Y Genedl

CWKSY RHVFELj ADOLYQIAD YR WYTHNOSI PAHAM NA WNEIR HEDDWCH? I LLYTHYFT MR. BALFOUK. BRENIN (RROEGR WEDI PLYGU. < — » 1 1 HHKSWM DROS HYNY. Y SELYLLLA YN RWSIA A RUMANIA. th PERYGL Y 6WLEI)VDI) BY0HAIN.-A (JYELAWNI'R PROFFW YLXILLAETH. = •• Y GENEDL?" Y LLOFRTW) NRWYDD AR Y iMOR. -a d Tcstyu mawr *iarad y dydd yngyn a'r RhY- fel vrwythnos dcmvixwlaf yw Liyth.yr M-r. Balfour at Air. l'l! :rly'yù.dy.r Američ.a., vn egluro safle ^i-vcia-m a i Cfa-jraghretriau! a'r rhyfoi. a PH?HAM NA,.YEIR HEDDWCHI YN AWR. I Adnabyddir Mr. B.tjj'uur M. flunor diwyll- ?di? ?e un o icduy?yr mwyaf cBr ei <*»■ N? d<i\tcha.todd m-ioed yn uwdh y" y ??° gynieiu-d iia r :ai ¡ nag a wna yn y llythyr haTK?syddol hwn. Alajih o atodaad yw i'r gen- adwji a iiamKonwyd yon. jirydain a j Ch) ng- f)ieia-iaid i'r gwledydd a-mhioidgar ac a gar- Odd qiw yn y "Genedl" yr vrytlaw* weddiai. \l'a.e y lytoyr yn ilawer Hhy faith i'w gyhoeuo,; ynra, ond geiu* ayuiio i tyny ei s* v'hved d vn fyrr fel hyn:- Safai G erm-ani yn ah-u cry! raitwrol yng- hanol nifer o genhodiowki liUwor gwanaxach na hi. Yr oedd gtvaiic Germadii am gp newest éi ac w,clNv-vdd.laetliit yn btnygl partr-JWiH i'r cen- hedlioedd byeiuun liyn. Ac er fod "Gyiraith y Gwledydd," :'r hon y cytunasai Owmani ei hun gynt yn adtiavv nodded ac aanddiffy tx i'r ceithedloedd gwann, eto nid oadid tu cefn t "Gyfraiih v Gwledydd" y gaWu ajtgenriveid- iol i su'-rhau uflldd-d-od iddynt. Y canlyn- iad ocdd lod Gernia-ni wedi toa-ri pob cytryw ddeddi er mwvif cvn-aodd ei hamcan. Yr oedd Gerniaiii-fol yr egiunrryd cfe'(*on yn y "Gonedi,"■wtdi cefnogL Twrci yn ei gwaith yn goiniem ac yn Uofrnxidiio yr iAr- memaid oedd o da-n ei ILywodinaBtth hi. Yr oedd y Twrc yn ddigon creuloo oyrtt, and wedi cael swyddogian Uernianaidd. i'w fydid- in akth vn seitiiv. a .tih oreulonacb, a mwy bwystfiLakid. Am y rhoswm hwimw riiaid oedd gyrtru'r Twrc a»L>ian o E-wrop, a rhydtt- ha-u y wni.i'ed.ioeJd yn A:Ta 3-clynt o dan ei IVw ndra^th yno. Am "aWlondeia!; Gen-n?ni ar di' a mar, f nid pcth d?mwenu?i ydc?dd, <?i )?m o bolisa y penderfvnwyd ?no yn bwyiiog gan awdur- dodau (krmani er m?-n dychrynu'r œnhedl- I o?d gwaim a'r g.Uedydd iWnhleidga1'. M?& ?- ,cr<?.lond?ra,u hyny aincan mwy a gwaoth  Ita, ssod-chfygu v --evyion sydd ar y maes yn eiibyn Cti-niaibi. Uwriedid ihwyiit i fod yn ) ihybudd i w'ed'ydd eraiil i beidio givrthavyn- ebu Germani a'i rhwysjg. Os eni'Ia Germain yn y Rhyfe, os ca dd iano yn ddigQp am y drwg a  pa f<? V bvdd yn bo?b) aoxhau m,  hed?dh yn yr am? a dmw? Os L\v^niia GM-majii gj-'Umdoban difnfol y cynm-odd trwy lw i'w pavchu, yn ddim amgftu na "M-rtip D bai)ui- ai tybed y bydda/i iiairnj'W gytundeb a wneid a hi yn wr yn dSebvg <> gael ei barchu ganckii yn y d;yfod<»5 <>s tyb- lai hi ma.i mantais iddi a fyddai eu tdWÎ? G^aihamiaetlhit Mr. BaLtoiu* yn glir rhvwiig UWERIN Germani a'i WYR militaraidd uchelgeisiol. Parad yw lV\dain HEDDYW i wneud hOOdwüh a (erin Ge-rma.&i,-ond nid a Juaikers Pt-wsata, tra yr erys y rtiai hyny yn inetldti awrl-itr&)d a g?.. i gvMdi rhyfel ow bryd y rayiv- ?&. Rhy?dha. y wer? ond ('.ymeryd y chwip o L?- y nnti?-?L yw an??n Iiyiam^ wrth ibar'hau y RbyfeIL < TBI ANIIEBGOR HEDDWCH- I Tcrfjua Mr. Balfour drwy juxii tii aidreb- J grit mawr heddwch. 1. Rhaid symud ymaitix IJlbybh, 11*'1 WaTihau yn efferitihSol yr aehoK inawr o at- lonyddwoh ar heddwch EmrTop. 2. Ithald i amcanion ucfel^Qisioi Gt«- mam am ?icw?-?. ?'? moddioa crculon a ?rTgy?dd yr amcanion. hynny, t ?Tgw?ud yn?ngb??'?y ? Wmin (ji?rma-ni ei hun. 'G?f- r Phaid S mwpch y ? ('I.'in i "G'Yf- raitih y Gwledydd" y ?'????? ??na i r Mb a fvnno aflonvdrlu ;\a' hed'.c\h y byd. ymbwyl? CVll rhut?ro o ??'?i i alanas Ayfel. „. _,?; (jyvda Haw wrlh fynod heibto, genra fod pymix) a gyhuddir o fod yn pisinibL \m" ■■ nodi ors misoedd N-n ol ymrvll yn yr un Se11" iau agy & ddefnyddiwyd gun Mr. Bali'our yr -^rythiKjP ddiiweddaf, yr anhebgorifn'. lifddwoii hyn. Dyna gjweirnod Air. E. T. J^bn, yr Aelod.. oolled'dül dl'tI, Ddwyrair. Dinbvch "Boed i ni fynod hribio i'r Ciisar a"; Jun- ipers Prwsiaidd at Werin Gormani i'w by«- bveru pa. botih a. geisiwii yn y Rhyfel,' mcMld yr anlm ni eu cydynideimlad liwyni-, ac y tleddil" dyianwad vsipryd mdita,raidd y Caisar." Am yr anneogonon hyn foluy mae y dXiau yn yniaj'ft'rol. yn sefyll ar yr un tir a'u gil- ydd. BEENIN GROEG WEDI PLYGU. 0 faes y rhvfel ft hun un o'r ne%vvddion Pwyfeicaf a nnvyal oaJonogol yw fod Brenin Groeg unwaith eto yn dod i'w q. axn,ll Hysbyrwyd yn v "Genedl' I JT "wytlhiiois drli- weddaf fod Brenin Groeg yn gWl n; JV en- byd yn wbyn evmbyJau goiym<J" JSurydain. Alewn atebiad i'w ^'V<M,a- ogol hwvnt ato ysg,.Lfe.Ilotid lytl;,i.i. "I cydsyruad amodol a'u gofynion hwy. Ateb- aaant hwythau yn cldiyrniii-oi y rliaui e-acl "Ie" neu "Nage," "Gwnai" nou "Na wnat pendant a diamodol ganddio. bollwh wedi ateb "le,. Gwnaf" hüb aanod o fath yn y byd. Un o'r gofynion y teimlaj wrl,h\vyiwbiaid mwyaf iddynt, oedd yr an yn amo i ryddhau o gar-cliq La, yn ddioed ddilynwyr M. Vanizclos a gkarcharwjd yn anghyfiawn gall. ei swyddogion ef. Mae Venizolos. fel yr hysbyswyj yn y "Grenedl" o'r blaen, wedi fefydln Lh-wod- raeth o'i eiddo ef a'i ganlynwyr^ ar wahan i Lywodraeth Brenin Groeg. Tra J* Brerrin yn Llywodra-efchu yn A then, v brii-dcnuns, a r Tfoanbarth ddeheuol o wlad Ga^yg • mao lJ'yw- odraeth Venizelos yn benn yn y gw^ddill o r deymas. Mae lLu o fosnachwvT a dynioii cyi- rifol eraiil yn Athen mewn cydyindeimJ fid a Venizelos. Ond er na thro"nt, y gyf- raith. ap, nad aflonydda^-ant ar heddwch v wUd mewn unrhyw fodd, taflwvd hwynt ^g- haxchar drwy or-chynnm y lironun yn i'r gyfraith. Un o brif ofynioo Pi-vdai-n oedd J. rhyddliau y bobl hyn yn ddioed. A thalu iiiawn am unrhyw gollod la gawsani. Ni fynnaj'r Brenin gydsynio a hyn. On d yr wythnos ddiweddaf iLdiodd, er trwy oa-fod., a heddy-w (ddydd Gwener) hy-Tysir fod diiij-n- wy?' Venizelos oH wedi cael eu golirwng yn rhydd or carchar. Y RHESWM PAHAM Y PLYGODD I Y BRENIN I R??i?id edwveh yinhellwh na chais Prydain ^Ta'inc am yr ?pomad pah am yr iidiodd j Bream G,?oeg yr wythnos 4di.w?d<La?. Awg- j 'rmwyd yn y "Gonedl" dro yn ol fod Brcn- ] m Grceg yn rhyw fath o Wu-?yn nag (weather | glass) yn dynodi pa fath dywydd yw hi ar y I Caesar a'i Fydd'n yn y Ba^lkiwis. Pan fo^r f Caisar yn LKvyddo, neu arwyddion ciyf y 1-fwydda, mae Brenin Groeg yn dyrcQxafu ei j bonn ac yn caledu ei galon a'i warr fel Phar- j loh gynt yn eirbyn ceiaiadau J'lydain. Pan i bo M'n by^w th stonn aT y Caiaar ac yn cfebyg y llwydda Prydain a'i Chynghreifiaid, j mae Brenin Groeg yn swa,tto? ac yn dod yn greadur yatwyth rhwydd í.a.v.-n j'w driin. I Yr m-ythno6 ddiweddaf daewi cennad milwa | ol oddi?Tth t C?Iear i ymg?Whori a -Hr?- in Groeg. CyfarfyddatJaIlt yn Lorissa, tref yn Groog ychydig i'r deheu o Beirea lie bu; Paul yn pregetlhu ar ei ffordd i Athen. Yn yr ymgvnhoriad hwnrnv cafodd Branin Groeg yn ddiamhou w-ybodaeth gywir am faiint nerth a gsallu miiwrol y Caisar i wrihaefylil y Rwsiaid yn Rumania a Chyd-Fyddin Salomca yn Macedonia. i Tiann<3et-h neu ail trannoeth i'r ymgyngbor- 1 iad hyny yi' amlygodd Brenin Groeg ei fod ytn ildio i holq ofynion Prydain a Ffrainc yn ddiaanodol » ) Y cusgiiad naturioJ y gol'lir ei dynnu o hynny yw fod y newydd a gafodd y Brenin i gan w?s j Ca"-r yn ddigon i'w aj'gyhoedd? j na fedrai I'yddin Genmam gyrraedd cyffiniau j Groeg yn ddigon bua-n i'w iichub ef rhag dialedd ih-ydain a Ffrainc os parhau yr ys-j tyfnbg a wna efe ymhelilach. Faly iidiodd. j BdJLadb Rymudir Byddin Gix>eg i'r tni hwnt i Gulfor Corinih, lie y geffir eu bugediio hwynt gan longau rhyfel Prydain a Ffrainc fel na ddychwelont i aflonyddu ar Gyd-Fydd- in SaloniCA yn yr ymladd sydd ar gymeTvd 11/e riiyngddi a Byddin Garmani a Bwljgaria ai- gyffiniau G. I ERGYD RUMANIA. t Un o'r cymhieltion wnaoth i Freniin Groeg Mio oedd y ffaith fod Rumania bellach yn dechreu talu 1-juiii o'i diyled yn ol i r gelyn. Era wythnosau lawer mae Byddin Rumaoiia wedi gorfod eiiciLio o flaen ymosodLada-u nerthol Byddin Mackensen. Yr oeddenft wedi cilio y ta hwnt i'r Afon Sereth, un o'r afoa- ydd sydd yn Tfhedeg o Fynydd-dir Carpathia- i ymuuo a'r Danimtb ger y Mor Du. < Wedi croesi']' afon, safodd Byddin Ruman- j ia i wrthsefyll y go,'yn &'i- ymosod'wr, a tihrn. yx wyf yn y6gnfennu hyn daw yr hanes eu bod yn medru dAl eu tir, ym gaJlu ymosod yn eu t-rù ar y gelyn, ac o bosafol ar fedr taro e.rgyd mawr os jiad mrnvol, i'r Germanitaid vm. Esbonia livii baixxlrwydd Brenin Groeg i ildio. I iMae dan neu dri o bethau pwysig yn cyfnl" am feithiant presennol Mackensen i symud vmlaen. Y cyntaf a'r amlycaf yw yr un a, nodir gan Mackensen ei him, sef fod Byddin Roumania wedi derbpi adgyfnerthion mawr mewn milwvr f. magnelau o Rwsia. Nodwyd merwn yegrif o r blaen yn y "GenedL" mai diffyg magnelau trymion gan Fyddin Ru- mania oedd yn ei gosod o dan anfantais i gyfarfod a Byddin Gemuuii. Geilir ca%qu fod y digyg,h-A,nw bellach wedi cael ei wneud i fyny, a bod y ddrwy fyddin bellach ar dir mwy eyfartal. BlhieswTn arall yw fod gan y Rumaniaid yn awr reiiffordd gyfleus y tu ol iddynt sydd yn medru cludo iddi yn gyflym bob angenrhaid, t'ra mae aden ogleddol Byddin Germani 3- dioddef o eisien rheilffyrdd, ac hyd yn oed ffynxld. Riied liinell ffiynt y brwydro rhwing y ddwy fyddin o 120 i 150 milltir ar ei hyd. f fur fir pob un or ddwy fyddin gan ddx-y "aden" a ehorffiu canol. Arfeir Mackensen hyd yma a fu taro a'i, ddwy aden bob yn ail, gan symud y corff canol ymlaen i'r llincli a eniillI.ald gan y naill aden iieut llatl. i Ond yn awr mae ei aden aswy, yr un, tnIa'r gogledd yn y mj-nydd-dir, mewn aui- j hawsterfl-U ° ddaffyg moddion cludo bwyd a: d\yfarpai- i'r niilml-i. N i-d oes yno reilffordd nid Deb yno hyd yn oedffordd y geill cerbyd ar ohvjmion. na hyd yn oed oeffylau, ei tihedthio. Cludir pob bwyd, a phob oyfai-par, i rain fawr o'r aden hon gan wyr t'raed yn cxmo T pctixa-u iuiciciH>t ör eu coijiaiu. lViae r C,rmaniai(i fe]IN- A-edi COVii y fantais oedd ganddynt mewn magnelau mawr, a, phan gyf ea-fydd y ddwv blaid m!lodd yngliljedd, a bidog yn erfkyn bidog, mae y Rumaniad yn prufi ei hun yn woT! gwr iial" Germ an-; ad—fol y mae Beohgyn Cymru wcdi gwneud gamvait;]! v yn Ffrainc.. i rh-wcdnr hcno fod v R.un-Lfiiii,%Id wedi j llwyddo i amgylchu un adran o fyddin Mac J kensen yn y mynydd-dir. Os hyn gail i brofi yn -ergyd pwysig. | Y SEPYLLFA YN RWSIA. I Mae y eefylMa yn Rwsia yn agos I iedig a'r sefyHfa yn Rumania. Cofied' y daf- jI lUenydd am y gyffelybiaeth a roddwyd yr wythnos ddiweddaf yn y "Genedl" am y llinyn india rubber yn cael ci deneuo wtrti. I gael ei estnrn allan. Daaighos^wyd yr wythnos ddiweddaf k-d y Germaniajd wedi teneuo a gwanhau eu Ihnell yn un pen (ger Riga) er mwyn cael Hinell gryfadh v pen araJll. yn Rumania. mantei6- Lodd y llwsiaid ar hyny i ymosod ger Riga, 1: yn y gogledcL Dywedais yr wythnos dcri- weddaf mai canlyniad1 llwyddtiant Rwsia yn y gogledd a fyddai gahv mihvyr Germani yn ol o Rumania i amddiffyn Prwsia dd-wyrein ioi ai- lann Mor y Baltic. Ymddengys y newyddion o Rumania fel pe baa liyn eisoes yn cymeryd Me, a Bvdldin Mackcuseii yn methu parhmi i Rymud ym- Lifer. ac mewn peryg' o orfod cilio yn ol yn Rumania. • PERYGL Y GWLEDYDD BYCHAIN t Yr wyf fwy nag unwaitlh yn yr ysgrifau hyi) yn y "GenedA" wedi galw sylw at y ]>> .burwydd a'r tebygolrwydl i Germana ruti-tro ar un neu ara^i o'r gwledydd bych- ain anihiei>dgar ar ei chyffiniau fel y gwnaeth ar lldgwm dcleelneu y rhyfel. Alae tair gwlad felly ar gyffiruiau Germani mewn peiygl oddiwrtii hyn, sef yr lsieldii-- oed-d (tiollaiid) Dennxarc, a'r Yswisdir. Dich^n y gufynna'r dar'tlenydd pa fantais a fyddiai hyny i (3ermaiii, -ga.,i mai creu gelj'in- ion newydd iddi a wnai felly. Yr at-eb yw mai yr un arncan fydd gandcli ag oedd ganddi pan yr vmosododd aT Belgium -Oef cael liwybr agored i vmosod ar ei Q'(>lvn- ion, Firainc a. Phrydain. Cymerer Fftrahic a ddeehreu. Rbuthrodd Gennani ar diti.ws Belgium arm mai gwlad ag- oicd watvtAd oedd ytro y gaiuai ei Byddinoe<id deiitiiio yn rhwydd drwyddi i ymoeod ar Ffrasmc. Gwnaeth yr un peth, ac am yr un rheiwm, yn Luxemboi-g, Mynydd-dir udhel anhawdd ei deLtliio, gydag ambekl i fwlch cut ynddynt, yw r gweddill o'r eyffindir l'hwng vnd d ?.nt, v.w r gwe( i dl' Germani a Ffrainc. Wedi methu ohoni yn y gogliedd1 dtrwy Bel- gium, ac yn y ciinot j exmuSi Verdun, tay ei golwg yn awr i'r deheu i gJffiniau yr Yswis- dir. Y n ei gwynebu ar ei chyffindiir ei hun v mae Belfort, caerfa fawr gadiamacu na Veir- dun. Ond pe caffai groesi'r eyffindir i'r Ya- Avisdir, caffai yno llwybu: agored i iyned o'r tu ol i Beifort* a phervgiu felily iholl Fydtkn Ffrainc. Gwir y buiusai felly yn torri ei 3Blw a'i chvtundeb a'r Yswisdir—ond nid yw lIIM- na chVtundeb yn rhwystr i'r Caisar on ca rv\\ fantais drwy eu torii. Yn y gongl ynte He y gailai dorri drwy yr Yswiidir i Ffrainc, mae'r CairsLr wedi casglu yr wvthnosau diweddaf. yn ddiganv a, dirgel, gannoedd o filoedd o filwycr. Gan ganfod y pervgi m'AO Tjlywodraetb yr Yswisdir hiitliau wedi galw ei Byddin hirtJHLll i'r maecv, a i gos- od ar y cyffind-ir yn barod i wrtheefyli y Ger- maniaid o- ceisiant ruthro yno. BYGWTH PRYDAIN. Am \r iseldiroedd a Deiimarc, cael ffordd rhydd t ymorod arnum ni yn y wlald yma yw yr atyniad a'r demtasrlwn i Germana- Trwy ieddia.au Denm.ux- galiai gloi Mor y Baltic i'n herbyn reI na fedr em gynorthwyo Rwis*a. Trwy feddianu yr Iseldiixiedd enilfiai arfor- dir yn wynebu giannau Lloe .i-, ac yn ILawer nes iddynt nag ydy'w yn a ay. Galiliai oddi- yno ddarufoll Ilu o sudd- ;au a Dluoedd o. Zepelins i vmosod arn. ni. AC AR Y ARF YMA Y GiiSYD GERMAN7! JII-:i;I)Y\\ El ilOLL OJ'AITH. Ar faes y frwydr air y t'ir gwyr nad ots modd iddi en- jvlir buddugoliaeth. Mewn brwydr deg ar y mor mae ei gobaith am ennill yn il-ai fytlh. Eithr cred jm ddiysgog y medr d'rwy ei sudd- longau a'i Zepelifts orfodi Prydain Fawi- i wneud heddwch. Y LLOFR-U-DD NEWYDD AR Y MOR. krae perygl codi o fewn yr wythrosau diweddaf i longau maenach Pryd- ain ym Mor y Werydd. Mae llong ryfel cayf- arfog i Geimani wedi lkwydido i ddliarro o Germani i'r mor agored, ac eisoes wedi suddo rhyw dd-wsi-n o'n llongau masnach- ni. Yn wir gelil,fod dwy Long yn y mor agored yii ymosod yn a.Nvy ex max dim ond un didaeth a&an. Llong Brydeinig yw y llall.a didBilriwyd a ariogwyd gan y rhyfelong Germanakicl. Dihangodd hono alhvn drwy .ganol Llynges Prvdam wedi ffugio ei hun fei llong masnach N-n cludo coed. Wedi cyrraedd Mor y Wer- ydd taflwvd y coed i'r mor, codAvvd y mag- nelau cuddiedig i'w Lie, a dtecJhreuodd ei da- frod. Gan fod ganddi f-Nvy ogriw ac o arfau nag oedcl, cisieu, arfogodd y long Biydeuug g,yntaf gvfaddas a ddaliwyd gandda —ac yn awr ma.e'r ddlwy yn hwylio ol a blaen gan j-mosod ar bob llong Brydeinig, neu a to n hwytio tua Pluydain, gan eu suddio oil, a chymeryd y criwiau yn garcharonon.

TRECHTJ FFERMWYR. MERCHED DEWR WHITEHAVEN. GOSTWNG PlUS Y PYTATWS. i Gwelwyd golygfeydd hynod iawn ylfl marchnad Whitehaven, ddydd Iau, pan gyrhaeddodd y ffermwyr yno gyda'u pytatws. Yn flaenorol, gan weithredu ar gyfar- "Yddid Undeb y Mwnwyr, yr oedd criwr y dref wedi myned oddiamgylch i rybuddio'r bobl i beidio talu mwy na r pris oedd wedi cael ei nodi gan y Llyw- odraeth, sef, swllfc am bedwar pwya ar ddeg. i Ymgjrnullodd minteioedd mawr o' ferched, gwragedd mihvyr. sydd yv- gwasanaethu yn y ffrynt gan mwyaf, i r farchnad, a phan gymerodd y ffermwyr eu lleoedd arferol, ymgrynhodd y merched o'u hamgylch jjan hawlio'r pytatws am y pris a nodir. Ar y cychwyn yr oedd y ffennwyr yn lied ystyfnig, ond gorfodwyd hwy gan agwedd y merrhed a rhai dynion oedd yn eu cefnogi, i werthu'r pytatws yn ol swllt y pedwar pwys ar ddeg. Fodd bynag, eeisiodd unffermwr. fynwl a'i stoc Gdl'ef yn ol, ond dilynwyd of gan nifer o fcvched a dynion, ac mewn rhai a-chosion helpodd y merched eu hunain g>Tda'r py,tat\vs, a gafaelodd. ereill Y11 y cerbyd. O'r diwedd. trodd y csrbydwr yn ol i'r dref, ac aeth i orsaf y plismyn i ofyn am amddifTyniad, ond yn ddiweddarach penderfvnodd gyfarfod a chais y prynwr. Yr wvrtinos ddiweddaf codid 2s. am y pytatws.

PENODIAD I GYMRO Y mae Mr. John Rowlands M.V.O., aieilod 0 Ddirprwyacth yr Inisiwrans Cymreig, wedi cael ei wahodd gan y Pi'if Weinidog, ac wedi cydisymm a,'r gwalioddiiiad i ym^jymeryd a threfnu yng NghyjM-u a Si. Fynwy yngJyn a Chynllun y Gwasameth Cenedlaethol, drWy yr hwn y mae dynion svdd d:n'JoS yr toedran mil'wrol (a merclied hefyd) i gael eu gwa,hodd i ,yrrii-eF,trii fel gwirfoddulwyr gyda diwyd- iamu 8yrdd yn hanfodol i ddwvn y rhyfel F(-)(id bynnag:, y mae ajpwyntiad MT Rowland,s yn dibynai'n g> fangwb) ar y bwxiad presenol o dd,,tjl) irii axlran ar wahm i Gymni a Mynwy. Nos Wener. dychwelodid: MT Rowlands i Oaerdydd o Lunda n, ac y maent wedi penderfYlJiu sefydlu Cymru a. Mynwy ar wahan i Loagr.

DIWYLLIOR TIR. Y mae Cymdeitlins Amactihydidol) Frenihinol Sw-fid nodi ar gynllun, o dan yr hwn y yn woibrau i galon- ogi."r yinga-i.^ i gynliyrehu rhagor o f Y mae Mr. R. E. Prothewe wedi anfon- cyldh- iythyr allan. yn yr hwn y dywed :— "Dymunaf vliv ¡'Yhv'r lioll gymdeithasau at ymdire-ehion eangfrydiig a gwladgaxol y Gvan- d'eitlias Amaethyddiol' Frenliinol a berthyn i Swydd Gaerhirfiyn. i hvrwyddo codii rhagor odrlefnyrdidian bwyd yn en dopbartJi, a gob- eithiaf y bvdd i'r esiampl a roed gan Gvmr dedthas Swydd Gaerhirfryn yn caeI, ei diI:v-n gaii ,gymde,t,ha.sau eraiTl d'rwy'r wlad. Yr wyt yn gwiieud yr a.pel hon ar y t-ir ei fod ol r P' ysigrwvdd mwyaf i wneud popeth pos* ibl i ealionogi cynhyrchu pob math o fwyd 1 ftdtoef.

Y PRIF WEINIDOG. Dywedir fod Mr. Uoyd (jeorge Vn ned døbyg o annerch cyfarfod Tnawr o'i et'hoteetih cyn ail-agor y Senedd. Nid yw'r dyd,diad wedi cael ei nodi eto, ond1 fcybir y gall y cyf": ;f",j 'iel ei gyrmal biynhawii Sadwrn, Chwefror 3.-

i —— DIEFLIGRWYDD GER- MAN AIDD. I CAM-DDEFXYI>DIO CYt F RINACH A U. ONnved gohebydd o Brus--iels. yn yr "Edho I Bfige." fod v G?rmania.id' w<di cyawyno c?-n- ??yn dieHi? ara.M i svlw. Gwrthodant gmi- !a;?u i'r rba.i ?'dd wedi eu condemmb i fam-- i olaeth y cyfle j gyffesu i'r ofFeinad Belgiaidd. J Yn unol a hyn ylhaid i'r condemnied.g gyflesu wifth offeiriad Germanaidd honedig, yT hwn me^Ti gwirionedd sydd yn awyddog German- t add, a'r hwn hefyd sydd yn gwrreudt cam- (I(Jefnydd o I.r gvffes olaf i gael allan gyfrin- Yn y ffordd hon gwnaeth sergeant-major Germanaidd gamddefnydd o gyfrinach gwlad- laUarwr Belgiaidd, vr hwn a ymdu-iedodd iddo hadwriatriAvytsh o'i ffrymdiau yr,eu, rhy- budddo yn eorbyn ymchwiliad peWach gan y Germani aid. Di-annoet-li cvmerwyd yr wyth hyn i'r ddalfa, rhoed praw-f arnynt, a chym- erwyd hwy i'r dda'lfa.

DAMWEINIAU YM I MHWLLHELI., I i III-WEA) ,qY-DYN DAU DDYN. 1 Bu Mr. William Purnell, t-rafeiliwr adnab-. | yddus yng Ngogledd Cymru a Swydd Gaer- b ixf ryn, farw gyda sydynrwydd trychmobus 0. ar y stryd vm Mhwlllheli, ddyllll gwener. x <WI I cerdded i gyfeiriad yr orsaf, cwympodd i lawr yn farw. Ymddengvs mai methiant y galon oedd vr achos o'i farwolaeth. Yr oedd yr ymadawedig tna. 56 oed, a ehynrychiolai ? ffirm bapurau o Bristol ers puim mlynedd ar hdgain. Cwvmpodd William Ro, berts, paeutiwv, ( Pwllheli, o ben ty tri neMer, ddydd Gwener, a bu falrw ymhen ychydig oriau. i

« SETLO ACHOS. I Ym Mrawdlys Sir Gaemarfon, ddydd Gwe- j ner, hysbyswvd gan Mr. Bankes, yr hwn a J ymddanghosodd dros y diffynydd. fod ach Uoyd vn erbvn Gunningham wedi ei setlo o r tu aHan i'r Llys. Mr. Ellis Jones Griffith xTndanghosai dros yr erlynwyr. Dywedodd Mr. Bankes fod Lloyd wedi myned alliii mewn cerbyd pan oedd y cerbyd ar allt aoth rhyw- beth allan o lie arno, gyda'tr canlyniad ] un I person gael ei ladd. Nid oedrl Cunningham o dan unrhyw fath o ymrwymiad, ond yr i oed d yn barod i gyfarfod a'r bob! hyn. ac yr oeddynt wedi diod i gy tun deb.

Y mae haner yr aur y marchnateir ag ef yn cael ei gynyrohu yn yr Ymherodraeth Brydeinig,

CYNGAWS YNGHYLCH í EWYLLYS. I ACHOS DYDDOROL 0 I LEYN. I Yn Mrawdlys Sir Gaeroarfun, t'dydd Iau, ger broil y Baniwru Atkin. a. nheifuhv. \a, aooi- wyd cynghaws ynghylch ewyllys. Yr haw!- yddes ytfoedri Laura Thomas, .Yioeiybertili. Liangwnadt, a r diffynydd ydot-clti «> .iLa-iu Jones, o'r un ard-al. ilaw lia-i yr iiuwiyddres mai hi ydoedd ysgiit-c>res o dan \1 iiy. cdi- wedflaf Giiliiih June-, Shop, ii-.broji, l>;card y diffynydd, yr hwn a fa larw ,.ti diweddaJ. ltoiiid ar ran y d !?ynydd nad j oedd Griffith Jones mewn cyflwr priodol ei feddwi i v. neyd yr adtg y gwnat^d lu. Ymddasighofai Mr. iiiiis J. Gunnel, K.C., A.S., a. T. E. Moras (dan gyfarwyddid Mri. E. R. Da-vies a Davies) dros yr jiawl- yddas, a Mi*. Aittemas Jones (dan gy far- wyddid Mn. George & Ccorgej di-o? y diff- ynydd,  Dywedodd ALr. Ellis UnSnh fed Crimth 1 JoTi,?-) wedi ymnei!ldn? o fu&nfs fel siop?T ( mi biynydd?edd cyn iddr? fai w. Yr oedd yn ? 71 miwydd oed pan fu farw, ac yr oedd ei fra-wd, y diftynydd, yn 6,0 m,v>ydd oed. Yn i Xlhachwedd 191a, cynierwyd Griffith Jones yn wae. ac ymhen naw d?w?n?od ar 01 hyny g?D- aeth ewylly? yn ffafr pi fra.wd, Wm. Jones, j and nid oedd cyngna%vs i sefydiu yr ewyllys i hono. Ar y 26ain o lonawr 1916, g.MLa?h i G. Jones ewyLyf araH yn iraL' yr h?wiydd- as, merch i gemdea* iddo. Yr oedd yr ew- yHs w" Ü idiynu allan yn ?'csneg? yn ol | cyiarwyddiadau yr yiiiadawed?g gan yr vsgpl- ? f?<tr UetJ, .ir. David Jones. E:1'ùrw3.d yr ewylivs i Gjinith Jones, yi hwn a arwydd- odd yr ewyhy?, ac a.rwydd'' yd hi. he-, e4qmqm D. Jones a thyit uraK. Gwerth yr t' _1 oedd 447p. Gwnaed tair ewyllyv i gyo. in yr ewyllys gyntaf rhoddodd G. Jones bo'-peui i La.ura Thomas; yn yr a rhoodai y cwbl i Wm. Jonee, ond yn y drydydd ewyly lys—yr j ewyllys y mae an gh y d we led i a d yn ei chylch —gwhaetli Laara Thomas, yr urug ysgutoree. Khoed tystiolaet-h pai-thed gwneuthuu* yr ewyllyia gan D:»vi d Jones, y^golfeistr Pen- Rlio.shirwaen. Dywedodd iddo dynu'r ewyll- ys allan yn Saesneg, ac eglurodd ei ehynwyB vn Gvmraeg i Griffith Jol-tesl yr hw:: a ddy- wedodd- fod p(il)petib yn iawTi. Yn yr ewylllys hono gadew.d popeth i' r hawlytldes. Ar y pryd -etra-dii Griffith Jones yn hollol briodol, ] a gweitlxi'edai yn rhesymol. Yn ateb i Air. Artemus Jones, dywedodd y j tvst ei fod- wedi gwneyd ewyllysiau o'r bla-en..Nid' oedd ef yn gwybod fod Griffith Jones wedi gwneyd ewyHys arall yn Nharti- wedd y flwyddvn cynt.. j Geliwch vsgrifenu Cymraeg gystad a Saes-j lleg?_JGallaf. yn wetlr. N id oedd Griffith j Jones yn deall Saesneg. Paham na fuaseah yn yrifenll yr ewyUys al-lail yn Gymraeg fel a.g y gallai yr hen w, ei dealil ?—Oherwydd ni thynais ewyllys allan yn Gvmraeg erioed, a gallwl1 ei gwneyd yn well yn Saesneg. j Gofynodd y Bamwr i'r tyst ediycb ar yr ewvlly.s. a'i chvfieit-hii. Rheiithiwi*: A ddail-fu i chwi gyfieithu yr ewyllys air am air i G. Jones ynte ei chyn- j wy' Y Ty,t: Yr oedd y papuir yn fy flaw, j ac eglurais e.i gynwys goreu y gallwn Rhoed t-ystiolaeth gan Evan Roberts, yr hwn hefvd a arwvddodd yr e'^yllys. Darfu i Mr. Joriets nxidi i lawr ar ddam o bapuir yr j b-ll a dd -weda;. Griffith Jones, ae yna dar- lien wyd c* rawys y pa-pur i G. Jones. Yr oedd nvrs yn igwedni ar Griffitlh Jones bob dlydd, ond ar y noson y gwnaeth G. Jones ei vn* oe-d-d NN-edi mn,ned adref yn waei Yna gohlriwyd y gwrandawiad hyd dd:-dd Gwener, Aed vmlaen gyda.'r achos ddydd Gwnar: Ail-alwyd David Jone-i, ac mewn atebiad i Mr Artemus Jones, dywedodd i ddwy ewyll- Vrt ffael eu dangos ar ddiwrnod cynhebrwng Griffith Jone.s. Un ewyllys oedd yr hon oedd an ghv d we led iad yn ei chylch, ac yr oedd y n,ü; vn Gymraeg. Rhoed t\-s.i.i<:la<eth gan yr hawl, yd,d, es i'r per- wvl ci bod hi yn ymweled a'r hen yn ddvddiol. Rai blynyddau yn ol trosgi^w^dd- I a ni 78p.? odd G. Jones iddi ei bolisi yswmol am 7Sp., a rhoddodd vchydig ddodTefn idill. Y n, Medi 1915, gwnaeth G. Jones ewyllys yn ei ffafr hi, a rhoddodd vr ewyllys iddi hi iw chadw. Dvwedodd yr ymadawedig wrtha nad oedd am i William Jones go .1 ei eiddo am nad oedd gnnddo Want. Dywedodd G. Jon^hef^d fod Mr Evans ft Wm. Jonee wedi bod yno ?i iddo .neyd ei ewyllys yn fEafr yda- ?.?daf, a bod We Jones wedi ^eyd ^O ?dyn Aaid iddo wneyd é ?wyllys ?o ef Mn!d i La?a Tho?- Ychwaj?egad y dy.t ? bod ?? rihy G. Jones pan ??J? ?»-Sriy8 o^ nid oead ganddi wvbodap-th flaenorC:l: fod yr eW)ilys i gael ei gwneyd. 1\1 :soniodd G. jn4as <Id?bm Vl'Tthi am y peth hyd Y æwrnoo di,l?-nol. Yr oedd G. J onœ Yn ei wae.Wd, yn »arad yn Aes?-InOl, « V„ vmita-^vn Mj. oMigerth pan j eod.1 ;d5,1 o'i i dj?hn Wilfoms, Shop Hebr^ -?. <- —.???? ? ?nmMM bum mlynedd yn Hlk10 eI g ?ll-Ij- J  ? ° ?.a Evan Robert, Porthgohnon ? I ? deuai Hugh ??-?. ? wasanaettia „ o-artref ef \m pW'Ucrwm, yno i gysgu, Cof- ¡ S Giffith Jones yn casl ei gymeryd yn wad: ta NhacWd a bu ?-n ei .ely hyd Chw-ef- TM, pryd y bu farw. Daeth dyn- 0'r enw Jane Jones i a dooM Maggie Hughes Wyd rno. Coto;. Q. Jones yn dwevd ei fod eiieu c.a.el trefnu ei bethau, ac ?jj4MOd(i  ttst am D. J- Yr ?-5901-  jOT"* fod yno.'dj^edodd Gliffit,h JOT wrth Y tyt i f d 4-? tre-mu ei bothau. J* oii,i4 G:^y'idd Wm. os )11 tar top» « Ypry?& Gwelodd Wni. Jones, brawd G Jones pio, j Thomas. C ;di ef (y t-vst) fcd G. Jones YB meddw] ?- u?chel o'r bav?lvddos.  V.-?; J?iMs d??'r Thent iddo ef 3? v 4INiodol, a, d>w»i W <4 fr.%wd w-em "tr06gl-=yddo Y cwbl i-dd.o ef yn ei fyw)-d. G- 1 odd  t-Yst dalu- ?t.? ?. Rob-?s, ——Tf- -_ft,<>t,'h11 '11 Blonty. Rh'? el tod P | Pwl'lcrwn Ta.chwed.d 1915 hyd' Mai19f6. gai yn Sib.op, Hebro n, elai G, Jonest P?B?ic?ntc?yrw. n' o ??  Xn ^ddaetb l), Jonee-, 1, )tfe.iBtr )'DO. ?&,& D Jon^rkv^ fjlu i'r 1WR g^ gilydd. I ??.n.i h? yr achos dros vrhawl-yddm. Jna^woW ^r. Artemus Jones ax Dr TboTnm, Bottwnog. Dywedodd Y tyst iddo Thomas. Bottwn^. Dywedod ei wæel- «i„yd<ln »T «- edd 0 Taehwedd, -1915, hyd Chwef?ror d:Ï- weJdda'ft Yr o^ecwyTO n to (MyJ n-slyl wd' odd ? g^ntai, ond yn weLl ^er drox.on ørei.lL Y mwelai a- ef yo bur am]" ddrwy ????"? wyth?<? erelll: t a nbi^ir e'am yr wythnos. oe?dred i?ll. ??'?? ef yngjiy^ evd eNryVv,, a dywedoad y tyst wrtho nad eyd ewyllys, a dy *ac awg- oedd wedi arfer gw 7^ 3a.l o'r ardal i'w ? ?pl?pu.r ?M-y'??'??..?- a. plla>pur wylu-S i Tnwn, ac arwyddodd G-  ?. S Y p?p?. lu a,degau yn unig )'T oedd (j, Jo yre:hy<fig 3m ddyryslyd. ,wWedod d v tvst i Wm- f Mewn croesholxad, dywedc?da v t%-ti Wrn. [ Jones awgxymu iddo et i Bon, WTWl G. Jones .1.1_- n-IA(i y tvst wrth am wneyd ew5 »J*  ?? ??' Wm. J-- 03 nad | oeda G, jon^ "k-?& g%vn- eyd ewyll? 1? ?? ?.-???? ed m?wn gwn- daJ-lten^yd ?  ? wr. -(Ki yr y- ?i ?a? i G. '? "?? ? £ &r ?- ¥n I d,d-w(,dda, h dywociodd G. JOnOs, Q. Jones, "Maent yn dweyj> «ch bod am m newid eich „ ewyllys," a ^heyd ei yn?d y tyst ????biwjy? yT?edd ?ajn?? ?yd d »dy"f^dCj *'I hogan rcedd ;g ? )"11 b,i.d.1 i -ely(isn lonaN,r &g ()Odd 311 TYBTIOLAETH u an Tystiodd Wa Yr  mlwydd oed. Yr oeda gI?aa,i frawd, Gri mtlh, yn b&'hau.s yn yetod ei waeledd, Byddal a, adeg;au vn bar dd)-r.slyd ei feddwl. c?01-    odd Mïr. Ewna, y gweinidog ewyllys el frawd  4jaro: 'h -wyd t ar- ?} Ni wvddai ¡ ef ti-6t,) CNII Y driwrnod 'h-- foa 0' irawd  D?tv Jones 5Ut Y bn iddo wneyd yr ew'yHYs  yn n d3.ID I Wedi iddo rodd: w*™ P1 i L «.th D. -Tom ?s gr™ ,K"'Tih' CroeVlwydi Yr oedd p«>war frod!yt t 0 honynt.. I ° Gmtith, Ac y oeddynt wod'Í

I FFFTWYDBAD EFCHYLL I YN LLUNOAIN. I I mXISTRO FFATRT It CADDDARPAR. OHWALU RHESI 0 DAT. j NIFER MAW \lYEOI EU LLADili. DROS 100 WEDJ EU i NIWEIDIO. I ARBEIG 1'R "GENEDL."? Tua saith o'r gloch, no? Wener, tc,riiad tan a.Ian mewn ffatri cad-rldarp. nwv- rain Llundain, yn vonyl yr afon. Yn ffodu's, s; rhedodd infer o funudau ar ol i ta-n dorri all-an, cy^ i'r fFrwyd?iad dd'gwv ;d, ? ? ys- tod yr y?yd'? fupuda:. hyn I?v- d?dd am- ryw o'r ?.?ithwyr i daianc oddiyr;.o. 1 on ood tun a?ian hefyd mewn amrvw vs- torfevdd a ffatnoed'd oedd gerlir:v. "11 o'r torfeydd a n'a.'t'-i?edd ?"Id ye:  ?:" 'r o rhai p?suL-af uedd mcim ?d bsv.s:g. C!vw- /d effe? I, V,4 m !?', ?:'wr: chwalwvd tair rhes' o da: oedd v? vinyl hron Hwyr. a g-wna?d ni?d arutbé)11 eiddo ar- '.h j'n nepe'i. w wedi cyrraedd yno, ac In. ceis-u) ei ddiffodd pan ddig. wyddodti v ffrwydWid. Dinj^trw.d y peiriant yit bnr. ond yn ffiodus ni cholkidd ond dau o'r tan eu bv-wydau. Llaadwyd pr:f fferyllydd y ffatri a nifer o w-eitlxwyr ereiil gan y ffrwydrad, neu fe'u claddwyd yn y ma-turion. A-th v piif ffer- yMydd. Dr. Angell. ai ol y gweith- wyr i fyned i æ o dd' livch, i'r tan ei hun- an j geisio ei ddiffodd. Ni AAy-ddis i sicrwydd eto pa nifer 0 ber- sonau qv(id wedi cael eu "add vn v ffatri, neu yn y tai with ymyL Fodd bynnag, nid yw'r collodion ar fywydau gyTna^nt- tig vr ofnwyd ar y cychwyn. Pan vr ydym yn vsgr fenu v ma-eiit wedi dod o IVyd j tua deugain o gyrff, ac y mae tua chant" wedi cael en r.iweidio'n ddifriio!. Oherwydd effe'thiau'r ffrwydrlaJ. tcrrwyd i ffwTdd bob cymundeb a'r lie am vchydig amser. Dywedodd (iweinidog y Cad-Ddar- par nad effeithia'r ddamwain odid ddim ar gyflenwad y cad-ddarpar.

ARCHEB AM BYTATWS Ym marchnad Ormskirk, ddydd Iau, hys- bvswyd fod Alri. Sumner a Lieveslt>y, fferm- wyr mawr a marsiandwyr pytatw, yn Orms-. kirk, wedi cael axcheb i gyflenwi mil o dunelli o bytdtws mewn bagia.u cant ar gyfer y mil- wyr. Rhaid chxdo'r pytatws mewn bagiau i'r 01'. saf agosaf, a'u gwerthu, wedi talu'r cludiad am 8p y dunell, sef, y pris sydd wedi cael ei nodi gan Reolwr y Bwyd, Fel canlyniad nroi'r pris- yr ocdd y farch- nad bytai-ws wedi cael ei hatal yn llwyr. Gwrthododd y ffermwyr dderbvn 8p, tra o'r ochr arall na roddai'r prynwyr ragor o bw.

BWYD YNTE CWRW Mewn cyfarfod o Gyngor Undeb y Bedydd- wyt", a gynhaliwyd yn 1- y Bapti«t- Church 1 op.-iwvd perderfyniad yn tS-gsdarnhan yr hyn ag y cytunwyd arno i T-.u*w?(ld '21. fef eofvn ir Llywodraeth ym- gadw xihag gwneud defnydd o ddefnyddiau bvvvd i wneud diodydd alcobolaidd.

ad daw rhyw,beth i dhwi?—Oeddvn; Ond fe adp.wodd JAm ei arian x ii Luripm.ev —"False'' ydoedd hyny (ehwerwiui;. Ac ni chawsoch ddim ond gobaith ar oi John? (chwerthin). Mi". Giuffith: Ac fe roddodd Humphrey Ie i obeithio?—Do. I bwy y gadawodd ef 0i edddo?—i'r for- wyn. A oedd iiono yn ewyjjys "false" hefyd?— Oedd mi oedd yn "èù."e." TY.:>tivil "¡a.b3e" Judas (chwerthin). Ac vr' ydych yn rneddv. i fod un Griffith Jones yr un fath?—Yd wyf. Mae'n rhedeg vn y teulu (chwerthin uehel). A dyma"r gobaith ojaf f-ydd gv ve;i ?— lae' n warth fod pethau fel hyn yn cael eu gwneyd yn yr a-rdal. A ydych yn dweyd na ddarfu i Giiffitili Jones arwyddo yr ewyHys do weddaf?—Naddo A ydydx yn meddwl mai D. Jones ac Evan Roberts wnaeth yr ewyllys gyda'u gilydd.— Ni ateb- dd y tysA. A ydych chwi wedi gwraeyd ewyllys?— Naddo. Ac nid ydych wedi rhoddi Leibio i obeithio (chwerthin). Mewn atebiad i gwe^itiynau peliach, dyw- edodd y tyst nad oedd yn credu fod gan G. Jones feddwJ uchel o Laura Thomas. A roddodd y cwpvirdd prest; dd: ?-Fe xoed dodrefn i'w cadw ynü, ac ni welwvd hwy wedi hyny (ahwerthiiii A wnldoch chwi i G. Jones roddi ei bolisi yCTrT-rio"! XTrJ J- tr-oi-.Jlu I1) gymant. Dywedodd v Parch J. Evans, gweinrldog Annxbynwyr Hebron i'w wraig ei hysbysu • fbd Griffith Jones yn wael, a gofynodd iddo fyned i'w vrow. Aeth y tyst i ystafell y claf a chlywodd rhywun yn d.veud fod tri pwrs ar goll, a dywedodd John Williams fod Laura Thomas wedi myned a'r pyrsau l I ffwrdd. Yn yr ystafell yr oedd John Wil- liams a Wm Jones a'r clef. Chwiliwyd am ¡ y pyrsau, ond methwyd a dod o hyd iddynt. Dywedodd John Williams y dvlai G. Jones ysgrifenu alian ei ewyllys, a dywedodd G. I Jones y buasai yn caru gwneud ei ewyllys. Dvwedodd v tyst Y buasai yn tyrnu yr ewyllys allan. Bu ef (y tyst) yn ediych am dano am- rvw weithiau drachefti, a dywedodd G. Jones ei fod am adael ei eiddo i'w frawd, Ysgrifenodd yntau yr ewyllys allan yn Gym- raeg. a darHenodd hi i'r 'hen wr. Pan fydd- ai'r hen wr yn siarad am bethau difrifol. gelll- id dweyd arno ei fod yn colli ei gof. Un tro dywedodd wrth ef (y tyst.) ei fod yn meddJwl ei fod yn gweled y Germaniaid ar y RIhlw. Rhyw bythefnoe cyn ei fai-wolaeth, crwydrai Griffith Jones yn ei ymadroddion, ac nid oedd mewn cyftwr priodol i wneud ei ewyllys. Gwelodd "ef ddau neu dri diwrnod cyn ei farwolaeth. Yn yr angladd darHenodd ef (y tyst) yr ewyllys alilan yn Gymraeg, a darlHeii- wvd hi hefyd yn Saesneg gan bersm arall. Xi wyddai ef yn flaenorol fod neb wedi gwn- eud Yr ewyllys alqayn Saesneg. Cafwyd tystiolaeth pella^h gan Hugh Ro- berte, nai yr hen wr, yr hwn a ddywedodd ed fod yn bresenol yn yr angladd, a phan ddw- I flenwyd yr ewyllys" Saesneg gan D. Jcnes. Ni bu ef yn ymwelsed a'i ewythr yn ystod ei waeledd. Danfonodd yr hen wr ddoarefn i'w cadw vn nhv Mrs. Thomas. Dywedodd Kate Evans, pnod y Parch J. Evans, iddi fyned i weled yr ymadawedig yn Rhagfvr, gyda John Williams. Yr oedd John Williams, a'i frawd Willie Williams, a'r forwyn yn yr ystafell wely. Yr oedd hi yn adnabod vr hen wr yr. dda. Pan aetlx hi i'r ystafelil nid oedd yr hen wr yn ei hadnabod, ac Yr oedd yn crwydro yn ei siarad. Pan ofynodd hi I G. Jonee sut yr oedd, dywedodd ei fod yn reit dda, a buasai yn myned all-an onibai ei bod yn gw lawio. Ond yr oedd ym dd: wrnod braf 1j di wrnod hwnw. Dywedodd Robert Jones, Cefntryddyn, nai i'r hen wr., iddo fvned i'w weled yn nechreu lonawr. Yr oedd' yn siarad yn iawn yr aim- ser hynv ac yn ei adnabod. Bu yno hefyd ttua diwedd lonawr. Yr oedd yn crwydro vn ei y mad rodd ac nid oedd yn ei adaxaibod. Dywedodd fod yna griw o Germaniaid ar lan v mor. Wedi i'r bargyfreithiwr anerch y rhexthwyr. | ac i'r Barnwr symio i fyny. rhoed tri o e- tiyxiau i'r rheithwyr i'w hateb. Eu dyfam- iad oedd fod yr ewyllys wedi ei gwneyd yn briodol, fod yr ymadawedig mt-wn stad medd- wi priodol ar y pryd, ai fod yn gwybod ei I chynwya.