Y Genedl

MR. BALFOUR. I Y TRYCHINEB MWYAF MEWN I HANES. Mr. BalfouT. wrth aaierch cyfairfod cy- hoeddufi ym Mristol, i .argymhell ymrestru. a wnaetili y eylwadau canlynol: Y tro diwedd- af y buom yma yn siarad, yr oeddwn yn llefaru ar ran plaid wleidyd-dol ag y oredjwn ynddi, ac yr wyf eto yn glymu wrthi mor ffyddliyn ag erioed. Ond yn aiwr yr oodd wedi dyfod i Bristol i wneyd apel ar ran un o'r achosiom cemediaethol mwyaf pwysig. Bymtheg meu ugain mlynedd yn ol pe bu- asai urirlayw un yn prophwydo y buaeem o fewn oes un o'r gwmndawyr yr oeddym yn eiu hanerch mewn rhyfel mor gyffredinol ac ofnadiwy, diau vr ystyrid ef allan o'i bwyll. ddiau y caweai y cwestiwn ei ofyn, Beth gan hyny ydyw gwareiddiiad. beth. yw moesoldeb, beth yw Cristionogaetlv, pe bydd- ai yn ddiduonadwy i'r fath drychineb ddig- wvdd ? Nid oeddynt i dlybio y digwyddai tryoxiineb o'r maintioH hwn, yn effeithio ar yr holl fyd gwareiddiedtig, heb fod fddo ryw achos neu achoeiom dvrfn-wareiiddiedig yn t Wanes y gorphenol. Nid dtamwain lundydd um-nos ydoedd peth fel hyn. rhywbeth yn digwydd mewin camlyniiad i eegeulusdm mewn lateb ryw negas arbenig erbyn ameer penodbl; nad oherwydd ifnyw un aohos dig- wvddiadol mwy na'i gilydd,-na. yr oedd rhyw adhesion Ilawer mwy dwfn, Ilawer mwy eang. pa. rai y gellid dweyd a awweinieua yn anocheladwy i'r gyflafan a'r dinystr ofmadnvy a IwaleIll wedi tori allan o'n deutu. Yr oedd yn berffaith w:r ein bod mewn rhyfel oliar- wydd y gelwid arnoan i hyny gan ein lhan- rhydedd cenedlaethol i gynal i fyny ac am- J ddiffym oenedl feertian ag yr oedd ei harmi- byniiaeth wedi oael ymosod arni drwy gyf- rwivg pob dichell posibl o eohryslmirwydd milw.rol a gwrthriysigrwydd. Ond itid oedd anffodion Serv iia a Belgium ond megys penod mewm trychineb Ilawer dyfnach, ac nid oedd yr erchyllterau gyflawneeid yn Flanders a Gqgledd Ffrainc wedi hyny ond megys diig- wyddiadnu mewn trychineb mwy fyth yn er- byn gwareiddiad (cym.)

Yr Oruwch-wladwrlaeth a'r i Gyfraith Ryng-wladwriaethoi. 1 Y mae yna ryw ddychymyg dryciiiolaetii- oil a wniaed yn Germany, yr hyn a elwid y gcxruwch-ddyn, angihenfil myfiol gormesol. Pe'r ymtgnawdolai rywdro, y peth gore fyddai ei adael i ofal yr heddgexLwaid (cym.) Ond tma. yr oedd y dvcthymyg fhwn am y gor- uwch-dd:yn yn ynrydrwydd o'r mwyaf. y drychfeddwl hwn wedi'r cwbl am oruwch- wiadwriaeth & ddygodd oddiamgylch y safle bei-yglus hre.senol ymha un y mae gwareidd- iad air hyn o bryd yn agored iddlo. A'r flymiiad hwn o oruwch-w 1 adwriaeth y mae a fynom. Yr oedd y fatlh beth yn berffaith anghyeon a drychfeddwl gwiirioneddol cym- undeb o genhedloeddi diwylliedig. Onid yw yn hanfodol i ni ddyfod i ryw ddeailtwriaeth sut i gario ymlaen ein cysylltiadau rhyng- wladwciaetlhoU A raid i'r oryf fyth a hefyd gael darnsang y gwan? ldido ef, ac i bob dyn sy'n siarad yr daith Saesneg, Lie bynag y trig-t, ac i ba genedi bynag y perthyn- ant, yrnddengyvs fod dyfodul rfiiyng-wladwr- iaethol dynodryw yn gorwedd mewn lledaenu gynnainit ag y mae mocld egwyddorion ac aiwdurdod y Gyfraith ryn -gwladw-rilaethol— (cym. )-ac mewn rhoddi mwy o bwya yn barhaus ar anrhydedd cytumdebau rhwnig ^wledydd a'u gilydd,a bod i bob anghyd- fod a gyfodlai rthiwmg y gwtaihianol lywod- raethiam (fel y cyfyd am^hydfiodau cydrihwng dynion. a'u gilydd) i gael eu pend-erfynu mid dirwy'r cleddyf ond drwy gyflafareddiad (cym.) Dyma'r drychifedidwl ag yr oedd y Germaniaid yn ei fa thru dan eu traed memL egwyddor ac ymarferiad. Yr oedd y cwe-ryl presenol yn rhywbeth pellach ma chweryl rhynigwladwriaethol—yr oedd yn gweryl a.g yr oedd dyfodol y byd yn gorpdiwys ar ei banderfynfu. Pe'r a.etha.i y fudduigoliaetlai i'r nhkii hyny ag y mae deddf eu bodolaeth ym ymddangos yn ddim angen nag ymdna- chwantu am awdurdod ar draws bob teimlad o gydwybod. yna yn wir y gallwn edrych ymlaen gyda rhagwelediad pruddaidd am dd-yfodol gwareiddiad, a chyda'r diddajiwoh amheus hwnw o orfod goddef i'r hyn a elwlrr I yn ddiwylliant GemnaruariddgaeI ei wthio i lawr em gyddfiau drwy gyfrwmg bidogau Germanaiidd, a hyny a.r ein gWaetfiatf hefyd. Yr oedd yn apol-io at y bobl ieua.oo-yn y rhai yr oodd ganddo yr ymddiried Swyi-af— i beidio anwybyddu cyfrifoldeb eu dyfodol- Dibynax aa* bob dyn yrt y cyfwmg cenedueth- ol pwysig hwn i roddi o'r neilldu bob fan j'lStyria,ethatu BC ymesguooooon..Nil(} oedd gamddo yr amheruaet/h leiiaf mai camlyniiad y cyfarfod ,hwmw, fel miloedd o gyfarfodydd ereill gynhelid drwy'r wlad-fyddai i'r Bry- thoni)aid ddanaos alilan esiampl ogoneddue i'r holl Tyd-ni. oes amgen gorfodiaeth i'w deffro i gyflawni eu rhw-ymecligwtdlau fel defliaid a dinasyddion—ac y cymerent eu rhan yn ewyllysgar ac awyddus i ddwyn oddi amgylch fuddugoliaeth cyflawnder ac anirfaydedd yn y fuwydr fawr bresenol ar Gyfamdix Ewrop. Y mae yr aberth rnwn yn fawr, ac y mae pwyllgor aT hyn o bryd yn eieftedd, a ben- odiwiyd gan Dy'r iCyffredin yn umol ag awg- rynwad a wniaethujn. i ystyried iarwnderau y dyiuom hyn. Y rnae hwn yn flater dyrus iawn, a chymer fwy o amser i'w benderfymu mag y tybiaie^r y cychwyn, ond gellir bod yn siicr o tiym: Ni ffiurfiwyd v pwyllgor hwn gyda golwg air unrhryw ifudd plaid" yn v byd. a'i fod ym gwmeiyd -vr ymdhwiliad fheb fod ganddo ddim pellacl1 mewn golwg na chedsio ymddwyn yn deg, haelfrydig a dioeth tuagat y dsysiion hyn sydd yn peryglu eu bywyd ar ein rhan fel gwiacl

II CYMDEITHAS YR IAITH I GYMRAEG ,Sy.r.-Caniatewch i mi ddiolch yn galonog i garedigion yr hen iaith eydd wedi gofalu am anfon eu tanysgiifiadau i'r drySorfa aim y flwyddyn hon. Bum yn ofni y buaaai'r rtiyfel yn achlysur i rai deimlo yn hwyrfryoHg i gyf- ranu elena, ond er trymed y, gofynion o bob natur mare'r tanysgrifiadau o fewn ychydig i'r swm a sylweddolwyd y llynedd. ¡ Prawf hyn nad ydys yn teimlo bod y frwydr ar ben do ao na oddefir i ddim cUaflu ei gysgod ar toawliaiu ein hiai,th. Mae'r gwaith yn mynedt yn ei flaen yn dawel ond llwydd- ianus, a diau y bydd cynnydd y Gymraeg ymhob cylch yn Ilawer mwy yn y dyfodol nag yn y gorffenol. Nis gallwn beidio dis- gwyl cael teimlo o hyn allan gyfran o'r sym- ibyliad, yr amddiffyniad, a'r gefnogaeth a esty-nir i genhedloedd bychain ereill y byd. Bydd mwy o alw am ddatblygu a llai am ddileu ein cenedl. Gan fod gennym ychydig o amser eto cyn diwedd y flwyddyn, carwn atgofio yn garedig i y rhai sydd heb gyfranu eisoes i ddanfon i mi eu ymddangos ar fyrder er mwyn i'w hemvau ymddangos ar restr 1914. Gan ddiolch ymlaenllaw,— Ydwyf, etc.— Treherbert. D. JAMES (Defynnog).

— — — | ALL RIGHTS RESERVED. iANQHARAD Y MYNACHDY, N E U || CARWRIAETH CYMRAES. J I —————-———————— ;i € I GAN ELLEN RICHARDS, AW DURE S "MISS PHILLIPS, |t LLANEITHIN. |   I ? M olbook4? 1 1 PENNOD VIII. (Parlitd). GOHEBIAETH AN 1SGW YLIEDIG 0 BLAS IFOR. i Angharad, fy ngeneth, rhaid i chwi Ij u-ù lr pentrei heddyw wedi'r cyfan. \Vaeth heb a dweyd wrth Blod- wen am fyned yno!" Dyna fel y dywedodd Rebecca, a chyd-syniodd yr eneth yn ddi-ymdroi, a. chan gipio ei bonet cotwm, prysurodd 1 yTD alth. Y ceffyl ewyllysgar gaiff fwyaf o [Waith bob amser," meddai Ithel, pan oedd Angharad ym myned allan drwy glwyd y buarth. Clywodd Angharad gyda'i chlust gyflym yr hyn a ddywedodd; ond yr oil a wnaeth hi oedd troi ei phen tuag a to & gwenu'n ol arno. Ond nid oedd yn bwriadu o gwbl fyned mor bell a SeLlt- tyn, os y llwyddai i gael y burum yn Nhafarn y Twlch; lie y pentlerfyanodd alw yng nghyntaf i roddi prawf ar ei gallu perswadiol. Yn ei basged rhoddodd dus\v o'r rhosynau prydferthaf oedd wedi tyfu yng ngardd Mynachty, y rhai oedd wedi eu trefnu'n brydferth. Yr oedd wedi medru cael amser i edrych ar ol v coed rhosynau, er gwaethaf ei goruch- yrylion lliosog i fewn ac"allan. ac yr oedd wedi sylwi wrth basio i'r capel arddanghosiad mor wael o flodau oedd gan Mrs Landon y flwyddyn honno. Ar ol iddi gyrraedd i ddrws agored Tafarn y Twlch currodd yn lied nerfus, rhaid cyffesu. Daeth gwraig y ty i'r drws o'r parlwr oedd yn yr ochr, a'r gwg arferol ar ei hwynepryd melyn- bryd. A gymerwch chwi'r blodau hyn, os gwelwch yn dda, Mrs Landon?" medd- ai'r eneth ychydig yn nerfus, gan gyf- lwvno'r blodau iddi. Ciliodd y gwg. Derbynniwyd yr anrheg, a gwahoddwyd Angharad i'r parlwr. Ni chaniateid i neb ond yr ychydig bersonau oedd yn ddigon lwcus i fodd- hau Mrs Landon fyned i mewn i'r parlwr cysegredig. Felly, anaral y byddai neb ynddo. "Yr ydych yn flinedig fy mhlentyn," meddai yn lied afrvwiog. "Gymerwch sedd a gorffwyswch ychydig." Beth sydd arnoch eisiau germyf:" Eisteddodd yr eneth, yr hon oedd yn ddigon blinedig, i lawr, ac yr oedd yn fwch o'r cyfle, ac ymhen munud nen ddau rhoed y rhosynau mewn dysgl o ddwfr oedd ar ganol bwrdd mahogany hirgrwn. Yr oedd yr olwg ar y rhosynau yn ymddangos wedi cael effaith ddaionus ar arabedd sarug y ddynes. Dechreuodd fod yn siaradus, dygodd botel o lemon- ade i Angharad, a gofvnodd hyd vn oed sut yr oedd iechyd Rebecca ac Ithel Merrick. Yr wyf yn chwilo am furum hedd- yw, Mrs Landon," meddai Angharad gvda golwg ymbi'lgar ar ei hwvneb. Yn wir rhaid i mi gerdded taith bell cyn y llwyddaf i gael dim." Edrychweh yma! fy mhlentyn." meddai Mrs Landon, nid oeddwn yn bwriadu i'ch modryb ddigywilydd gael dim o'm burum, ond y mae croeso i chwi o'r oil a allaf hebgor." Mor garedig yr ydych!" meddai'r eneth yn foddhaus. Gwyddwn na fuasech yn gadael i mi gerdded yn rhy bell, ac y mae gennyf, 0! gymaint o .waith i'w wneud heddyw!" Edrychodd Mrs Landon ar yr eneth wanaidd mor deimladwy ag y caniatai ei hwyneb ca'led wneud hynny. Y mae'n gywilydd iddynt eich gweithio chwi fel y maent yn gwneud, meddai hithau. "0 1 na, yr wyf yn caru gweithio gymaint ag a allaf," meddai Angharad gan wenu a'i holl ddolef wedi diflannu. Gwrthododd Mrs Landon yn bendant gymeryd dim am y lemonade na'r burum. Pan oeddynt yn ymwahanu iiywedodd wrth yr eneth: Ni wnaeth neb er pan fu farw fy Enid illawd bum' mlynedd a'r hugain yn ol. wenu arnaf fi fel y gwnaethoch chwi.1" Dygodd hyn wen arall i wyneb yr eneth. Cyn fod Angharad wedi myned fchydig latheni daeth Mrs Landon i'r drws a gwaeddodd ar ei hoi fod llythyr gyda marc Dolgellau arno yn llythyrdy Selattyn i Miss Blodwen Merrick. Yr oedd y dafarn-wraig wedi clywed y genhadwri gan un o'r cwsmeriaid a idaeth i Dafarn y Twlch. Ni fyddai'r postmyn yn cludo'r llythyrau i dai oedd alian o'r ffordd. Mewn canlyniad bydd llythyrau a pharseli, weithiau rhai pwysig, yn cael eu cadw am rai dyddiau I cyn iddynt gyrraeda pen eu taith. Ni fyddai llythyrau yn dod yn ddydd- fol Mynachty. Yr oedd marc post Doflgellau yn ymddangos yn arwyddo gohebiaeth o Bias Ifor, ar olia-mryw lynyddoedd o ddistawrwydd. Nid oedd yr eneth o gwbl yn fyrr o t'rwreínrwydd mèrchetaidd, a phrysur- odd ei chamrau yn gyflymach hwyrach ma phe mai ei phrif amcan oedd myned i chwilio am ychydig chweg-nwyddau. O'r diwedd cyrhaeddodd y fangre. masnachdy hir dau-uchter Selattyn a'r wlad oddiamgylch. Gweddw canol oed, di-blant oedd y perchenog Mr Llewellyn 4 gyda golwg afiach arno. Yn fynych byddai yn absenol oherwydd ei afiechyd a gadawai ofal y siop yn gyfangwbl i Shemus ddyfal, ei was, yr hwn oedd yn 3ebyg, yn ol fel y ydywedai pool, o ddod i fewn i'r busnes ar ei ol un dydd. iYr oedd Mr Llewellyn adref ar hyn G. bryd, ond yr oedd Dr. Hughes yn gofalu am dano. Yr oedd Shemus, fodd bynnag, wedi cael cynorthwy yn ddiw- Jbddar ym mherson Miss Walters yr hon a'i rhyddhai o'r gofal blin gydag adran yr hetiau. j Yr oedd Shemus gyflym ei lygald wedi canfod Angharad cyn iddi ddod i'r siop, a chyfarfu hi yn agos i'r drws I llythyr o Ddolgellau. I Miss Blodwen," ineddai, gan roddi y llythyr yn ei i law. Edrychodd Angharad ar y cyreirild. Nid adnabu'r llaw-ysgrif gan nad oedd wedi gweled llythyr oddiwrt-h ei modryb hynod erioed o'r blaen. Ar oi bodlonij ei hun mai marc post Dolgellau oedd arno rhoddodd y llythyr yn ei phoced ac eisteddodd i lawr 81' gadair, yn flinedig ar ol ei thaith hir a chyllym, a phryriodd y nwyddau ag y gwyddai oedd ar ) R-ebecca eisiau. Yr oedd Shemus mor siaradus ag arfer; ond nid oedd yr eneth tlinedig mewn hwyl siarad, a rhoddodd atebiad peirianvddol i bob un o'i atebion. Yn fuan, fodd bynnag, deffrodd rhywbeth a I ddywedodd ef ei chywreinrwydd. Rwyf yn deall nad yw pethau yn hapus ychydig bellter y tu hwnt i'r mynydd, Miss Angharad.  Nid yw hynny yn beth da, beth bynnag," meddai'r olaf gan gy-sidro I pv/y a allsai fod mewn cynen. I Mewn gwirionedd y mae'n orrnod I i'r hen Geinwen fyned ywlaen fel ag y mae," meddai gan ostwng ei lais. j Nid wyf yn eich deall, Shemus. j Nid wyf wedi clywed dim am y peth," meddai Angharad yrr llawn mwy dyryslvd. j Yr wyf yn golygu'r anealltwriaeth sydd rhwng Mr Parry, Mathafarn, a j Cheinwen," meddai yntau 'n ddistaw. Yn wir wn i ddim beth i feddwl o'r peth o gwbl." } Ceinwen!" meddai Angharad, gan arswydo ychydig. Ni fuasai byth yn meiddio cweryla a hi, fuaswn i'n meddwl. Dewines Deri Duon y mae rhai yn ei galw." j Wei ie, wrth gwrs," murmurai Shemus. Y mae'n cael ei hadnabod I wrth y ddau enw, ac hwyrach ei bod mor adnabyddus wrth y nai'll fel y Hall; < ond ni thalai i ni alw'r un cwsmer wrth | unrhyw enw, ag eithro yr enw iawn, a wnai I 0, na wnai wrth gwrs. A ydynt wedi anghytuno vtite I Y'dvnt, 'rwyn tybio. Y mae cweryl wedi bod rhwng ir Parry a Cheinwen, 'rwyn credu, ac y mae ef wedi ewvno wrth y plismon. Y mae rhai yn dweyd mai ei fai ef yw'r cyfan. Mewn lleoedd gwledig neilltuedig y I mae ychydig chwedleua yn ymddangos bron mor angenrheidiol i 'r bobl ag ydyw awyr a dwr, a chai Anghard ei chwest- iyno pan ddeuai yn ol ynghyich y new- ¡ yddion a allai fod wedi glywed. Felly, yr oedd yn hollal barod i adael i'r gwas- ¡ anaettivdd siaradus adrodd ei stori. Yn ei lais isel a nerfus aeth ymlaen Yr ydych yn gwybod yn iawn, I Miss Angharad, nad oes gan Ceinwen lawer o ffryndiau, 'rwyn tybio. Nid yw yn fater i ni o gwbl.. Bydd yr hen j foneddiges yn talu bob a.mser am yr hyn I gaiff yn y siop hon; byddwn bob amser I yn falc-h 0 I gweled. Yr ydych yn fy neall, miss?" Nodiodd Angharad ei phen. Holloi felly," meddai yntau mewn llais distaw. Yr oeddwn yn dweyd nad oedd ganddi lawer o ffryndiau y I mae'n resyn drost-i, beth bynnag. Y I mae rhai ohonoch chwi y Methodistiaid I yn ysgwyd eich pennau pan glywch ei I henw yn cael ei grybwyK, onid ydych ? Ach y fi! y mae'n rhy wir," medd- ai'r eneth mewn llais melancolaidd. Y mae pobl wedi dweyd pethau brwnt am dani. Yr wy'n gobeithio nad wyf yn eich dal, Miss Angharad, ond yr oeddwn ym meddwl y buasech yn hoffi clywed am y peth. Na. Na, dim o gwbl. Y fi yn hoffi cael clywed!" meddai. 11 Wei, Mr—a—um mae Mr Parry yn foneddwr clyfar iawn, yn fon- eddwr eithriadol o glyfar, fel yr ydym i gyd yn gwybod. Onid wyf yn iawn, Miss Angharad? Onid ydych yn cytuno a mi ei fod yn foneddwr clyfar iawn ?" Ie Y Mistar? golygaf Mr Parry. pa Fistar?" cywirodd ei hun drachefn. A ydych yn golygu y gwr bonheddig gofyn- nodd gan wrido'n ddwfn yn ei dyrys- wch. I" Ie. Nid wyf yn golygu y bonedd- wr ieuanc. Ond y mae ef hefyd yn foneddwr eithriadol o glyfar. Onid yw?" Wel wrth gwrs fe dybiaf ei fod. Sut y gallaf fi ddweyd?" meddai hithau yn ilawer mwy dyryslyd. Hollol felly, Miss Angharad. Sut y gallech chwi ? Ond yr wyf fi yn siarad am y boneddwr sydd yn berchen Mathafarn ar hyn o bryd." Nid wyf ym meddwl i mi ei welled erioed," meddai Angharad. Edrychod dShemus arni yn lladrat- aidd am foment, ac yna aeth ymlaen 'I Y mae bob amser yn gwneud dar- ganfyddiadau rhyfeddol iawn. Y mae yn fferyllydd, Miss Angharad, a bydd yn gwneud twrw ac yn achosi tarth yn y nos, mewn math o siop y mae wedi ei adeiladu iddo'i hun. Yn sicr nid oes boneddwr arall mor glyfar a Mr Parry rhwng Mathafarn a Llandyfri; ond i ba beth y mae'n gwneud y pethau hyn nid yw o fy musnes i i ddweyd; ond gwn ei fod yn glyfar, yn glyfar iawn yn wir. Duw a'i bendithio; y mae'n un o'n cwsmeriaid goreu, Miss Angharad." Yr oedd Ilawer o hyn yn annirnadwy i'r eneth ac yr oedd gOllwg drwblus ar ei hwyneb. Parhaodd Shemus i fyned ymlaen yn ei ddull siaradus: (I'w Barhau).

DIRWESTWYR LLAN- I BERIS. I I COFIO'R BELGIAID. 1 j\ Y ma y  uchod wed.i J Y mac y Gymdeithas uchod we<li I anfon i ffwrdd yr wythnos ddiweddaf 1.24 o ddiiladau i'r Belgiaid digarlref, a derbyniwyd y llythyr a ganlyn fel diolchganvch. j Aldwych Buildings, Llundain. Anwyl Chwaer, Ar ran Ladi Enunott a Phwyllgor Ffoaduriaid y Rhyfel, dymunaf d;ÜolcJ.1 I i chwi -yn y modd rnwyaf caredig am y rhodd neiHduol, yn cynwys dii-?adau, a anfonasoch i'r Belgiaid digartref. Mae I y cyfryw roddion yn dra derbyniol, ac yn cael eu gwerthfawrogi yn fawr gan y dosbarth yma o deuluoedd sydd yn awr ym Mhrydain. Yr eiddoch, Gyda (liffii,,int, LEONARD E. COOK. (Ysgrifennydd). O. Y.—Dymunir diolch yn garedig i bawb sydd wedi cyfranu ttiag at y I cyfryw.

I SUDD IAOHAOL DAJL CARN YR I EBOL. gall GRIFFITH OWEN, CAERNARFON, ydyw ei fod yn rhyddhau y piilegm ao yn cilio poen y frest. I'w gael mewn poteli Is. 14-c., yn y Siopau Ù1"A'

CYFARFOD, MISOL GOR- LLEWIN MEIRIONYD-D ETHOL SWYDDOGION. I I Cynhaliwyd yr uchod ddydd Llun diweddaf yng nghapel Gorphwysfa, Penrhyndeudraeth, o dan lywyddiaeth y Parch. E. G. Jones, Pennal. Ym- ddiddanwyd a'r swyddogion gan y Parch. Hugh Ellis, Maentwrog. Hal- wyd hanes yr achos yn y He gan Mr J. J. Thomas, Talsarnau. Hysbyswyd fod y capel yn ddiddyled. Fe gynhal- iwyd bazaar a chaed elw o J6350. Tua blwyddyn yn ol ymgymerodd yr eglwys ag acielladu ty i'r gwenidog, yr hwn a I gostiodd ychydig dros t700. Yr oedd ffyddlondeb mawr ynglyn a'r casgliadau, ac yr oedd Casgliad Dydd Diolchgarwch eleni yn fwy na'r un fhvyddyn. Yn y cyfarfadydd wythnosol y chwiorydd oedd y ffyddlonaf. Yr oedd y brodyr wedi myned yn ddiarebol am eu habsenoldeb. Ar gynygiad v Parch. 0. Lloyd Owen, (Bontddu, pasiwyd i longyfarch eglwys Gorphwysfa am adeiladu ty mor ragorol a hwylus i'r gweinidog, hefyd, ar gynyg- iad Mr J. Bennett Jones a'r Parch. W. M. Griffith, Dyffryn, diolchwyd i Mr \Y. Morris Jones, cyfreithiwr, Porth- madog, am wneyd gweithred y ty yn rkad ac am ddim. Gwnaed coffhad am Mr Robert Jones, Bowydd, a Wdliam Jones, Hafodwen, Trawsfynydd. Cyd- ymdeimlwyd a'r Parchn. W. Evans, Talsarnau, a John Roberts, Caerdydd, wedi colli eu tad, a'r Parch, a Mrs Charles Edwards, Llanbedr, a"r Parch. E. J. Evans, Nazareth, a Mri W. W. Jones, Maenofferen, a J. Jones, Craig- don. Abermaw, yn eu gwaeledd. Hefyd | a Mr J. Jones, Nazareth, yn y ddam- wain a'i cyfarfu. Galwodd y Llywydd sylw at y gwyn oedd yn cael ei gwneyd ynglyn a bod y meibion yn absenoli eu hun o'r cyfarfodydd wythnosol. Yr oedd yn gwyn gyffredinol ar hyd a lied v wiad. Credai fod yn bryd i'r Cyfar- fod Misol wynebu v mater o ddifrif. | Wedi peth trafodaeth pasiwyd i gael sylw pellach yng Nghyfarfod Misol Ion- awr sydd i'w gynal yn Nolgellau. Gwaith cyntaf cyfarfod y prydnawn ydoedd gweinyddu yr Ordinhad o Swper yr Arglwydd o dan arweiniad y Parch. Joseph Jenkins, Garregddu. Cymer- wyd yr elfenau oddiamgylch gan v Parchn. J. R. Jones, Peniel; H. Lefi I Jones, Croesor; Theophilus Lewis, Llanbedr; ac E. Trefor Evans, Llwyn- gwrii. Yr oedd eneiniad arnlwg ar y gwasanaeth. Yr oedd anerchiad Mr I Jenkins yn odidog iawn. Yn dilyn caed anerchiad llawn gwres ar ran y Symud- iad Ymosodol gan y Prifathraw Prys, Aberystwyth. Apeliai yn daer am i'r Gogledd eto wneyd ei rhan ynglyn a'r casgliad. Sylwodd y Parch. Joseph Jenkins wrth ddiolch am yr anerchiad, ei fod yn byw yn Ffestiniog, a gwyddai pa mor ddrwg ydoedd ar y chwarel- wyr—yn gweithio ond tridiau. Oni fyddai i'r amaethwyr y tro hwn gymeryd rhan o'r baich a gwneud un ymdrech arbenig. Yr oedd yn fyd da ar yr amaethwyr, ni chawsant erioed y fath brisiau am eu ceffylau sydd wedi myned i wasanaethu v Brenin, ac am eu defaid a'u hychain. Cefnogodd Mr E. W. Evans, Y.H., Dolgellau, a phasiwyd yn a unfrydoi. Ar gynygiad y Parcn. Mordaf Pierce rhoddwyd croeso i'r Parch. J. Radcuffe, gweinidog eglwys Saesnig Dolgellau, yn aelod o'r Cyfarfod Misol. Rhoddwyd cymeradwyaeth uchel pan hysbyswyd fod eglwys Soar yn anfon papur am ZCIOO, ac eglwys Park Road, Abermaw, am zC300 i'w dinistrio wedi ciirio eu dyledion. Ar gais eglwys Maethlon dewiswyd y Parch. J. R. Jones, Peniel, a Mr. Maethlon James, Y.H., Towyn, i gymeryd llais yr eglwys i ddewis swyddogion. Dewiswyd y rhai a ganlyn yn llywyddion am y fhvyddyn Y Parch. H. Lefi Jones, Croesor, a Mr E. W. Evans, Y.H., Dolgellau. Ysgrifenydd y Symudiad Ymosodol, y Parch. Theophilus Lewis, Llanbedr; Ysgrifenydd Cymdeithas Purdeb a Dir- west, y Parch. Christmas Dloyd, Corris. Pregethwyd nos Lun gan y Prifathraw Prys; nos Fawrth, y Parch. R. R. Morris, Tabernacl; a nos Fercher, y Parch. Joseph Jenkins. Caed odfeuon grymus a chynulleidfaoedd mawrion.

I YMRWYMO I FFYDD-j LONDEB LLYTHYR Mr BONAR LAW Mewn eyfnrfod o arvveinwyr y Blaid Un- I dphol a igyiuhelid y dydd o'r blaen yn lJun- I dain, traddododd Mr. Bonar Law, aj-wein- J ydd yr Wrthblaid yn nhy y Cyffredin, an- orch oJJd bwytsig. yn vstad pa Un y darllenodd lytlhyi" a anion wyd at arvve: nwyr y Lly wod- ra-eth bresenol pan vr oedd y rhyfel ar fin I tori allan ac. meddai Mr LaAv: Er fod yr Wrthhlaid yn chware rhiaii bwysig ynglyn a llywodtastli y wlad. eto nid vw yn meddu ex Unrhyw safle swyddognl. Yr ydym, am yr itri pnyd yn cynrychioli rhan helaetill o alel- I fJda.u Ty'r Cyffrodin. ac yn y>tod y dyddiau pryderu? hyny cy? ?r rhyfel dori allan, d&?bhom i'r ca?Ua.d ma, ein dyledowydd y-I oedd datga.n yn ddin?eegni both oedd ein stj?e, a'r golygiadau a ?o?ddem ingl?n a'r mater- Ar ddydd Sul. Awst 2. pryd yr oedd peuiderfyniad y Llywodmeth yn y glor.an, ;i.nfoiiwyd llythyr i'r Prif-Weinidog, ar awd- nrdod cydweithredol Aj'g'wydd Lan6downe a iiiiiiati: yn mlba un v datganwn ein baj-n mai dyledswydd v wlad Îlon oedd ymuno a'r Cyitgre'Tijaid, ac os v deuai i hyny addlaw- sorni yn ddibetrlM i gefnogi y Llywodraeth. Dy,r,-i.gopi o Ir llythyr a (Idanfonwyd genym i Mr Asquith :— Anwyl Mr. Asqiuitih,—Teimla Arglwycld 'I Ltjpjsdowne a minau ddyledewydd arnom -ch -h-cbvea, yn ol ein barn ni. yn gyetal ag yn iiialrii yr oil o'n cydaeJodaiu y buom yrt abl i ymgynghori a. hwy. buasai yn ddvn- .N-strlol i aii-rhvcled-d a diogelwoh y Deyrnoa (Jryfunbl, i fod yn 'nwyrfrydig mewn cyn- orthwyo Ffrannc '3. Rwsia. yn y cyfwng ores- ort'?lwyo F f ra,-tn.c a cnol, ac yr ydym yn argymhell ein eefnog- aeth fwyaf calonog i'r Llywodraetih mewn uinihyvv gla-mrau y teimlant yn gy&addati1 i'w cymeryd ynglyn a'r mater hwn.—Yr Eiddocih yn wir, A. BONAR LAW. Llawer tro yn y mynedol. meddai Mr Daw. v darfu d genh'txl'loedd. gyda mwy neu lai o sefydliadau rhyddfrydig, gael ou dwyn i ddibyn dinystr, oherwydd nad oeddynt pan ddigwyddai aivhawfiterau o'r tuallan iddynrt, wedi eu d'sgyblu i roddi o'r neilldu bob ang- hydfod mewnol yn eu plith eu hunain. ihyd yn oed yn ein gwlaid ein hiinain. nid oes cymaint ag un engraipiht er pan y mae Lly- wodnaetbiiad drwy Senedd wedi dyfod i n m>i5.g. lie na chafodd y Llywodraeth tra yn cario ymlaen ryfel. ei blino a'i phoeni rJiwystro aJll ymddygiadani yr Wrth-blaid. Yr oedd xt.vriy yn wir am ryfeloedd Marl- borough yr oedd hefyd yn fwy amlwg hyd yn oed yn ystod yr ymdrechia yn erbyn Napoleon, ac yr oedd yn ffath hefyd, fel yr ydym oil yn gwybod. yn ystod y rhyfel ddj. iweddaf yinha un v cymerodd y wlad hon ran ynddi. Ni ddarfu i ni ymddwyn yn y modd hwn. Ar y cychwyn goeodasom i 1:1.wr yr egwyddor na wnaeim ni 7ma5twng i feimiadiu. er mwyn llesteirio gwaith y Llyw- odraeth., ac na wnaem mewn modd yn y byd ,a¡lw sylw at ddim fuasai yn debygol o niweirlio y wlad:. Nid ydyw.. fodd by nag, yn gwbl fan'teisiol a na Llywodraeth na. phereon unigol ymdieimlo eu bod yn gwbl rydd oddi- wrth feirniadaeth, a« y mae oario allan eg- wyddor o'r natur vma yn beth tra anlnawdd mewn ymarferiad. -Nid wyf yn honi ych- waith i ni fod yn gyfangwbl lwyddia-nimis. Crodaf ei bod yn eithaf posibl ddarfod i ni wnoyd y oamgymeriad nid o feirniadu v Lly- wod,retl yn ormodbl ond o feirn,:iadiU_ rhy ychydig arni. Ond os oedd raid i gamgvm- eri'ad gymeryd lie v naill ffordd neu y llall. buaswm yn dewis yn hytrach i'r cam.gymer- jad ddigwydd yn y modd hwnw. Oredaf y giallaf yn onest. ac heb fyned i eitJhiaifion hiawlio: Na ddarfu i unrhyw blaid wleidydd- ol erioed geisio yn fwy caJonog a. dLfrifol fWlaa- anaethu y wlad nag y diarfu i ni ym ystod y rhyfel hon. Yn awr. hern am v d>"fodol? Nie gellir dwyn y nhiyfel hon i derfyniad llwyddiianaw hob i'r geiiectl fod yn hollol u,nol. Rlhaid i'r Llywodraeth gael ei chefnogi gan yr holl genedi cyn y gellir dwyn y rhyfel i -derfyi- boddhaol. Wei, nid oes gam neb hawl i fod yn un o aTweinwyr plaid wleidyddoI a fyddio yn an- wybyddu buxldiannau y blaid hono. Nid wyf fi yn eu thaniwybyddu—ond datganaf wrthych yr hyn yw fy marn-ac yr wyf yn sicr eich bod chiwithaai yn eyfuno-m,ai y modd effeith- iola-f d wQenaethu ein plaid yw cadw golwg ar ein dyleclow-ydd 4.1n <rwlad. Mae'n ddi-au y bydd i A-xtfii-ymdi-eebion, v pleidiau gael eto eu lie yn y man, ond pan v cymer hyny Ie, ni bydd i mi ymladd yn llai pybyr, nac yn 11a: Uwyddiannus oblegid i ni roddi hyny hebio am y presenol, a pihan ddel yr adeo, hono, beth bymiag tarall ddiohon fod yn ddiff- ygiol yn ein darpariiaethau. ni bydd yna brmder defnyddiau beirniadaeth. mae'n ddiau.

Germany Wedi Methu. Wrth edlyeh yn ol ar yr hyn ddigtwydd- odd yn ystod yr amser hwnw gallwn edrych ymlaen i'r dyfodol gyda. phob hydea- a chal- ondid. medidai Mr. Law. Y mae Germany wedi methu. Fel yr addefir gan y Cang- hellor Germaoaidd ei hun, yr ti1;wu a wniaeth ddefnydd o hyny i ddarostwng ajnhle'diaeth Belgium, iniig obaith Germany i Iwyddo yd- oedd iddynt d-d-inyotrio Ffrainc ag un ergyd cyn i luoedd aneirif Rwaia ddJyfod or eu (gwartftnaf. Nid ydynt eto wedi dmystrio Ffraiiie, ac nis gallant ohwadth, ac erbyn hyn y mae'r byddimedd RwsA&'dd yn agoeihau at eu iRnd?r. Y mae eenym ynMired?ia. Symig i'w gwynebu" oherwydd nis ?a.U neb w ni feiddia neb anwybyddu d«w?rder a dyfa/is y milwyr Germanaidd,. ac mewn canlyniad i'r ymdrechfa hono bydd i brudd-der a gadar lenwi liLawer cairtref; ond', nid oes funyd- o amh euaeth am y canlyraiadiau yn y diwedd. Peth oifmadwy yw rfnyfef. Yr wyf bob amser yn ei gashau ac yn y tedmlad hwnw yr wyif yn sicr fy mod yn cynryohioli golyg- iadau ein plaid, oblegid ni: fu erioed y gwa- hanvaeth lleiaf rhyngom ni a'r wrtlhblaid mewn msimd o ryfel; dig:wydd*«'r gwahaai- iaeth cydrihyngom fodoli parthed y moddion diogelaf i aicnlmu heddweh. Datgaiiai y Geirmaniaid yn ein hwyneb ein bod fel cenedl wedi dfirywio. Y mae can-lyndad y rhyfel f!1X).ll eisoe«5 wedi profi fod ein gewynau c\iedlaethiol yn iach drwy- ddynt. Ac nid yn unig ar faes y frwydr r daw en cadernid cenedlaethol iT golwg. Gyda golwg air ymreofcru Uodaenwyod unwir- add.a.u maleksue am arafwclh ein becbgyn i ymu110 cbMl y faner. a g wnaeth hyny gryn niwed i mi. Ond yr hyn sydd i'w ryfeddu ato ydyw nid fod rihyw ydhydrig wedi peidio ymuno, ond yn hytraoh fod cynifer wedi rwneud hyny. Nid oes engra.ipht yn hoU groniel,au hanes y byd am y fath fvddin ag oedd ar' nom ei6iau wedi cael ei. chodi drwy ymrestr- iad gwirfoddol. Yr ydym wedi llwyddo yn berffaith hyd' yn hyn, ac mae'n ddiau genyf y gellir cwblhau ein holl aaxgem. ihagllaw. ■ 0 bob parth i'r wlad ac o bob eefyllfa y mae dynion wedi maberthu, Tiid yn uiiig i bary-gru eu bywydaai. ond i roddi heibio eu ■holl obeithion mewn buddiannau, hyd yn oed -ar draul peryglu cyjaurooa y rfiai mwyaI an- wyl ganddyint mewn fceuluoedd a pherthyn- aeau, ac mae dyled y wlad- yn fawr iddynt.

Awch Germany am Awdurdod. I Betlh oodd y camwedd ttiwnw ? Camwedd 'n i d, yn unig fod yn cenedl ydoedd a fynai nid yn unig fod yn nerthd1 a llwyddiaimu«, ond yr ihon herfyd a ddywedai: "Y mae'r holl bethau hyn yn ilai ma diiwerth i mi, os na chaf deymasu a llywodiraethu yr holl fyd gwareiddiedig." ,D _yiis wreiddyn y drwg ag yr oedd genym i'w wynebu dyna'r cwestLwn na alLai neb sy'n cymeryd i!inan yn y rhyfel hwn, na chan neb ychwaith fydd ganddiynt ram mewn pender- fynu yr anghydfod yn y diwedd? ed angiiofio. INid oedd efe ar ei ben ei hun mewn credu. hyd o fewn ugain nillyn.edd yn ol, y byddai Germany, wedii cael ei gwala o ogoniant ac yn ymdeimio yn gwbl ddiioigel oherwydd ei nerfif, gaaifod ma.i ei negee a';i He fel un o alhiaedd mwyaf y byd, ydoedd hyrwyddo heclcbwich, d,iNvylli,aii,t, a diwyd.iiant, "a blaen- ori mewn awyddfryd i ddyrtfiiafu dynol- a,ae.th i,,fwyiihau iihyddid a d'edwyddwch ym- hob miOdd. Ond nid dyna yw twra yr awyddfryd Germamaidd. Nid ar y Jlimellau yna y dadblygodd dryohfeddyjliau Germany- Yn anffodus iddi ei hun, ac yn anffodus i ddlynolryw yn gyffredimol. mae'n amhvg ei bod yn teimlo nad oedd yn ddigonol iddi fod yn fawr, yn anrhydleddus, yn igyfoethog, ac yn ddiogel, ond na ddylai yr un genedi deil- wng o'r enw. a, chanddi y gallu i drawsfedd- ianiu. ymfoddloni heb ddefnyddio pob modd- ion dicSiionadwy, cam neu gymhwys. i íjicr- hani bod yn ben ar bawb. Tyibiai ef fod hyn yn un o'r trychinebau mwyaf, os n.ad yn wir y ffilwyaf un mewn hanes. Ym- didengys yn debyg iawn i fel pe bmaisai iftiyfel 1870, igydta'r llwyddiant anghydmarol 'a'i diil- ynodd, wedi penfeddwi y genedl fawr hon. ac wedi (llygru fTynhonell en cydwybodau. Ni plheidient a son am eu dflWyliiant, am eu cytfoeth, ac am eu mawredd a',u gallii, a hyny mewm modd na wnai neb ag sydd ganddynt v rlhithyn lleiaf o'r ymdeim lad a'r diigrifol. Bu gan y Ffrancod yn nyddiiiu Frcdcrielc F-awr reswm dnos ddesgrifio y diwylliant Ffremgig mewn modd iKawer y tuhwiit a ddim a wnaed erioed gan y Ger mani aid. nag sydd ganddynt obaith i'w gyrhaedd ohwiaith1. Nid oedd Germany yn foddlon ar ei lie yn nghyf- andiir Ewrop "fel y flaenaf ymysig ei ohyd- raddolion," on;dl yn hytmch na hyny mynai fod ym "bobpeth. ac nid oes Brydeiniwr heddyw, cyn y goddefai i hyny gymeryd lie, a "ddodai ei einioes i lawr yn llawen. Na. ni byddai byth. yn "bopetih" tra y byddai genym ergyd d'w thanio (cym.)

H AYSS| BALSAM I WELLHA H| BESWCli: ae ANWYD H j[ Amhrisiadwy gyda phlant. J M Poteli 1/- a 2/6 jt GAN OLL FFERYLLWYR A GROSER

[ Y SYMUDIAD YMOSODOL. II. Teg gwneud yn hysbys ymdrechion eglwyei y Symudiad Ymosodol yng Nghaerdydd, a manna-u eraill o blaid iechyd a chysur v milwyr. Ar y cyntaf yr oodd trefniadau yr awduniodau milwrol ynglyn a hyn yn hollol anfoddhaol. Daeth y fath donn o awydd ymrestru dros y wlad fel na wyddai '.swy?doon y fyddin sut i ddelio a'r fUiaws j dymon ieuainc a gynygient eu hunam. Am y rhai oeddynt wedi ymrestru yng ngbym- j ydogaeth w cartrefi a chwedi cael eu pamo i gan y meddygon, œisid trefnu ar eu cyfer, | er fod y trefniant yn ddigon gwael. Ond I' am y rhai ddeuent i'r ddinas er mwyn ymrestru ac heb gael certificate' gan y meddyg, nid oedd trtfniant ar eu cyfer o gwbl. Bu raid i ugeiniau o honynt gysgu I ar y ddaear yn yr awyr agored yn newynog ac yn oer. Ar unwaith neidiodd eglwysi y ) Symudiad Ymosodol i'r adwy, a thaflasant yr ystafelloedd evsylltiedig a'r neniaoddau yn t agored i'r ymrestrwyr, darparasant iddynt welyau glan a chlyd cs eaded. Ni buont yn brin ychwaith mewn daxpar cyflawmder o ymborth, Yn raddol gwellhaodd trefniad- au yr awdurdodau ond y m.ae em heglwyei hyd yn awr yn cadw ystafelloedd agocred ar < gyfer y milwyr, He y gallant ddarllem, ysgrif- ennu, ac ymddiddan, heb neb yn aflonyddu arnynt. Darluniai un trwy y wasg yr olygfa a welodd mewn ystafeil gysyllitiedig a Heath Halll ar noson waith. Yr oedd rhai ugeiniau o filwyr wudi troi i mewn yno. Darllenai rhai. ysgrifennai eraill, tra yr ymiroddai eraill drachefn i chwareuon diniwed. Yn y man dyma nifer o'r chwiorydd yn dod a bara ac ymenyn, a chwpanaid o goffi i bob un. A mawr fwynheid y cyfryw. Yr oedd rhai dynion ieuainc o Forgannwg yn blysio am deisen fel yr aferent gael adref, ac yr oedd teisen wedi ei darpar. Heb fod yn hir daeth Mr Cole yr efengylydd i mown, a dywedodd ychydig eiriau tyner o groesaw nas cyffwrdd a clialon pawb. Daw rhai o'r milwyr i'r Ysgol Sabothol, ac ugeiniau o lionymt i'r addoiliad cyhoeddus yn yr hwyr. Un nos Sul cafwyd cyfarfod i'w gofio byth ] yn Heath Hall. Yr oedd rhyw naws hyfryd yn tre?ddio trwy v 'gwasama?th o'r cychwyn, a chryn nerth i'w deiralo yn y wtdnidogaeth. Ar y terfyn gofynnodd y gweinidog a oedd yno neb am ymrestru i fyddin yr Arglwydd lesu. Ar hyn dyma bump neu chwech o'r milwyr ar eu traed, ac yn dweyd eu bod i gychwyn i'r ffrynt trarmoeth a'u bod am t wneud proffes gyhooddus o Fab Duw cyn gadael kqu gwlad. ;Gwetre,.Ni&wyd y gynulleidfa trwyddi, a tliaflwyd hi i fath o berlewyg, ac yno y buwyd am gryn amser yn canu mewn gorfoleddy Mewn undeb o chyfundebau erefyddol eraill yr ydym wedi gwneud ein goireu 1 symud y temtasiynau a beryglent iechyd a moos y milwyr. Pan ddaeth y catrodau cyntaf i'r ddinas dioddefasant yn ddirfawr oddiwrth ddau elyn, sef y ddiod feddwol a benywod aniwair. Dywedir fod dros driugain o filwyr perthynol i un gatrawd dan driniaeth yn y clafdy oherwydd clefyd arbennig. Yn ychwanegpl yr oedd Uawer o yfed yn myned ymlaen yn v 'canteen' o fewn y gwersyll, ac eaai beny-woa yno gan honni eu bod naill ai yn wragedd ynte yn bertlivnaglti agos i rai o'r milwyr. C 'vtibN-i-f(xid hyn yr ■eglwys-i. Anfonwyd dirprwyaethau at yr Arglwydd Faar, at y Pr]f-gw??s?<ab?, ac at yr awdurdod au milwrol. Tein?ai pawb y rhaid* gwneud rhywbeth ar unwaith gan fod Caerdydd fel yr ydoedd ar y pryd yn fwy peryglus i'r milwyr na maes y brwydrau yn Ffrainc. Gorphymynodd y Cyrnol yn unol a'r hawl a fedd fel y swyddog llywodraethol i'r holl dafarndai gael eu cau bob nos am na.w o'r gloch a bod gwyhadwriaeth fwy manwft i gael ei chadw ar y merclied a geisient fyned i'r gwersyll. Ym mhellach pemderfymwyd cau y tafarn dai y tu allan i'r ddinas ac o fewn i Sir Fynwy ar y Sabath yr un fath ao y gwneir yng Nghymru. 0 herwydd hyn y mae ffordd o Rymney i'r ddinas wedi newid ei chymariad ac yn lie y berw a'r twrf ceir tawelwch ttiiwns o ddvdd Duw. Yr ydym wedi parhau yn ein hymdrech i lyffetheirio galluoedd y tywyllwch, ac wedi bod yn dra Mwyddiiannus. Yn awr, mewn camlvniad i orchymyn milwraidd, ni oddefir i ferch na dynes fyned i dafarn gwedi saith o'r gloch yn yr hwyr. Ac ni oddefir i'r merchad a arfennt rodio yr heolydd i bwrpas arbennig fod allam o'u tai gwedi saith yn yr hwyr. Os anufuddhant cymerir hwynt i fyny gan yr heddgeidwaid. Ac nid gan yr ynadon eu profir ond gan lye milwrol, He nas gallant ddisgwyl Ilawer o dynerwoh. Y candyniad yw fod Uiaws o'r cymeriadau gwaethaf wedi gweled y goleu coch, ac wedi ffoi, a bod y ddinas mawn canlyniad yn ILawer glanach, ac yn llai profedigaethus. Nid wyf am haVlio yr holl glod am hyn i'r Symudiad Ymosodol. Unodd eglwysi a gweinidogion y cyfundebau crefyddol eraill yn galonnog yn yr yndrech. Arweiniwyd yn yr ymgyrch gan y Gymdeithas ragorol a elwir y Citizens' Union i'r hon y mae y Parch. John Thomas yn ysgrifennydd. Bendith unrhaethol i'r milwyr Cymreig sydd wedi cael eu hanfon i wahanol rannau o Loegr, er mewn dysgyblaeth, yw y gwein- idogion o'r Dywysogaeth sydd wedi myned atynt. Profa yn anghamsyniol i'r dynion ieuaine' fod eu heglwytsi adref yn teimlo dyddordeb dwfn ynddynt, ac os ydynt allan o olwg nad allan o feddwl. Nis gwyr neb faint dylanwad hyn arnynt dros weddill eu hoes pan fo y rhyfcl wedi dod i'w derfyn, a. hwythiau wedi dychwelyd i'w cartretfi-i Canmoliaeth ddifesur a glywir i'r Parchn. D. Hoskins, a J. H. Williams, am eu gwaith yn Northampton. A dyma y Parch. C. L. Perry, wedi ei apwyntio yn gaplan i'r adran yn Salisbury Plain, na'r hwn nas gellid cael neb cymhwysach. Y mae sirioldeb ei dymer ynghyd a'r gallu sydd ganddo i ymgyfaddasu at wahanol amgylchiadau yn ei gymhwyso mewn modd arbemnig i'r gwaith. Ar ei fynediad yno adwaenwyd ef ar unwaith gan Iiaws mawr, rhai wedi bod yn gwrando arno yn y C Central Hal!L' yng Nghasnewydd, ac eraill wedi cael eu hargyhoeddi trwyddo yn ystod ei genhadaeth yng Nghwm Rhondda. Yn enwedig i'r dynion ieuadne a ddalient berthynas a'r Symudiad Ymosodol, o ba rai y mae llawn fil wedi ymrestru, bydd gwasan- aeth Mr. Parry o werth amrhisiadwy. (Arwyddwyd) J. MORGAN JONES. I

Don't Waste Crusts J and Stale Bread- I Use them to make this most | delicious Bread Pudding, and ? serve it with BIRD'S Custard as 88 | a HOT Sauce. 5 ? BHEJD PUDDING N llb bit?-fB-?dn.(;?u. 4.z. Elnur;40z. 1? uar; ,-te.lI1JooJ)ul ech vf Cln.1!10n nd M-Lted £ ipicfc 3 o^. tuet Z*ne<y c^opyed-; » S JxrH eaca o/Cur.au:«. bauauaa, and &;?j Peei; S&itepoi'iu'tti c; t>ait: up tea- g 'iy sptOiifui ol £ 00 EUBSXaVjIE. Mix ctiier in r- quite f* br«jatl ;n >»ater 3 hours, or "VPT. ight. jg Pottr cv«r one pint EXAD'O Custard piping iist I 8 f Birds 1 the JVM?r?ious CM?'f?t?f | transforms the plainest pudding ? into a delightful treat.- Try it | ? aiso served with Apple Pudding, || I Jam Roly, etc., etc. idpkts. l C2JQ

NADOLIG 1914 Dywysog tangnefedd! a, ddeui eleni I wyl y Nadolig, fel blwyddau a fu- A genir carolau, mor fwyn d'n sirioli, Tra'r storom mor arw a'r wybren mar ddu? Os "baban a anwyd" yn "frawd" mewn (cale'd'i, Os rhoed ar "Ei ysgwydd" lywodiraeth y IN,ef, Paliam mae y ddaear mor fawr ei thrueni, A miloedd dynolryw mor chwerw eu lief! Blant bychain y pentref a ddewch chwi eleni A mwyn gyfarchiadau. fel arfer yn lion,— Tra wedi eu chwalu mae myrdd o gartrefi, A ilawer amd-difaid yn ysig ei from, A igawm ni eleni y "llawen" Naoblig Yn ngwmni cyfeillion, mewm hyfryd fwyn- {had, Tra myrdd o galonau dan draed yn glwyfedigj A chwynfan tiueiniaid yn llenwi y wlad? Angyliom y boreu fu gynt yn cyhoeddi Tangnefedd a heddweh, ar foreu mor glir,— p ,le'r ydych chwi hedd'yw, tra ing a thirueoi, Fel llanw ysgubol, yn cuddio y tir? Gogoniant i'r nefoedd a chariad i'r ddaear, Nea aynu'r bugeiliaid, eich anthem a fu A ddewch chwi eleni i hen gartref galar Tra'r diwrnod mor erwin a'r noson mor (ddu T Garedig Waredwr! ty¡r"à' eto eleni, Mae'th bobol yn dysgwyl am danat o hyd; Dweud gair i'w cysuro a lleddfu ei cyni Nis gall y daearol-mi fedr y byd Dy fwyn bresenoldeb chwal ymaith gymylau Sydd dduach nag angeu,—tywyllach na'r (bedd, 0 'tJywed iDy bunaii ryw air am y boreu t Bydd Cariad yn fremin, a chartref yn hedd Drefnewydd, J. J.

FFARWELIO A GWEINIDOG HERMON, MOELTRYFAN i ISbs Sul, Rihagfiyr 13eg, oyfiisol trad.dododd y Parch R. W. Hugihes ei bregeth ymad'awol i eglwys a ohynulleidfa. y lie uchod ar ei ymadiawiad o'r lie. Yr oedd y tywydd yn lied ffafriol a chaed cymulliad da, fwy nag arfer, ar y fath, achlysilr. Yr oedd amryw ddieithriaid hefyd yn bresenol' ond yr oedd llu mawr o frodyr lanwyl ac taelodau Mr Hughes iar wisgar ar hyd a lled y wlad, y rhai v buasai yn dda. ganddynlt gael bod yw bresenol i fwynhau a dhiael clywed ei bregetk olaf i ni fel ein gweimidog. Cawsom bregetk nodedig o effeithiol yn cynwys Ilawer o ap- eliadau taeriom. dwyo a difrjiol. Mae y geiriau y pregethwyd arnyrit i'w gweled ym Aotau yr Aposbolion, yr 20 bennod a'r ddeu- didegfed adnod a'r hugain. Yr oedd prif rannau y bregeth fel y oamlyn. Yr apostol yn canu yn rilach i henuriad -Epbeous. Syl- wodd ym (1) Fod yr Apostol yn eu hadgofi* am yr amser llafiurus a dedwydd a dneuliodd yn eu plith (2) Ei fod yn gofidio otherwydd ma chaiff eu cwmni mwy; (3) Y mae yn eu rhybuddio rhag peryglon all oddiweddyd yr eglwys; (4) Y mae yn eu cyflwyno i Dduw. Oyflwyniiir hwynt yn (1) I ofal persoraol Duw (2) I ofal Crist ac addewidion yr efemigyl; (3) Am mai Duw all orphen a choromi llafur yr Apostol; (4) Am mai Duw yn unig all wobrrwyo y Saint "Rhoddd ebiifeddiaeth ymhlitin yr holl rai a Saiicteiddiwyd. Yna golwyd yr eglwys ar ol i gyd-eistedd wrth fwrdd y Cymmndeb a gweinyddwyd yr Or- d'iinhad gan, y gweinido.g ynghigmol teiimlada* dwjis a hinaethus. Yn ddilynol gan mai hwn oedd ein cyfle ola-f gyda Mr Hmghee, cafwyd cyfeiriad at ymadiawiad Mr Hughe* g.an y swyddogion a'r eglwys, a gwnawd syl- wadani adolygiadol ar y cyfnod y bu ef yn aim gwasantaerthu, eef y cyfnod o ddrwy flyn- edd a Gianer, ond er mai byr cymbarol fu ei wasanaeth gweinidogaefchol yn em plitih. yr oedd yn llawn o anhebgbrion sydd yn han- fodol bwysig ac anigenrheidvol er meithrim teimladau da, undeb a chydweJthrediad rhwng eglwys a gweinidog. Gallwn dysitio ein bod wedli byw gyda'n gilydd yn damig- nefeddus a Iheddycihlon a'r teimladau ya garuaidd a serchog yn waebad. Yr oedd yn pregethu yn gryf. effeithiol, a grymus bofc ameer, ac yn deLlwmg o safle uchel addysg a diiwylliant yr oes oleu a dysgedig hon. Yr oedd ed waith. ei gyflawmiadau, a'i holl wr.s- amiaeth yn cael eu mhodweddu a'u corom ag airddlas ac anilhydedd bob amoer, a tIlwwy hyny yn enill parch, edmygedd, a chiymer- adwyaeth pa/wb yn gyffredinol. Yr oedd heflyd ym gyfaill oalon a phur i'r gwerithwyr, a gwnaeth ei oreu ar eu rhan a thirostynt, a dadleuodd in gryf dros eu iawnderau a'u hawiiau er mwyn hyrwyddie eu hachoe, eu gwella. a'u otyrchafu. a bydd eri yns&dawiad yn golled i achoe y gweithwyr yn y xihian hon o'r IWlad. Yn didia-meu yr Mr 'Hjughes yn ddwfn yn serchiadau pawb, nid yn uniig pobl ei ofal, ond eraill law-er yn y gwahiaiidl arcialoedd. yr oedd, ac y mae. yn hynod hoff o blant. a'r pliant yn hoff ooon. yntau. Gallwn gael ein barmu fel eglwys gan rai, am na fuaaam yn diamgoe ein teim- ladau da tulag ato mewm ffordd mwy syl- weddbl a theilwng trwy gyflwymo iddo on- rhea pan yn ymadael o'n plith ond y mae'r achos o hyn, mid yn niffyg teimladau da at jVLr Huighes, ond yn nifrofweh amgylchiadaiu yr ardial o ran gwaith & masnach. a gwyddai Mr Httgjhes fod amgylchiadau yr eglwys a'r 'ardal yn wir dcLrw er pan yn y lie, a plha mor egniol a ffyddlawn y bu yr eglwys i gario yrrilaem waith crefydd a hyny o dan anfanteieion laiwer, fel na ddymumai i'r eg- lwys fyned i mnrhiyw faich, na gwneyd ond a wmawd ar ei ymadawiad oddiwrthym. Yn y diwedd oafwyd arddanghosiad gan yr eg- lwys o'i theimladau da tuag arto a'i dymun- iadiau goreu iddo yn ei faes newydd trwy godi ar ei thraed yn unfrydol, a diolchodd Mr Hughee am yr amlvgiad paoxiius a ddamghoBOdd y frawdoliaeth tuag ato, hefyd gwnaeth yntau ddatganiad & cihyfeirioo at ymddygiiad caff-edig yr eglwys yn frodyr so yn chwiorydd trwy beidio dweyd geiriau cas, anigharedig a chwerw i achosi poen na gofid iddo tra y bu yma.

Mae Rhinwedd Feddyglmiaethol SU,DD IACHAOL DAIL CARN YR EBOL. gan GRIFFITH OWEN, CAERNARFON, yn cryfhau ac yn arfogi y Freat rhag Anwyd. I'w gael mewn poteli Is. lie., yn y Siopau Druggist.