyd—nid ydym am i'r gelyn gael gwybod; ca aros yn ei bry- dpr a'i dihr;ngo! ni colledig yw pob snddlong a ddaw allan o'i borthladdoedd. Effeithia hyny ar ei nyrfs yn fuan, a phan welir ddydd ar ol dydd, ac wythnos ar ol wythnos yn myn- ed heibio Alp, bl,ONCAU HBB DDYCH- ^ELYD. bydd llai o barodrwydd i yrru er- aill allan. a lIai o barodrwydd gan forwyr Germani i waanaethu ar y sudd-longaa. Ond mae nifer y llongau a suddir gan y gelyn yn dal i fyned yn lai o wythnos i wyth- nos. Pasiodd fwy nag un dydd yr wythnos ddiweddaf pan na suddwyd ond un neu ddwy o longau bychain yn unig. ac un dydd pan na suddwyd cymaint a chwch pysgota. AMERICA A GERMANI. I Mae tair Hong o'r Unol baleithiau a dwy o Brazil, ar y mor ar eu ffordd tuag yma fel nerr i'r gelyn eu suddo. Pe y'i suddid cym- erasai y gwledydd a nodwyd hynny yn gytys- tyr a thyhoeddi rhyfel gan Uermani i'w her- hyn. Mae yn bosibl fod Germani yn awyddus hyd yn oed ar y funud olaf, i beidio tynnu rhagor o elynion i'r maes i'w herbyn, a boa y Caisar felly wedi rhoi gorchymyn i hici n. 10 ymosod ar longau gwledydd amhleidgar, ac y geill hynny gyfrif am fod nifer y llongau a suddir ganddyut yn llai. Ond gan nad beth am hynny mae SlCitW Y DO fod' "nifer boddlhaol" o sudd-longau Germani wedi cael eu d'al neu eu dinistrio o fewn y pythefnoa di- weddaf. Mae yr Arlywydd Wilson wedi gyrru at Lywodraeth Awstria i ofyn am fynegiad clir ganddi o'i bwriad hithau ynglyn a'r sudd- longau. Os dywed ei bod am ymosod yn ddi- rybudd a diachos ar bob llong, fel y dywed- odd Germani y gwnai hi, yna torrir cysyll- tiad diplomyddol rhwng yr Unol Daleithiau ac Awstria. Mae yn wir yn bosibl y bydd hyny wedi cael ei wneud cyn y cyhoeddir yr ysgrif bresenol. EIN LLYNGES A'I GWAITH. I Yn awr y mae'r wlad yn dechrcu sylwedd- oli maint ei dyled i Lynges Prydain. lddi hi, yn fwy o lawer nag i'r Fyddin, y rhaid i ni ddiolch na oresgynwyd ein gwlad ni, ac na wnaed Lloegr a Ohymru yn sathrfa i fwyst- lilod Germani fel y gwnaed Belgium a Ffrainc. Yn wir i'r Llynges y rhaid i'r Fyddin ddi- olch am ei bywyd ei hun. Y ML) DIB YNA iiOiW)LAKTH EIN BYDDIN AK WAITH Y LL\ G E»S. (Mae yn bryd i'n Seneddwyr gOi eu lief yn erbyn yr adran hotmo o'r Wasg ?lan,? ac y? erbyn y cyfryw ym.hlit yr d, dau milwrol sydd vn dal i waeddi am rhagor 0 ?gyn i'r Fyddin." NID YN Y ???,'?YMA.E YR ANGEN MWYAF ,A_M DDYMO-N yn awr. Mae gan y Fydd- in el'???*3 fwv c ddynion nag y medr hi roi gwalth ridynt Mae angen ein Llynges, em 1 Jynges Rhyfel a n Llynges Masnach, am ddymon yn fwy nag yw eiddo'r Fyddin hedd- yw. Ar y ddwy adran o r Llynges,'—adran Rhyfel ac adran Masnach—Y DIBYIsNA YN BENNAF EIN GALLU I OP-CIIFYGUR GELYN. Oni bae am y ddwy adran yma o'n Llynees (a) Buasem ni sydd gartref yn new, eisiau bwyd; (b) Buasai y Germaniaid wedi goresgyn ein gwlad-a chyflawnir ynddi vveithredoedd gwaeth nag a wnaeth yn Belgium. (c), Buasai ein Byddin ni yn Ffrainc WEDa GAEL EI GORCHFYGU. Y FYDDIN A'R LLYNGES. Ma.e (a) a (b) uchod o bosibl yn ddigon am. lwg heb imi egluro ymhellach. Ond mae dl- byniaeth y Fyddin ar y Llynges efailal yn gofyn sail- o eglurhad. I'r neb sydd wedi meistroli A.B.C.. rhyfol nid oes angen dweyd mai gofal cyntaf o phen. af maeslvwydd yw diogelu ";wlenydd" ei Fyddin, hyny yw y ddwy ochr allan. de ac aswy y Fyddin. Os hydd "aden" ("wing" neu "flank") y Fyddin yn agorecf i ymosod- iad gan y ge!yn, peryglir yr boll Fyddin. Di- ogelir corff a c-hnnol byddin gan y ddwv aden. Yn awr edrycher ar linell Byddin Prydain yn Ffrainc. Gorffwys ei haden apwy ar lan y Sianel; mae ei hnden ddeheu yn cysylltu a aden aswy Byddin y Ffrancod' ger Per- onne ar lannau'r Somme, ac mae aden dde- heu Byddin Fframc drachefn yn cyffwrdd eyffiniau yr Yswisdir. Yr unijr ffordd felly v geill y gelyn ymosod ar ystlys nini aden ein Byddin ni yn Ffrainc yw o'r Hianel. neu ar aden Byddin Ffrainc. drwy'r Yswisdir. Yr' "'af dybid oedd ym mryd y Caisar i'w wneud pan ga-sglodd y Fyddin fawr newydd ar gyff-j Iniau yr Yswisdir yn ddiweddar. Y bliona,f i ——— 1 oed.d bwriad, a nod, ac amcan holl ymdrech. ion Byddin Germani yn Hydref, 1914. ,Y pryd hwnnw aeth yn rhedegfa rhwng Byddin Ger- ¡ rmAB>;ddm Prvdain pa un ?r-ddwy fedrai fyned heibio i "aden" y Hall a chyrhaedd y tu ol i'w Byddin. Tonnau'r Sianel roddodd derfyn ar y rhedegfa. Ombai j™ v Sianel ealliai Byddin Germam y pryd hwnnw fod w^nr myned o'r tu ol i'n Byddin ni, ac wedi gwneud diwedd arni. Os. a phan, yr ymes- yd Germani eto ar Fyddin Prydain, yr un fydd yr amcan—cyrraedd glan y mor fel y niedro dorri cysylltiad ein Byddin a Phryd- ain. Gwyliadwriaeth diflino ein Llynges yn unig a. rwystrodd hynny hyd yn hyn; gwyl- iadwriaeth effeithiol a diflino ein Llvnizes YN UNIG a all rwystro'r gelyn i wneud hyn eto. I CYNLLWYN Y SUDDLONGAU. I uyna oedd un o amcanion mawr yrrigyrch gorffwyllog barbaraidd sudd-longaoi Germani y mis yma (Chwefror). Prin, efallai, y dis- gwyliai'r gelyn y medrai'r sudd-longau ys- gubo'r Sianel eu hunain. Np., yr oedd y cyn- lIun yn ymestyn ymhellach na hynny. Cynilun y Caisar oedd gyrru'r sudd-longau i For y Werydd, yn y gobaith y tynnai felly nifer o longau rhyfel Prydain sydd vn awr yn gwylio Mor y Gledd. draw i'r Wer- ydd i erlid y sudd-longau. Gwanheid felly y wyhadwl'laeth ar For y :Gog^dd, ac ar allj Tlvn Pry dam yno. Y DB galla.sai Llynges Germani ■ fentro allan eto i'r mor, a naill a'i gwne:ld rhuthr ? Sianel, gan beryglu aden Byddm Prydain yn Fframc. neu ynte lanio oyadm gref o Germaniaid ar draethau Lloegr. Yn Wlr fhwareuodd rhai yn y wlad hon yn i'w ddwylaw. gan alw ar yr awdur- dodau i yrru adran o Lynges Prydain allan i'r Werydd i ddal y mor lofruddion haerllug. Boddlon iawn a fuasai'r Caisar i golli pob sudd-long a feddai pe. trwy hynny, y gallai ddenu Llynges Prydain i lacio ei gwyliadwr- iaeth neu i leihau ei gallu ym Mor y Gogledd ddigon iddo ef allu mentro gyrru Llynges Germani allan. i Ond, fel y gwelwyd, cafwyd moddion eraill i gyfarfod yn dra effeithiol a pherygl y sudd- longau ym Mor y Werydd. Nid yw hyn yn J golygu na suddir llongau masnach ganddynt I yno eto; eithr gplyga mai methiant sicr a fydd yr byn oedd gan y Caisar mewn golwg fel yr eRlurwyd uchod. Gwelir felly mor hanfodol yw cadw i fyny nerth cyflawn ein Llynges Rhyfel a'n Llynges I Ma?na?h, ac mor anhebgorol angeniheidiol i ¡ hyny yw cadw nid yn uni? ddigon 0 griwian j i'r ddwv aden. ond DTOON 0 WEITHWYR N'ITYTOR nfWYDIANT sy'n cyflenwi angen- rheidiau pob adran o'r Llynges. DIFA NERTH BYDDINOEDD GERMANI. Soniwyd o dro i dro yn yr erthy^iau hyn fod nerfch milwrol Germani yn pallu. Metha rhai o ddarllenwyr y "Genedl" ddeall paham a pha fodd felly y mae Byddinoedd Germani yn dal mor lliosog, ac yn alluog i ymosod fel y parha hyd yma i wneud. Ceisiaf egluro trwy gyffelybiaeth. LLYN Y FELIN. Lie na bo cyflenwad dihysbydd o ddwfr rhedegog bob amser wrth law i droi rhod y felin, cronnir "Llyn y Felin," fel y ceir, pan fo gttlw, digon o ddwfr i droi y rhod dros gyn- ifer o oriau ag y bo angen. Weithiau cyflen- wir dyfroedd y Llyn gan nant fechan, neu weithiau ddwy neu dair, ac mae darpariaeth drwy yr hwn y gollyngir i droi rhod y felin y dwfr sydd eisieu, tra y gadewir i'r hyn nad oes ei nngen i redeg ymaith i'r afon. Deil y j Llyn ddigon o ddwfr at alwad cyffredin rhod y felin. Ond pe bae dwy felin yn ymddibynu ar yr un Hyn rhaid fyddai i'r naill neu'r llall ddioddef os na ellid chwyddo y cyflenwad dwfr yn v Llyn. Pe bae tair neu bedair melin, a phob tin a'i rhod yn galw am ddwfr yr un pryd rihaid fyddai cael un o ddau beth -naill a'i Llyn llawer mwy o faint, neu ynte ddarganfod rhyw ffordd i gael mwy o ddwfr i redeg yn barhaus i'r Llyn. Pe amgen, sych- ai'r Llyn yn y man-a rhaid a fyddai i rod pob melin sefyll. Pvna'r ddameg. Wele'r esponiad eto:— Llyn y Felin yw Byddin Germani, y Mel- inydd yw y Caisar. Rhod y Felin yw Ffrynt y Brwydro. Amcan y Melinydd oedd malu Ffrainc a Rwsia, ac yna os byddai ganddo ddwfr dros ben, malu Prydain wedyn. Tuagat hyn bu am flynyddoedd yn cronni dyfroedd Llyn y Felin, yn ychwanegu beun- ydd at rifedi ei filwyr. Yr oedd ganddo ddig- on o ddwfr wedi cronni i gadw'r ddwy rod, un yn Rwsia a'r llall yn Ffrainc.—yn troi am I chwe mis. Credai y bnasai wedi gorffen malu ymhen y chwe mis. Camgymerodd yn ddy- bryd. Daeth Prydain i'r maes, ac yn lIe dwy I ^d yr oedd tair. Gwelai'r Melinydd y rhed- ai holl gynnwys y Llyn allan os na chai rhag- or o ddwfr i'r Llyn. Cloddiodd ffos i ddwy afon arall-Twrei a Bwlgaria. Rhedodd dyf- roedd y rhai hynny i Lyn Germani. Ond cod- wyd rhodau newydd dachefn, un yn yr Eidal a'r HaJl yn y Balkans, a'r ddwy hyn yn galw am ddwfr fel y ileill. Yna codwyd rhod ar- all yn Rumania fel yr oedd chwech rhod yn galw am d<fwfr, ac yntau y Melinydd wedi darparu am ddim ond anghenion dwy. Ac eto mae r chwech rhod yn dal i droi o hyd. Pa fodd? Trwy dreisio rhyddid eraill. Rhaid oedd cael rhagor o ddwfr i'r Llyn, gan fod ffrydiau Bwlgaria a Thwrci yn dechreu sychu. Yr oedd ganddo yn aros dair 'ffyn- honell cvflenwad eto, sef- 1. Yr hen filwyr dros yr oed milwrol ar- ferol, a'r bechgyn ieuainc a ddeuant pan yn 18 oed yn naturiol i'r Llyn 2. Y dynion a arferid eu hesgusodi rhag bod yn y Fyddin—megys gweithwyr, siop- wyr, ysgolfeistri, etc. 3. Y dynion yn y gwledydd a oresgyn- wyd ganddo. Ni waeth gan y Caisar o ba le na pha sut—cael dynion i'r Fyddin oedd ei unig nod ef. Edrvcher ynte pa fodd v cloddiodd y Caisar y tair ffos yma er mwyn cadw digon o ddwr yn y Llyn i barhau i droi v chwech rhod. 1. Dechreuodd alw ers dros flwyddyn a. banner yn ol ar yr hen filwyr dros yr oed milwrol. Llynedd galwodd y bechgyn 17 mlwydd oed i'r Fyddin. Eleni mae wedi ?"? Y bechgyn 16 mlwydd oed i'r rheng- oedd. Drwy y moddion hyn en fodd dros filiwn yn rhagor llynedd ca eleni o bosibl dnchwarter miliwn. Ond svlwer mai BENT IT YC A ()'R DYFODOL Y MAE. 2 Rhaid oedd iddo wrth weithwvr er- aill i gymeryd lie y gweithwyr a yrrid i r Fyddin. Felly mae pob merch a gwraig yn I Germani yn agored i gael eu gorfodi i wneuthur gwaith dyn, modd y gall y dvn fyn'd i'r Fyddin. Am yr un rheswm y caethgludwyd y miloedd o Ffrainc a Bel- gium i Gemiani i weithio. ac y gorfodwyd carcharorion rhyfel i weithio yn lie y dyn- ion a alwyd i'r Fyddin. Ond danghosir mor brin yw y cyflenwad erbyn hyn gan y ffaith fod milwyr a glwyfwyd yn y brwydro llynedd. ac a gollasant glnn neu fraich, neu ^veithin.u v ddwv plun, YN OL YN Y FYDDIN HEDDYW yn gweithio y Mach- ine Guns—yr hyn a allant wneud ar eu heis- tedd. 3. Gorfodir y Pwyliaid (dvnion Poland) i yniuno a'r Fyddin. Ca'r Caisar dros fil- iwn a,rall oddiyno. L Ond erbyn hyn mae'r ffrydiau newydd hyh

I D1 W E PDA RAF.

Y SAITH BARNWR. ! Y S.A.ITH…

[No title]

DATGANIAD Y PRIF WEINIDOG,…

--- -GWAELEDI* TIRFEDD-I IANWR.

MARWOLAETH IY PARCH. Df.NiEL…

I SYR OWEN THOMAS.

Y MILWR GOR-I ,PHWYLLOG.

» DYRYSUR FFERMI WYR.

APEL I

.,. DIFLANTAD MERCH , FFERMWR.

I LLAI 0 BYTATWS.

LLADRATA SIWGR.

DAL TERFYSGWYR - GWYDDELIG.

TERFYSG MEWN MARCHNAD.

r CYNHILDEB A GWAS-I--TRAFF.-

MARW CERDDOR ABNABYDDUS.

- - - -_ -4 -PLA -LLYGOB.

CWRSY RHYFEL