Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
15 articles on this Page
I NODIADAU. I
I NODIADAU. I Trychinob yr Empress of Sretand. Yn Liverpool y dydd o'r blaen hys- bysodd Barnwr L/lys y Man-ddyledion, trwy y Drysorfa Gynorthwyol a Deddf At-daliad y byddai i v/eddwon y rhai a gyfarfuasant a'u diwedd yn nhrychineb yr Empress of Ireland dderbyn 15s. 6ch. yn yr wythnos tuag at eu cynhaliaeth tra fyddent byw. Wele'r ymyl arian- aidd i'r cwmwl du hwn. Cofrestr o'r Modurcn. I Dengys cofrestr a gymerwyd gan gyhoeddiad yn dwyn enw "The Car" fod r.ynnydd o 111,695 wedi cymeryd He yn nifer y moduron yn y wlad hon o Dach- wedd 1 y flwyddyn ddiweddaf hyd Dachwedd 1 y flwyddyn hon. Nid oes ond yehydig iawn o flynyddoedd er pan ddaeth y rhai cyntaf o honynt i arferiad, ac erbyn hyn y maent yn rhedeg yn drwm ar sodlau y rheilffyrdd a'r tram- ffyrdd drwy yr holl wlad. • Dr. Hartwell Jones. I Cafodd y Parch. G. HartwellJones, D.D., person Nutfield, Surrey,-Ile bu Goronwy Owen unwaith yn gweinidog- aethu—ei anrhydeddu gan Brifysgol Rhydychen a'r gradd o Ddoethawr mewn Llenyddiaeth. Y mae Dr. Jones yn Gymro gwhdgarol a dysgedig, er yn trigiannu yn Dloegr. Bu am rai blyn- yddoedd yn Broffeswr Lladin ym MhriI- ysgol y Deheudir yng Nghaerdydd, ac y mae wedi gweithredu fel arholydd go- gyfer a gwobrau y Canghellydd yn Rhydychen. Y mae yn aelod hefyd ar y Ddirprwyaeth Frenhinol ar Hen Gof- golofnau. Dyddorol fydd sylwi pa beth fydd tynged pvyr fel Dr. Hartwell Jones pan ddaw'r cyfle i'r etholaethau eglwysig newyddion ddewis esgobion ac urddasolion eglwysig eraill. Ai alltud- ion fel eu holl dadau a raid iddynt byth fod? j. j. ▼ I Y "Llan" yn Ymbaratoi. I Amlwg yw fod yr Lglwys yng Nghymru, o'r diwedd, yn dechreu ym- baratoi o ddifrif gogyfer a'r cyfnewidiad mawr. Ddydd Gwener, Rhagfyr 11, ymgyfarfu cynhadledd o wyr lien a lleyg yn rhifo oddeutu 850, perthynol i'r ped- air esgobaeth, yn y Mwythig. Fel yr esgob hynaf cymerwyd y gadair gan Esgob Llanelwy, yr hwn a ddywedai nad oeddynt wedi ymgyfarfod i wneud areithiau nac i godi dadleuon ond i wneud gwaith anocheladwy. Fel arfer d}"wedai yr esgob ei feddwl yn ddigwm- pas. Addefai fod Dadgysylltiad a Dad- waddoliad eisoes yn ffajth. Mae'r weithred," meddai, wedi ei gwneud." Yn fradwrus iawn y gwnaed hi, ond y mae wedi ei gwneud. Mae Dadwadd- oliad," meddai, yn awr ar waith. Nis gellir mwyach greu buddiannau newyddion. Pe digwyddai i esgob farw yn awr—yr hyn a-ulai ddigwydd yn hawdd-nis gallai y Goron greu un arall. Er pan ymgyfarfuasai y fath bwyllgor yn y Mwythig o'r blaen yr oedd lliaws o bethau wedi newid. Ond arhosai un peth yn ddigyfnewid. Nis gallai fod gan yr un Eglwyswr y pryder lleiaf 31r ddyfodol yr "Eglwys yng N- ghymrii. Dyna eiriau yr esgob, ac, er yr bar fygvthion y byddai Dadgysylltiad a Dad- waddoliad yn ddinistr anocheladwy i'r eglwys, y maent yn eiriau llawn calondid. a i Y "Llan a'i Phwyllgor. I Rhagorol iawn oedd ymgyfarfyddiad y fath gynhadledd liosog i ddechreu. Ond, fel y dywedai yr esgob, nis gelliri disgwyl i'r fath gynulliad ddyfod ynghyd yn fynych. Oherwydd hynny gwell fyddai ffurfio pwyllgor yn cynrychioli yi holl Eglwys yng Nghymru ac yn gyn- wysedig o gynrychiolaeth deg o bob esgob aetli. Dylai y fath bwyllgor gymeryd i mewn yr elfennau goreu a mwyaf cyfaddas yng Nghymru. Gwaith y pwyllgor hwn yn unig fydd ymwneud a materion ariannol ac amgylchiadol. Rhaid gadael y pethau pannaf--disgybl- aeth, athrawiaeth, a nodda,eth-i gorff arall, yr hwn a greid mewn amser. Pasiwyd yn unfrydol. ar gynygiad Arglwydd Mostyn, fod y pwyllgor hwn i fod yn gvnwysedig o 100-4 esgob wrth eu swydd, 80 o gynrychiolwyr wedi eu dewis gan yr esgobaethau, ac If) wedi eu cyd-ddewis gan y pwyllgor. Y rhif gogyfer a.'r esgobaetliau fel y canlyn: Bangor, 4 gwr lien a 6 gwr llevg; Llan- daf, 12 a 18; Llanelwy, 6 a 9; a Thy- ddewi, 10 a 15; y rhai 4 a 12. Ni. ddywedwvd pwy sydd i ethol y rhai hyn. na pha fodd v maent i wneud hynnv. Ymddiriedwyd hvrmy r-vd- I bwyllgor, y rhai a gymerant lais yr esgobaethau cyn eu mabwysiadu. Y mae yn bur amheus gennym a oes- neb I yng Nghymru nad yw yn dymuno yn dda i'r hen Fam yn ei gyrfa newydd. 1. *c ifc I Dau Can' IVHwyddiant White- field. Yr 16eg o'r mis hwn oedd dydd dan can' mlwyddiant genedigaeth George Whiteneld, yn ddiau y pregethwr pennaf a gynyrchodd Lloegr erioed. Nid yw dweyd fel hyn yn cymylu dim ar hawl- iau y ddau Wesley—John a Charles. Trwyddynt hwy, yn y gymdeithas Feehan efengylaidd yn Rhydychen, y dygwyd ef i adnabyddiaeth brofiadol o drefn iachawdwriaeth, ac yr oedd John Wesley yn ddiau yn meddu doniau ang- hyffredin iawn fel pregethwi1, tra y rhag- orai Charles fel emynnydd. Ond er fod gweinidogaeth John Wesley yn nodedig o effeithiol—yn liawer mwy felly, ni a gredwri, nag y tybir yn gyfiVedin. eto fel trefnwr a llywodraethwr y rhoddir v lie Maenaf iddo. A da hynny. Tra y tvn- nai Whitefield y tyrfaoedd at en gilydd, ac y gwnai iddynt wylo neu cliwerthin fel v mynnai. nid oedd nemor o'r ddawn drefniadol wedi ei hvmddiried iddo. Deuai John Wesley ar ei ol i'w trefnu yn fan-gymdeitliasau, v rhai erbyn heddywT ydynt wedi cynyddu yn bren mawr, ac yn gorchuddio yr holl ddaear. Teithiodd Whitfield lawer ar hyd a lied Lloegr ac Ysgotland, a chafodd Cymru ran li el aeth o'i lafur. Croesodd y Werydid, yn yr a'deg honno, liaws mawr o weithiau. Sefydlodd Amddifaty yn Georgea;- ae yno, yn Newbury, Massn- chusetts, Medi 30, 1770, y bu farw, yn 56 oed. Cvfansoddodd Williams Panty- celyn Farwnad ardderchog iawn iddo. Llys genad at y Pab. Y llys-genad ydyw Syr Henry Howard, yr hwn sydd yn 71 mlwydd oed, ac wedi bod yn y gwasanaeth cyhoeddus fel llys-genhadwr bron ar hyd ei oes. Addysgwyd ef yn ysgol y Benedictiaid gerllaw Bath. Perthyna i'r t-euluoedd Pabaidd uchaf, ac y mae yn gar i Dduc Norfolk, pen gwladol y Pab- yddion yn y deyrnas hon. Aiff Mr. J. D. Gregory, pertliynol i'r Swyddfa. Dramor, yno gydag ef fel Ysgrifennydd y Genhadaeth. Ni bu gennym genhad- aeth fel hon at y Pab er's 400 o flynydd- oedd, ac y mae penodiad hon wedi peri liawer o syndod ac ymofyniad. Dywedir mai dros barhad y rhyfel y mae'r apwyntiad, ac itial-el hamcan ydyw gwrthweithio dylanwad Awstria a Ger- fani ar y llys. Cwyna y newTyddiaduron Ffrengig nad ymgynghorwyd a Ffrainc yn y penodiad. Ni wnaed hynny ych- waith a Llywodraeth Itali. Mae'r Bab- I aeth yn rhyfeddol o anesmwyth oher- wydd nad yw y Pab yn cael ei gydnabod mwyach fel teyrn daearol, a chanddo lywodraeth dyniliorol. Mewn rhyfel gwneir liawer o bethau rhyfedd, ac ni ryfeddem pe deallem fod hwn yn dac newydd i'r cyfeiriad hwnnw. Y Diffyg- Cyflawn ar yr Haul, Y Dlffyg Cyflavvn ar yr Hau. I Yn y Mynyddoedd diweddar cymerir I pobpob cyfle gan seryddwyr i wylio y diSygiadau cyflawn ar yr haul. Eleni cymerai y digwyddiad hwn le Awst 21. Oherwydd y rhyfel neu rvwbeth ni chymerodd seryddwyr swyddogol y wlad hon ran fel arfer yn y digwyddiad. Ond gwnaed hynny gan Arsylla nid anenwog Coleg y Jesuitiaid yn Stonyhurst. x en. odwyd dau o'r Tadau Jesuitaidd i fyned i Kieff, yn y Mor Du, fel y He cymwysal i wylied y diffyg. Ond y mae yn rheol yn Rwsia na clialff yr un Jesuit roddi ei droed i lawr yn yt wlad, ac oherwydd hynny ni chawsant ganiatad i fyned yno. Agorwyd y drws iddynt i fyned i Herno- sand, yn Sweden a chawsant bob croesaw. Yn y Gymdeithas Seryddcol Frenhinol, Rhagfyr 11 rhoddodd y Tad A. L. Cortie hanes yr ymgyrch. Yr oedd yr awyr ar yr amgylchiad yn ber- ffaith glir a'r wybodaeth a ennillwyd yn drwyadl foddhadl. Yr oedd spectrum y cerona yn hdllol wahanol i bob spectrum a welwyd mewn arsylliadau Maenorol. Yngwyneb yr anhawsderau a gyfarfu- wyd gyda'r hin gymylog mewn amgylch- iadau blaenorol o'r fath y mae yn lilawen- ydd fod hwn wedi troi allan mor lwydd- ianus. j
PWYLLGOR ANGEN j SIR GAERNARFONI
PWYLLGOR ANGEN j SIR GAERNARFON I RHODD O FLAWOIAU- I Cyfarfu'r Pwyllgor yng Nghaernarfoji, ddydd Sadwrn, o dan lywyddiaeth y Parch. W. Morgan.—.Hysbyswyd y caed grant ychwanegol o 150p. o'r Gronfa Genedlaethol. Cais y PwyUgor oedd oedd am 300p.-Hys- bvsoda v Cadeirydd fod cei&iadau am gyn- orthwy wedi cynyddu 30 y cant. Telid 22p. vn wythnosol mewn cynorthwy yn awr o'i gymharu a, 16p. y mis blaeinorol.—Gwrthod- wyd ceisiadau am gynorthwy o ardal Bethes- da oherwydd fod y personau oedd yn gofyn am gynorthwy yn enill mwy na'r swm uwcliaf a ganiateid gan y Pwyllgor.—Gwrthodwyd ceisiadau oddiwrth lafurwyr amaethyddol o herwydd fod cymaint o alw am weithwyr o'r dosbarth hwnnw.—Hysbyswyd fod rhoddion o ddilladau cynes i blant amddifaid milwyr Prydeinig a phlant y Belgiajd oedd yn y sir yn cael eu hanfon.-Caed llythyr yn hysbysu fod 2<K) o sachau o flawd (98 pwys yr un), a chyftenwad o gaws a thyniau salmon yn cael eu hanfon i'r sir i'w rhannu ymysg pobl amghenus. Yr oedd Mri. Lake a'u Cwmni a Mri. W. Prichard a'i Fab, Caernarfon, wedi addaw lleoedd i dderbyn i mewn y nwyddau i aros eu rhannu. Pasiwyd, oher- wydd fod cymainit o angen mewn rhan o ddosbarth Gwyrfai i ganiatau y bedwaredu ran o'r nwyddau i'r dosbarth hwnnw. a bod y gweddill i'w rannu drwy'r sir.
DYFODOL YR AIFFT I
DYFODOL YR AIFFT Y WLAD DAN LYWODRAETH PRYDAIN. DIWEDD AIWDURDOD TWRCI. Mae "Llwodmeth Prydain wedi gwneyd syimidiad pwyisig virglyn a'r AifFt. Dyraa ddywed neges swyddogol: 1fue Yfffjrifenydd Tramor ei Fawrhydi wedi .rhoddi rbybudd, yn wyneb y rhyfel sydd yn bod fel canlyniad i ymyriad Twrci, fod iraifft gael ei rhoddu dan aimddiffytn.'iiad LlywodJlaeith ei Fawrhydi. «. bydd o hyn allam yn diriogaeth nawddogol Prydain. Felly mae awdiurdod Twnci dros yr Aifft yn terfynu, a bydd i L/ywodraeitlii ei Fawr- hyd- fabwysaadu pob mesumi posibl i am- ddiffyn ei tihrigoEon ft'i buddianiau. Mae y Brenin wedii cymeradwyo penodiad -Syr A. H. M'Mahon yn Brif Ddirprwywr dros yr Aifft- Bu y Dirppwywr M'Mahon yn Y«.grifenydd Ti-amor » I^'wodraetb yr India ers 1911.
IY BRAWDLYSOEDD
I Y BRAWDLYSOEDD Mn-e dvddiadau Bva wdlysoeddi y Gaea-f Gog- 1, 40 CjTnru we<H eu trefnu fel v caiilyn:- Trallwm: Jonawr 11 Dolgellau Tonawr 14; Caernarfon Tonawr 16 Beaumaris Ionawr 21, Bjiuthyn: Tonawr 23; y Wyddgrug. lonawr 27; Caer, Ohwefror 24. 1 Bamwr Lush fydd y barnwr, ac ymunir ag ef yn Nghaer gan y Barnwr Atkin.
[No title]
Nid ydfyw Hhyddfrydwvr Tv-banba.rTn Abel-- ta/we eto wedi clewis, eu hvmgeieydfl fel ol- vnvdtd i Sytr D. Brvnmor Jones. Mae dau forieddtwr gerbron, sef Mr Mafaterman, a-elod o'r Weinydd-iietl-i a gollodd ei sedd yn Llundam, a Mr T. J. Williams, boneddwr lfeol. Mae'r Toriaid yn. bvgwth dod ag ym- allan os dewiedr Mr Mesterman, ond n3 wfttwynebant yr ymgw«ydd arall
! 0 DDYDD I DDYDD.
0 DDYDD I DDYDD. ( Stori brudd yv hanes y Belgiad a fu foddi v dydd o'r blaen drwy daflu ei II hun i'r afon Wy. De Winter oedd ei enw, ac arhosai ef, a'i briod, a'i b'lentyn er's saith wythnos gyda Syr Robert a Ladi Lighton, yn Litley Court, Hen- ffordd. Brodor o Lierre oedd yr ymad- awedig, a swyddog yn y llythyrdy, a'i oed yn dair a thri-ugain. Yn ol yr hanes aeth allan fore Sulgyda'r bwriad o fyned i'r Eglwys, ond ni ddychwellodd hyd fore Llun, pryd y gwelwyd ef gan y garddwr ,10 .J 0 ,10 oddeutu pump o'r gloch yn pwyso ar reiliau ac yn cysgu. Aeth y garddwi ag ef i'r ty, ac aeth y truan i'w wely, ond cododd yn lied fuan a chymerodd frecwast. Sylwyd fod ei ymddygiadull yn lied hynod, ac oddeutu haner awr wedi deg aeth drwy'r gerddi a neidiodd i'r afon yn ei ddillad. Noli odd ar hyd yr afon am oddeutu dau gan' llath, ac er i Syr Robert geisio ei berswadio yn Ffranceg a'r garddwr yn Saesneg, i ddod i'r lan, gwrthodoad, yna suddodd a bu foddi. Druan o'r BeCgiad! Alltndiedig o'i wlad sydd wedi myned yn aberth ) wane wallgof, a chreulondeb gormesoi. Yr unig beth a wna. i ni gydymdeimio a rhai fel yr ymadawedig yn ceisio rhodd: ein hunain yn eu Me. Beth fuasai ein teimlad pe baem heb gartref, a'n gwlad wedi ei goresgyn ? Hun:1- mewn herld, [ alltud anffodus, yr wyt heddyw allan o s\n gruddfanau dy gene<ll, ac o afael y Kaiser brwnt. Tybed fod dyn yn caru ei wlad yn fwy angerddol pan oddieartref na phan adref? Y mae llawer Cymro wedi canu hiraeth-ganau dwys a thoddedig pan ymhell mewn estron wlad—caneuon yn cynwys llif o deimlad nas gellid ei gyn- liyi-eliti mewn amgylchiadau cyffreciin. Y mae enwi Cymru yn ddigon i ddeffro gwkulgarwcli y Cymro oddicartref, a'r syndod yw fod yn rhaid i ambell un fyned oddicartref cyn y gwel werth ei wlad. Os yw hyn yn wirionedd cytired- inol, ac nid eithriadol, buddidl peth fyddai anfon ami i un oddieartref am ychydig. Y mae'n bosibl fod dyn pan oddicartref yn gwerthfawrogi mwy ar ei wlad, yn teimlo mwy drosti, ac yn g^veled ei diffygion yn troi yn rhinwedd- au, ac oherwydd hyn y mae yn fwy parod i ymladd ac aberthu drosti. Adroddwyd stori ddyddorol iawn am y Cymro oddicartref" y dydd o'r blaen, gan Brif Athraw Y sgoI Sir Forth Madog. Dywedodd yn y cyfarfod gwobrwyo blynyddol fod hanner cant o hen ddisgyblion yr ysgol wedi ymuno a'r fyddin. Yn eu plith yr oedd un peirianydd graddedig, oedd newydd ddarganfod gwythien o aur yn y Rocky Mountains. Dy wed odd Indiad a ddig- wyddai ei basio un diwrnod fod rhyfel wedi torri aillan rhwng y wlad hon a Germani, ac heb golli amser taflodd y Cymro ei arfau i lawr a daeth adref. Yn awr y mae yn gwasanaethu fel ail lieutenant. Gwr arall gWladgarol iawn sydd yn gwasanaethu yn y rhyfel ydyw M. Jaffrenou, ond a adnabyduir yng nghylcli Gorsedd Beirdd Ynys Prydain fel Tal- dir." Y mae eLyn lied adnabyddus i filoedd yng Nghymru bellach gan ei fod j yn arfer mynychu l' Eisteddfod Genedl- aethol. Mewn llythyr dyddorol at Mr. J. Ceredig Davies, Llanilar, Aberyst- wyth, dywed y bardd Llydawaidd iddo fod yng nghannoii yr ymladd poethaf. Yr oedd ym mrwydrau y Marne a'r Aisne, ac hefyd yn y frwydr ddiweddaf a fu yn Arras. Y mae'r enwau hyn yn adnabyddus iawn i bawb sydd yn tillyn hanes y brwydro. Rhydd deyrnged uchel i wroldeb a dewrder y Prydeiniaid, ac y mae'r Bretoniaid yn falch o gael cyfle i ymladd ysgwydd yn .ysgwydd a'u t)rodyr Cymreig ar ran gwareiddiad. Gadewch i ni obeithio," meddai ar derfyn ei lythyr, y cawn gyfarfod, ar ol i'r rhyfd. greulon hon fyned drosodd. ar faes heddychol yr Orsedd." afo(ld y bardd ei glwyfo ychydig wythnosau'n 01. ond ymddengys ei fod wedi dych- welyd i frwydro erbyn hyn. Y mae Mr. Keir Hardi wedi cael her, ond petruswn a ydyw yn ddigon dewr i'w derbyn, gan fod yn haws siarad m gweithredu. Hen wr pedair a'r ddeg a thri-ugain oed o Ferthyr, o'r enw David Evans, yw'r un sydd wedi ei herio, ac y mae wedi bod yn gwasanaethu'r dref fel Henadur. Yn ei lythyr i'r South Wales Daily News heria'r hen wr ef i fyned i ymladd i'r gwrarchffosydd yn ystod yr ymladd, ac i gyfranogi o'r .aberth ag y mae eraill wedi ei wneud." Ymhellach ymlaen yn ei lythyr dywed y dylent roi o'r neilltu freuddwydion am fydoedd anweledig, ddamcaniaethau dychmygol, a'r mil-blynyddoedd. chymeryd i fyny'r bywyd ag y mae can noedd o filoedd o weithwyr yr Ymherodr- aeth wedi wneud." Gwyliwn y dat- blygiadau. Nid oes hafal i weithwyr a gwerin gwlad am weithio gyda symudiadau un- waith y llwyddir i'w henill o'i du, ac nid hawdd plymio dyfnder gwladgarwch ainbeR i Gymro wedi iddo gael ei ddeffro i werth symudiad. Y mae tynged Eis- teddfodau a sefydliadau cenedlaethol eraill yn dibynu am eu llwyddiant ar frwdfrydedd gweithwyr y "lad. Y dydd o'r blaen darllenasom hanes glowyr glofeyckl Windsor, drwy Gvfi-lifa Aber. tridwr o Gyngrair Mwnwyr De Cymru. wedi anfon rhodd o £ 53 12s. 3c. tuag at Gronfa Adeiladu y Llyfrgell Genedl- aethol yn AberysiNN-ytli. Yr oedd v casgliad hwn yn ganlyniad y dreth a roed ar bob gweithiwr am chwech wyth- nos. Y mae aberth o'r fath yn werth ei ganmol. y— ■
I MILWYR BELGIAIDD YN NGHAERNARFON
MILWYR BELGIAIDD YN NGHAERNARFON Nos Wener cyrhaMoodd deuddec o filwvr BeViaidid! elwyfed^g i'r 43r4. Maent wedi bod tmewTi Ysbvtai vn Ltlocgr. a d-iethant i Gr'C'narfon i aros i wella-
¡f IWEDDARAF,
f IWEDDARAF, GYDA'R PELLEBYR. 12.30., NOS SUL. IVis. Dywerf gjnliadwri swyddogol a ddaeth o 'r He hwn fod ein milwyr ni yn Belgium. Rhagfyr IS, wedi ad-drefnu y tii" a enillwyd y diwrnod cynt i'r de o Dixmude, ac wedi gwthio ein llinell i'r de o Korteker Inn. Y mae ein symud- iadau yn parhau i fyned ymlaen i'r de o Ipres drwy lie corsiog ac anodd symud ymCaen. O'r Lys i'r Oise yr ydym wedi enill tir yn Notre Dame de Con- solation. Berlin. Dywed yr aclroclcbul Germanaicld fod vmosodiadau ffyrnig wedi bod yn yr ochr orllewinol. Parha'r yniladd i fyned ynrlaen yn Xieuport, Bixschoote, a La Bassee. Gwrth-safasom ymcsod- iadau'r gelyn i'r gorllewm o I:ens, i'r dwyrain o Albert, ac i'r gorllewin o Noven. Ar ffiniau dwyrain Prwsia gyr- wyd yn ol y gwj-r meirch Rwslaidd i'r gorllewin o Pillkallen. Cettmge. Yn ol teligram a ddaeth o'r lie hwi; yr oedd v Serbiaid a'r Montenegriaid yn ymladd gyda'u gilydd pan yn treehu'i ymladd g t, Awstriaid yn Bosina a Herzegovina. Cafwyd buddugoliaethau mawr ar hyd v ffiynt. ————
Y SAFLE. I
Y SAFLE. Yn ol y newyddion a ddaeth o faes y frwydr yr oedd arwyckiion ein bod yn ennKI tir ymhob cwrr yn Belgium, a'n bod ar drothwy digwyddiadau mawr yno. Y mae'r brwydro yn parhau i fyned ymlaen ar hyd y glanau, a chyn- nydd i'w weled yn amlwg ar hyd y Ilinell-.N leii port,, Dixiiitile, ac ipres. Y maent wedi ad-feddianu gwarchffos- ydd, "llu o garcharorion wedi eu cymeryd a nifer o ynau, etc., wedi syrthio i ran ein milwyr ni. Dywedir fod y Ffrancod wedi cael amryw fuddugoliaethau i'r de. Y iiiae'r Geriiickniald yn addef nad yw'r fnvydr ger Nieuport wedi gorffen. Yn ol y newyddion nos Sul y mae ein milwyr ni ar yr ochr ymosodol yn Belgiiiiii.,i. Ffrainc, a bod arwyddion fod y brwydro yn y cyffiniau hyn yn tynu tua'r terfyn. Y mae'r symudiadau buddugoliaethus i'w canfod yn amlwg ar hyd y llinell o'r mor yn ymyl Nieu- port i'r pwynt lie mae'r milwyr Pryd- einig yn ymladd i'r de o La Bassee. Enillir tir i'r de o Ypres, ac yn ymyl Albert y mae ein milwyr wedi svmud ymlaen hyd at y gwifrau pigog German- aidd sydd yn ffurfio ail linelll gwarch- ffosydd y gelyn. Y mae amryw o warchffosydd y Germaniaid wedi eu cymeryd ger Marnetz, er gwaethaf gwrth-vmosodiadau cryfion. Yn ol y gair swyddog01 diweddaraf a ddaeth o Baris parhau i enill tir yr oedd y Galluoedd Cyfunol. I'r gogledd o'r Ypres, ger camlas Yser, curwyd yn ol ymosodiad o eidddo'r Germaniaid, a gwnaeth ein milwyr ni gynnydd amlwg i'r dwyrain o'r lie hwn. Er mViyn ceisio ad-enili yr hyn a gollwyd yr oedd y Germaniaid yn dangos ffyrnigrwydd anarferol yng nghyfeiriad Threpval P Lihons. Gwna-ed ymosodiad sydyn :r un o'n hadranau yn v lie dlaf. a med- wyd hwy i lawr yn llythyrenol," medd yr adroddiad. Dywed gohebydd o'r ffiniau Ts- Ellmynaidd fod yr ymosodiad wedi dod yn ffyrnicach, a bod ein milwyr ni wedi cael help y llongau rhyfel. Parheir i ymladd ger Roulers ond ym meddiant y Germaniaid y mae o hyd. Gwedir yn Rwsia yr adroddiadau Germanaidd eu bod wedi cael buddugoliaethau mawr I yno. Nid ydynt ym medru enwi un man y caed buddugoliaethau. Pan gant fuddugoliaeth nid ydynt yn peidio rhoddi digon o gyhoeddusrwydd i'r lie.
RHYBUDD YR AMERICAI
RHYBUDD YR AMERICA I TYNGED GERMANI I EU CAMGYMERIADAU I i Y mae Germani wedi ei thynghedu i ei threchu. Y mae'n fethiant mewn gwlad weiniaeth, yn cael ei threc-hu mewn arfau. dan gondemniad y byd gwareiddiedig, heb gyfeiilion ond Awstria a Thwrci, dwy genedl ar y goriwaered, yn ymladd yn ffyrnig yn erbyn lluoedd y tri Gallu Mawr, y rhai, yn sicr, a garufc gynorthwy ac adgyferthion o'r Talaethau Unedig, sydd yn awr yn amhleid iol, os na. setlir tynged v rhyfel yn fuan; y mae Germani yn tywallt gwaed ei gwroniaid. ei deiliaid, ac yn gwastraffu ei nerth mewn ymdrecla anobeithiol nas gall oedi gwneud dim ond eyfnewid gradd y colledion." Ymddanghosodd v geiriau uchod yn y "New York Times." ysgrifau arweiniol yr hwn sydd wedi gwneud mwy i arwain y meddwl Americanaidd ar gwestiwn v rhyfel na'r un cyhoeddiad arall. Yn yr ysgrif an erchir y Germaniaid ac yn arbennig y Ger- maniaid-Americanaidd i ddangos iddynt an nghyfaddaster a methiant cynghorwyT v Kaiser. Sieryd y newyddiadur uchod gyda, dylan wad newyddiadur mawr cenedlaethol. a dy wed wrtth y Germaniaid na chaniata'r byd, er ei ddiogelwch ei hun, iddynt fod yn fuddug- oliaethus. Dywed." Gall cwymp yr Ymher- odraeth Germanaidd fod yn waredigaeth i'r Germaniaid, os v gafaelant ar hyn o bryd yn eu cvfle." "ldeebreuodd Leipzig a llwvddodd Water- loo i ryddhau y Ffrancod oddiwrth y Corsic- iaid gwaedlvd a hunanol. Own aeth St. Helena hynny'r sicr. Anfonodd 8dan Na- 1 poleon fychaii i ymgremio, ac yn ddilynol sefydlodd a chyhoeddodd gwlad-weinwjT Kfrainc Weriniaeth. A fvnn y Germaniaid, yn cu dallineb, gael eu Waterl oo, eu Sédan. a'u St. Helena hefyd?" "Y mae milwn o Germaniaid wedi cael eu haberthu. Y mae miliwn o gartrefi German- aidd wedi cael eu gwaghau. A raid i filiynati eraill farw eto, miliynau eraill alaru, cyn i bob] Germani gymeryd i lys eu rheswm a'u rhvddid dvnol eu hapel oddiwrth y dosbarth milwrol Ymherodrol svdd yn eu carlamu i ddinistr?" I j Ar ol pwysleisio fod gan y Germaniaid haw] gvfiawn dros unrhyw beth a wnant wrth ddelio ag anghyfaddaster a cliamgymeriad- au cvnghorwyr y Kaiser, gwasanaethvddion gwleidyddol yn Berlin ac mewn trefi tramor," v man'r Times yn atgofio am gvfrwvstra'r hen Emprwr William ac aiff ymlaen:- "Cafodd William IT ei drin yn erwin yn Vienna gan Lysgenad oedd wedi ei ddallu gan Russophobia; yn St. Petersburg eran un arall yr hwn a ddywedodd wrth v Llywodraetth Gartrefol nad ai Rwsia i rvfel; ac yn Llun- dain drwy gymysgu Lichnoweky, damcan- i aii, h yN- i r, a' i iaethau cyntaf yr hwn oedd yn anahywir a'i ? ai! ddamcanÜethau vn rhy hwyr i fod yn wasanaethgar. Y mae Germani yn llythyren- ol wedi gorfodi cyd-weithrediad rhwng Lioegr a Rwsia yn y rhyfel hon, dau allu oedd yn wrthwynebol yn y gorffenol, ac nad oes gan- ddynt yn awr yr un amcr.n ond gwasgu Ger- mani. "Y mae'r cam-farnu erchyll o du'r Pen- naethiaid wedi hyrddio Germani ar ei phen i bwll a ddarparAvyd gan ddiplomataeth an- I nghyfaddaõ. Aeih yr Ymherodraeth i rvfel i gvda ï chymydogiQl1 nerthol sydU yn abl "i'w I c-hyfarfod gyda mwy na chymaint ddwy-waith 0 filwyr. Yna, gyda clisgyblaeth filwrol hai- arnaidd ac ar ol deugain mlynedd o barotoad- au cyson, vn vstod y rhai y mae Germani wedi aberthu cymaint o neith cynhyrchiol, yr oedd y bobl i gael eu rhoi ar eu prawf. Drachefn to IT odd v peiriant ymherodrol anferth i lawr. ond nid drwy anfedrusrwydd. Yr oedd y fyddin Germanaidd yn aruthr yn .j nerch a'i holl barotoadau, ond yr oedd gallu aratll yn gryfach na hi, ceisiodd wneud yr amhosibl. Dyna oedd y camgymeriad marw- ol. Tybiwyd fod y rhuthr cyntaf i Baris yn anwrthwynebol. Dyna oedd cynllun y Pen- naethiaid. Ar ol gwasgu Ffrainc gellid anfon Rwsia ynghylch ei busnes- Xid oedd hynyna'n an wrth w vneboi. Gwilhsafwyd ef. a churwyd ef yn ol. Pan yrwyd y gort-sgyrwyr N-ii ol o'r Maine i'r Aisne a'r ffiniau Belgiaidd, cofrestrwvd gorchfygiad Germani gerbron YT holl fyd. Curwyd llinell ymladd y Germaniaid yn 01 i'r fan He'r oedd y tro cynta.f y cyfarfu a'r Ffiancrvd. Rhyddhawyd Calais o i dychryn. Nid oedd Tannienberg ond digwyddiad ym mhlith gyrroedd heidiol Rwsia. Pa fantais fyddai os yr ai i fewn i Lodz. os y meddianai Warsaw; pan. hyd yn oed, drwy ryw ffawd, y dynesai drachefn at furiau Paris? Bydd miliwn o wyr diegybledig Kitchen- er yn Ffrainc cyn y bydd yr eira wedi toddi ar y Vosges, ac y mae Rwsia yn anhysbydd- adwy. Nis gall y bvd ac ni chaniata yehwaith i Germani enill yn y frwydr hon. Pe y byddai hi yn llywodraethu holl Ewrop, byddai i heddwch a sicrwvdd ddiflanu oddiar y ddaear. Ddau fis yn ol nid oedd v byd ond wedi cael golwg egwan ar Germani: yn awr y mae yn ei hadnabod yn drwyadl. Felly, os nad all Prydain, Ffrainc, a Rwsia sefyll yn ei herbyn, daw I tali gyda'i dwy filiwn. yr Hollandiaid a'r Swisiaid cryf a deAvr. y Daniaid, y Groegiaid. a'r Balkans allan i'w cvnorthwyo, a gwneud yn sicr fod y gwaith wedi cael ei orffen unwaith ac am byth. Er mwyn eu heddwch a'u diogelwch hwy eu hunain rhaid i'r cenedloedd ddifodi y twr milwriaeth sydd ynghanol Ewrop sydd wedi dod yn berygl i Ewrop—ei dychryn mwyaf. Yr unig bosiblrwydd i gael terfyn ar y rhyfel ydyw trechu Germani. Ar ol cael eu gyru'n ol o'i chadarnfeydd ar y Rhine, fe gynhygia wrth-safiad ystvfnig. Hyd yn oed gyda'r Rwsiaid yn ymyl neu yn Berlin fe fydd iddynt barhau i ymladd. Ond i beth Paham? Oherwydd fod y Germaniaid wedi Eenderfynu cymeryd eu lladd i gyd yn ytrach nag i'r geiyn ennill. Ddim o gwbl. Y mae'r dynion blinedig yn y gwarchffosvdd a'r dynion sydd mewn trvbini yn ufuddhau yn unig i'r awdurdodau milwrol ymherodrol. Byddai gorchfygiad i'r dynion yn v llysoedd uchel hyn yn ben ar y cwbl. Ond paham v dylai'r Germaniaid aberthu rhagor o waed i amddiffyn balchter a rhoddi eu hvsgwyddau o dan swyddogaeth German- aidd? Golyga filiwn yn rhagor o feddau ar faes y frwydr, golyga ychwanegiad brawych- u- at v costau, ac at erwindeb v telerau? Gan fed diwedd mor ofnadwy vn amhvg yn y golwe, paham na orfodir gwell terfyniad yn awr? Gallwn ddymuno i'r Germaniaid. wrth weled y goleuni, gymeryd mesurau mewn pryd. i ochel v trychinebau sydd yn eu dis- gwyl."
Advertising
t w- tigi Yr AFR AUR, Caernarfon. Ijgf *f1+ J j;. *!fi* :» y:;«: "V' '¡'¡'¡'-¡- "¡'¡-i'ý "i'4'"ý-.y'-y-í""¡'-r-j'-Y-Y-l-¡'-i- .»-Yi* li gap" r nadolig ~m- If .+ T:1. \I:Øi *!fi* t?f' MAE YX WERTH I CHWI  H-  lit ALW I WELED t?t ?? Darpariadau Mawr ??f!-?- Ii Yi\ 7T ?-?- SYDD YNO AR GYFER PAWB. *!fi* *!fi* 4t TOYS, FANCY GOODS, PRESENTS #11 LLAWER 0 BETHAU BUDDIOL FEL ?-!?? RHODDION I'R ?ULWYR. TELIR ?-?-? ?(-Kj?<- CLUDIAD PRESA?TAU I R MILWYR.   '?in? COFIWOH YMWELED A'R  AFR AUR, CAERNARFON. is* ? AFR AUR. CAER.NARFON.  ???. PIERCE & WILLIAMS. *y;* ??????????S?SNN?KSSK?KK?'?K?SS???????????K??N
0 SAFBWYNT CERMANII
0 SAFBWYNT CERMANII BUDDU GOLI AETH Y I LLYNGES BARN Y NiEWYDDIADURON I Dyddorol ydyw dilyn sylwadau y wa.sg I Germanaidd ar y fuddugoliaeth lvnghesol j Brydeinig a gaed yn y Falkland Island6. Ceir ynddynt bob math o esgusodion, ond nid oes yr un ohonynfc yn codi i dir mor uchel a'r "Frankfurter Zeitung. Dywed Count Re- ventlow yn y Deutsche Tageszeitung fel y CMilyn Y mae'r flaenoriaeth ar y mor ym medd- iant Lloegr. Gadawer i ni gadw'r ffaith hon bob amser o flaen ein golwg, ac uwchlaw y cwbl peidiwn a cham-farnu nerth, fel ag yr ymddengys y gwnaed ychydig amser yn of ym mhlith rhai adranau o'r Germaniaid, y Llyng eis Brydeinig adref, a'r anhawsterau o ddeho yn briodol ac yn llwyddianus a hi. Yr oedd eu rhagoria-ethau yn y Falkland Islands pan gaw<-arit y fuddugoliaeth yn rhagoriaethau yn ngwir ystyr y gair—nid yn unig rhagoriaeth- au mewn gynau a pheirianau, ond rhagor- iaethau mewn rhif a phopeth arall oedd yn angenrheidiol. Yr oedd gan y Llynges Bryd- einig bopeth at ei gwasanaeth ac nid oedd gan y Germaniaid ddim. Felly ni fyddai tynu oddiwrth wersi canlyniad y frwydr hon ond twyll hollol. Nid yw'r frwydr ger Ynys- oedd Falkland mewn unrhyw ffordd yn creu rhagfarn yn erbyn datblygiad yr amgylchiad- au mewn dyfroedd cartrefol. Yr ydym yn gosod pwys arbennig ar y ffaith hon oher- wydd ei fod yn wirionedd a. allai beidio cael ei gydnabod. Ar y llaw arall rhaid i ni weled yn glir fod yn rhaid i ni ymladd yn eofn os am vmladd i lwvddo-eofndra yn ystyr briod- ol y gair, hynny yw, heb edrych o gwbl beth fydd o'r tu allan i'r llinell fydd pi ein har- wain am yl nôd." Dyma fel y dywed y "Tagliche Runds- chau :— Fe dderbyniwn y newydd mewn taw el wch, a diisgwyl am y weithred nesaf. Ar fwrdd ein lfongau ym Mor y Gogledd fe fydd i'n morwyr wasgu eu dannedd, a bydd pob calon yn llosgi gan angerdd y teimlad, Prydain y gelyn I fyny ac at y gelyn Ymysg y cynllwynion a waegarwj-d yn ofal- us yn Brussels yn Awst yr oedd yr honiad a lmewn pampliled GeHmanaidd fod y Cadfridog de SeHersde Moranville, perniaeth y swyddogion Belgiaidd ym ma-es y frwydr, wedi ei gael yn euog o fradwriaeth, ac wedi cael ei saethu. Y cynllwyn Germanaidd oedd gwangaloni y Belgiaid, a gwasgarwyd yr en- Ilib i bob cwrr ac yn arbennig yn y trefi Bel- giaidd ar lannau'r moroedd. Ni Iwyddodd yr adroddiadau Belgiaidd swyddogol i ladd y celwydd. Fel mater o ffaith ymddiriedwyd i'r Cadfridog de Selliere de Moranville y gwaith o godi byddinoedd newydd ym Me]- gium. a rhoed arno ef i'w trefnu a'u disgyblu. Y mae ar hyn o bryd yn cyflawni ei ddvled- swyddau. Y mae gyda'r gorchwyl hwn yn awr. Mewn erthvgl yn y Cologne Gazzette" ynghylch y siarad am heddweh yn America, yr hyn sydd eisoes wedi tynu cryn sylw. cv- hwddir cohebiaeth a gaed "o gylchoedd di- wydianol" yng ngorllewii, Germani. Prif bwynt yr erthygl hon yJ. nas geliid ym- ddiried i'r America i gyflsiareddu yn yr hyn a eilw Mr. Choate yn "rhyiel am flaenor- iaeth ar y byd oherwydd nad yw America yn arnhartiol. Dywed diwydianwyr Ger- niaiil:- Y mae yr hyn sydd wedi ymddangos yn y nevvyddiaduron eangaf eu cyleh-r«diad, a'r mwyafrif, o'r newyddiaduron Americanaidd, mewn ffordd o ymosodiad ar Germani, poen- ydio'r Emprwr, a darluniau dirmygus yn gyfryw fel Illai prin y gall papurau butraf y gwter yn Llundain fyned ymhellach na hwy, ac y mae'r mwyafrif o'r Americaniaid, pa mor uchel bynnag y gallwn anrhydeddu llei- airif parchus, wedi canfod ples-er yn hyn. Y mae ysiynaeth ara?U. Tra ar y cvhn -? ma.e'r ?wiraeth Americanaidd wpdj cadw am- mh?idgarv.ch aHano). y mae'n amlwg fod gwahanol ffyrdd o ddanges arahleidgarwch. ac y mae amhleidgarwch America, ar y cyfan, wedi ffafrio Prydain." Aiff y wasg Germanaidd yn liawer pellach na hyn mewn amryw achosion. Rhydd y "Hamburger Fremdenblat: a el lid ddis- grifio fel prif organ Herr Balin a'r Hamburg- Amerika Line, amlygrwydd mawr i erthygl oddiwrth bartner mewn ffu,Tn Germanaidd fawr yn Efrog Newydd," yr hwn sydd yn defnyddio'r ymadroddion a ganlyn :— Un ffactor yw y twvll cyffredinol a'r rhagrith yn y farn gyhoeddus Americanaidd. Crefydd, rhinwedd, sobrwydd. tegwch, ac an- rhj-dedd yw'r brawddegau cadw a. ddefnyddir gan yr Americaniaid ar bob amgylchia.d posibl ac amhosibl, ac yr oedd y bygythiad tybiedig a wnaed ar amhleidgarwch Belgium yn yd i felin y rhagrithwyr hvn Mewn unrhvw achos ni raid i bob! Germani ymboeni o gwbl ynghylch yr hyn a feddylir nac a ddy- wedir gan yr Americaniaid. cyn belled ag y bvdd i arfau Germa-ni enill." y mae ieithyddwyr wrthi yn brysur iawn ar hyn o bryd gydag enwau lleoedd yn Bel- gium a Gogledd' Ffrainc, ac y mac- cylch- grawn Cymdeithas Ieithyddol Germani eisoes wedi dechreu cyhoeddi rhai peihau cywrain iawn ar ? mater. Yn yr ysgrif gyntaf honir mai hir ddaear Germanaidd yw'r lie a elwir ar hyn o bryd yn Felgium a Gogledd Ffrainc." Addawa'r cylchgrawn y rhoddir rhestr lawn o'r hen enwau yn y rhifyn neeaf. Y mae'r Tagliche Rundschau yn awgryma y cyfnewidiadau a ganlyn :—Arlon yn Arel, Belfort yn Bergfried, Besancon yn Bisanz, Cambrai yn Kammerich, Fprnal yn Spieneln, Le Havre yn Hafeii. Longwy yn Langich. Pont a Mousson yn Moselbruck, St. Die yD St. Didel, Toul yn Tull, a Verdun yn Wirten.
Y WASG
Y WASG PRIF-FEIRDD EIFIÜYDD: Ell harce yn syml ynghvda dettioiion _cymwys i blant* a'u gwtUtJh. Gan Mr E. D. Rowlands. Chwilog, pr;s Is. 6c., a 16. Argraffwyd gaa Gwmni y Cyhoeddwyr Cymre'g (Cyf}-, Swyddfa "Cvmm." Caernarfcm. Hynoiir y 'blynyddoedd diweddaf hyn gan li o.sogrwyidd y llyfran ar gyfer plant yr ye- golion, ac un o'r ei-f v yw y llyfr nehod- ar gyf er "yr ysgol a'r Y rruac n llyfr 6ydd wedi costio cryn lafur i'r awdwr, a chvnhwysa ddarnau caeth a naydd o weithiau Robert ab Gwilym Ddu. Pedr Fardd, Dew Wyn o Eifion, Sion Wyn 0 Eifion, Eben Fardd. a Nicander, ac yn eO plith rai darnnu o -r henafiaetihydd diwyd Mvrddin Fardd, na chyhoeddwyd eri-,ed o'r blaen. Ychwanegiad dyddorol at y llyfr ydyw'r darluniau o'r enwogion nud ant byth yn angiiof. fe goeliwn. Y mae'r awdwr wedi trefnu bywgraffiadau. byrr o bob un o'r enwogion ijchod. a phob un wedi ei drefnu yn eyml a dealladwy ar gyfer plant yr Ysgol ion. Wrth gwrs. y mae liawer o'r Cywyddau, Awdlau etc., nas gall y plant eu deall, ond y mae'r awdwr yn cyf- arfod yr anibaweter hwn drwy ddweyd "bwr- iadwn i'.r cyfryw gael eu hegluro gan yr ath- rawcrn. Dwy adi,aii wertllfam-r yn y llyfr yw yr un E Cvf. ar "Y Cynghanedddon" a'r "Eirfa." Cyf- Iwynir y cynghaneddion mor glir gerbron fel nas pill yr un ptentyn beid;lo eu deall. a diau y 6ymbvlix ami i blentyn i geisio meiiStroli y cyfryw. Y mae'r "Eirfa." yn egluro y geiriau antsatiaredig sydd yn yr Aiwdlau, y Cyw"vddau, etc.. a, rhydcl yr -eg- lurhada.u a'r cyfeiriadau syniad gweddol glir i'r plentyn am yr hyn a dda-rllenir gatnddo. Y mae'r awdwr yn si-er o fod wedi gwneud gwasanaeth" mawr i lenyddiaetih ei wlad, ac Ysgolion Cymru, drwy ddwyn y llyfryn hry- law hwn drwy'r wasg. Y mae wedi bod yn ofalus yn ei ddethollaclou-nia oes yr un dernyn ynddo a lygra feddwl unrhyw blen- rtjyn, a gall agor meddwl plant Oymro i feusyd-d toreithiog llenyddiaeth eu gwlad. A meitiirin cariatd ynddynt at rai o gymwyn- aswyr llenyddol Gymnu. Gormod fyddai i ni ddweyd fod y llyfr yn hollol ddi-frychan, ond y mae'r rha-goriaethau yn llawer mwy. Y ma.e ei amoan yn dda. ei gj-mwys yn lan ac iaoh, a dylai gael ei werthfawrogi gan holl Ysgolion Cymru.
CYNGOR DOSBARTH, GW'YRFAI
CYNGOR DOSBARTH GW'YRFAI TAI EBENEZER A CHLWTYBONT. Cynhahwyd cvfarfod aïrferol CjTigor D- ba.rth Gwyrfai ddydd Sadwrn, Mr R. 0. Williams yn 1 Iy wyddu. Wedi dia-rllen a chadamiho-u cofnodion y cvfarfod diweddaf. <Jarllenodd y Clerc (Mr David G. Jones) lythyr oddiwrth Syr John Roberts yn gofyn :i'r Cyngor Dosbarth ben- odi dau aelod i ddod i gynhadledd oedd i'w chynal ynglvn a. sefydki Isolation Jlospitftl yn Xe Sir Gaernarfon. Pasiwyd fod i'r Cad- edrydd a'r Iogadeirydd gynrychioli'r Cyngor. Darllc,aiw-d- odd-,ivrth Lady Duff yn dioldi i'r am eu cyd\-mdeimlad a hi vn ei phxo'edigaetSi 0 golli ei phnod? Syr ,b i vn el phro,'?d??di o goe i' e i phriod, Syr TAI EBENEZER A CHLWTYBONT. Yr oedd rwyllgor y ifii wed. bod yn y&- tyri-ed llythyr oddiw-rth Mir. Csurter a Vin- cent and Co., yn gofyn R oedd y 'Cyngor yn foarod i syomd ymlaen i brynu'r tai yng Ngjhlwtybomt, JTDghyda llythyr oddiwrth X Rural Housing and Sanitation Ajseocaation yn awgrymu j'r Cyngor symud ymlaeo gydb'r o adeiladu tai. Argymhellai'r Pwyllgor fod y niater i'w ohirio ar hyn o bryd, ac fod nifer o'r ael- odau yn cael eu i edr\xifl dros y speci- fications. Cyniiygiodd Mr Hugfhes idd \~nt godi pwyllgor i fyned drwy'r specifications-^ a chefnogodd ifr Hnrgh Jones, ac ategodd v Parch R. W. Jones. Dywedodd fod -tai Clwtybont vn dod yn fater mor heintus a Dwfr 'Cesaren..Sylwodd Mr Henry Parry on y gwnaed ca.m-gymeriad yn -Cesarea.. -nid oedd raid ID'\wnE'd i wneud un arall. iSvlwodd Mr Hughes mad am ddeunaw o do." y Vofvn- 1d. a bmsseiut. wedi eu gorffen bellach. Credai fod yn &da gan rai fod y rhyM wedi dod er mw-yn cael gohirio pethau. Pleidleiisiwyd. ac yr oedd deg dros y gweDr iant 6 pinymtheg o blaicT gohario. Bu peth ar,a-d 6JIl Ffordd Pemcefn, « plia/snvyd argymeJliad Pwyllgor y Fh-rdd, nad yw'r Cyngor i ymgymeryd ag unrhyw goet yngIyB a'r gwaith, gan mai gvrelliant y air yd).
Y NADOLIG.
Yn ystod y rhyfel, er calondid a chefnogaeth y byddinoedd o bob tu, ym- welwyd a hwy gan y Penaduriaid o bob gwlaki-Brenin Prydain Fawr, Yniher- awdwr Rwsia, Ymiierawdwr yr Almaen, a PhenKywydd Ffrainc—a bu gorfoledd nid bychan trwy yr holl wersyllœdd. Nis gellir prisio gwerth yr ymweiiadau hyn, ynghyd a'r gwroideb a ddadblygodd yn y byddinoedd. Onid ydyw yn bryd i bobl y Burned Frenhmiaeth syl- weddoli hefyd fod eu Brenin liwythau hefyd gyda hwy yn eu hymdrech fawr yn erbyn byd, cnawd, a diafo, a bod clywed bioedd brenin yn eu mysg yn peri iddynt hwythau hefyd ymwroli ? Gall crybwyll hyn mewn newyddiadur godi gwen watwarus i wyneb rhai. Cydsynia yr ystyriol, er' hynny, yn wresog ar yr adeg hon yn arbennig a dymuniad y Proffwyd:" Bydd 1awen iawn, ti ferch Sion, a chrechwena: Wele dy frenin yn dyfod i ti, yn addfwyn, ac yn eistedd ar asen, ac ebol llwdh asen arferol a'r iau." Gorfal- edded meibion Sion yn eu Brenin. Yn ddiamheuol y mae hon yn un o wersi ein dyddiau. Testyn arall o ddefnydd llawenydd annrhaethadwy yn yr adeg ystornius hon ydyw yr arwyddion a geir o rym a chadernid yr Ymherodraeth. Nis ga'llwn, yn gvdwybodol, gyfiawnhau llawer dull a modd a gynierodd gwlad- weinwyr digydwvbod i estyn terfynau yr Ymherodraeth Brydeinig. Nid ydynt i'w hesgusodi. Ond wrth weled ym- ddygiadau anrhydeddus ein Llywodraeh yn awr, yn enwedig, at y tiriogaethau eang a chyfoethog hynny, nis gallwn lai na llawenychu yn ddirfawr vn y ffaith fod mwy na phedwar can' miliwn o drig- olion ein byd vn cael eistedd bob un dan ei winwydden a'i ffigysbren ei hun, heb neb i'w dychrynu, o dan gysgod y Faner Brydeinig. Ceisiodd ein gelynion greu gwrthryfelwyr yn ein tiriogaethau. Ond methiant tmenus fu eu hymgais. Svn- wyd y byd gan deyrngarwch India. Mae Awstralia a New Zealand dros y fam- wlad fel un gwr. Dywedir fod y Canad- iaid yn gryfach Prydeinwyr na'r Pryd- einiaid eu hunain. Ond coron y cyfan ydyw Deheubarth Affrica. Pwy fuasai yn meddwl mai'r Cadfridog Botha fuasai'r mwyaf teyrngarol o bawb, ac yn ein gosod dan ddyled arhosol i'w deyrn- gsrvvch a'i ddoethineb. Pwysa'r rhyfel yn drwm arnom, ond vmgysurwn yng nghadernid anisgwyliadwy yr Ymherod- raeth. Pwy nad yw ei galon yn curo me-vn cynghanedd wresog a'n milwyr ar y maes ? Arnynt hwy, wedi'r cyfan, y daw'r pwys a'r caledi mawr. Wrth anturio eu bywydau fel hyn, yn ymar- ferol, y mae pob un o honynt wedi offrymu ei hun ar allor cened'garwch yn aberth dros ei wlad. Daw liawer o honynt adref, ni a hyderwn, yn ddianaf. Daw eraill wedi eu c'!wyfo. Bydd pob un o honynt, er hynny, yn rhinweddol, wedi marw mor wirioneddol a'r bechgyn dewrion a gollasant en bywydau ar y maes. Y rhyfeddod yw iddynt ddianc. A'n gorfoledd yw fod pob un o honynt wedi gwneud hyn nid o'u hanfodd, dan orfodaeth, ond yn ewyllysgar ac o'u bodd. Y mae ein bvddin, yn swyddog- ion a dynion. wedi ymladd fel dewrion, a byddwn dan ddyled dragwyddol iddynt. Am hyn yr ydym yn llawen. Ond wrth lawenychu yn newrder a illwyddiant ein milwyr, a'u cariaH ang- erddol at eu gwlad a'u cenedl, nis gallwn anghofio y galar anaele sydd yn anrheit-hio ten1; noedd aneirif wedi colli eu hanwyliaid—rhieni wedi colli eu plant. plant wedi colli eu rhieni, a gwragedd gwedidwon wedi colli yr oil oedd yn ddymunol ganddynt. Nadolig prudd- aidd o angenrheidrwydd, mewn can- j noedd o deuluoedd, fydd y Nadolig hwn, a rhy brin y gellir eu cysuro. Y mae ganddynt, er hynny, i'w cysuro yr ystyr- iaeth eu bod wedi cael yr anrhydedd o fagu rhai o gymwynaswyr pennaf eu gwlad, a bod yr holl ymherodraeth fel un gwr yn cydymdeimlo a hwy. Cleddir eu galar yn y man mewn gorfoledd a mwynhad, a theimlant eu hunain y teuluoedd cyfoethocaf ac anrhydeddusaf ar y ddaear. Wedi'r cwbl ni wiw ceisio ceilu, er pob ymgais i edrych yn siriol a theimlo yn llawen, nad yw ein harchollion fel cymdeithas yn ddyfnion a'n pryder fel gwlad yn fawr. Y mae yn ddydd barn arnom. Trwy y prawf a roddir arnom eyn hir Ceir gwel'd gan bwy mae syl- wedd, a phwy sydd heb y gwir. Mae'r dirwasgiad yn llethol. Pwy wyr ein colledion ar dir a mor, a pha fodd yr ymdarawn yn nydd y cyfrif ? Yn y cyf- eiriad hwn nid oedd y pethau a wnaeth y LlyWodraeth yn ddim Hal na gwyrth- iau. Disgwyliwn yn hyderus y goreu. Ond nid oes neb hyd yma yn meddwl ein bod allan o'r coed. A pha bryd y daw diwedd ar y pethau hyn? Y mae ein colledion mewn bywydau ac mewn eiddo ar dir a mor yn anhygoed, ac nid oes yr un argoel eto yn y golwg am iddynt der- fynu. A phan ddaw y diwedd bydd ein dyled wladol wedi o leiaf ei dyblu a'n trethu wedi trymhau yn fawr. Rhaid addef fod y nen yn gymylog a'r cymylau duon yn fygy thiol. Eto, yngwyneb y cyfan, y mae gennym rai pethau hyd yn oed a orbwysant hyn. Meddylier am foment am yr undeb a'r cydweithrediad a'r cydymdeimlad sydd yn ein mysg. Mae pleidgarwch i raddau anhygoel wedi darfod. Ceir y mwyafrif mawr, os nid yn win yr oil, yn cydweithredu feil un gwr, ac y mae'r cydymdeimlad a ddang- osir at bob angen yn anrhaethadwy. Meddylier am gasgliad Tywysog Cymru at ddiwallu anghenion y rheidus wedi cyrraedd dros bedair miiliwn o bunnau, a tfliaws o gasgliada.u eraill at amcanion cyffelyb wedi cyrraedd eu cannoedd o filoedd mewn ychydig amser. Ni fu erioed adeg y gwelwyd y fath undeb, cydweithrediad a chydymdeimilad yn ein mysg; ac am hyn, er dued ydyw'r dydd, vr ydym yn llawen. Y mae ein gofod yn terfynu tra mae'r maes bendithiol hwn yn ymeangu. Meddylier am y Belgiaid alltudiedig. Daethant drosodd i'r wlad hon, wedi eu gymi gan y corwyntoedd, wrth y can- noedd o filoedd, yn estroniaid i ni o ran iaith a gwlad a chrefydd. Cawsant eu derbyn a breichiau agored, ac nis gall v croesaw hwn lai na. gadael y dvlanwad dyfnaf arnynt hwy a ninnau. Cyflawn- wyd pethau ofnadwy—rhy ofnadwy i'w crybwyl vma yn awr—nethau y rhaid i nefoedd a daear wrido o'u herwydd. Ond ar gyfer hyn drachefn pwy all rifo na mesur gwerth y cymwynasau a wnaed gan y milwyr gelynol i'w gilydd yn v ifosydd ac wedi eu clwyfo ar y maes? Myn v deigryn gwylaidd yn ddi-ar- wybod golli o'n llygaid wrth ddarllen hanes y fath garedigrwydd, a bydd ein calon yn tyneru, er ein siomedigaeth, hyd yn oed at y gwylliaid. Ac y mae cafodydd y cydymdeimlad hwn yn cyr- raedd hyd yn oed at randiroedd mell- digedig rhagfarn grefyddol, a'r hen gras- diroedd hynny yn cael eu troi megis yn lilyn dwfr. Meddylier am yr hyn a ganlyn. Wrth ysgrifennu hanes Caerfa Verdun dywed gohebyckl y Times Un nodwedd yn hanes y ddinas er Awst sydd yn arddangos y cyfnëwidiad a ddygwyd oddi amgylch gan y rhyfel yn y teimlad Ffrengig ydyw ymlynia-d y gwarchodlu at 1 pum' caplan milwrol. Yn ddi- wendar cymerodd pedwar o honynt ran mewn claddedigaeth ar faes y frwydr yn agofi i Verdun, lie yr oedd nfier o filwyr yn gorwedd yn farw ar y fan y syrthias- ant. Cytunid y dylid cael rhyw fath o wasanaeth crefyddol pan fyddent yn cael eu claddu, ond gan nad oedd modd cael allan i ba ffydd y perthynent cytunodd yr Is-faer a'r swyddogion milwrol fod dau offeiriad Pabaidd, Caplan Protestanaidd, a Rabbi Iddewig i gyd i gymeryd rhan yn y gwasanaeth oladdu. Y rabbi, fel yr hynaf o'r pedwar, draddododd yr araeth angladdol, a gweddi gyffreilinol, ac yna dywedwyd y gweddiau arferol yn Hebraeg, yn Lladin ac yn Ffrancaeg, gan gynrychiolwyr y gwahanol gredo- all Beth alilesid wneud yn well? A phwy a wyr, o'r anrhaith fawr a'r galan- astra torcalonus a wneir gan y rhyfel ofnadwy hwn, nad o hono wedi'r cwbl y daw y Milflwyddiant ?