Y Drafod

"BWRN Y BEGERA A'R CASGLU YMA." I Br. GOL. Nid wvf fi vn svnu dim at yr hvn mae y Gwladfawr Wedi Gwylltio yn ddwevd ar Bwrn y Begera a'r Casglu Yma," yn y DRAFOD ddiweddaf. Pe basafo yn ei iawn bwyll heb wylltio, baswn yn syau mwy jia mwy, a rnwy na hynny ato. Be allwn ni ddisgwy 1 o enau "dyn wedi gwylltio," ond ffolmeb, a chulni a dwlni. Mae yn siwr fod y Gwladfawr wedi gwylltio" wedi anghofio tod itilliyiiau o ooboi yn rhoi eu bywy (Iau i lawr dros war- eiddiad, a thros ryddid, a thros rinvvedd, a thros "la libertad ae la Aigeijtitia mae d yn ymffrostio ynddo. A ydi Gwladfawr wedi gwylltio" wedi rhoi rhywbeth dros wareiddiad a rhyddid a rhinwedd ? Ydw i gymaint gwladlawr ag yntau, oim mod i heb wylitio, ac yn fy iawn bwyll yn sefyll dros ryddid a rhinwedd. Mae rhai pobl, meddai Dr. Furst, na roddant chwe' cheiniog i achub moesoldeb a chrefydd gwlad, ac ofni ydw i mai un o rheiny ydi Gwladfawr wedi gwylltio." Baswn yn leicio gwybod faint mae "Gwladfaw'r wedi gwylltio" wedi roi i helpio achosion teilwng y Wladfa y sonia am dan- ynt. Y bobol sy'n helpio achosion da gar- tref ydi y bobl sy'n helpio achosion da odVli- cartref. Ydw i yn canmol pobol y Wlad fa am helpio pobol yr Hen Wlad, ac yn can- niol pobol yr Hen Wlad am helpio plant Bryniau Khasia, a dylai "Gwladfawr wedi gwylltio" gywilyddio o hono ei hun wrth ddarllen y rhestrau maith o enwau personau o'r Wiadfa sy'n helpio yr Hen Wlad a gwledydd eraill yn eu cyfyngdra, pan yn ymladd dros ryddid, hyd at roi bywydau eu plant heb son am arian. Baswn yn leicio cael gwybod pwy ydi "Gwladfawr wedi gwylltio," fel y gallwn chwilora am ei enw yn y list yn y DRAFOD, a gweld faint mae ef wedi roi i helpu yn y rhvfel hon. Pe di- gwyddai i mi gyfarfod Gwladfawr wedi gwylltio," a phe digwyddai i minnau wylltio, buaswn yn rhoi gwaeth curfa iddo nag iiiae'r Hwniaid yn gael. Gwell i mi dewi cyn gwylltio. GWLADFAWR HEB WYLLTIO.

TREMYDD A'R CYNGHANEDDION. Pechod parod atnl adolygydd yw tarro'r acen bersonol. Mae fel pe'n ormod camp i lawer un i ymgadw rhag y camwedd hwn. Nid yw er hynny namyn drych i ddangos diffvg gallu ac ysbryd anfrawdol. Gweithred Iwfr ac anwrol yw taflu cerrig at undyn megis o'r tu ol i'r clawdd. Pa ddi- ben ymosod ar neb a fo wahanol ei farn a'i syniad i'r eiddom ni ? Oni allwn barchu ein gilydrl er yn groes ein svniadau a'n gol- ygiadau ? Diau bod modd croes-dynu ac anghytuno ar wahanol faterion heb lusgolr personol i fewn i'r cyfry w vmrafael. Fodd bynnag ni lwvddodd Tremvdd Nymbar Two yn hyn, oblegid bu raid iddo ef gael estyn dyrnod uniongyrchol i'r hwn a'i temtiodd i'w wrth- wynebu ar bwngc neilltuol. Tra'n amddiffyn rheolau barddoniaeth, drylliodd reolau moesgarwch, a hvnny'n gwbl ddiachos. Rh vfedd, cymydogiou per- yglvs o agos yw y trawst a'r brycheuyn. Ond ofer ymdroi, deuwn at ei osodiadau. Y pwnc yw," ebe ef, na all neb honni bori vn fardd i ysgrifenu harddoniaeth heb ddeall rheolau barddoniaeth." Digon posibl mewn rhyw ystyr, ac ni ddywedais innau ddim arngen. Mae Tremydd Number Two wedi fv ngham-ddeall, a saif y tu chwith i'r clawdd. Hyn awgrymais i, fod vn bosibl i ddyn na fo'n fardd feistroli v Cvnghaneddion, ac nid bod modd ysgrifennu barddoniaeth heb ddeall rheolau barddoniaeth. Eto, credaf nad anmhosibl hvn chwaith. Onid yw gweithiau Carlyle yn llawn o farddoniaeth uchelrvw, er na cheir ynddynt reolau barddoniaeth ? Camsyniad mawr, medcl Dafydd Mor- ganwg, yw tybio nad yw barddoniaeth yn ddim mwy na gosod llinellau at eu gilydd yn rheolaidd wrth fesur, odl, a chynghanedd. Gel I i r gwneud hvnnv vn gelfvdd a chvwrain mewn cyfansoddiad hollol amddifad o fardd- oniaeth, ac o'r ochr arall, gellir gosod y fardd- oniaeth buraf mewn iaith rydd." It is not metres, bqt a metre making argument, that makes a poem—a thought so passionate and alive, that, like the spirit of a plant or an animal, it has an architecture of its own."—Emerson. Drachefn, "Nlal1 neb fod yh lienor heb fod yn byddysg mewn gramadeg." O'r braidd y gellir derbyn hwn fel gosod- iad cjwir. MeislI olaeth a I' iai th SY'llbWYS- ig i'r lienor, a th>biai nad yw meistroli iaith yn cynnvvys meistroli gramaoeg. Mae iaith 0 flaell gramadeg tel y lIIae bywyd y fJléllJhigyn o flaen lIysieuaetb, gwelediad o flaen gweledeg, moesolueb o flaen moeseg, a ch eiyu(i o fl<ei, diwinyddiaeth. Gellii- I;o, yn Iknui, dsna'n) t} b, heb fod yn ramadegwr, a gellir, o'r ochr arall, fodyn rarnadegwr heb fod yn lienor. Gan nad yw gramaiieg yn hanfodol i iaith telly nid yw'n hanfodol i lenor, yn gymaint ag ond ag iaith y in. e a wnelo et. Eto, dywed nad ,vN t yn cytnno a gwneud engly n fel prawl o fedr ar y Cynghaneddion. Caingyri-eriad (i\ bry(i, ui chrybwyllais y fath beth. Nid oes gennyf unryw wrthwyn- ebiad i osod cyfansoddi englyn tel prawf o fecir ar y Cyimhauendion. A ganlyn olygwn gv fleu, sef nad oes angen bardd i nyddu englvn, neu mewn geiriau eraill, grdlai un heb fod yn fardd wau englyn, ac o'r herwydd nid vw'n medru llunio englyn In brawf terfynol o fod dyu yn fardd. Hefyd gofynai, "Ouid oes reolau i brydd- est neu avvdl cystal ag i engl>n? Eithaf gwir, ond plisgyn barddoniaeth yw y rheolau nid enaid barddoniaeth. Fy aincan wrth awgrymu cyfansoddi pryddest neu awdl ydoedd hyn, cael gan yr ymgeisydd am Urdd Bardd i ysgrjfenu rhvwbeth gwreidd- iol, yna gellid ei farnu fel bardd yn pi y farddoniaeth fai'n gynwysedig yn ei waith. Nid yw cydnabyddu a gweithiau prif feirdd, na meistroli y Cynghaneddiou yn tybio gwaith gwreiddioL Dvwedais yn fy nodiad cyntaf nad yw deall y Cynghaneddion yn gyfystyr a bod yn fardd, a dywedaf v tro hwn nad pethau cyf- ystyr yw barddoniaeth a rheolau barddon- iaeth. Maent mor wahanol i'w gilydd ag ydyw corph ac enaid. Mewn ysbryd caredig. I 4 9 0-4 TREMYDD. —————

Marwolaeth y Tonesig Eunice Thomas. Derbyniodd y Br. R. Powell Jones lythyr vn hysbysu ei fam a'rteulu am farwolaeth y Fonesig Eunice Thomas, merch y Br. a'r Fones William Thomas. Canada. Dyfynwn ran o'r BI1 Eunice farw dydd Sadwrn 22ain o Mehefin yn Winnipeg. Galwyd Mr. a Mrs. William Thomas i Winnipeg ar y i3eg, yr oedd wedi cael :nyned i'r Hospital cyn iddynt gyrhaedd yno, ei hafiechyd ydoedd Tubercular Meningites, afiechya ar yr ymen- ydd ydoedd hwp, ac er cael pump o feddyg- on goreu Winnipeg ni allent wneuthur dim ond Ileddfu vchydig ar ei phoenau. Cledd- ir Eunice vforn. 25ain, yn ymyl Mary Ellen (y ddiweddar Mrs. E M. Morgan). Y mae arch Eunice wedi ei gorchuddio a blodau (wreaths) arddeichog, ac un fawr hardd ar y canol gan gor Capel Winnipeg o ba un yr oedd Eunice vn aelod. Cysur mawr i Mr. a Mrs. William Thomas oedd cael tystiolaeth dda i gyrneriad Eunice yn ystod ei harosiad yn Winnipeg. Ond mae colli Herbert a Eunice o fewn blwydduryn e;-gN d chwerw iddynt." Daeth y llythvr oddiwrth Mrs. Harri Davies (chwaery Br. E. J. Williams, Rhyl) i hysbysu Mrs. Sam Jones a'r teulu am y brofedigaeth v mae Mr. a Mrs. W. Thomas a'r teulu ynddi. Dymunwn ninnau o'r Wladfa gyflwyno ein cydymdeimlad a'r rhieni trallodus ac a'r tetill, oil vn Canada ac yn y Wiadfa.

Bethel, Tir Halen, "GWERTH DYN I GYMDEITHAS." -0- BYDD Y PARCH. ESAU EVANS yn traddodi ei DDARLITH ar y testyn uchod yn Nghapel Bethel Tir Halen, NOS LUN, HYDREF 28, Yr Elw at ddiddyledu Ysgoldy Newydd Tir Halen. Medi 30, 1918.