Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

Advertising

---I'CYMRU AC ACHOS OWEN THOMAS.

News
Cite
Share

I CYMRU AC ACHOS OWEN THOMAS. L'riri y mae angen yruddiiiearad am a.dael allan ei deitl o ilaeri emv Owen Thomas. Mae ambell ddyn mor iawr yngclwg ei genedl, ac mor ddwln yn ei sereh hi, fel na bydd ne.b yn meddwl am roi unrbyw fath o deitl cwrtais with yr enw. Ilhai felly oedd "John Elias" a "Tom Ellis;" l'hi felly yw "Lloyd George" ac "Owen Thomas." Esponia hyn i raddau ddyddordeb dwfu a ciiyfiredinol Cymru yi i yr hyn a i i, yng Nghymru yn "Aches Owen Thomas,"—ond yn y wasg Seismg a adwaenir w-rth emv un o ddau achos hanesyddol a gofnodir yn yr Heu Dest- ament. Ac, yn wir, achos Cymru yn t yslyr htiirtnol y gair, yw achos Owen Thomas c'r dechreu. Yr oedd "Owen Thr.mas"' ym myddin Prydain, yn yni- | gcrtloriad o'i wlad a 'i genedl,-Cymru a'r Cymry. Fel Cymro y codtwld efe FN-(Iiiiii Cymru; fel Cymro y mynodd I de weinyddu Byddin Cymru yn gyson a s\-niadan y Cymry; a chred llawer hvd y dydd hwn ddarfod i Owen Thomas gael ei crlid yn y Fyddin, ac yn y diwedd ddarfod iddo gael ei via allan o'r Fyddin, am fcxl ei esgei):iau Cvmreig yn rhy stiff i ganiatau iddo blygll ,dun i addoli Bnalim y Sais, a'i I argyhoeddiadan Cymreig yn rhy gryf- ion i ganiatau iddo dda-Wnsio i bibelliad traddodiadol militariaeth wrtli-Gymreig. Mae Adroddiad Swyddogol y Llys Arbenig fu'n chwilio i mewn i'r achos newydd gael ei gyhoeddi. Am y dar- llenydd. swvnir ef gan ddyddordeb; yr hanes, svrmir ef gan ei ddadleniadau; cyfyd! cyfog arno gan y budreddi a < -=-=7: .+--<o dd}noethir. Yn yr ;ulioddiad a'r ym- clnviliad cysylliiy dau achos, sei' t'iddo yr Is-gapie^i Barrett, Cadi'ridog Owen Thomas. Mantais ac anfantais i achos Owen Thomas yw fod achos yr Is- gapten Barrett yn gysylltiedig a'i eiddo ef yn yr archwiliad a'r adroddiad. Daw enwau niier o bersonau o satleoedd uchel yn y fyddin ac mewn cymdeithas i mewn i r hanes. Wele hwynt:— (., 11' I. I -.ysy tle< 19 â r ddau àchos: Mrs CornwalLis West o GasteJl Hhuthyn Y Cadfridog J. S. Cowans, o'r Swyddfa Ryfel. 1 C 'ysylltiedig ag achos yr ls-gapten Barrett Y 'Cadfridiog Syr W. H. Mackinnon Y Mnwr.:Mi lielme-Raclcliffe, Mr a 31re. Birch. svlltiedig ag achos >Owen Thomas Y Maesg^wdlj'wiydd Arglwydd French; Y Caxlfridog Syr W. 1,ia;m Pitcaixn CamplKJ1. Y Milwriad T. A. Wynne-Edwards. Galwyd yr oil o'r uchod gerbron y llys i rcxldi eu tystiolaeth. Dyry yr Adroddiad fam y Llys am y naill a'r llall oVoiiynb. A siara.d yn gyfiredinol, beia'r Llys bob un o'r personau urdd- asol uchod, er y danghosir fod rhai oiionynt yn ddyfnach yn y trosedd na' u I gjI) dd. \Ycle ddyfyniad o'r .cerydd a basivv-yd gan y Llys ar y naill a'r llall: MRS. CORNfWAJJLlS WÐST Rh aid i'r Llys orsod ar gof a chadw ei farii fod yiri- I dkiyigiiad y foneddiges hon fel y datgudd- iwyd ef yn yr achos hwn (aichos yr 1" Gapten Barrett), yn wooÜruddol dros ben (highly discreditable) yn ogystal yn ei hyrii- ddiygiad tuag 3It yr Is-Gapten Barrett c.yn ei lythyr ati, yn ei hymdrechion dia'gar i'w niweidio ar ol hymny. &0 yn y dystiubaeth anwireddus a roddwyd gandldi o'n blaenau. Ymdidengys yn ol y tystiolaethau fod y ton oddiges hon yn dal safleoodd1 pwys g yn Sir j Ddiinbych mewn gwahanul gymdeithasau o natur cyhoeddus er cynorthwyo ynglyn a. gwnaith y Rhyfel. Yn eiin barn ni peth i ymofidio am dia.no yw ei bod yn dal y fath safteoedd." Nid oedd yngallu v Llys i ddyfarnu unrhyw gosp ar Mrs. Comwallis We.st. Ond anhawdd dychmygu am unrhyw gcsp llymach a mwy effeithiol i ddynes o'i safle hi mewn cymdeithas na'r dad- < leniad a geir yn yr adroddiad swyddogol hwn o'i hytnddygiadau hi yngfyn a j swyddogion y Fyddin ym Mhair, Kirimel ac yn y Swyddfa Rvfel. I SYR JOHN COWANS.—Deil Syr I John Cowans swydd uchel yn y I Swyddfa Ryfel fel Quartermaster j General, ac mae yn aelod o'r Cyngor RhyfeL Bn oyn oheb!aeth rh\vn?  \Ve-,t it Svr Joh'n Mrs. Cornwalhs West a Syr John Cowans ynglyn a'r ddau achos. Am yr ohebiaeth yn achos Owen dnH'd A(Iro(i(ll:i(i v "Mae yn aanlwg yn belli arrymunol i swydd og uchel yn y Swyddfa Ryfel gatrio goheb iaeth gyfrinaohol ymlaen ar gfwestiynau swyddogol font a. fyunont a ch.vnihwy>- tcrau, a, dyrchafuvd swyddogion (mlwrol) gyda boneddiges nad oes a fyrmo hi ddim yn y byd a'r cyfryw faterion." Am gysyHtiltl Syr John ag acho? ?'? jj Is-gapten Barrett, symia r "Tim- farn y Llys i fyny rel hyn "Dengys ei ohebiaeth a, Mrs. CoruiwaiiLs West ynjghylch yr achos anoethineb, ac ym- a,dawla,d oddiwi-Ui brioooldeb swyddogol.. Etc yngwyueb ei wasanaeth nodedig yngiyn a'r rhyfel, cedwir ef ar hyn o bryd yn ei swyidd, ond JT vdys wedi ei hysbysu o an- foddlonrwydd y Llywodraeth am yr hyn a wnàelh. Felly ceryddir Syr John Cowans y ddau achos—-end cerydd mewn gait. I ac nid mewn gweithred ydyw yn gym- a'i fod yn cael cadw ei swydd a I saile. Y MILWRIAD T. A. WYNNE- EDWAi—Bu yntau mewn g-ohcb- I iaeth a ^yr John Cowans drwy Mrs. I Comwallis West. Er ar y telerau mwyaf c.yfeillgar a 1 ueh-swyddog, y Cadfridog Owen Thomas, dywed yr Adroddiad fod llyihyr o eiddo y Milwi-- laci Wynne-Edwards "yn arddangos eiddigecld o safle a phoblogrwyd y Cadfridog Owen Thomas \1ig Ngoglaul Cvmru. Camsyniad difrifol rnewri I barn arei. ran oedd adlewyrchu ar ei nch-swyddcg gvda'r umcan ymddang- osiadol o ddyrcliafu ei gymhwysterau ef e; hun am swydd g' ffelvb." I Y jVyJ-AYRIAD DELME-RAD- oe<ld yn Ijlywvdd y 3rd Royal Welsh Fusiliers ym Mharc Kinmel. Disxvyddir ef am wrandaw a-r gais Mrs. Cortiw ill: -.s We-t ytuilvn A'r Is-oanten Barrett. Y CADFRIDOG SYR W. H. MAC- I KINON.—Beia'v Llys ef am ddanr->s diffvg barn a doothineb ynglyn ag Barrett. Y CADFRIDOG PITCAIRN OAMPBEUj.— Beia'r Llvs ef" am beidio hvsbysu v Cadfridog Owen 1 Thomas o'r hyn a ddanfonwyd ganddo I fel adroddiad i'r Swyddfa RyfeJ am I o-vmhwvsterau v Cadfrkloij. roo Y MAES-GADLYWYDD, AR- GLWYDD FRENCH.—Beia'r Llys -=- ynia u am y luodd yr ymddygodd ya achos y CaJfridog Owen Thomas. MH. A MRS. BIRCH.—Gotuchw yl- r ystad. Cornwallis cst- oedd Mr. Birch. lihoddodd ei le i fyny oher- \Vydu, ymddygiad Mrs. Cornwallis West yn achos yr Is-gapten Barrett. Noddwyd a cltynorthwywyJ HiEelt Mr. a Ali-s. Bli-oli. Yr unig fai a gal odd y Llys ynddynt oedd bod eu sel dios Barrett wedi eu oynhyriu i ddweud mwy nag ydoedd y dystiolaeth yn yr aChtiS yn ei broR. YR IS-GAFTEN BAR-RETT.—Nid yw'r J^jys yn cael dim Dai o gwbl ar y gwr ieuanj hwn. Y CADFRIDOG OWEN THOMAS. — Barn a 'r Llys fod gan y Cadfi-idog rcswm. da. dros dybied ddarfod iddo gael cait), cKVilar ddwylaw yr awdurdod- all f i \vrcj. Cyduabydda'r Lly y gwasariaeth gwerthfawr a wnaetii :e, uc amlyga'r Llys ei farn "y dyiai'r AwduidvsJau gydnabod gwasanaeth gwfeithfawT y Cadfridog Owen Thomas mev. n modd teilwng." Dyna. yn syml grynhodeb byr o ddyf- arniad. y Llys yn yr holl achos. Mae y Cadlridog Owen Thomas a'r Is- gapten B;wrett eill dau wedi cael clirio eu cymeriadau yn llwyr, a'u carunol gan y IJys ain-a wnaethant. Gwelir fod pob swyddog milwrol a fu a Haw: yn y busnes o symud y naill a'r llall, o Arglwydd French i lawr, yn cael ei feio gan y Llys,—fod y condemning yn yagafnach ar rai ohonynt na'u giivdd. Eithr nid digon hyn. Nid yw cy- hoeddi'r adroddiad o ddyfarni-,ill heb gyhoeddi hefyd y tystiolaethau ar y Hiai y seilir y dyfarniad yn cyiariod a gofynion cyliawnder. Mae hyn yn ain achos Owen Thomas. lVbc rhyw gybolfa o anghyfiawnuor yn holl fynegiadau' swyddogneth liiwrol ynglyn a'r achos hwn o'r dechreu. Wrtb aieb cwestiynau ynglyn a'r achos yn Nhy'r Cyffredin gwnaeth Mr. Ten- nant, Mr. Foster, a Mr. Maepliel-sori- tri Is-Ysgrifenydd olynul y Swyddfa Byrd-gum amlwg a'r ffeithiau sydd yn awr yn wybyddus am Owen Thomas. Gwyddai Mr. Macpherson belli oedd, yn yr Adroddiad pan atebodd efe y ewestiwn—ond darn-gudniodd y gwirionedd, gan roi argraff anghywir i'r wlaxl o'r hyn a gynllwysa,i'l' Adrodd- iad. Gwnaeth Tennant a Foster gam a'r Cadfridog dnvy ddweud yn y Ty fod "cffeithiolrwydd mihyvol" "(nuliiary efficuney) yn galw am ci S) mud. Denoys yr Adroddiad yn wabanol. Llcddf'idd Macpherson ychydig ar hyn drwy ddweud fod "gofynion milwrol" (military requirements) yn galw am ei svmud. Dengys yr Adroddiad mai nid e\ hyn ychwaith. Torodd Arglwydd l;ireucb, Syr John Cowans, a Syr Pit- cairn Campbell Reolau'r Brenin (The Kino's Regulations) yn eu hymw neud as- achos Owen Thomas. Hawliai y Milwriad. Wynne-Edwards mai efe a ddvs-odd i Owen Thomas bopeth ar a wyr y*rk«.ir.ridog, ac- ysgrifenodd Mrs. Ce.rnwallis West hyny at Syr John Ce.wans, a. gvrodd Syr John v llvt-hyr 1 Syi" Pit-cairn Campbell. Clywsoin son am oell yn dysgu y ddafad i hoiL ac er Tlad ydym yn awgrymu mai "oell" ydyw y Milwriad ^Aynne- Edwards, uiae meddwl am dano ef yn ,:ysi>;u Owen Thomas, a wnaeth waith n'lor l agorol yn Rhyfel De A.ffric.3,. yn llawn nior wrtbun ag ydyw i'r oea- hvl'forddi y ddafad. Ih wedwn eto nad yw'r Adroddiad noelh o't* dyfarniad, er fod hwnw yn cyfiawnbau Owen Thomas ac yn con- demnio vr awdurdodau milwrol, t yn cvf:rf<Hd ao- anghenion cyifawnder. Mae lie cry I dros gredu fod yn y tvst- y dylai Cymru gael eu owybod.. Pe v-11 cyhoeddid caft'ai'r whui rvlwg gliriach o 'lawer ar yr holl actios, am v cvmhellion i symud Owen Thomas <> Kinmel, ac o bosibl ar ddat- blvgiadau creill ynglyn a Byddin Cym- ru o'r dydd v cydsyniodd Arglxwdd KI'C'iener a c Owen Themes 1 Fyddin. bono. Cynhwys;i- r 9t "( I Ar,l, N:v, (ld Kitchener ynglvn åg achos Owen Tlxanas. Nid y'w 'r Admddiad yn son g-.«ir am <hmynt. "l????y?i?Bh??G?nr?g yiy Sen-?d :<denill vmddiriedaeth y wbd vtu?)\')tf.4 antd<hnvnwyr cam Cymru. Rhaid rydnabod mai siomedig iawn yw v wlad vn yr hyn a wnaeth y Blaid Gvmreii 1iyd yma vn yr achos pv. vsip hWTi. I ddau Sais, dan aelod dros etholaeth.au yn IJoe-or, v naill. Syr \vtliur Mi-rkman yn Rhvddfrydwr. a r Ibl1, Ir, Ronald Mceill yn Don. y