Y Genedl

SAFLE MR. LLOYD j GEORGE. ) aelodau c\meu A'R rhwyg. AELL(-)!)AL' C-Y'-NIRLi A-'I>, Rflwy(- Mewn atcbiaci i walioddkui y Gym- < ryig" i'r Aeloaau (Jymmg au'ly^-u eu barn ar ymirtxist y Duiiaidd fod iriugain o Ael- I.)()\a.u Rh,yddfr.yü,ol i\ r Cjftredin a.r fedr ym- jjM?<i?.o o'r -b??d Kyddft-yd?l, a? ,mewn eye- yilti?d a "Tnon<nd ?wtM-iMaethul" i &eiyd? ¡ Plaid neiwydd ar iintT^i.u Plaid Mi-. Joseph ,• ChaimberLaln gyut, deibyniasom a ga-n'^vn, a. cliyhoeddir ycliiwaiieg ar y psvnc yr w i thues BARN MR. E. T. JOHN, A.b. < i At (J)lyg>'<i<i y "Gencdl. 1 1- S)T-Tra y ni-ae e-ch ei-thygl holidi amseiT>i } yn galw at bervg»ii diyxhwad y eyfwi-tg gwieidyddol prescnoi, y mae yn hynod an- hawdd nndriu uV mater yn ddoetn a. didranig- ^vydcL | Er pob gwahanui^th bu-ii, teinuaf yn gww I hydei-us fod y Prii vv'eiriidog a .\11'. Asquitih. yn uj'Jryd uiifarn ar dckw beth-eu, hawydd i t'ierha-u heddweh buan a pharhaus, tieiliedig av I gyfiawnder a rhyddid pobioedd—u dy-nuniad i gyfaDU mor ftiati a, y bydd madd hyny o j rvyg ac a»ghydvveied)iad a. all fodoli yn bre- S sitjnnol ymli.ith Rhyddirydwyr. o g}siyll;ad teg fyddai i niluiau yng Nghymra. tia yn i^weuychu yn dffuan yn nvj'ciiafiad un oydw.adwr, lladhar ei ddo-niau, goiio fod llawer o Ryddlryd^yr yr AIban a. Lloegr, yn enwedig G'.ig.oa- Lloegr, yn ddig- ¡ Fawn yn erbyn-yr arwemwyr Tm-kudd am ou gwaitih yn troi* Mr. Asquth a"all o swydd mor ddiseremoni, ac yn teiinlo yn hynod anhawdd dygymod a holl idyfais cc yctryw Arghvydd j N'orthcliffc a'i uffcrynau yn y Wg ac yn y Cy tlre/im. I Ein dioigelwch ni yng Nghymrn iydd cadw 5 mewn rg)wg yn barhaus egwyddorioii sylfaen- o! a oelfrydau dIgyf1!ewld.em credo a'n proff- [ gwleidyddol tel cenedi. cii-iiyv, i ni hoddyw gyfie diail i wneutiiur gwasanaeth ajn- l nihrisiadwy i'r hil ddynol am oesoedd dia-i. GaJlmj bawb lawenvchu yn ddi[-Jawr ,iod 'Prydai'ii a'i C'/iyiighioiriaid, mewn aiebaid i r j •Arlywydd Wilson wedi datgan mor ddiaimvys j a cliydi. ell%-iiialit, o fanyli-wydd eu telerau heddweh. V maent yn ainlwg neiLiedig aT gyf- j 'iawndor, ac ar ddilysrwydd awdurdod cyfraith cydwiadol, ac yn amcaiui at Eefvdiu heddweh iicr a pharhaus. Ar yr un pryd, rl-k,id addd fod elfenau pwy- < sig a blaenllaw ym mywyd gwleidyddol Pryd- ain ac yn y Weinyddiaeth 'brcseno! sydd yn Jymddiried am ddiogeVwch yn y dyfodol bron vn "yfan^'ivhl mewn nerth mihvrul a threfn- iadaii yn seilu-dig ar elyniaetih., dvwsydybiaetfi a. ehasineb parhao! rhwng y ddwvblaid ;—dyn i daeddiryd sici- ac lamwad- adwy yr Arg'.wvddi M'lner a CurzoiV Syr E4- | ward Carson a" Mr. Bonar Law. Gwyddom fod awyddfryd ac egwyddiorion y Prif Weini- j dog bob amntn* a'u pvlfeini yn rhvdaid mas- nach a c-hyi'rfhrach iyfeithair cenedloedd^ map heddvw yn anlTortunus wedi ei "iftuo yn j anghydinariis" a gwyr o ysbryd hollo! ang hydnaws. Und os hydd Cymru yn --A ffydlww». i'w t O,,tb. l«jdd'vvch,yn dychwelyd | ar ;isioliau Masnach Ryddi- /Cy^fpedinol j a dia.i,f(,gj,f lawn mor gyflawn. Ond i ni'yng « -ghymru ddadgan ein barn a'n nenderhniad \'r dd'" I yTl ddiamwy?, gwnawn lawer i aHuogi enn ?y????! mewn cvdwe?hrediad a'r Arlyw- j :dd ?its(M? wncnd b.rendd?vyd H<'n?- Rich- aid yn sylwe'dd an V¡1 ffaitth t'endigaid yn iianes [i a c v,,i ffa.:Ui A dyiia i* nnig tgwrs sydd j-n g,vson a chref- I ydd a ffydd Cymru. Cyfiuidrein seiiiedig ar grtfdo'r pagan ydyw codi tollau ar anghenion J pobloedd—cyh-iidrefn seilk>dig athrawiaetJi j iinv^af hantod-ol masnacji "ydd'—yn cydnabod conedloedd Itel cymydog- j ion bynawa a charuaidd a dyi)^ ysbryd y wer in ymhob man o dan ddylanwad yr efenasl 1.1 nas gwrtlh-droir ei haadysg■ hathraw- iaeth gan benaduriind a phenactJxiaid giv-leid- > ddol a. nnhvrol. Mae yn k"ilha tobvg- fod a.t?f;iet.,h y Ceid- wadvvyr yn gv> bl wahanol --ell dyrmmiad a'u j bwriad hwy yn ddiau ydyw daibwyllw y Pvif i einidoje; 1 ohwareu rhan Bisznark yn Mhryd- a'in—'parhau i gynaj byddmuedd mawrion (hwy ortodaetli milwrol, gan gwbl ymwituwd ag cgivyddorion Masnach Rydd, eicrhau enill-( ioii enfawr gyfalaf a, rhenti uchel i'r tir- t'eddianwyr c;an hud-ddonn llafur ag addewid- ion hael a (I "ddyddiau braf i didod." Beth byiiag am hyrmy. gall Cymru lawen- vchu vng ngwaith y Pxif VVeinidog yn gahv yngbyd yn ddi;itreg gynrychiolwvr y Trefed- igiielhau i ym-gvnghori ar y rhy.fel a thel&rau 1-i(,ddweli. ylt union yr angen am wa- hanu tiymion bethan yr "V mherodraeth oddi- wrth fan,vlion pin bywyd cymdeithasor- car- trefol, a'r priodoldeb o ganiatan' rhagllaw i Ciymru n/r A Iban yn g-.N-,stal ar Iwerddon i drefnu eu bvwyd ceviedlaethol b''l-!1ch heb ym- yriad IT 'III- TJop.gr. Y mae Ymr«iiaJeth (ivfunol (Federal Home Rule) yn ogyst-al a Ohj-funiad yrr'ierod.rol (Imperial Federation) pin dai: yn ddelfryda\i bore oes y Prif Wein- irlo. "Dnw n, deau helvnt," ehwedl e,,t, dwyn i fod heb oediad peliach,—Ydwyf. vv eiddoch 1m <?ywir, EDW. T. JOHN.

MR. BONAR LAW A WILSON. Tra yji "larad yn Bristol no* tercher. gwnacth Mr. Bonar Law y cyfeii'iad a ganlyn mewn perthynas i Araeth yr Ariywvdd Wil- son ■ Yr vdym yn credu, meddaa, mai rhyiel o dxais oedd hon, ac er fod y ga-eitlixedoecid a gyflawnwyd \nglyn a hi yn y.-geler i'r eithaf, nid oedd hyny ond megys dim o'i gydmara a'r trosedd anfad cychwynol o frad-gynduuio mewn gwaed oer, am y tybient y buasai hyny vn talu id«Jynt, j i'wrw'i' byd bendra'mwiiwgL i 'r gear win ofniidwy o dd,; ",Xidofiadj-u yr ydym wedi g?rtod dygymod a .h?y. Am can mawr yr A?ywydd vdyw sicrhau üeddwh yn bres- ,vr Ai-?yw?(l?d, vcivw ?swi-iiatt ?iieddwqh vil brec,- hW1jg amc;m ninau heiyd. Ir hyn yr oedd yn hii;i?t,hn am uauo yr ydym nin?n n ymiadd i'w gynia-edd. 1 ni yr oedd yr ymdireehia ■ un o fywyd neu angen. "Yr ydyni lll," j meudai, "yn edrj c-,u viiiiaeli am neUdwcli. Y dydd o'r biaen gwnaeth y Germaniaid yr hyn a alwanL yn gyuyg o heddwcti. ivnodU.i.>dd y cyligi-eirwyr yr unig a-t-eb posibi ir cynnyg hwiinw (cym.). Dariie'iiaisoch, maell ddlau, yr araeUi diaddodwyd gan j r Any wj dd Wiisou. Aiaeih \\y!ieb-agoit^ yuyw. Ac nid yw ond lawn hefyd i bob aelod o r Idywodraethau Cvngreiriol ,l'th gx-feii-lo ati, siarad yr un mor w'viieb -agoi-ed. -Nite'il ainhosibl y ciichon iddo ei a ninau fedru edrych ar v cwestiwn hwn o'r on safbwynt. Beth bynag all led ei 'deimlad personol ef, rhaid yw i bena-et-h JLiyw- odraeth iawr anmhieidiol tabwysiattu ■ saile anmhieidiol. Y mae'r America iawn o gyrhaedd ysgeier- doiau y rhyfel hwn. Yr ydym ninnau yn ei elianol. Y mae'r America yn amlhleidiol, ond nid ydym ni felly. Credwar ni mai iianfod yr ymrafael hwn, ydyw'.r cwestiwu hwnnw sydd evil hyiied ag amser ei hun, hyny yw, y gwa- haaiaeth rhwug.cyifanvnder ae allghyfiawnde1: (cym.). Credwn, ac yn wir gwyddom, mai l'hyfel o drais noeth ydyw y rhyfel hwn. Gwyddom heiyd fod yr erehyllderau eydd wedi cymeryd He Jnglyn a, dygiad y rhyfel ymJaen-y cyfryw erchyilderau ag aydd yn a?hygoel i ddigwydd wedi ,OOO o Gynyddau 0 Gristiauuga?tiit—gwyddom nad yw yrerClr-1 yllderau hyu end bychan a dib,?ys o'u cyd- I maru a'r trosedd cychwynol, drwy yr hwn y darfu i'r dynion ?yny oeddynt gyfrifol a:1; I wileidiadaeth Germani, ymgynllumo mewn gwaed oer, am v tybient y buasai hyny yn tatu iddynft, i hyrdd'io'r byd i'r erchyilderau yr yd- ym wedi gorfod eu gwynebu. AMCANION YR ARLYWYDD. I Aincai-i yr Arlywydd Wilson ydyw dwyn heddweh oddiamigylch yn awr, a, sicrhau hedd- weh yn y dyfodoi. Dyma. ein hamcan ninnau, a'n hunig am can. Hydera ef gyrhaeddvd hyny drwy gyfrwng Ymgyiamodiad Heddweh ymhlith y cenhedloedd, a cheisia gan y Senedkl Amerieanaidd wneyd rhyvvbeth tuag a.t beri iod hyny yn beth posibi, ni byddai yn iawn, yn ol fy marn i, i ninnau edrych ar yr awg- rym hwn fel yn un cwbl fympwyol. G-wyddom, hyd yn bur ddiweddar, tod yniorne,-tu yii beth eyffrejiti. Erbyn hyn y mac'r drych- feddwl o setio eweryll drwy ornest gleddyfoi 3 n rhywbeth anhygoel. Ond, fodd bynag, nid rhyw gweltiwn (peiiagored a.t y dyfodol ydyw hwn i Hi, ond cwestiwn o fywyd neu angeu yn awr. A pha'r un bynag a ystyriwn yr am-canioii ag 6ydd ganddo ef a ninau yn gyff- redin, ac y gollir eu siarhau drwy ei gyiillun ef ai pekli'o,—nis galhvn anghono yr hyn sydd wedi digwydd {cym.). Am genhedlaethau, y mae gwyr dyngarol ac ewyLIysgar o bliith yr boil genhedloedd, wedi gwneyd pob ymdre;[, drwy gyfrwng Cvngorfa'r Ha.gue, a- Chyngrei*- au Heddweh, a ph-ob moddion ereill i'w gwn- eyer yn amhosibl i ryfel dori allan (Haas: "Ac eithrio Cermajn"). "Gwyr dyngarol" a ddy- wedais i (cym. uchel). Y maent wedi ymeg- ni, os nid i'w gwneyd yn amhpsibl, i leddfn ei herchyllderau, ac i osod i fyny bob rhwyatr dichonadwy yn erbyn barbareidd-dra. Ar dor- itd, allan y rhyfel ysgubodd 'Germani yn ddi- seremoni bob qyfryw ystyriaeth^u. g;ui JI yn yfflon y "darnau papyrau" hyny wrth ba rai yr oeddynfc wedi arwyddoeu. "henwail. Gwasgarodd ffrwydi-on ar hyd Wyrueb y mot- agoi ed. Ar dir a mor ymollyngodd i gyflawni tnAryslonderau anhygoel, cwbl groes i'r cytuiv debau hyny yr oedd hi ei hun wedi eu har- wyddo. Y foment hon y mae yn gyru 0'1 blaen bobldgaeth ei gw led ydd gelynol i gaeth- wasanacith, a gwaeth na hyny, mewn rh.a.1 acb- osion mae'h gorfodi deiliaid y gwledydd Cyng- reiriol i gymeiyd i fyny arfau yn erbyn eu cig a'u gwaed eu hunain (cvwilydd). Y mae'r cwb? o'r petliau hyn wedi digwydd., ac ni fu r mi o'r gwledydd-amh?tdiol yn abl i'w rwystro, a. mwy na hyny, ni ddarfu i'r un wlad am- Meddiol .gymamt a chodi nai, yn ei berbyn- neu. o'r hyn lleiaf, ni wnaed hyny mewn modd effeit'hiol. Ond i -ni,-CNYef-.ti-Nvn o fywyd neu angeu ydyw. Rliaid i ni fyny eael, rhywbetti llawer mwy safadwy na ;hynyna i sicrhau heddweh yn y dyfodol. HEDDWCH YN AWR FYDDAI'PU-I)D- I UGOLIAETH I'R GELYN. Yr ydym wedi ymwrthod- a'r cynyg i dra- fod heddweh a'r gelyn, nid oherwydd unrhyw ¡ uohelgais am fuddugcvliaethu na buddugol- iaethau. Yr ydym wedi ymwrthod nid oddiar unrhyw yrndeinilad o lid na dial gar wCh; yr ydym yn ymwPthod oblegid na olygai hynny ond heddweh wedi ei sylfaeriju ar fuddugol- iaeth Germanaidd. (iolygai hyny fod y peir- iant milwrol yn aros yn gyfari; a, golygai 'hef- yd y byddai r pou'iant lrvvnw yn aros art was- anaefch yr un pobl,—y bobl fuont am geiiiledl- aeth gifaii yn jiarotoi gogyfer a dwyn arnom I ryfel, a'r rhai na. ymataiient heb fyned yrn- laen i ymbarotoi eto, ac yn eu hamser d'u I eu hunain a'n bwrient dradhefn i ganol y tru- eni: yr ydym ynddo'n bresenol. Yr hyn y rnao yr Arlywydd WHson 'yn hiraethu am I dkno—dyna'r hyn yr ydym ni yn goifod yin- I ladd i'w gyrhaedd. Y mae ein brodyr a:n me.ibion yn marw i'w sicrhiM.—a? Jr ydym am fyny ei gyrhaedd. Y mae caton ein iwi'?-id yn dyheu am Heddeh; vr yd,ym yn deisyfu am hfdd?ch—nedd?-ch a ddug yn ol mewn d_\u?wch y rhai hyny sy'n anwv] gpnym, ond I heddweh bid sicr, na bydd i'r rhai anwyl hynny rodda-sanit cu' bywydau yn abertih fod, wcdi ymaberthu yn ofer (uchef gym.). W,ed* yiiiab?e Itllu vn ofeI, (ucllel'ym.). (GwoLu- araeth vr Arh \v\-dd Wilson ar tud- aien 6).

ATHRAWIAETH HODGE. Gwr sydd wedi hynodi cryn ilawer arno'i I -hun, ac wedi cael eryn sylw yn iiewyddiadlir- I on y wlad, ac yn y Gyngres Lafur, ym Man- ceinion, yr wythnos ddiweddnf, ydyw Mr. Jolm Hodge, y tjrwe;nidog Llafur, oherwydd ei olygiadau ar 1< _asnaoh Rydd. Bu'n nod beirniadaeth lem a dirmyg miniog mawr yn y cylchoedd a nodwyd uehod', a phan y.styrir beth yw ci athrawiaeth newydd, nid yw'n syndod. Wele rai o'i olygiadau:—"Cyn y rhyfel, yr yr oeddym yn gymaint o ffyliaiù, ty hi a so m fod Masnach Rydd :Vll golygu atal rhyfd; cyhyd ag y buasem yn agor y drws na iuasai Germam byth yn anturio i ryfel rhag colli ei masnach. Yr oodd ii-iio.rn eisiau nv.-yddau j rhad, ond tybiaf fod y rhyfel wedi tynu'r gorehudd oddiar pin H'ygaid. Unwaiith yr oeddym yn ddalf, ond yn awr yr ydym yn <spve3ied. Yr oedd tair niiliwn o dunelli o dduir yn dpd i'r wlad hon o Germam. Yr wyf am gan yr agen yn awr. Nid wyf am i ragor o'r dUl" Germanaidd ddod vnia tra y lbvd4 un ltwrnes yn segur. Pan fydd pob "fr\yrn«K pi la wn gwaith YJla gaUaf adael ych- ydig ddod ii mewn. Mor ffol oeddym yn y goiffenol yn caniatau drws agored yn erbyn drws cauedig. Tybiaf fod anmm eisieu rhixldi t'al am dal iddynt yn y dyfodol. At- ferid dweyd na byddai. yr un arwoinydd Ual- ur yn credu mewn piollsi o'r Ïath yna. Xid aillwn ddweyd hynyna heddyw. Yr ydym wedi cael1 asor em llygaid'. ac yr ydym yn | dechneu ^y-lweddoli beth yw gwir ogwydd | pathan. Y Awsfraiia yn wlad1 ddiffyn- d<?I?aw!. ac y m?e &Ifnn byw yrw vn nw'ch nag uni?yw wlad vn y bvd. NID yw'r hyn a elwir vn "DdiH'yn-doM<i.&t? yn ?ly?u g?sbwng 6afnn bvw, fel y tyb Th<n pobl. Pe y cawn ond cycf-werthrediiad calonog eyfalaf a !)a{ur iii-d oc-s gNN,bl na chks-Nvit I ,Nvv(ld- m'd oes amiieuueth o gwbl na chawn Iwydd-

ICWRS Y RHYFEL. I ADOLYQIAD YR WYTHNOS L %> I BliWYDK AR Y MOR. DAU PEN Y LilNELL YiN KVVSIA ETO. Y _(JERMAMAID YN bJAMO YMA. PAHAM A BETli WEui IIYNY? HH\\YDR All Y MOR. I Y ml;¡dd" )'d Ürwych' yr wytum<M ddiweddaf Ym Mor vjtoglead ar gyinu?u yr l?ldir<?ectct i-nwng dum 0 LYj]' Vjrennam a rhan o Lyn- ges Ijrydain. L.or.gau yseiin, buan, oedd yn ymi?dd o bob oelur )- L.?-o -\id yw holl lauy:ciun yr ymiadd nyd yma geiinyin, c?d •gellir caggiu mai rnyw beth fel a ganiyn gymerodd 1;- Nus Lun daeth nifea- o longau rhyfel Ger- mani,—ueudUeg o IlIa-ell debyg-allaii o hataii Zeebrugge yn Belgium i ior y Gog- ledd. Nid oas s'lc-rwydd betli oedd eu ham- can. Ty-bia ilia-i. mai am wneud dlUthrcyf- lym i'r SSianel i ymosod ar y neb agaffont yno oodd eu hamcan—fel y gwnaethant ddwy- waidi ychydig wythnosau yn ol. Dywed araill I niai ceiiio dianc o Zeebrugge tua Camlas Kiiel yr oeddeat am fod yr la yn ITurfio yn y mor yn Zeebrugge, a pliet-ygi felly y rhewid hwynt I fewn yno yn &egur hyd ddiwedd ?, Ae?,f Tua tri o'r gloch y bore daeth hiter o ?ii,- au rhyfel Pl'ydain, cyifein.b iddynt o rail maint, i;nd yn rlufo dim ond hanner dwgin, ?r eu gwadhilf. Gyda bod' y i'j?ydr yn dech- reu ce?iodd v deuddeg German ffoi1 oddiwrth j y chwech Prydciniwr. Ond pan yn ff0i tua'rl gogjedd, cyfarfydda^ani, a phedair eraill o I longau Prydain fel yr aeth o ddrwg i waet'h aril ynt. Yn y brwydro gymerodd le mae sicrwydd i un o longau'r Germaniaid gael ei suddo, a I bod amryw o'r lleill wedi eu niiweid.io yn ddir- iawr. Dywedir gan ein pobl ni fod dwy o I longau'r gelyn wedi cael eu sudâo. Dywed morwyr Germanaidd a ffoisant tua Ro land j fod saith ou- Ilorizaii hwy wedi cael eu suddo gennym Hj. Oherwydd fod y nos mor dywell ^analluogwyd ein llongau ni i weled pa ddifrod a wnaed ar y gelyn. Ychydig yn ddiweddaracli, mewn rhan axall o'r mor, cymerodd brwydr arall le. Yn 'hon <Wawyd un o'n llongau ni gan, torpedo, a chollwyd hi. Xiweidiwyd yn fawT os na s-udd- wyd nifer o longau Germani, a., ffodd y Weill am eu heinioes yn y tywyllwch. DAU PEN Y LLINELL YN RWSIA. Rhyw "ding-dong" a fu yr wythnos ddi- 'weddaf rh wng dau pen y Ihnen yn RW&la. Ddiwedd yr wytlmœ hawliai'r Germaniaid ^u bod wedi yn^oscd ar y Rwsiaid ger Ri?a. gai? gymervd 1,300 o ?gtarcharorion. Yr nn dydd ymosododd y Rwsiaid yH y pen arall i'r llin ell, gei- genau y Daui wb gan en nil 1 buddugol- iaeth, i-rLi',i- gelyn ar ffo, a rdioil atalfa yno ar daith fuddugoliaethus Maekensen. Yn y fan honno egyr y Datiiwb allan yn nifer o ganghenau. Yr oedd y Bwlgariaid, ddechreu r wythnos wedi orocsi un o'r cang- henau hyn gyda'r bwriad o oreJgyn y t-ir yr ochr draw. Ki buont yno ond ychydig oriau ■cyn i'r Rwsiaid ymosod arnynt a'u lladd, non I en carchaiai, neu eu gyrra i'r afon neu dro^.ti,' bo.b un ohonynt. AMSEROEDD^ENBYD GERLLAW. J Mae jjoyeth yn arwyddo fod amser oedd en- byd gerilaw. Avvgrymwyd yn yr ysgrifau hyn ychydig amser yn ol y buasai .brwydro caled yirFfrainoyn y gwanwyii. Tebyg yw yn awr y deohibiia'r brwydi-Q, hynny jmgbynt.. nag y tybid, ae y gwelir o bosib,t Brwydi- .Fwyaf yr holl Ryfel yn dtehreu o hyn i ben mis. Geill y frwydr hon benderfynu yn derfynol obaitlv •Germani am fedru dal allan am flw-yddyn ar- all,. Di^gwylir y ceisia- Liynge-s Germani hef- yd ddod allan. Os gwna bydd Llynges- Pryd- ain yn fwy na pharod i'w chyfarfod. Mae ein hawdurdodau mulwrol uchel wedi rhaigweled el's hir amser bellach y poeibil- rwydd y oeisia Y GERMANIAID LANIO BYDDIN YN LLOEGR. Nid yw y syniad: yn un mor wylUt ag yr ymj ddengys ar yr oiwg gyntaf. Mae. Ai^lwydd French wedi ein rhybuddio y galll hyn gy-rh- • eryd lie, a bod yn rhaid 1m fodi-it /barod' i wyne-ba y perygl pan Gwyr y Caisar yn dda. pe y danfonai Fydd- in yma. a phe y llwyddai honno i ISnic. na ddihangai un inihvr o'r hall l,tioedd,,Iieb gacl ei ladti iieii ei gymervd yn gareharor. EitJir ni phwysai hynny ond niyegys lhvch y clor- ianau yn ei oiwg ef pe y tybiai yr enillai GeiV muni rywbeth drwy abertinj Bydd'.n. Aibeith- odd filiwn o wyr yn yr yiraoscdiad ofer a di- iifdd ar Verdun. Abel!thod-d> o leiftf hanner hynny yn yr ymo-odiad ia. • Ac ni phetrasa am fonierit yrfri cliWar- ter mliwn, neu hanner miliwn, i'w; hsjngau with ymosod ar Brydain os tybiai ,yr en- iLai rywbetli drv.y wneud. PAHAM A PtlA FODD. Dan gwcstiwn &y'n codi"n naturi&l yw pa- ham F ant-m'?i. Gcrmaui ar ymo5odia mor 'Itollol an.obe?uu!, a pha fodd y g?U'd dwy? Byddin yma yng?'yt?b gwyiiaduriaeth di- flino rin Llynges ym Mor y Gogledd. Gellir atob y c-yntaf drwy ddweyd mai am fod Prydain a'i Chyughre.iiaid wedi gwrth- oei coy IlIlyg: y Caisar i w gyfarfod ef "mewn I Cynhadiedd H?ddwch y gwn? de, os'gwhao ?wbi. Hy?by-. erbyn hyn fod ILindl a?d?- 'ityuiad y gt?yu ar gracio, ac mai t'ai'n.y? l «Epian tn» cyn bir. Yr ymwybydd?a?th •• fod y dhytxld eisucc yn y golwg a 'g<mrhe.H'ddd.' y Gaisa'r i amlygu dymuMiad am G'nhadtedd Hodd?'ch.. Nid oas gan G?ma.m b?ach dd?'moti i lemvi y bylchau a wnear yh y H'dil1oedJ, Mae merched beHa.ch erp tro.- yn gwneuthiU' gwaith mihvyr yn Germani, I miodd y gellir gyrru pob d,yn giatluqg i-ddwyn arfau, i'r ffrynt i ymiadd. Mae. adnodda.u (iermani mewn •dymon felly eu dd.i: hyabyddu yn Hwyr. Gwir fod Byddin New 4 ydd, yn rhifo o lianner miliwn i filiwn yn awr yn mynod o dan ddisgyblaeth yii.Ger-. j maui cyn cael1 eu gyrru, i ffrynt- y frwydr; Eithr Byddin o fechgynios ac o heii WVr yd- yw. ac nad oes neb ar ol i lemvi bylchau. Dichon y gofynnir ai nid gwell fycfeiai def" Newydd yma yn ein herhyq ni yn .Ffraine. neu yn erbyn Rwsia, nu ya erbyn Cyd-Fydditt -Salbiiica. Yr ateb yw mai ofer a fydd ymdrech y Fyddin ewydd hon gan nad i bi" l. le bynnag y ■gyrria- hi --> mor belt ag y mae1 e-nnill y Rhyfel yn myne'i, Y goreu a fed rai wneud a f yd dai gohino odeic pan yr eni'llwn ni fuodugioliaietir Iwvr. Gwyr y Caisar, a phenaethiaid milwrol Germani liyniiy, yn dda. (Dyna piliaiii, I meddaf eto, y eeisiasant ein d'enu i'w cylar- fod mewn Cynhadiedd Heddweh. BodfllDl)- ent y pryd hwnnw, boddlonent yn awr, i un- i-hyHv delerau heddweh a.'u -gallupgeii't i ym- ddaiTgo-s gerbroii y hyd. ac nwchlaw pob dim a'u galiuogent i ymddangos yngwydd ac ym, marH eu pobl eu hunain, fel gallu milsyrol, heb ei orehfygu ac yn anorchfygol. Am y rheswnu n v vn ofnadwv pan wrthododd Prydain a'i1, Chvnghreiriaid. <ni.. cyfarfod mevtn Cynhad -"j ladd Heddweh heb nodi ohoni y teffcrau' [hynldwch ynghyntaif. Y"mgynddeiriogasanit« yn fwy fyfch pan yr amlygodd Prydain yr am- odau ar y rhai y boddlonasai hi wMiid. hedclwch. Golyga yr anjod'au hynny ddiwedd ar raib milwrol Germani yn y dyfodol. I l\L:w dyn gorffwylJog fe ci cynàdeiJ'io<a,111 wneud cymaint ag a fedr o niwed heb ystyr- I iact y perygl a'r canlyniadau iddc) ei hun, ae megys I CI CYNDDElfilOG.. j v rhaid cyfrif y Caisiar a'i Benaethiaid Mif- j wrol yn awr aehosii cymaint o niwod, ac o go fled, ac o ddioddef, ac o arswyd, i Bryd- I aill yw yn awr eu nod a,'u hawydd '|>ennaf. Pe y tybient y gallent drwy absrtliu Byddin o gan mil Iwyddo lanio Byddin araii o gan mil neu ddau L'au nul ar diaetiiau Dioegr, iiyd yn oed er gwybod ohonynt. mai colli honno heiyd a wnaent ar ol ei gianio, gWll- aent yn ilawen. 'iybicnt maj bargen aaa i Germani a ivcidai galiu1 peri aifrod a braw yn Llvegr hyd yn oed er costio o hynny rwy na thri c'han mil o tiiwyr i Germani ei hun" Rhaid yw cynif ar y posibilrwydd i'r gel- yn anturio gweitnied mor ynfyd. U"y Wi' Caisar i tsyrthio, fel y gwnaeth Xapoit'oii, mae yn benderiynoi, fel Sarn.Dii gyliL, o wiicud rnNN- y o niwed i'w elymon yn ei angau nag a wnaeth yn ei fywyd. fSonir eisoes yn Germani am ymgyreh mawr ganddynt ar y mor. Honant fod gan- ddyrit .Lynges o suddlongau mawrion. Hyg- yt'hiant suddo pob ilong fariiachol fydd )11 mofio tuag yma. A rhaid i ninnau beidio bod yn doiystyr o'r bygythion hyn er mor j ynfyd ydyirt. YMERODRAETH FAWR NEWYDD 5 Y CAISAR, i Yn y cytamser, hydi r.es y taxewir vr ei-- gyd mawr o'r naill du neu'r llall, mae'I' Caini- ar yn gwneud paratoadau anferth. Dywedir mai ei ymgais ar hyn o bryd yw cael gan Awstria, Bwlgaria, a Thwrci un ac oil i osod eu holl adnodau mewn dynion, ir«wn cyfasrpar. mewn arian, mewn popeth, vn gyï- angwbl o dan awdurdod Germani, fel v bydd- ont oil yn un galiu mawr unedig o da.n un lvwyddiaet-h er cario y rhyfel ymlaen vn fwy effeithioi. Os boddlona y gweledydd hyrmy i hyn. gol- yga barhad y rhyfel am gyfnod pellach ac amhenodol. Germani yw yr unig un o'r gwledydd hyny sydd wedi perffeitbio ei c-hyf- Undrefn o wneuthur y goreu o'i holt adnodd- J au. DiLulJ iawn: yw y Twa-c a'r Bwlgai-, heb faWr di-efij na lheol ar eu hadnoddau, ac nid f yw Awstria lawer iawn yn well. Eto i gyd < yn Awstria a Thwrci, ac yn enwedig yr olaf, c-eir cannoedd o filoeddo ddynion y geltid gwneud milwyr a byddinoedd ohonynt ond na ymunasant hyd vn hyn. Pe caffai'r C'msar f a Hindenburg awdurdod a gafael -ar y rhai hyn, gallasent eto ddal yn hir vn er- y lluoead gelvnion a'u, liamgyk-hant i heddyw ar bob tu. j Ac er mai fel mesur milwrol, dros gyfnod y j Rhyfel", yn u.nig y eonia'r C-airsar am wneud hyn yn awr, gellir bod yn sicr pe medlrai efe l'yddo i sicrhau cytundeb hedd-wch a ni yn awr heb dorri ei allu milwrol, y cadwai i yntau ei law haearn ar y tair gwlàd hyny ar ol y Rhyfel, ac v d'efnyddiai efe eu IIuoedd | p(A!o?a?th. a'u hcH adnoddau natuiiol, fel j y gwnaeth ag éddo Germani ei hun i barobc? | a)tn?!'y? ann eangach, mwy ?va?dlyd. mwy cl, ? 13. ? ?u 1lvd? hyd yn oed na hwn yn y dvi'od- • ol agos. Dyna 'berygl sviweddo! v rhaid :'r j bvd gwareiddiedi.g cradw gon-g arno. j

I D I W E DDA RAF. I GYDA'R PELLEBR. I I 12.30 Nos Sui Paris. Ae-h ymosodiad diweddaf y Crown Prince aJ: Verdun, yr hwn a ddeeb;,euiN,yd, y noswaith cyn r Caiser gaei ei ben blwydd yn 38 oed, yn fethiant difrifol cyn i'r wawr dorri ar ei bell bhndd. Yr oedd yn ymosodiad ar radd- fa llawer eangach nag y dywedwyd yn yr atdroddiadau cyn-taf; deciireuwyd drwy fom- bai'dio ffyrnig ar ffrynt o chwe millMr. Si enillodd y Germaniaid ond ych\rd:g, a byrr fu >ymor hynny, gan fod y Ffrancod wedi troi yn fuan i gymeryd yr ymosodol, a gyru'r ?ely" yn ol yn llawer peilach nag yr oedd ar y cychwYll. Cymerodd ped?u' ceu bump o ga|rodau Germanaidd ran yn yr ymosodiad, I ae yr oedd eu colledion yn hynod o fawr. Yr oe4d Y maes o flaen v Ihne;]an Ffrengig yn I ha?n o fe?-won a ehhvyfpdi?ion. Cynbaliodd y Caiser ei ben blwydd yn y petiead]ys Cyifredinol, lie y cyrihaliodd gyn- hadledd gyda'r Emprwr Awsta-ia-idd, y Cang- hellor ..Germanaidd, y Pi-if Weinidog Awstri- aitro, 'Prince Von Bulow, a.c amryw wyr eil- wog" ereill. Petrograd. > niae ymiadd ffyrnig wedi bod am Tai 'idy'dd'?m y,ti ymyI Riga, a bu. u? o'r brwydmu 'ppsthai o gwmpas pentref Kaincem. Gwa- f g^F.odd y Rwiaid ymosodiadan'r (Jierma?n.-d «nw-aith, ond hawliai'r Germaniaid si' }" diwedd eu bod v.edi cymcyd ?,lMO o ? garcharorion.. Mewn adroddiad d!:weddarach, dywedwyd I fod y Germaniaid wedi bombardio'r gwarch- ffnydd i" dwyrain o Kabicem Road, i gyf- 'eiÔad Chlok, i'r gorllewin o Rigas ac wedi t ynrosod ar adranau o'r Rwadaid, ond eu bod \>pdi cael eu curo'n ol, a derbyn colledion ijia\vr. Yng nghyffinian Litau gollyngodd y Jl>vsiaid invy, yr hwn a achoaxkl' gyfPro mawr yn y llinel'lau Germanaidd^ Rliufain. Dywed gohebydd Berne i un o newyddiad- I uron Itàli. fod Maekensen wedi dweyd wrfch y prif swyddogion Gorm:ma?dd ac Aw?tria?dd, 1'015 na anfonir a.dfnel':hJon, yn fuan i Ib- m?nit, y bydd ci fyddinoMd vn canted ea .hunain mewn p&ryg! mawr vno'n fuan. An- fonwyd o BerLIn a Vienna i Fwlgaria. a Twrci 7-ar i a, t Twivi i ddweyd fnd eisieu iddyn t a.nIon a.dgyfler1::h- ion. end y mae'r ddwv wYa? wedi anfon i i ddweyd fod eu eyflwr mewn? mor ddrwg fel 1ll'ld;{Eaut ant'on ad?v?np??ifin.

BWYD YN LLE CWRW. j < Y mae He i ofni fod y.r hyn sydd yn newydd da i'r mwyatrif Jl1 newydd drwg i leiafrif gK» iuosog, lef, llai o gwrw a mw y o faivi> orweli gan ambell adyn newynu na cholli ei 11 .lasiad cwi^y a bodlona'r I.a.li! ai- welfed cwp- ,w.rdd gwag yn y cartref os v caiff ef wydriad r.iiawn yn y dafarn. Fodd bynag. bwriedir cyf- yngu ar y gwneuthuriad. ac ar eil y cyntaf o i E' vea Haw dyd-d: awgrymiadol iawn j i'r rned-cKvyii—ni cheir eymamt o gwrw, I gvvin. na gwiiod ar y farchnad o ddeg. ar hug- j a'n y cant. Rheolwr y Uwyd sydd' wedi dod j i'r penderfyniad hwn ar ol gwneud' ymchwil- I iad g<>falus i'r ffeithiau. a rboddi ystyiiaeth II ddwys i'r amgylchiadau. Cymev&d'wyir yr anogaeth hon gan y Cyngor Rbyl'fel'. ac mewn car.iyniad cyflwynir Mesur i'r perwyl yn ys- I tvid y Senedd-dvmor nesaf, Oherwydd y eyfyngiad uchod1 ceir mwy o haidd, "IiI" gi-I a defnjdd'iau bwyd eerill ar y farehnad.* Gol- j yga ymhellach y bydd mwy o dryeiau a Hong- an at. wasanaeth pethau mwy angemheidiol ( na chasciau cwnv, a haidd i fraga, etc. trelfir llai o 10. a cheir llafur at ameaiiion mwy dyrchafol.

I MASNACH AR Y SUL. I Bu cynhadiedd yn ndain y d'ydd o'r "blaen o wahanol gymdeitha^u masnacho!, pTyd y bu trafodaeth ar y cvnydd yn masnach ar y Sul, a phashvyd i anfon at yr Y sgrif- cuydd Cartrefol genadwri yn datgin y farn fod masnachu ar, y Sabboth yn hoilol ddi-alw am dano, ac y gellid ei atal heb anhwvl- nsdod na clialedi o gwbl.

Y (JYNGKES LAFUR/ 1 ,3 | HWTIO R SILAIRAIDWYP. i I I BEIRNSADU A CHON- DiEMNIO. I HENDERSON A SNOWDEN I Ddydd Mawrth, cvfariu'r Gyngres Lafur yn Albert Haii. Jfanceinion, o dan lywydd- jaeuh Mr Wardle, A.S., prvu y disgwylia tua .n gant o gynrycmoiwyr. liwiie.r y Uyng- res i tyny gan yi• Undebau Llaiur, Piaio Ani- < bynoi lAuzur, a Chymd«aithasau Sosiaiaidd ereid. Pan gyfarfu'r Gynhadiedd ym Man- iceimon yn iiioi, yr oedd 3110 ù: 0 gynrychiol- wyr yn cynrychioii 4a6,-i38 o aelodau hedd- yw, y mae tua, 700 o gyruychioiwyr yn cyn- rychioii —,219,764. AiJan o r infer liwn y mae tair o g\Tndeithasau SosialaicVi yn cael eu eyarychioli,—yr I.L.P., y B.S.P. a'r Fabiam, a chyai-hyngddyiit gwnant tua 40,000 o ael- odau. Und y mae arnnyw o'r rhai a anfonir i gy n.ryclliol' r Undebau Llaiur yn Scfsiaiaidd yn Cjfgytta! ag undebwyr llafur Yn breAenoi, dkiydd Mawitiii, yr oecJd pump o Henderson, Barnes,- Hodlge, Brace, a Roberts. Yr oeda pob un yn gynrychiolwyr llafur. iDyma'r ail gynhadiedd ] aelodau llafur ymddangos ynddi iel Llywodraeth. Ceidw Mr Hen I derson ei le fel ysgrifenydd y B:ä.iJ Lafur, a gweithreda. felly yn y gynhadiedd. Cyn symud ymlaen at y g^eatiuediadau cydym- !• deimlwyd a theuiuoec&l galarus y rhai goll- ILsant eu bywycbiu yn y Ifrwydrad yn Nwy- i rain Llundain. "ERCHIAD Y LLY W YDD. i Yn ei anerchiad1 o'r gadair rhoddodd Air Wardle s-ylw i ddwy athrawiaeth wleidyddol anibynol oedd m bod yn y b'aid ar hvn o bryd, ac amddiffynodd y polisi o fargeinio oedd wedi cael ei fabwvsiadu. Yr oedd ani- b^'niaeth 11 wyr yn amhositbl, a rhaid beirn- iadu holl weithi-eduedd y b-aid yng ngoieuni'r amgylehiad'au ar y pryd. Mewn atebiad i'r beirniaid a. ddywocJant- fod yr hoil vmgais i sicrhau awdurdcd a dyiaaiwad gwleidyddol yn gamgymeriad, eJyAvedodd y byddai ymraniad rhwng dylanwad politicaidd a threfnidiol yn (IrNlIchineb. Yr oedd y naill a'r Hail vn lia-ri- fodoil i amddiffvn llafur. Arweiniodo! y gip- drem hon ar amcanion v parti, Mr Wardle a.t y cwestiwn o gymdeithasu gyda'r Llyw. odraethau Cynjfy&gryw yn yrtod v rhyfel, a'r ymryson oedd wedi codi i fyny mewn can- lymad, y tu fewn i und-cbau. y dosbarth gweithiol. Yr oedd ef yn cashau rhyfel ac yn dymuno cael heddweh, ond yr oodó mor argyhoeddedjg heddyw ag oedd ar y dechreu, mai'r unig dtydiineb mwy rhyfel fyddai i Brydain ga.dw allan ohoni (Chw. a gwaeddi "Cvwilydd"). i'Yr wyf yn falch o'r fFaifh." meddai yinhellaah, "fod y miN-Tafr:f o'r B'aid Lafur wedi bwrw eu hunain i'r ymdrech, a fy unig ofn yw na fuasai 'r penderfyniad yn unfr-vdol 'Tra'r ydvm mewn rhvfei yr vdnn wedi ein gorfodi i roi o'r neilltu rai o'r pethau y buasem mewn anmeroedd cyff- redin yn gofalu mwyaf a.m er mwyn i ni ddiJyn gyda mwy o ni yr hyn ag y coisiwn gyrraedid ato Y mae rhyddid wedi ei gdyngu mewn trefn i ni en ill mwy o rydd- io rhoddwn -gydTu 1* llopgawl ar y briw er mwyn ei wella'n gvfl.yinach "Aeth y siarad- wr ymlaen a v (-d-n;nll)vdair yn glir y ffaitih fool yr hyn ag yr ymleddid drostyut yn hajifodol i ryddid fCyniyc'.iiolydd "Beth am yr Iwerddon ") TELERAU If ED DWCH. i Pa.n gyfeiriodd Mr Wardle at ymyTiad yr j Arlywydd Wilson 'g)-da'r amcan o gael alan delerau heddwoh y galkiocdd gelyniaethus, I cafodd gymeradwyaetli wresog ad ran fecha.n o'r gynhadiedd. Dywetiodd Mr Wardle y I byddai i d eleru y Galluoedd Cyngreiriot, yn I 00 gogwydd a'u himc-an cyffredinol, wneud awer i alj-a.dei\aH B%-Tip ar sylfeini tecach ac i gadw heddweh y dyfodol. Pan aeth y I siaraawr ymlaen i drafod y problemau a ddyg- i wyd i mewn i igylehoedd amgydcJiiadau teu- lua-idd, gwaeddwyd Ys-bwriel, a. 'Bet'i airt Rhmidda pan ddy-wedo-do 'nad oedd g-ai or- I elw ond ychydig amddiffvn wyr a cliyfeillion I cyhoeddus ar hyn o bryd.' Aeth y siaradwr ym'aen a dywedodd 'y dyFd bwrw ein dylan- wad po'iticaddd a, diwydianol i'r glorian yn I erbyn anghydraddold :b. yn erbyn ffafraeth, ac yn erbyn gormes o bob math. Fe ddylem ym- ) drechu sicrhau cyftawnd'er i bob mihvr a mor- I wr dlychweiedig; (larparu pemùwï1 digonol i j bob gweddw ac addysg lawn i bab pientyn gwaith a chyflog da i bob dyn a dynes sydd m ewn, angen am dano; rhan gj-farfed mewn llywodraethiaa* i rai mewn oed seiliau teg a chyfiawn o dretbiant i bawb a rhan helaetb- wh yn rheo?eiddiad eu tynged i 'bawb ;v'n- j b'w wrth a.fU110' (Cym.) } YR ADRODDIAD. I Aeth v gynliadltdd ymlaen i drafod yr An- j rode J. ad WynycMool. Cynhygiodd Mr Hen- derson eu bod i fabwysiad-u'r bum adran g.n1- } tal, oedd yn cynwvs y rhesymau piliain yr oedd pwyllgor gweit,hioly Blaid Lafur, mewn ( eyidweithrediad a'r parti Seneadol, wedi der- j byn gwahoddiad Mr Lioyd George i gjd- weith-re-du gyda' Llywodraeth newydd. Cyn- j hygiooid Mr E. C. Fairchildl (y parti Sosial- aidd Prydeiiiig) eu bod i wrthod y pum para- graph, a dywedodd fod yn amhosibl dygymod [ a'r svniad o f N ileul i mewn i'r Llywodraeth bresenol yn wyneb yr lioniad a, wnaed gan Mr Hencteraoai ychydig cyn kkli gael ei ff urfio, sef, nad adai'r un Llpvodraeth j fyw am chwech wytlm-os heb Mr Asquith. Cefnogwyd y cynhygiad i'w gwrthod gan. Mr Fred Bram'.ey (I.L.P.) Gofynodd ef a oedd y pwyllgor gweithiol wedi cael eu bysbysu j møWTI geiriau penodol beth olygai Mr Lloyd. George pan acklawodd reolaeth y Wladwr- iaeth ar y mwnfeydd a'r llongau, rheoiaeth ar y bwyd, neu wneud rh.ywbeth grymus ao effeithioi yrtglyn a ohrynhoi llafur. A awgrym- odd ef iddynt y defnyddid dytron yn fata!- i iynau ar y tir! Os na. chai'r Gynhadiedd I atebion clir i'r c.vostiynau. hyn byddent yn p>.e.K.<\le¡sJo yn eu dallineb. Uywedodd Mr G. G. Ammon (Plaid Lafur Bermondsey), wrth gefnogi'r gwelliaait, nad oedd y Blaid Lafur mewn, cydymdeLm.iad o I ?wol a'r Liywodraeth bresfno? gy? Mr. I Lloyd George, yr hwn oedd wedi diraddio b,W?d cyhoeddus yn fwy nag y gwnaeth un- I rhyw ddiyn gycSag Arghvydd Curzon ac Ar- ) ghvydd Milner, y rhai na chuddiasant erioe-d I eu dirmyg tuag at y gweithwyr Prydeinig, Ci <-h\da'r fath fliyndaau i Lafur ag Arghvydd Devonport ac Arglwyo'd! Rhondda, y rhai ar hyn o bryd oedd la.w yn Ilaw gyda chynrych- ¡ xofwyr y Blaid llafur. Xid ûedd Mr Hender- son, Mr Hodge a Gweinidogion Llafur ereill ond yn cael eu cadw er mwyn i la.fur ym- j oldwyn yn briodol. I Dy wedodd Mr J .H. 'n?m?s ei fod ef wedi II on."gan yn y Gynhad?dd yn Bristol y byddai L'.Jur ?n gryfach o'r tu allan nag o'r tu i mewn i'r Cabinet. (rl democrat vr oÙi wecfi derb? dcd?ryd y mwvafrif. ac nid I oedd vm meddwl fed y Gynhadiedd i'w I undd \"I11 meddwl fcd y Gvnha<lledd. i'w chx-fia?vnhau am gy??ysgu peihau fel yr oedd- j ynt. Yr oedd ef vn b?rod o h.? i wneyd yr o 11 .1 %'lai i ymiadd gorfodaeth ddiwydianol, ac i ddelio a'r mwnfeydd a'r llongau fel ag yr awgrymwyd gan. Mr Bramley. Ond nid <x°d d y rh ".li hvn <nid cymiiarol d'dibwys. Y j cwestiwn gwirioneddol oedd a ddylai Llafur j barhau yn y Llywodraeth. Yr oed^ y Fw-vdd; i a gedwid gan y Gweinidogoion Llafur yn hanfodol i'r mudiad Jjaftir. ao yr oedd y rhai oedd yn eu dal 3mrael cyfle i wneucV rhywbeth drR Lafur mwy nag a wnaed gan rmrhyw I arweim-dd Llafur yn y gorffenol. Pe y pe;d j y gwe'liant golygai y buasai raid i'r dynion j hyn ddod allan or L'y.vooVaet!]. a. ellvn- v ihwysai hynny etholird cyffredinol. Nid oedd arno ef ofn efcholiad cyffredinol; end yr oedd j arno ofn gwneud' dim a ftiasai'n gwangaloni v rhai o-edd wedi aberthu cymaint dros eu sswda-d, a ch:vlonogoi'r gelvn. Am y rheswm hwn vr oedd vn cefnoari'r nenn^rfviiiad. 5 GOLYGTA DAU MR. SNOWDEN. Yn v Gynhadiedd Lafur a gvuhalnwd ym Abn-i^einion vr wrthnoK hon, dywedodd Mr. ,Philip Snowden, A.S., yr hwn a gafodd dder- bynied cymvpg o gymerr.dwyaeth a hwtiù. y rhai fu mewn ey^*litiad a Mr J. H. Tho- mas, A.S.. yn gwrthwynebu deddfvM'iaeJth y Llywodraeth Gymysgryw yn ystod y deuuaw I mis diweddai, yn goiidio oherwydd yr araitb oedd newydd dradaodi. Nid oedd ei brofiad- o'r Llywüdmeth hon yn ymdda.ngos fel pe wedi dfysgu Mr Thomas y wers amlwg, Yr oedd (Mr. Henderson wedi dweyd ei fod yn ystyried y cwestiwn h-ii o safbwynt nid beth allai Uaiur gael drwy jmuno IJywodraeth. ond yn hyrrach both, aLai Liafur roddi. Yn y gyffes yna yr oeddy-nt wedi cael eglurhad 11 awn ar y G weandegion. Llafm- yn ystod v dfc'anaw mis' diweddai; yr oedd eu holl bolio-i wedi .c.ad ei roi gin ddy- muniad nid 1 enniS ond i roi. Fel c-mlyniad iyn yr oecldym wWi cael deddfwnaeth o dan y Llywodraeth Gymysgryw, oedd yn wrth- wynebol i lafur a buddianuau bosialaidd mewn modd na weiwyd ei gyfTelyb yn hanes y wlad hon. Yr oedd v.li. bid yr. har.es maith o a-bei-thu'r holi egwydd' rion ag y bu undeb- wyr llafur yn ymiadd ac yn dioddcf dro>tyjit yn y grnifenoi. ("Cwe-<tiwn" a chyme; adwy- aeith). Aeth y siaradwr ymlaen i ga da rn- ihoniod hwn drwy cd-r'iygu hanes gwleid- yddiaeth ddiweddar. Dywedodd ymhellach fod costau byw wedi eodi'n Lawer nwch yn ystod y deunaw mis yr oedd Liafur Y11 ca.el ei gynrychioli yn y Weinyddiaeth, nag a wnaeth o'r blaen. Pan yn trus«y} y ewt^.iiv.n hwn torid ar ei yn fvnych waedcS "A oes rhyfel yn ,J 1" "ÜeIÏJ am v cyinewjdjad- au yn yr amgylchiadau ?" "Dywedwch wrth- ym beth ydych wedi ei wr.ud tuascat ddwyn y rhyfel ymlaen?-' a dilynid yr oil gan waedd- iad au o bob ma-Ui. Disgrifi^dd Snowd-m v gvrJi dledd let un wedi cael ei phentyru gyrja phleidlei-iau oedd wedi cael eu pendcr fynu cyn i'r un gair gael ei draethu mewn (adj. a dadleuai nad oedd y pleidleisiau hyn yn gyw- ir farn yr undebwTT yn gyffredinol. Yr oeM un bleidlais a. ystyrid fel vn cynrychioii hot! aelodau undeb main wedi cael ci phender- iynu gan fwyafrif a un. Aeth Mr. Snowden ymlaen i ddwevd fod effaith vmddiswyddiad Gv.-einidogion Lafur ar farn y Galluoedd Cyngre riol vedi ca.I ei or- liwio'n g^'wilyddw?. ^mheiiaf," meddai "pa un a. ydyw ein cyd-ailn gogon- eddus Rwsia sydd wedi bod d"y'r holl oes- au yn arwres cenhedloedd i-ycliain ac amddiff- ynydd rhydd"id gwladol Rwsia sydd ar hyn o bryd yn newid ei Llvwodraeth mor ami ag y mae'r 11el.ad yn newid—■cvmi^radvya^'t.ii un adran, a rhywun yn gwaeddi: "Dywedwch rywbeth wrthym am Germani'").—Amhenaf a ddylanwadir i'r graddau lltiaf er farn Rws- ia gan y wybodaet.h fod Aelodau Llafur a-r- bennig mewn cvsylitiad ".ei beidio ag Ar- glwydd Northcliffe ac Arglwydd Milner. Os y byddai i'r ffa.it M Aeiodau LlafüY wedi cael eu 01 !?,el v fath effaith ar farn y Galluoedd Cyngreiriol, oni chafodd y ffaith. T, 1, -1 t fod Mr. Awjuith, Arghvydd Grey, a dynion oedd wedi arwain y rhyfel am ddwy flynedd a hanner i fyny hyd yr argyfwng pwysicaf eff- aith? Yr oedd hnnaroidtb a hunan-bwysdg- -tit F,1 9 rwydd rbai pob! yn anfertbol. Er gwaethaf cred Mr. Henderson yn rheol- aeth y mwvafrif, er mwyn herio mwvafrif llethol y beidla.;s yn ci i,v, GorfodaetJh yng nghynhadledd Llundair, arhor-odd ef a'i ffiynd iau yn v Llywodraeth, a thvitorthwyasamlt- i roddi mewn grym vr hv; a gondemniwyd gan y gynhadiedd. Yn :)d y è1.dadl ar y Me-^rr Gorfodol cyntaf. dvwelodd Mr. Henderson fod yr ofnau L 2-an amrvwv imdeb- wyr llafur ynghylch gorfodaieih ddiwydianol yn hollol ddi sail, fchoed vr un sicrwydd pan gymhwyswyd y Merar Gorfodol ti-ag at wyr priod. Ar brynhawn (J-wener nei'ltuol, dyw, edodd Mr. Henderson fod Mr. Asquith yn hollol anhebgorol yn ''L:vwi)(bu,t. DeaJlai ef fod Mr. Henderson o hvd yn TOiyried fod Mr."Asquith yn arfhe-bporo!—-mew-n gTthwyn- iad (chw-erthin). Yr c-Il yr oedd Mr. Snow- den eisiau iddynt- gred^i oedd y bydda-i'r Ael- odau Llafrtr -1 Hawe-' mwv defnyddiiol, Nm llawer mwy dylanwAdnl, ac "n llawer mwy an- IhehorQl mewn ^wrthwymebiad nag mewn sydd swvàd. {ClywCh, clyweh). Cyfen*jodd at safle v blaid Wydde'*g .f-d prawf o fanteis- ion gwei'thrediad anibjmol- Dywedodd fod y blaid Wyddclig vn gwvbod rhywbeth am bcr- ygl y y gallai pla-id anibynol v„a-sana?thu ei budd- ianau vn ll^wpr jrweil na "nharti oedd yn rhwymedi.2 i ddynion a.<r oedd yn ddigon cryf i'w gario mewn cvf.ririr.d' ewahanoi i'r hyn ag yr oedd arnynt eirsn fyned. Dylent beidio -anghofio eu bod o'r diwodd w-odi cae' Gweinidoga rth L**Tiir, pennaeth yr bon oedd wedi dat-gan pi brlisi mewn dwy ar- Aoith hynod. Nid oedd un inipti, yn rhy hwyr i wella; nid oedd byth yn rllv hwyr i fod yn ddoeth (ohweTu>nnV A, vr T'dd of *ti edmvg- ydd mawr o'r dyn pan ddar^anf.Tdcl^i—a. defn- yddiai ia-ith v Gwinid-><r Lh-rur. iarth oedd mor gvmwvs i Gwciriidog y Goroo— iddo fod vn ffwl a'i fod wedi cael (ligoll (I nerth i i edmvgwyr a 1-wb! mewn llawn gydvTnde'.TrihAd. ()r1(1 beth oedd polisi liewn-dd v Gwc-inidog Llafur. Yr oedd ym eyfuniad o feistri s "jwe-'thwvr rn v fa,3- diwyd- iant yna mp"l1 trefn i dwvllo'r cyhoedd. iDywedoad Mr. J. R. Chme-s, A.S.. fod Mr Snowaten wedi siarad fe) pe na. bai rhyfel yn bod. ac ymddanghosai fel pe'n meddwl nad oedd dim i'w wneyd I.r-alr (,e-id y rhyfel ym myned ymlaen, j"mosod ar y rhai oedd yn cymeryd rhan ynddi. Yr oedd mwvafrif y gynhadleod yn teimlo niai amser i weithredu ydoedd, ac y gallai be'rniadaeth aro.1- Xia oedd y Blaid Lafur o dan unrhyw ddyled i Mr Asquith fel ag i'w gwneya' i sefy 11 yn glit a'r Llywodraeth newydd. Os nad ailai'f dynion oedd wedi eu gwneud yn Weinidogion eu gwa-anwtbu'n iawn, Duw a he'pj'r mud- iad llafur. "Hwy yw v rhai goreu gynhyrch- asøID," medoiai Mr. Clynes; 'hwy yw dew ised- ig eu ffryndiau." (Llai.; 'Y mae hyiiyna'n fater arall.") "Li-a'n beirniaC-.Ii:tnv-ad Llafur i'r L\yw raeth, safodd Mr A. Bevin (Docwyr Bristol), yn amharttol parthad yr anahydfod rhwng Mr Henderson a Mr Snowden. Aet-h y.mlae7i a dywedodd fod cyd-weithr^-diad Llafur gydh. dynion fe! Arglwydd R.hondda- yn ereu amh^ia- aeth mawr. Yna. yr t2>d'd Arelwydd "Von Bising". nu o dan enw arail Devonport, triniaeth yr hwn j'ng'yn a streic Uundain oeGkl cyn v.aethed1 a thrmxaeth Von Bisnng yn Belgium. Nid y rhai hyn yw'r dvTiion ag y dylai Henderson ymgr._svHtu a hwy. O*- oedd eisiÙl Wynebu'r argy'f'wng. gidawer i ni ei wynebu gyda dx*nion ag yr oedd en cymer- iadiau yn ein bodo'hau, a <iyr,ion ag v Ig i-n eu parchu. Dyna Arghvydd Derby hefyd. hwn a ahvncM y pctm"n yn 'sugnwyr e?'?pd' pan -,?dvnt --n y.m:3.ch1 'am (' cyH?au, ac pan < n-3,4,ki -i m e,,? e yfl-:?!zau? a4, k rglwvdl! -M jinc,.r, dvr, ccnsc- quenc<?. TJDYDD MERCHBR. Gaiodd' y cynrychijiwyr gryn fraw yn yr Albert Hall, dcVdd Meivh.er. pryd y neidiodd Mr David Kirkwcod, mccanic o'r Ciyde, ;vcld o dan alltudiaet-h amiid, 1 o'i dref enedigol, i fyny yniysg Gweinidogion ac enwtsg on ereill, a.c ailroododd nifer o gwynion o dan Ddeddl Ajndjdiiffyn.iad; v Gprt ',u. Si'brydid jnewn cylchoedd bycha-in fod Mr Kirkw-cod yn bwr- iadu jrmddang>s wedi flugio ei hun a phan ddeuai'r a.de.g br"ooJI y godyngai kesyu gusod, ac y bwriai ei hun ar y Gynhadiedd cyn i'r cadeiiyda' gael cyfle. Fodd bynag, ni fu o: N ,aoet ?!-v fle. d ymddanghosiad la.wn mor ttyffrous a hyn Yr oedd ei stori yn dvclueu gyda-g ymwev iad noded'ig Mr. Lloyd George, pan opc/d yu 1Veinidog Cad-ddarpar. a Mr Arthur llo* derson, a Glvisg-inv, flwyddvn i'r Nad.^ig d-i- we<i!daf Mr. Kjrkwocd. fel prii atiward adrau o'r igwa^th, oedd1 prif rxvl*wr Mr Lloyd- George ar ran y gweithwyr, ae oedd yn gyfrifol am y derbymad oedd fod yn un cyfeillgar iawn. Act'; Mr Kirk wood ym'.aen. ac meddai, "Niri oedd i;onnvm yunddiriedaeth yn1-!r Lloyd George (CI. CI.) Gydag ef yr oed.¿. Mr Hc-ndersrm. Drwv ymuno a'r Cabinet collodd Mr Henderson ein htymddiriedaeth. Yr cc-dd wedi ,1el <w |- ddewm i fo. vr Tybiasum v bu- anibynol. Ymwelodd v bon- eddigion hyn a'r j-wahs.no! w«ihd!ai. Gofrr;- j | wyd i mi gymeryd y gadair a ch>-flwyno Afr ILeloyd- Gc&V'gej Yn er mwyn fy nghysuron dyftbabl tra-yigwyiddais ef (Chw.) foment vr vmadavvodd o Gh.-sn-w caw- ? f-m gw ?-yl psrh nus TV(<i'r me?tri. Ar ') • ::a]g\t'Y;i'Ji ',e:1 lP:,rl)",1 ar ludalej) 8).

Swyddia Byíd yn awr yn galw 30,000 tra. adran arall o'r Llywodraeth yn apeiio yn daer at y ffermwyr a pliawb i godi mwy nag trioed o gynyrch y ddaear at gytie-nwi angen y ueyrnas mewn bwyd. Yng ngiiyianod Cynideithas Ganolog Am- aethycdiaeth Lloegr yr wythnos ddi- Weddaf, dywedwyd geuiau celjd am y [ Llywodraeth sy'n caniatau y tain, groes- dynu rhwng ei gwahaiiol adianau. "A yw Swyddia Rhyiel Prydain," gofyuai nil siaradwr, "aia efelychu Germani Ut, s lar,)tt NN,r, drwy ystyried nad yw addewid pendant a difriiol yn ddnn anigen na. scrap o bapur y gellir ei ddaniio bryd y mynir?" Pkbald ccdi bwyd i cidyn ac aniiail. Cyn y geilir codi b wyd rhaid cael (lyniull 1 w-eithio ar y Ur. Os myn y Fyddin. gymcryd y dj nion oddiar y tir, in ellir codi Ùé'l.nyddiJU bwyd. Os na chodii deinyudiau bwyd, daw newyn. V Pa un a fynwch—Diod Fqdd- woi, ynte Bara. F.L 1- 1 Cwesti wn y rhaid i'r IJ)^vOUiar ran y wlad, ei benderfynu yn iuan. beliaoh yw: Pa. un pwyslcaI if wlad hon, cael diod feddW, ynte bara? Vrin y gellir cyfrif Amaethwyr Sit Gaer (Cheshire) fel yn bleidwyr selog i ddirwest, end yr wythnos cldiweddaf pasiwyd ganddynt yn unfrydol bender- {yniqsd yn ealw. ar y Llywodraeth, os cedd angen dynion i'r FyùJin,i'w cym- eryd o'r breweries mawrion, a'u cang- henau, tafamdai y wlad a gadael i'r .J' I: gweithwyr amaethyddol aros ar y tir fel y caffø r wlacl fara yn lie died feddwol. Rhoddodd Mr. Leif Jones yn ei anerch- iadau diweddar yng Ngogledd Gvmru, ffirau yn profi led bara yn codi yn ei bris, a phrinder bwyd yn ein bygwth, oherwydd fod y Fasnarf* Feddwol yn cael ei ffafrio ar draul diwydianau llawer pwysicach. Ymddengys yn awr fod Pwyllgor a benodwyd gan y Llywodr- aeth newydd fod yn eistedd ar y cwes- tiwn, ac wedi c-yflwyno ei adroddiad i'r Llvwodraeth yr wythnos ddiweddaf. Aelodau y ddirprwyaeth hon oeddenl. Arglwydd D'Abemon, gwrthwynebydd anghymodlawn gwafoarddiad; Syr George Cave, yr Ysgrifenydd Cartrefol presenol, yr hwn a. fu ymlaenllaw yn 11 add Mesur Dirwest 1908; a Syr George Young, brewer cyfoethog. Pa gvmorth ga dirwest gan bwyllgor felly ? Anogant leihaii un rllan o dair o r cwiw a'r diodydd meddwol- ereill a wneir yn y devrnas lion eleni-dim o-nd hyny.. ——' i