Y Genedl

Y PRIF WEh?DCG A I MR. BONAR LAW' i i BUm>U JUL! AETH YN AXODD, ON'D j -A,- Y'' N?i-)L)D, (I?.YD E!IN C?-C),.RCTII'YGU N-\ Mae'r Uywcdraoth yn galw eto am fen- ihyciad u rai iniiiynau o bimau. or mwyn cario y rhyi.fi ymlae.i. iliai ef yn "fell- ¡ tbyciad i en ill buddugoliaeth." SJyw- odraeth wedl tieinu i brn aeiodau y Weiryid- likth anerch cyiarfodydd yn rhai o r prif arefi t-v mwyn eyluro v benthyciad, a, chychwyn wyd y gyfr,>3 ddydd' lau yn L un>d:iin, pryd y siaratlwyd gan Air 'Lloyd George (y Prif Weivu idog), Mr Bonar Law (Canghriilor y Trysoriys) ac eraill. Dyma'r benthyciad' rhvfel mwyaf, mec'dir. a ckxIwyd t-rioe-u yn hanes y byd. Dyma ddyw- ed ysgrifeiiydd mewn un iKrWyddiadur :—"Y path physical' i bawb heddyw ydyw chvviiio allan faint o arian allai flLrddio fenthyea. i'r Llywodraeth. Dvwedir y bwriedir rhoddi swift o log ar Lub punt a feirthycir, ac yr ydych yn "cr o gael yn ol yr arian. a fen- thyeir. Alwyaf yn y byd o arian a geir drwy'r Wentlkycubi gyntaf yu y byd y ceir buddugol- iaeth. Feily rhojdtwch eich. enw i 1 awr yn ddioed fel yn barod i feiit-lin leii bob ceiniog- edlwch ffor'ddio. 0" ydych yn bercheiv. g f-ddo, bydd yn werth i: cliwi &I 'm-yFtio' mewn un- rhyw fane, oblegwl y cewch arian ar deierau proflidiol, pa rai a eli'wch roddi. yn y Bemthyc- j iad Rhyfel." CYFARFOD MAWR LLLTN-DALN. Yr oedd y Guild iHall, Llundain, lie y cyn- hairwyd y oybrioo ddydd lau, yn orlawn, a method d miioedd a chael mynediad i [mewn. L'ywVddvMyd gan yr Arglwydd tFaer, ao yn saysg y rhai tx tid yn bresenol yr oedd y Prif Weinidiag (Mr Lloyti George), Mr Bonar Law, aelodau blaenliaw o'r Weinyddiaeth, a bauc- wyr enwog. Pan ddaeth Mr fLIoyd George i mewn i'r oyfarfod eododd y gynuMeidfa ar ei thraed, a (ihanwyd -For he's a jolly good fellow.' lEglurodd 'Mr Bonar Law y foentRyciad newydd yn fanwl. Sylfa-nid y benthyciad, aioddaij ar da-ra-u aiia:x>; y Llywodraeth yn ol 5 y oant. Golygi taa 5} y cant i'r budd- soddiwr. Yr oedd y benthyciad am ddeng mlynedd ar hugain, ond yv oedd gan y Llyw- odraeth bawl os dewsai i dalu'n ol ymheii deuddeng pilyised'd. Am y tro cyntaf trefnir cronfa fuddrfeddiad >1 ynghn a'r Benthyciad a chradid y byddai hyny o fantais fawr. GeUid fcaiu sym au o 5p ac uchod i'r Benthyciad drwy y -N; byadai i'r un dyn na rneti wneyd eu ihin yn iawn i helpu'r wlad i gario y rhyfel ymla?n os na. byddai iddynt gyfranu rvw > c:iyr'iig o arian aNent fforddio at y Benthyciad hwn.. Cei.-dd gan bobl gynilo gymaint a eilid er mwyn helpu eu gwlad. Dis- tifwyiid' y sym;au mwyaf oddiwrth y bobl oedd wedi casglu arian, ac apeliai at y do.-roa.rth hwnw o lx>bi ^vid g^tanicVnt arian yn yr arian. dy, i guldi arian or mwyn ci fenthye-i i'r wlad. wrlath. A pel d at bob! ar dir pvlaagarol, a ohariad at eu gwlad, ac yr oedd yn bwysig i boW a fuddsoddant eu haiian yn y Benthyc- iad R'.vyfel na wnant fusr.e.? gwell. Byddai iddo fudde^d'di ei arian AT delerau na chaed eu gweli ei-iocd. Yna oyfeiriodd Air Boraar Law at y rhyfel. a dyw.-dodM nad oedd yr aberth a ofynid i ni girlre" ei wneyd j'w gymharu yn y modd I Ir a wneid gan y bech- gyn oed'd yn vml add yn y rhyfel. Yr c-eddynt yn peryglu eu bywydau ac yn dioddef Ilaw-er o galedi ddLog^lu v wlad yr oeddjynt yn gam. A ûll j d dwayd ein bod yn barod i rdddi ein b.^chgyr. ao yn arrfaddlon i soddi fin har- tan. Nid oedd ef yn meddwl hyny (cym.'

BUODUGOLIAETH YN SICR I ARAITII MB. LLOYD GEORGE. I rtrwoOod,3 y Prif Wwnidog fod Mr. Bonar ilaw wedi iceod gw ht^on v cynhygion ynglyn Ben"Shy^;a.cl modd clir, ac yr oedd- y talerau a ffyjiygan y Llywodreueth y rfiai JpTReu e-d wsneyd heb wneyd drw,g i'r t(reth(kwwr. Cvtuuai a th^vrau luael a gyn- hygid gan y iox-. ac yr oedd yn Vvry- a iddynt sicr'ba-i beTithvcaad mawr ar hyn o hryd. nid 'In nniç- i ^ario v rhyfel ymlaen yn effeithiol. ond hefyd i ddangos pendfarfyn- Ílad di-ildio y ivla/l ynglyn a hyny (cym.). Amfonodd r Caiser ychy^ig ddiyddSjoa yn or oogæ i'w b- i dd vevd fod v Cynsghreirtaid wedi g-wrt hiAl ei gynhygion lieddwich. Ble mae y c\Tihygion hyny? gcfynafii. Yr ydym ni wedi gofyn am danynt, ond nid ydym wedi eu gweled o frwbl. Ni chyrCiyghvyd telerau heddweh i ni Cynhygiwyd 'triap' i ni,- (cym.) Geisiwyd ein temtio, ond y mae Uyg- aid y few vn a>gcred yn awr. Ni ddarfu i ni wtrthod u-nrhvw deJer3lu na weJwyd genym. Wrt.h gwr-. Viasai'n dderb>yniol i'r gelyniore gael hedd-weh ar hyn o bryd ar eu telerau eu hnnain. Alae pawb ohonom f sieu hedldwok, ond pan v rawn cf dhaid id'do fod yn heddwch' gwirioneddol (cym.). AlaeV Galhioedd Cyng- hiieiriol mown ^vnajor a'n gflydd ac yn ani- bynol wedi rlod i'r "n pend'erfyniad. Er ein bod yn gwytvMj vn dda both y mae rhyfel yn olygTU ac yn enwedig yr hyn a Ü'}:ya''l' rhyfel hon mewn dioddefaint a ebxeal^TidiHrau, yr yd rm wedi dod i'r fod yn well fod ar delertuu Germani—llvwndrapth a,r EWrop. Gwnaeth- om hynv yn gi:r.ia>°li yn ein hatebiad i Unol Dalaetban yr America (cvm.). Cyn il ni geis- io ail-adenladu T,-irT fftzr?clw<,h rhad i ni weled fod el svlfa^nir .I' gadarn (cym.). Rhaid' iTddvnt fNi f-y cadnrn rag oeddynt o'r blaen, nkl ar dvwod svmwd-i' erect Prwsia. Feny, pam. y daw vr Lmwr i ail-^de;ladu, rluaid iddo fod ar graicr cv'iawnder fevmemdwyaetih). Apt ii, itr J}cw d vm laen i ddweyd' p,, fod ef ti^vrvdrl ddvcbv.-f.lvd n Gyngor IRhiV- fell y pedai,r gwlad r¡'ynghr'éiol ar ysgwydd- au pa rai v go,rw<*ddai v ihan fwvaf o'r baich yne^vn ,i'- +y^rl. Ni«?: tollai ddweyd beth oedd y y buofsent ^•r rhoddi hv^bysrwydd i'r gelyn. Ond nid be ld neb yn ^n-n^bonio mawredd y gorT!hiwyl oedd genrym. Ac nid oedd amhefu- aeth o gwbl r-ng'yn a'r canlyniiad. GatLai dd'v-vd be^il" Andd *(~im'n-d pob dyn oedd yno. Yr oedd n, nn r'r cvnhadleddau busnes goreu fn p :nr1:1; r> orwbl. Gwynebwyd y safle, ac aed i mewr? i'r inbaw?derau yn flanwl, a; gwnaed trefniadan ar eu cyfer (cym. a chwier- fchinl. Yrr,-v-iliir,vvd yn fwy ffyddiog naitz erioed (cym.}. N;d oedd aTddangbosiad o pwbl o wond ill. ond vn hytrach penderfyn- iad di-ildio i wney-d eu holt egni i gael gwared unwaitJi ac am bvth o fygythion mil- wrol yr Almaen. Ni ddarfu i Bryciain fyned i ryfel heb y lvi:ied beth a oliygai hyny, ac f'Î ddenwyd y wlad hon i ryfela dq-wy rigol- ygon o fnddu-20liaet-h hawdd. Cafwyd mili- 3,,?iau o ddyni,>n i ymuno a'r Fyddin aT 01 i G,-xr:nani en.í¡¡ bnddugoILaethau yn Awst 1914, a phan). gwyddis am gryfder y gelyn. Gwydd a' y gwlcdydd eto:lll hefyd betlli a olygai myned i ryfcl, ("md gwynebwyd y ewbl. ham y gwnaethant hyny? GwnaetliSant hyny i tin amcan. ac i un amcan yn unig, oher- wydd y gwyddant fod cwestiwn svlfaenol ( pwjKag wedi codi, ac na» gallai yr un gwkwi | osgoi y cytrifoldob heb' baryglu yr hyn a en- i V!VN, d yn v canrifoedd oedd wiedi mivne<1; hrdlbio. Dyn a jjaham y mae argyhoeddiad y gwi^dydd hyn wedi ei giyfhau fod yn itiaidi wiill buddugoiaeth eii4 mwyn achub Ewrop tfl.'tg y gei\'M. A dyna.']' ysbryd a nodweddrn. j y Cyngor Rhyti 'l tu pi Rhufain yr wythnos ? atdiweddaf (cym.). Yr oedd ef (Alii. Lioyd i Gieu;rgti) wedi bonnlo yn gtyfacdi nag eirioed I yn y oriynbadlodd hono gynuaint oed,(t y gwl- yn dibynu ar Brydam Fawr. Yir oeddynt yn yinddiriJed yn nginyf- I dor Prydaui, ac- ynddi hi y gwelai y l'iiai goftluymedig obaith (cym.). Ac nid oedd ei yn ei-edu y byddaii iddynt siomi y bobl oor10' yn ymdditied gymaint ynddynt (cymoradwy- a.eth). Paii ddarfu i GermanL daflu arwydd-nod Piydain ar y Oytundieb a wno-,d, a'I- i'asged fel' pe bai yn ddiin i'w yatyrlVxi; ni wy* -adant d'dun am yr hyn a brisid gan y' w:ladGwyddent hyjiy yn awr (cym.}. i'r oedd ein mLwyr a.'n momvyr wed; dysgu idd- ynt paichii (cymaradwyaetlx). Ytia aeth -Nir. L.Ic);vd George ymlaon i gyf- ei'rio at y cwe.-ruiwn anan&I, a dyv,v;lai ei iodi yn dymuno gweled yr ai-iiaJi-nod'au yn dyiio 1 mewn. Yr oedd ajtan-nodyT:! wodi ei "ilwydd'.V yn Vida. yn erfyn cryfach na'r Vihet'.g," CKriai y llordd drwy eA-.vsltr,-Lu y gwafrau pigag i'n roi-lwyr dewr ymdethio ym-' hen i fuddugoliaeth (cymaradrwyaeth). Yr oedd Ix nthyciad mawr yn foddion i eniU y i rhvfei (cym.). Terfynai dmvy wneyd apei: i gref am gynorthwy pawb i'j" Benthyciad nhyfel. | Darlun yw'r uchod o Private David Hugh Jones, Glandon, Trevor. wyr i Mr. David Jones, cyn-feistr y porthladd vn Trevor. Ym- unodd mig Mai ail gat awd perthynol i Sir Fynwy, ac y mae ar hyn o 4i-yti gyda chatrawi 'jaitall yng ngwlad yr Aipht. ———— ————

InTestors, Manufacturers & Membeam ghoon Sandi" the resources of Canada's Largtst Prowine*, QUEBEC. i MINEJ»Ari PRODUCTS include Molybdaoite, feld- spar, Magnesia, Graphite, Copper, Iron Ore, Iron SanA, Steel, Asbestos. Hardware, Eiamelware, Woodwaro. Paper aad Palp otfer excellent opportunities, |! AGBICULTU RAIi PKODUCTa incdde Wheat, 010., Potatoes and otaer Field Crops. Other products in- olud" Chet'Sf, Ampins, Tobaoco, Live Stock, &a. JPurp* iiri-.lar'apii'iy 'jt.-CoL'.hf'ifon.P.PtH?nttB. ? Y,, rB6, IL"?gsslvay, London, W.C. j

CYMKO 0 ASHTON IN MAKEBFIELD. Uchod tgwelix darlun o Private L«ewis Ellita Jones, set, Cymro a fagwyd yn y lie uohod. fel lluaws o Gymry'r cyl-ch ymunedd ar I"fá'x,n-:¡r LaJIC"!ure Fusiliei's—ym Ma-wrth. 1^16. Ar ol ychydig fisoedd o lyfela. tarnw- yci ei yn glaf ac ymhen tri diwrnod bu farw yn Ftrainc, Rhagfyr 14eg, 1916. Pedair r hugajji oodd oi oed, ac yr oedd yn ddyn ieu- s (k parchu £ a chymeradwy gan ei feistr a-' gyd-weision, a phaavb o'i gymydogion. Cyd- y mdoimlir yn fawr a'r teulu trailodus, sef, Mr Evan ao Ann Jones, y rhai a ddfteAhant i'r wlad hon tua sath mlynedd ar hugain yn 01 o Pen-y-gTaigwen, vMynytho. Y maent vn Qeulu adimbydd'ia, caredig, a pharchus. Dv- annnir air i'r "Drwh" gofnodi'r uchod.— Cyfaill.

LLYTHYR 0 FFRAINC I Oddiwrth WILLIE LLEWEL i WIL-l LLViMS, Graig Lwyd, Waenfawr. Anwyl deulu. —Wele fi yn anfon gair yn Gyimiraeg. Wel. dyma yr hen flwyddyn bror.i a "thynu ei hanadi olaf, a minau yn bell iawn odidicartref mewn gwlad estrcnol; ond er y cwbl, yn gysuru, ie. yn twy felly, nag hyJ yn nod yn Grantham. Nos Fercher y 13g or nus diwedkLai o'r hen flwyddyn, tn-a. deg y nos, cafwyd camajid i gyehwyn am yr orsal, a buota tua chwe' awr yn hwylio ein hiuuun, gan foogBrnym gymaint o bethan me gis ceffyl- aiu a llawer o bethau waeth heb eai henwi. Wedi tN-ch- noson d-.o- anghysuarus a igawsoan yn y tran, ond cyraeddasotm y porth- laodd erbyn y boren. Buom yn y fan hon yn diagwyl trwy y dydd am Ion, ae wedli cael hono, oychwynasom; ond, cyn cychwyn, yr cedd yn rhaid ajos i'r haul fyned i lawr, ac n oeddjyxn yn Ffrainc y diwrnod dilynol, oC yn flnedig ond er blined, yr oedd genycm rhyw daar i bedaif milltir i fyncd i fyny rhyw iryn tebrvg i'r Allt Coed Mawr. Gyrhaedfdasom y gwersyll, ao yr oeddym oil yn falch o gat! gorwedd ar y gwely pren. Ddydd SuI. cych wyrnasocm drachefn, &'r pwn ax ein cefnau c hyd ,ag 'yma: th a ni i rhyw dryei-au tebyg i rai John Humphreys, Station y Wfoen, ac yn y rhai hyn y buom am oriau metliion. Ond, cyrhaeddasom ben y daith yn hwyr y iios, a Ibu raid oendded eto o daa- i ,bedair milltir. cyn cyraedd ein hotel, yr hon a gyfeivwir Isgubor, yn yr hwn Ie yr oeddym i aros am y noson, ag yn fy oes ni fwynhais noswaith mar dtd fyr yn fy ngwely. O yr oedd yr hun yn felus i'r blinedig! Yn foreu dTanoeth, cychwynasoiij eto, a'r pwn erbyn hyn wbdi IDjîled yn .a.rrioddefol ,a gorfu l ni gerdded rhyw bymtheng milltir. Wei gellwch am- gj.ffred ein cyflwr. Nid anghofiaf y diwrnod Jiwnw tra v byddaf ar y ddat-ar. Yr oed 1 ar Y gwely gwellt y noson bono, ac nid hawdd fydd i mi anghofio yr heai ys- ub, c'vllog. He yr ydwyf bellaoh er's pythefnv; ac am ein bod yn te;m'o dipfn yn gyssorus yr ydym yn gobeithio y cedwir ni yma am v. yt'h nosa;a vmh^llach. Yr ydym yn cy-igu mOWll lie tebyg iawn i hen ystabl Graig Lwyd, ond ei bod dipin yn fwy tyllog ei n'en. ac yn hapus yn nglianol y cwbl, er afmbell dro y hvdd rhyw ffrigwd yn tori allap am y 110 goreu, ond yn gvfeillion yn fwin wedi hyny. Yr ydwyf yr wvthnos hon a gofa.1 y bwyti arri.af, a gellwch fentro fod y Billis yn g  -utro f(A v -VTI d gon. "Nid ydym yn gwnend dim y pryi nawn ond cysigu, ac yagrife-nu tipin. Y" wyf wedi d,d i ddeal! fod yna, Gvrnro o Ddin bych yn cysgu yn yr man, a melus fydd y sgwrs Gymraeg fyddwn yn ei gael (mewn gwlad estronol, yn lie rhyw iaith letn, --Peth ar-all. mae yr arian vn wahanol, ond yr wyl vn meddwl na fyddaf yn hir yn Kolvio y br<^blem. Nid wyf etb wedi d.-rbyn llyth-r ond un mam, ae yr oedd bias arno. Cofiwc^ be dro poen; yn fy n^hylcb tra y bvd&f yn y fan yma,—■ pent re bach digon lien ffasiwn. rlim ond shooa giworthu coffi Ill mhob man. Xid oes t»nd 2>Tibaith na fydd yv hen ryfel yma yn hir efo. Mae nawb wpdi blino ami. "Vfa^'n siwr ech bod ehwi -,i.(Irof wedi eaei digon ami. ond yn fwv byfch Y ni sydd vn gorfod sn-vvn^bu pob math o bethau a'r rhai hyny yn dditon anghyanrns vn oml. Gobeith- bod oil vn gweddio <frosam Sfae'n debyg nad oes dim rydd deriyniad anrnvd f4B-u.sn.rni ond \Yedd;al1 y saint Rhaid ferfvnr gan obeitb:o v bvdd i eich oaol r iarh. a. cbv^nruf. (fion anwvlaf i gyd.—Ydwyf. eich mab a brawd WILLIE. •

I CYMANFA YSGOLION BETHEL, ARFON. I AT Y PWYLLGOR. Foneddigion,—Chwi wyddoch fod cyfnewid- iadau mawrion wedi, ac yn parhau i gymeryd lie yn arda-loedd Eiyri y misoedd hyn. fel can- lyniad anocheladwy y rhyfel. YmddengY8 i mi, a llawer eraill, yr a yn anghenraid arnom fel enwad. ob"J,3gid prinder dynion, a'r c n ■ d<i yn nhraul teithio gycla'r tren, i roddi heibio y gvmanfa am eleni. Gellir cario ymlan wa.ith y gymanfa yn rheolaidd gartief. Nis gall llawe!' eglwys ddwyn traul newydd eu hysgoliou i Gaernarfon. CaINvei- y pwvllgor ynghyd i Gaemarfon heb ymdroi, er ymgyng- horiad ar y pwnc. Ac y map cymanfa bre- geth'r sir yn rhwym o deJmlo i raddau pell oddlwrt-h yr un achosion, ac am hynny doeth fuasai ei gohirio hithau.-Y,. eiddi>ch, &,c., ATHRAW.

COFGOLOFN DDEWRION Y WYDDFA.  (At Oh-?ydd y "Genedl 'Gynu?is:) Syr,—Br siaj-ad yng Nghyngor Plwy* Llan- beris ar y priodoldeb o godi cof-golofn i fech- gyn dewr yr ardal a gwympas .nt eisoes, ac eraili a ddichon gwympo ar faes y gwaed. Goddefwch i mi ychwanegu sylw neu ddau ar y pwnc. Ai nid doeth fuasai i'r tri phlwy'- Llanberis, Llanrug a Llanddeinioltll-yrnuno yn y mater, a chodi adail ucliel a chrvf o'r g:u"eg-las ar Graig yr Undeb? Byddai yn gano.fan da ac amlwg .i'r byd a dreigla heibio. Os myn pob plwy' golofn iddo. ei hun, a'r draul yn fawr, ac i'm tyb i. ddi nghemaid. Dylem fedru ymuno mewn peth fel hyn. Ond tvbi-r fod Llanberis yn codi coiofn er cof am ei phlant ei hun, prin y byddai Pone y C-astell yn lie dymunol i hynny. Lleddid effaith y goi-golofn gan fe' ddyn uehel a thal- gryf y Cast*?!!» Y man cyfaddisaf yn v plwy' fuasai canol y Ddol F >.wr Uchaf, gyda llwybr cauedig ati o'r brif-ffordd. Ni chymerai ond ychydig o'r tir,-dichoii hefyd y caiai'r perch- enogion ei roddi. Yn niffyg y Ddol, y llecyn amlycaf a phai-chus»af fuasai Cur y Wigfa uwdiben, ond ychydig agosaeh i Bont Fain na thalcen Gwesty Victoria. Rhodder yr ys- tyriaeth oreu i'r pnvn"iollol rydd oddiwrth bob rhagfarn.—Yr eiddoch, &c., ADFYFYR.

Y FFORDD I YCIIWANEGtl R CYNYRCH. (At Olygydd y "iGenedl Gymreig.") Sy-r,Dai,lle,nais yn y "Gtnedl" am y pwys- igrwydd o gvnhyrehu ymborth ar gyfer y dy- fodol, ac y mae hynny yn bwysig dros ben. Rhydd Mr. E. R. Daviee ffigyrau yn dangos beth oedd ein uspjfyllfa yn 18/6, a'r dirywiad erbyn y flwyddyn 1914. Y cweatiwn mawr a phwvs.g yw, sut i wneuit, diffyg i fYny? Y mae gtiiyf awydd awgrjtmu i Fwrdd Anuwtli- yddiaeth, yng nghynt,.f, i ddiddymu'r gy- fraith gaeth honno sydd yn dweyd wrth y ffermwr mai hyn a hyn o aceri o'r Herm sydd i gael iau troi, gctn ei bod yn Ihwystr i'r fferm- wr weithredu yn y cyfwng presenol. Y mae amaf ofn mai ar ol yfiwyddyn 1874 y goeod- wyd y gyfraith yma. ac feily nid yw yri deg brio y ffermwr. Betli wedyn? Y mae'r Llywodraeth wedi gwneud yr un peth ag a wnaeth gyda deiliald y wlad. Y mae wedi Y ma.e'n rhaid i dwj:yd wrth bob ffermwr,Y mae'n rhaid i chwi ddyfod i Jfyny a.'r amod;tu." Beth yw'r amodau? Wel, cymeraf arnaf fy hun i'w cry- bwyll, gan fawr obeithio y gwnaiff rhywtiiA wella, a.rnynt. Yng nghyntaf, fod pob fferm- wr sydd i ffermio can' aoer ac uchod i dioi un ran o dair o aeeri o dir ilafur; yn ail, fod pob ffermwr sydd ganddo o 60 i 100 acer i droi un ran o bedair o aceri; yn diydydd, fod pob ffermwr .sydd i ff ermio o 30 i 60 aoer i droi un ran o bump o aceri; yn fod pob ffermwr gydag o 10 i 30 acer i dtroi un rin o chwech o aceri, a bod pob ffermwr sydd yn dal o 3 i 10 acer i droi un ra-n o saith o aceri at bytatws a moron. Ymddongys fod yn rhaid gweithredu ar y cynllun hwn, a rllaid gwneud yn fuan. O¡'naf fod gormod o ffermwyr ar y gwahanol j bwlinllgoviau yi^-lyn ag amaethyddiaeth, a'r j canlyniad yw nad ellir cano allan bethau yn effeithiol. Y mae Mr. E. R. Davies yn dangos ffigyrau ddeugain mlynedd yn ol, ac yn dan- gos dirywiad, a rhaid dweyd nad iawn yw priodoli hynny i'r ffermwr i gyd. Pa nifer o ffermydd sydd yn llai yn Sir Gaernarfon yn unig? Onid yw'n berygl fod Uai o hannpr cant heddyw nag oecid ddeugaiil mlynedd yn ol. Os ydyw hyn yn ffaith, rhaid dweyd fod bai ar berchenogion y tir, a nid mawr yw fod y tir wedi dyfod iddynt. Y m: e hyn yn deby g iawn i'r fain yn magu y plentyn. Rbydd hi y dethan yn ei geg, ac yna mae yntau yn tynu iddo'i hun. Nid yw ym meddwl o gwbl sut y mae yn ei chael, ac felly y mae llawer o'r tir-bsrehenogion. Ni roddant funud o yrstyriaeth pan yn cyplysu dwy neu dair o ffermydd a'u rhoddi i un ffermwr; nid ydynt yn ystyried eu bod yn gwneud cam a. thrigol- ion y wlad. Sicr genyf y rhydd y ILlyw- odraieth y" styriaeth fuan i'r pe-thau hyn. Erbyn hyn y mae yna gyfraith ynglyn a thai gwell, ac y mae hYIln'n dda. ond hoffwn gael gwybod a ydyw v ddeddf yn dweyd wrth y landlord fod yn rhaid iddo wneud y ty yn gymwys i ddyn fyw ynddo. Ond beth wIla. wrchenog y tir ? 0, gwna'r ty yn feudy, a rhy* dd y fferm at fferm arall. A ydyw hynyna yn iawn ac yn fantais i gvnhyrehu rhagoi'? Gallesid dweyd rhagor ar hyn, Mr. Gol., ond y mae yna fater arall' pwysig iawn i'r wlad, sef cwestiwn yr aniflilisid, yn arbenig felly y defaid. Y mae'r defaid yn brin, yn enwedig rhai at fagu. BVth ellir wneud yn wyneb hvn? Un cynllun ydyw cadw wyn beinw heb eu lladd. Pe y gwneid hynny am un tymor gfcllid cael cyflawnder o ddefaid am ddwy flynedd neu dair, a bydd cynnydd yn eu rhif; byddant yn fwy o werth yn y farchnad, a dygid mwy o elw i'w ffermwr. Rhaid i Fwrdd Amaethyddiaeth fyiwd i mewn i'r amgylchiadau, neu fe ysbeiiii- y wlad o'i phethau goreu. air ychwaneg eto. YTr eiddocli. &c., BUG ATp-

Mae SUDD IACHAOL DAIL CARN YR EBOL GRIFFITH OWEN, CARNARVON, yn oryfhan ac yn arfogi y Fest rhag Anwyd I'w gael mewn poteli Is 2c; drwy'r post Is 5c, yn S'.opau Druggist.

|iMiiiiiBi|patMii| )   'i??BSSSBHH HAYtM? 1' SA 1 t,*J L7?A ) BESWCH ac ANWYD H I I II ??t/:?M?Jwy gy? ???M?. Km | H Gan oll Ffbryllwyr a Grosers  GAm OLL 4-r*YLLWYR A GROSERS

Cynghor Tref Porthmadog. j Nos Fawrth, Mr. E. Williams yn y gad air. —Talwyd 27p. 12s. am lyfnu y ffyrdd. Go hiriwyd unwaith eto achos Tremydon, er mwyn gwneyd! ychwaneg o ymchwiliad. Ys- tyrid fod rhai gwelliantau wedi eu gwneud yn y ty.—Penwydi i'r Arolygoiydd wneyd ym- chwiliad i gyflenwad dwfr Glandon ac Ynys- gyngar.—Ail-gy fod wyd y mur syrthiasai gy- ferbyn a mynedfa. Morfa Lodge ar ffordd Pen- clogwyn.—(Penderfynwyd cefnogi cais Mr. GriHith Jones, hen weithiwr gonest, diwyd a. da fu dan y Gyngor am ti fd=dt, dlw-y -d t a c h wa.neg o bensiwn.—Adg\wpuid y myneg-byst ar ffordd Penamser a'r llall ar ffordd Gittsfry u. —Penoowyd Mr. J. Owain Hughes i ymweled a Mr. ID. Breese ynghylch glanhau y "Cut."— Archwiliasai yrArolygjdd y tai yn Railway- Place a Church St., a phasiwyd i gario allan ei gymhellion.—Gosodid y Neuidd yn ddi-dal at gynal cyfarfod cyhoeddus i geisio cychwyn diwydianau newyddion yn y dref.—Mr. J. Jones Morris, yr aelod newydd, pan ddaeth i'r ystafell, ofynodd ai cyngerdd ysmygu oedd yn myned ymlaen yno, gan fod y lie yn liawn o fwg tybaco. Os oeddynt am ysmygu nid oedd efe am fod yn aelod.—Mr. R. Newell gyd-welai a Mr. Jones Morris, a chynygiadd nad oedd yamygu i fod yno o hyn allan. Yr oedd y Glerc wedi bod yn cwyno yn hir oher- wydd mwg myglys yn yr ystafell.—Mr. W. Morris Jones a gefnogodd, gan ddywedyd ei fod ef ar hyd y brynyddoedd wedi bod yn condemnio y mwaans.—Mr. J. O. Hughes ddywedodd mai cyn i'r Cyngor ddechreu yr yemygid.—Ni phasiwyd y cynygiad, ond deall-' wyd nad oedd ysmygu i fodoto.-M.r. Newell a gynygiodd eu bod yn gofyn i'r Llywodraeth basio mesur yn amddiffyn ffermwyr rhag cael eu troi allan o'u ffermydd, i'w di-golledu pan ddifrodid eu cropiau gan helwiiaeth a chwn- hingod. LNis gellid disgwyl i ffarmwr wneyd ei oreu i godi ychwaneg o ymborth dan y deddfau pre,,enol. Etiwodd, Mr. Newell fferm- ydd oeddynt wedi eu gwrteithio yn dda ac wedi dyfod yn gynyrchiol iawn dtrwy lafur ac arian y tenantiaid. uc yna y tirfeddianwyr yn codi y rhenti. Rhaid cael sicrwydd daliad- aeth ac amddiffyniiad i hawliau y ffermwyr.— Mr. Llew. Davies a gefnogodd. Nid yn unig fe ddylid cefnogi v ffermwyr i godi mwy o ym- borth, ond hefvd cefnogi pobl ereill i gymeryd tir a'i drin.—Mr. Llewefyn Hughes a farnai mai siarad fel ffarmwr wnai Mr. Newell. Nid gofalu am iawnderau y ffermwyr yn gyntaf ddylid wneud, ond am hawliau y wlad, ac wedy'n y ffermwyr. Nid oedd ofe am roddi mwy o gefnogaeth i'r ffermwyr i godi crog-b. is am bytatws. Fe ddylai y tir fod yn perthyn i'r bobl ac nid i'r landlordiaid.—Mr. Jones Morris a gynygiodd woiliant yng ngeiriad y penderfyniad, a dywedodd fod eisieu diddymu y giam niweidiant gropiau y ffermwyr. Ni cheid y goreu o'r tir heb sicrwydd dal iad- aeth.—Pasiwyd y penderfyniad.

• w w Bwrdd Gwarcheidwaid Dolgellau. Gynhaliwyd vr uchod ddydd (Sadwrn, o dan lywy ddi aeth Mr. James Lewis. Hyabysodd Mr. W. T. Lloyd fod gwraig o ddosbarth Dolgellau wedi anion ato i ddweyd nad oedd arm angen rha.gor o elusen, gan fod ed mab wedi ymuno a'r fyddin, ac y caffui felly swm da at ei ehynhaliaeth. Diolchai i'r Gwarcheidwaid am eu caredigrwydd iddi. -Mr. Owen :Ellis: Dylem ddiolch i'r wraig hon am ei gonest: wydd.—Y Cadeirydd Y mae hyn yn beth prin iawn. cDa. deall fod rhyw- rai yn gwerthfawrogi gwaith y Gwarcheid- waid.—Hysbysodd yr un awyddog ei fod wedi rhoddi tocyn i Felgiad, 68 oed, oedd yn byw yn yr Abermaw, i ddod o'r Tloty i'r ysbytty. Yr oedd yn wael arc yn analluog i glel dim at ei gynhaliaeth. Anfonodd Bwrdd Llyw- odraeth Leol eu bod yn barod i roddi 10s. yr wythnos at ei gynhaliaeth. Gwnaeth Mr. W. T. Lloyd a Mr. Isaac Jones, da.u o'r awyddogion, apel am ychwan- egiad yn eu cyflogau yn herwydd cynydd mawr yng nghostau byw.—Yn ddilynol dy- wedodd y Meistr (Mr. Davies) ei fod yntau, ar ran swyddogion y Tv, yn gwneyd cyffelyb g-.tis.-Ar gynygiad Mr. Owen Ellis, yn cael ei gefnogi gan Mr. Evan Pugh. pasiwyd i ohirio v mater am fis ac i benderynu y mater y-n y t>wrdd.—iDarllenwyd llythvr oddiwith Fwrdd Llywodraeth Leol, yn hysbysu eu bod yn talu swm neilltuol at gad wraeth tlod on o'r Undeb oedd yng Ngw.Llgofdy Dinbycb. —Dy- wedodd y Clerc yr arferid talu 4s. y pen; ond yn ol penderfyniad' y Bwrdd byddai y Bwrdd Gwarcheidwaid ar eu oolled, gan fod y nifer yn cynyddu.—Cyiflwynodd Mr. Morgan Wil- liams diuflen y cyfrifon, yn hysbysu iod 784p. mewn Haw yn ffafr v Bwrdd. Ond yr oedd yn ddyledus i'r Cynghor ,Sir y swm o 2,692p., felly yn dangos fod diffyg o 2,100p. Pasiwyd i alw sylw at y plwyfi sydd etc heb dalu eu gofynion.—Ymhellach dywedodd fod 34 o'r iUndeb yn Ninbych, ac yr oedd 258p. leg. 6c. d'w dalu am eu cadwraeth am y chwarter yn ol 12s. 3c. y pen.—Pasiwyd penderfyniad yn galw sylw yr awdurdodau milwrol at v ffaith fod cymaint o wyr priod a chyfrifoldeb mawr arnynt yn cael eu hanfon i'r fyddin, tra y mae cyma-int o fechgyn ieuainc a dynion sengl yn oi el eu gadael yn rhydd.

Cyngor Gwledig: Dolgellau. Cynhaliwyd yr uchod ddydd Sadwrn, o dan lywyddiaeth Mr. Owen Ellis, U.H.—Yn ei adroddiad, dywedodd y Meddyg Hugh Jones ei fod ef gyda Mr. John Edwards, wedi ymweled a Tygwyn, yn Baiilwyf Llanymawdd- wy, ac fod y perchenog wedi cario allan eu hawgrymiadau trwy wneyd adgyweiriadau rhagorol er gwneyd y ty yn drigianol. (Cym- eradwyaeth).—Caed sylw ar amryw dai oedd ? Idd lechv(iol wedi eu hyrsbysu gan yr Arolygydd lechydol vn ddiffyeiol.—iDarllenwyd gohebiajeth oddi- wrth berchenogion y tili yn cwyno fod yn an- hawdd cael dynion i wneyd y gwaith, a'r defnyddiau yn eithriadol o ddrud, ac o dan yr amgylchiadau gohiriwyd bron yr 011 o'r achos- ion am fis ymhellach.—iDarllenwyd llythyr oddiwrth oruchwyliwr Ystad Peniarth. yn hys- bysu fodj y treiniau ar ffarm neilltuol wedi eu tori at roddi pibellau dwir i lawr, ac y cerid hwynt ymlaen at y ddau Tanymorfa yn fuan.—^Pasiwyd i dalu y cyiflogau a'r biliau wedi cael eglurhad 11 awn ar y cyfryw gan Mr. Morgan Williams, Ai-thog. CyHWYROdd Mr. WiEiams y ffeithiau canlynol o berthynas i gylflogau gweithwyr y Gyngor, yn dangos fod 5 yn derbyn punt yr wythnos, 2 yn derbyn 18s. 6c. 2 yn derbyn 18s., 2 yn derbyn 17s. 6c., a dau 16s. 6c. Yr oedd tri o'r gweithwytr yn derbyn blivy-dd-dal.-Ca,,d sylw maith a manvyl ar gyflogau y gweithwyr, gan mai pnnt yr wythnos ydyw y cyflog uchi,f a delir i'r gweithwyr. ac fod nifer ohonynt yn derbyn blwydd-dal a thrwy hynny fod eu derbyniadau yn myned yn uwch er eu hoedran na'r dynion canol oed sydd ar y ffordd.—Pasiwyd i anfon at Mr. Dangerfiold, Coreygedol, Dyffryn, a Mr. !R. J. Wright, Llanbedr, i ofyn iddynt | gyfranu at adgyweirio y ff)trdd. y blaenaf am gario coed. a r o:af am gario mango, oher- wydd trafnidiaeth ormodol. |

r A I Soup Squares make 9 varieties of ct Delicious Nourishing Soups of unequalled excellence S You Simply add Water.

ATTEBWOH EF YN ONEST. AI NID YW BARN TRIGOLION CARNARVON YN WELL NAG EIDDO DIEITHRIA1D. Y mae yr uchod yn gwestiwn pwysig—y iriae yn ymwneyd yn nniongy rchol a phobl Carnarvon. Nis gellir ei o&goi na'i anwy- bydidu, Y mae'r wraig o Carnarvon sydd yn siarad yma yn siarad er budd y gymydog- iaetb. Darllenwch hwn drwyddo drosoch eich hun, ac fe gydnabyddwch wirionedd y ffeithiau iiyn. Ar y p.vmthegfed o libri.! 1914. dywedoi Mrs. C. Roberts 33, Eleanor Street, Camar- von,—"Y mae fy ngeneth faeh Kitty sydd yn awr yn saith ml wydd oed, wedi bod yn di- oddeif oddiwi-th wendd y bledren, er pan an- wyd hi. Ymddanghosai fel yn onaliuog i j reoli y dwfr yn ueilltuol yn ystod y dydd. Yr cedd y gwendid hwn yn ne.lltuol o anyimunol gan naa gall em fyned a hi i uimian. Ya ddiweddar meddyliais y buaswn yn ed- rych a fuasai Doan's Backache K.dney pi I. yn gwneyd Ues .ddi; mae w?di ei gwella, ac er fod rhai misoedd wedi myned heino & hynny, ni diyw v gwendid wedi dychwelyd. Da penyf allu cymhell pelenaai Doan's i famau creill ar gyfer eu plant." (Arwyddwyd) J. ROBERTS Ar 'Chwefrotr laf, 1916—yn agos i ddwy flynedd yn ddiweddarach.. dywedai Mrs Roo teris—Da genvf ddweyd fod fy ngenerth faoh yn hollol gl r o'r anhwyldeb y darfu i beleniu Loan'8 ei gwella oddiwrtho ac na ddychwel- odd byth mwyach." Nid yw p-eleniu yr elwlod Doan's at boen yn y cefn, aj gyfer rhwymedd. anhwyldeb yr 13n neu .37 yetumog. Y maent yn unig 1 gj fer anhwyldeb ar yr elwlod a'r blekixell, •ef Dropai, Gravel, gwaelodion yn y dwfr, anhwyideb dyfrol, poen yn y cefn, himba?. I crydcymalau, ur o acid a gwemvyniad uric mcid. G*nant esmwvthau yr elwlod n.?r M'?- ren fel y ?wna modd?n ?'ei? roddi r?yd'i Jiad i'r ooluddion. I Pria.—2s 9c y blwch; rgan hoU fasnachwyr, ;-eu odd w]j £ h Foster McCle^an Co., 8 Wells í St., Oxford! St, London. W. Peidiwch I' igofvn am backache neu kidney pills, ond gof ynwoh yn eglur am Dean's Backache Kidney I tills, fel ag a gafodd Mrs. Roberts

I COSBI BELGIAID. AM GEISIO DIANO O'U GVI,AD. Yn ol newyddion o Amsterdam, cy- hoeddwyd y rhybmld canlynol gan Baron Von ITueve, y LlywodraetJiwr Germanaidd dros Belgium :—"Darfu i barti o Felgia.id, oddeutu cant niewn nifer, a rhai ohonynt yn cario arfau, geisio dianc dros y ffindir i diriogaeth Holland. Diiliwyd 37 chor.'in. ac o'r rhai hyny condemniwyd 30 i dalu'r benyd eithaf. Anfonwyd pedwar o fechgyn deunaw oed i bymtheg mlyn- edd o garchar. Yn wyneb v ffaith, fodd bynag, nad oedd y rhai a. geis- iasan ddia.nc yn sylwaddoli fod y tros- edd hwnw yn un mor ddifrifol, yr wyf wedi newid y dedfrydau o forwolaefch i benyd-wasanaeth am oes, ond os dig- wydd yr un peth eto ni bydd i mi arfer fy awdurdod i estyn ixugaredd."

YN DDIG WRTH Y PAB. I YMOSODIAD Y WAISG GERMANAIDD. Yn ol teligram a/anfonwyd i Messaggero, y mae newyddiaduron Germani ac Awstria wedi bod yn beirniadu'n lied drwm agwedd y Pab parthed y rhyfel. Yn ystod yr wythnos ddiweddaf y mae'r Pab wedi cael ei geryddu'n chwerw parthed ei wedi cael ateb Nodyn hoddwch Germani, neu anogaethau Awstria ynglyn a heddweh. Y mae rhai newyddiaduron, yn hollol agored, yn cyhuddo'r Pab o anwybyddu achos y Galln- oedd Canolog. Mewn cylchoedd clerigol yn Rhufain, add- efir yn rhydd fod gan y Pab Sanctaidd res- wm digonol dros gondemnio'r Gall wood d Can- olog, gweithredoedd barbaraidd y rhai sydd wedi ffieiddio'r holl fyd. Y mae'r Pab yn hollol anfoddhaus gyd ig ymddygiad yr esgob- aethau Awstriaidd-Germanaidd, yn arbennig gyda.'r Cardimi Hartman, Archesgob Cologne. onerwydd y troseddau eglwysig a gyflawnodd ym Melgium. Nid yw'r swyddogion uchaf yn y Vatican. yn cynwys y Pab, yn prvderu o gwbl ddatan fod Germani ac Awstria wedi cyflawni gwelth- redoedd barbaraidd, nid yn unig tuag at eu J lynion, ond tuag at yr Eglwys Gatholig, ei I gweinidogion, a'i themlau.

ER COF AM Y DIWEDDAR ROBERT EVANB. PEX-Y-MAES. LLWYNDYRU8. M- "ii dorw-vd o'r 3-r gynw Un g-anodli mOl" fclu, Rfiodiodd i Ihtedd yn weddua, Y. gwi:r ail i'r "Gwr o U." Gmii-hos. J. GRIi I' rTHS (Ma<esyn). I

I Y MILWR. Troi ei gefn yn brudd ei ysbryd, Ar ei gartref yn y wwad. Myned ymaith wnaeth y miqivr RhoÏ: ffarwel i'w fam a'i dad; A.nibyni.aeth, gN,Iaj yn galw Am ei oreu ef yn awr, Gan fod gobaith drwy'r tywyllwch, Eto, am ryw hyfryd wawr Dygwyd ef ar 'c'hydig rybudd I bellteroedd estron wiad Fel y dy-sgai drin ei arfau A'u defnvddio yn y gâd. Ond o'r dSwedd daetri yr ailwad Lddo f yii'd, ymlaen yn aw, SefyHl wnaeth yn ddewr a goneefc Dros gyrfiawnder Prydain Fawn. Cawn ef yn y ffos yn ymladd Gyoda'j gleddyf gloew, nooth, Yn ei lygad vr oedd melGtem, Pan yng nghanol hrwydir boeth; Cted yn poothi, mae y frwydr, A'i rteritih, yntau yn IleFgau, CSoddyf angeu oedd yn hoiian Nas cael tori'i fd brau. Aeth y milwr dew yn aberth Ditos gyfj'iw ride]' pUT 01 wlad, Aberth roddwyd heb oi dtiinuod, Ar yir aiilior mewn boddhad Gwyn ein I)rNd pan wekvn amaer, Na. fydd 'son am. ryfel mwy, Pan fydd lueddwich yn teyrtiaou, Na fydd son am farwol glwv. MATHONWY HUGHES. TaoraHt.

————— FY MHROFIAD YN CWM DYLl. Mlwyf yma fel alltud o'm cartref Yn poeni bob nos a phob dydd, A hira.eth yn Henwi fy nghaloll Airi foreu caf fyned yn rhydd; Ifualau milvvriaeth aydd drymion, A'r bywyd i mi sydd yn chwith, Gweddio yr ydwyf fi beunydd Am ddiwedd ar ryfel ain byth. i znl y mae rhamant mewn mynydd, A thlvsni mewn rhaiadr gwyllt, I mi maent fel hunllef di-ddíwodd, A ichartef i ddim ond y myllt; Ugeiniau o weithiau y clvwais Am harddweh Cwm DyE a'r Llyn, I mi rhoavch wastadedd Mon anwyl, A'i dolydd ao ambell i lyn. Nadidlig rhyfeddaf fy my wyd A dreuliais mewn cwm du ae oer, Heb ddim dan y nef i'm evsiiro-- Gofidian oedd' i mi'n vst&r; Á. Oyfeillion yn dyner otalodd Am wliedd o'r faitji oreu yn siwr, Ond gwell fa'i gen i gael bod edref, Pe lbai yno ond bara a. dwr. Ond' pam y cwynaf beunydid, A dolef lond fy nghan, Roo igofio rhywrai eraill, Bel beehgyn Cymru lan Sydd yn y ffosydd hecldyw- Yn ymladd tlrosom ni, Yn wrfrf ac yn eofn, Hab gwyno fel gwnaf fl. 0, Dduvr, rho derfyn buan Ar ladd ein beehgyn glau, A diifa'r gelyn erchyli By, ii rhoddi'r byd ar d&n; Os pechod Cymrn dirion Sy'n galw'r pethau hyn. 0, maidldfeu. maddeu. maddeu, Ei* mwyn Calfaria Fryn. IOLO MOx".

PARCIAU LLUNDAIN. rw DEFNYDDIO AT GYNYRCHU Hysbysir yu swyddogol fod Syr Alfred Mond, Dirprwywr Gwaith, wedi cr dg chailiata d y cyflwyno cynllun, gyda chaniatad y brenin, i wneyd dafnydd o ranau o Bare Richmond a. Phaxe Bushey at gynyrchu bwyd. Mae rhai canoedd o aceri i gael eu defnyddio at dyfu grawn. Bwriedir hefyd aredig y tir yn 0 y parciau bren- hinol er mwyn gallu eu defnyddio at gynyrchu bwyd. Gwneir defnydd hfefyd o ranau o Erddi Kensington, Hyde Park, a Regent's Park fel rhan- Idiroedd. Rhoddir y dynion sy'n gofalu am y pareiau ar waith i dri-n y tir a'¡ v^'neyd yn gyfaddas i bobl ei gymeryd drosodd.

YOU re ) I For the trifling sum of 12/6 ???????? '??? ?????????jBr monthly you can have this very handsome i??\???????S?? full tMchord. "GOLD MEDAL" British made Piano, iI I" ? ?°? the instrument is delivered to your door, packed free and carrIage ^9 !??????? ????S??????N?? ?? immediately on payment of deposit. We are the largest piano and r¡ !sgm???????????? ??????????S!SH??S???tM? ?? organ firm in the world, and not only guarantee to save you POUNDS if pP ?°? buy direct from us, but we offer you & much wider choice of instruments $9 1 and more liberal terms of payment than you can obtain elsewhere. I j supply ALL the world's most celebrated pianos and organs at bargain prices and on terms of payment to suit the pocket of every purchaser. Organs from 61- monthly. We take old instruments in part exchange, refund railway fares to patrons, allow approval, tune for 12 months free, and give a 25 yeara* guarantee. & j?????????????%   40 PAGE ART I Pf'l e OO CAPTFAARGLEE OEGUE I  Lta. FREE j 156, HIGH'STREET. BANGOIL I AMV OF& WUFWAPIW tt ?"t*' r.J. t?S???? .?-t'? ?'.?' .-<—?. t ?—  ?— ?. A? —— J  .<  ? &At.??