Y Drafod

Dyttryn y Camwy. I Hanes y Wladfa Gymreig, ei dechreu, ei datblygiad,ali dyfodol, a thraethiad ami ymgyrch a thaith i baith Patagonia. Gan LLWYD AP IWAN. f PAR HAD.] Medi 26,1888.—Cychwynwyd am y Pozos, a chyn nos yr oeddym yn gwersyllu inewn hafn oedd yn arwain i lawr i'r Afon Fach. Pan yn myned i lawr yr hafn, torrodd y wagen ychain i lawr, a phenderfynwyd tvnu un pår o'r olwynion oddi tani a'i gwneud yn drol ychain. Yn y cyfamser gwnaed darpariaethau i groesi yr Afon Fach, yr hon oedd yn awr yn annghroesadwy i'r meni. Rhagwelwyd y posibilrwydd hvn cyn cychwyn ein taith. Yr oedd corph dwy o'r meni wedi eu gwneud yn y fath fodd ties yr oeddynt ochr yn ochr fel cwch. Cvplwyd y ddwv wrth eu gilydd gyda ffyn haiarn i'r pwrpas, a dyna i ni gwch hylaw at ein gwasanaeth rhag blaen. Cariwyd y pynau a'r wageni yn groes i'r afon mewn ychydig oriau, a chroeswyd yr anifeiliaic1 drwy ryd oedd heb fod bell o geg yr Afon Bach. Hydref 1. Yr oedd teithio yn waith caled iawn, ond gorchfygwyd pob anhawsterau. Gellid dyfalu garwder y ffordd o'r hafn hyd i Celcein, rhyw hanner cant o filldir- oedd, pan y dywedir fod dwy wagen a throl wedi torri i lawr yn y darn yma yn unig. Yr oedd got a saer coed gyda'r fintai, a chyda hwy bob erfyn o ebill saer hyd megin g6f, ac yr oedd galw am eu gwasanaeth o hyd. U11 tro pan dorrodd gwagen i lawr, aeth ei phercheuog rai inilldiroedd hyd lan yr afon Camwy er cael coed pwrpasol i adgyweirio y difrod. Rhywfodd collodd y gwr ei gyfeiriad, a methodd gyrhaedd y gwersyll y noson hon- no, a pharodd hv n lawer o bryder i ni. Y boreu canlvnol aeth parti i edrych am dano, a daethant o hyd i'r goeden dorrwyd i lawr ganddo, ac yr oedd rhan o honi wedi ei gario i ffwrdd. Olrheiniwyd ef ar hvd glan yr afon nes colli y traciau. Yn nes ymlaen gwelwyd ol troed mulod a cheffvlau yn myned i gyfeir- iad neillduol, arwvdd fod rhyw rai yn eu gyru. Dilynwvd yr olion hyn nes eu colli mewn man creigiog. Cafwyd digon o brawf- ion i gredu fod yno Itidiaid, neu yn fwy tebyg, drwg ddynion crwydrol o gylch y fan. Wedi rlychwelvci i'r gwersyll, yno yr oedd y cydymaith colledig yn eu disgwyl. Yr oedd yntau hefyd wedi gweled traciau v mulod ac wedi eu dilyn i'r lie creigiog. Ar ol hyn cadwvd gwyliadwriaeth fanwl bob DOS. Hydref 13.-Wele ni ar gyfer y beddau yn Celcein. Ychydig cyn cyrhaedd y fan, aeth y Br. J. M Thomas a minnau ar y blaen i ddewis man i wersyllu, a phan yn codi o'r hafn gwelsom geffyl gwyllt neu grwydrol. Troisoin yn ein holau at y fintai, ac anfon- Wvd droop o geffvlau i'r fan lie yr oedd y ceffvi, nvni wrth gwrs yn cadw o'r golwg. Pan welodd y ceffvlau y crwydryn, gwe- hvrodd un neu ddau o honynt arno, fel pe baent yn ei wahodd i'r cwmni, o'r diwedd daliwyd ef. Dydd Sabboth oedd y canlynol, ac o'r herwvdd bu gorphwys cyfifredinol. Ym^yuullodd rhai i ddarllen rhanau o'r Bibl ac i esbonio rhanau o hono. Hvdref 15.—Gan ein bod yn dynesu at gadwen o frvniau creigiog, a'r dyffryn yn awr ond gwddf cul, yr oedd yn rhaid chwilio am v ffordd oreu i'r meni. Y diwrnod canlvnol cychwynwyd am wvth o'r gloch y boreu, aethpwyd trwy hafn yn y bryniau creigiog a gwersyllwyd yng ngwaelod Dyflfryn Coediog, ar ol teithio tair llech yn hwvlus. Hvdref 1.7.- Teithiwyd i fyny y dyffryn am oddeutu pum' llech, yna croeswyd bryn- iau gyda chreigiau coch a gwyn. Aethpwyd i lawr y bryniau i'r dyffryn eilwaith, ac i'r perwvl vr oedd vn angenrheidiol darparu rhibvn hir o ffordd, gwaith rhai oriau. Y dydd canlynol arhosodd y rhan fwyaf o w honom yn y gwei-sn 11, yti golchi a thrwsio dillacl, a mil o faii ddyledswyddau ddaw i ran dyn pan a y wraig o dref. Hydref 20.—Yr oeddym yn awr yn agos i bwynt Peo," yr hwn saif yug ngwaelod Dvflfryn yr Allorau. Y llwybr cyftredin y ffordc1 hon ydyw ar hyd y lie cul sydd rhwng y bryniau a'r afon. Gan y buasai gwiieud ffordd ar hyd hwn yn hir waith, peuderfynwyd codi i'r bryniau ac i lawr hafn. Tra yr oedd pobl y wageni yn prysur baratoi y ffordd i'w meni, gwelwyd fod gyrr- wyr y ceffylau mewn penbleth gyda gyrr o wanacod oedd wedi cymysgu a'u ceffylau yn eu helynt i ddianc. Yr oedd yno ferw gwyllt, a Ilwyddwyd i ddal tair o wanacod tewion gyda'r peleni. Y dydd caulynol teithiwyd i gyfeiriad Rhyd yr Indiaid, a chyrhaeddwyd o fewn dwy lech iddo. Y diwrnod canlynol ar ol saith awr o weithio caled cyrhaeddwyd y Rhyd. Newydd i ni gyrhaedd daeth rhyw un ar ein hoi i ddweyd fod v drol ychain wedi torri lawr. Gwersyll difyr oedd un Rhyd yr Indiaid. Yr oedd perchenogion ceffylau chwim wedi bod yn edrych ym mlaeu at y He hwn i redeg y goreuon yn erbyn eu gilydd. Daeth pump ar hugain vn mlaen i gystad- lu, a chatwyd rhedeg cynhyrfus ryfeddol. Hydref 25.—Aeth nifer o honom i wneud ffordd, a parti arall i lusgo y wagen ychain i'r gwersyll i'w thrwsio, ac aeth dau neu dri yn groes i'r afon i ymofyn coed pwrpasol at y gwaith. Y diwrnod canlynol profwyd achos o flaen y rheithwyr. Cyhuddwvd un o'r fintai. o ymddwyn yn amharchus ac anufudd i'r petiaeth. Galwyd cyfarfod cyfifredinol, yno cvdna- bvddwyd y cyhuddwr, y cvhuddedig a'r tyst- ion. Dewiswyd tri-ar ddeg i roi clust i'r achos, v rhai hyn yn eu tro ddcwisasant naw vn rheithwyr, ac o'r riaw dewiswyd un yn farnwr. Yna dechreuwyd yr achos, yr oedd V cvhuddwr a'r cyhuddedig yn twrneio eu hachos eu hunain, a danghoswyd medr mawr o'r deutu. Yna anerchwyd y rheithwyr gan y barn- wr, ac ar ol i'r rheithwvr ymneillduo am amser i vmgynghori, daethant yn eu holau gan ddvfarnu fod v cyhuddedig yn euog. Ond gweithredwyd vn drugarog tuag at yr euog, vn ol a ddeallwyd fod yno amgylch- iadau os nad yn ei gvfiawnhau yn gwneud y drwg yn fwy maddeuol. Hvdref 27.—Gadawyd dyffryn y Camwy, a thorrwyd i'r gorllewin. Yr oedd yr afon yn vmestvn i'r gogledd-orllewin. Gwersyll- wvd wrth yr ail fifvnonau, set Trapalau, ac arhoswyd dros y Sabboth yno. Y boreu Llun cvchwynwyd yn foreu. Gan fod y gaeaf wedi bod vn, dyi-nor gwlvbach nag arferol, ceid gwell porfa nag a wehis y ffordd hon o'r blaen Cyfeiriem ein camrau i'r gorllewin tua bwlch Cenpoongeu, lie y cvrhaeddasom ar ol teithio chwe' llech. Gn fod helwriaeth ddigonedd yn y gym- ,dogaeth hon, penderfynwvd rhoi diwrnod i wneud cylch helwrol vn ol rlull yr hen Ind- iaid, gan fod vr Hen Wladfawvr yn gamp- wyrvn v gwaith hwn, vr oedd vn rhaid idd- vnt ddangos vn "green horns," gyfrinach celf nimrodaeth Patagonia, a'u derbvn yn aelodau i urdd fawreddog vr Helwvr Cadarn. Rhoddwvd desgrifiad eisoes o'r dull Incl- iaidd i gvlchu helwriaeth, ac yr oedd yr helfa hon o'r un rhvw. Cafwvd diwrnod cvnhvrfus a mwvniant mawr yn dorriad ar y ddvlpdswydd ddyddiol ac unffurfiaeth y teithio. Ar ddiwedd y dvncl cafwvd gloddest o gig gwvllt, ac ar ol y wledd tvngwvd i mewn i urdd Nimrod y newvdd wyr unasant a'r lid am y tro cvntaf. Galwyd hwvnt o flaen v Pen Heliwr a Meistr v seremoni i dyngu ufudd-dod, a glewder glan, i fod yn deilwng o'n bmdyr, pen crefftwvr paith, ac wedi eu taenellu a gwaed gwvllt a bloedd, cvhoedd- wvn hwv ar lafar gwlad yn aelodau o'r urdd. Y dvdd canlvnol croeswvd y gwastadedd oedd i'r gogledd i Lvn Ania. Ar y gwas- tane(d hwn vr oeddvm vn hela ddoe. Ychydig lechau ddaeth a ni i hafn Kiche, ac ar ol pum' llech ychwanegol gwersyll- wyd. (l'w barhau.)

—————— Cyfarfod Cystadleuol Bryn Crwn. Cynhaliwyd yr uchod dydd Mawrth y 26ain cynfisol, o dan nawdd cangen Bryn Crwn o "Gymdeithas Ddirwestol y Cumwy." Y dirwestwr pybyr y Parch. D. D. Walters a lanwai y gadair i'w hymylon. Y dawnus Br. David S. Jones, Twyn Carno, a arweiniai yn hwylus a threfnus. Yr athraw athrylithgar y Br. E. T. Edmunds, B.Sc., a gloriauai yr adroddwyr. Y cerddgar a'r gweithgar Br. R. E. Hughes, Bryn Gwyn, a osodai ei linyn mesur ar waith y cerddorion. Y llengar a'r ffyddlpn Bwyr. Hugh Griffith a David S. Jones, fu yn treiddio i ddyfnderau meddwl y ihyddiaeth- wvr. Y wniadwraig gywrain a medrus Mrs. Joseph Rogers a syllai yn ofalus ar gyfrin- ion bysedd merched y nodwydd. A'r prif englynwr Deiniol oedd i daflu ei olwg eryr- aidd ar waith y beirdd, ond och fi, yr oedd y "grippe" wedi gwasgu yr oil o'r beirdd all- an o fodolaeth. Yr oedd rhestr y buddugwyr fel yt can- 1\ n Ysgrif ar Hanes brwydr Cristion ac Apollyon" allan o "Taith y Pererin," goreu, Miss Myfanwy Morgan; yr attebiad goreu mewn cant o eiriau i, "Paham yr wyf yn llwyrymwrthodwr ? goreu, Miss Elizabeth Morgan her adroddiad, goreu, Miss Mary J. Morgan; adroddiad i blant, "Y cam o'i le," goreu, Geraint Gwyn Walters ail oreu, Owen E. Owen. Unawd i ferched, Yr eneth ddall," goreu, Miss Myfanwy Morgan; pedwarawd, Dechreu canu, dechreu can- mawl," Rhif 134 o'r "Perorydr," goreu, Br. Thomas Rowlands a'i barti; wythawd. "Hyf- ryd Ganaan," Rhif 148 o'r Perorydd," gor- eu, Br. Thomas Rowlands a'i barti gwneud arffedog, goreu, Miss Hayes ail oreu, Miss Rachel Morgan Ysgrifenu Psalm xxiii. i blant, goreu, Jane Mary Arnold ail oreu, Samuel Morgan. Darllen darn heb. attal- nodau, goreu, Br. Thomas Rowlands. Yn ychwanegol at y gwahanol gystadleu- aethau, cafwyd adroddiad gan Dafydd E.