Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
Dewi Sant a Dewi Llwyd.
Dewi Sant a Dewi Llwyd. Gan MAWDDWY. Ysgrifenodd y brodyr doniol y Llew o'r Llain a'r Parch. David Jones, Scranton, i'r Drych ar y testyn uchod, ac os deallais i eu llythyrau, eu tuedd yw gwneud i ffwrdd a Dewi Sant a chymeryd y Dewi arall-David Lloyd George-yn ei le. Nid oes neb yn edmygu Lloyd George yn fwy ua myfi; efe yw prif wleidyddwr y byd heddyw, a'r agos- af o bawb i Gladstone-prif wleidyddwr yr oesau. Cofier hefyd mai Celtiaid yw y ddau. Celt o ucheldiroedd Ysgotland oedd Glad- stone a dyna yw yr arwr o Griccieth—y dyn achubodd Brydain. Ond er fy hell ed- mygedd o Dewi Llwyd-Lloyd George—nid wyf yn foddlawn iddo gymeryd lie Dewi Sant onid allwn ni gadw y ddau ? Awgrymir weithiau na fu y fath un erioed a Dewi Sant. Yr wyf fi yn credu yn ei fod- olaeth, er nad wyf yn credu yr holl draddod- iadau yn ei gylch. Ond mae rhyw gymaint o wirionedd yn gyflredin yn sail i draddod- iad. Diau mai un o'r llyfrau mwyaf trwyadl a safonol ar Hanes y Cymry yw dwy gyfrol Proff. E. J. Lloyd, athraw hanesyddol yn Ngholeg Bangor. Mae Mr. Lloyd yn annghredadyn mewn traddodiadau, ac ni dderbynia ond ffeithiau hanesyddol credad- wy, er hyny mae efe yn credu yn modolaeth Dewi bant. Flynyddoedd yn ol gofynwyd i mi, paham yr ydych chwi y Cymry yn gwneud cymaint o Dewi Sant ac yntau yn Babyddol, tra yr ydych chwi yn Brotestaniaid aiddgar ? Par- odd hyny i mi chwilioa oedd Dewi Sant yn Babydd. Darllenais bob peth oedd yn fy nghyraedd ar y pryd a chefais berffaith fodd lonrwydd oddiar ffeithiau hanesyddol fod Dewi wedi marw cyn i Babyddiaeth ddod i Ynys Prydain, a thraddodais dipyn o araeth i'r perwyl hyny ar Ddydd Gwyl Dewi. Mae genyf gofnodion gartref, ond yn awr yr wyf yn mhell oddiwrthynt, ac nid oes genyf ond dybynu ar fy nghof. Yn y flwyddyn 596- 597 yn ol Lloyd-allfonodd y Pab Gregory ei genadon Pabyddol cyntaf at y Saxon pagan- aidd i Brydain i geisio eu henill i dderbyn y grefydd Babaidd. Enillwyd y brenin a llu- aws o'i ddeiliaid. Ac wedi eu llwvdd yn Lloegr amcanodd y Pabyddion enill y Cymry. Galwyd cyfarfod mawr yn sir Henffordd a gwahoddwyd penaethiaid y Cymry yno; ond ar ol cryn ddadleu gwrthododd y Cymry dderbyn y grefydd Babaidd. A dywed rhai awduron eu bod wedi derbyn Cristionogaeth bur yn y flwyddyn 63 drwy i Gwladys bre- gethu yr efengyl iddynt. Honir ei bod hi yn Rhufain yn 62 pan oedd Paul yn garchar- or yno, ac iddi gael ei hargyhoeddi. Ai yr un yw Gwladys a'r Claudia y sonia Paul am dani ? Os gwir y traddodiad fod Gwladys, neu Bran ap Llyr neu rywun arall, wedi dyfod a'r efengyl i Brydain yn y ganrif gyntaf, yr oedd y Cymry erbvn 596 wedi bod dan ddylainvad Cristionogaeth er's caurifoedd, Fodd bynag, am hyny. mae yn bur sicr na dderbyniodd y Cymry Babyddiaeth hyd 703 a thebygol yw i lawer o honynt y pryd hwnw lynu wrth y Brotestaniaeth semi a dderbyniasent cyn hyny. Ond pa amser yr oedd Dewi Sant yn byw ? Fel y dywedais o'r blaen, yr wyf yn awr yn dybynu ar fy nghof, er i mi gael perffaith foddlonrwydd pan yn gwneud ymchwiliad i'r mater. Onid yn y flwyddyn 520 y gan- wyd Dewi Sant, ac onid tua'r flwyddyn 585 y bu farw ? Yr wyf yn sicr iddo farw amryw flynyddoedd cyn 596 y flwyddyn y daeth y Pabyddion gyntaf i Brydain. Felly, yr wyf am gadw Gwyl Dewi Sant am fod Dewi yn gymeriad hanesyddol sicr, a'i fod yn Brotestant. Yr wyf hefyd am'ei gadw am ei fod yn bregethwr. Gyda phob dyledus barch i wleidyddwyr a diwygwyr o bob math, pregethu, wedi'r cyfan, sydd wedi gwneyd Cymru y wlad fwyaf foesol a chref- yddol dan haul. Os oes rhywua yn ameu hyn darllened pa mor fynych y rhydd Meir- ion a Mon ac Aberteifi fenyg gwynion i'r Barnwr.—O'r Drych.
ICyfarchiad Priodasol.
Cyfarchiad Priodasol. Cyflwynedig i'r Br. John Owen Thomas a Miss Aerwen James, Treorci, ar eu huniad priodasol Medi 4 1918. 'Rym heddyw yma'n llawen Yn uno'r ddau yn nghyd, Ac esmwyth fo eu rhodiad Er garwed stormydd byd Na fydded i'r un anffawd Eu cyfarfod ar eu taith, Ond boed eu byd yn hapus, Heb flinder ac heb graith. Mae deddfau at-dyniadol Mewn natur hardd ei llun, A dyma'r deddfau hefyd Sy'n uno mab a mun Mae serch y naill yn tyuu At serch y llall mor glau, Fel nad oes feddyginiaeth Sydd well nag uno'r ddau. Bu rhain yn hir yn rhodio Cyn mynd i'r cwlwm tyn, Ond gwelodd John o'r diwedd Mai gwell oedd gwneuthur hyn A hithau Aerwen dirion, Gyd-syniodd yn y fan, I fynd i'r cylch priodasol Mewn cariad heb ddim glan. Dedwyddwch fo nodwedd yr aelwyd Lle'r una'r serchiadau yn awr, A rhodded y nefoedd ei choron— Bendithion y ddaear font fawr Eu llwybr fo'n llawn orosynau 'N persawru hyfrydwch bob cam, Cynhydded byth beunydd y cariad Sydd heddyw yn cyneu yn fflam. Mewn amser eto gwelir Y ddau yn fam a thad, Pryd hyny, 0 pwy fesur Y pleser a'r mwynhad Bydd Aerwen deg yn rnoli Ei baban tlws mi wn, A Johnny yn gwirioni Gan swynion melus hwn. Wel bellach rhaid terfynu, Ffolineb bod yn faith, A minau heb ddim donian I wneuthur campus waith Lwc dda o bob cyfeiriad Sy'n dod i'r ddeuddyn hyn, Lwc dda ddymunaf inau A boed eich byd yn wyn I CYFAILL.
Y Cymry a "Chwilod y Baw"…
Y Cymry a "Chwilod y Baw" eto. Fe gofia'r darlleuydd am gatrawd enwog a ffafredig y Caiser, y "Cockchafers," neu Chwilod y Baw," fel Y'l1 gelwir. Arferai'r Caiser, fel arwydd arbenig o'i ffafr, ddanfon rhodd bersonol i'r gatrawd ffafreclig hon ar y cyntaf o Fai bob blwyddyn. Bostiai'r gatrawd na chafodd erioed mo'i gorchfygu ei bod wedi trechu pob gelyn, wedi gorch- fygu'r Rwsiaid a'r Saeson yn y rhyfel hon. Ond llynedd, ym mrwydr y Somme, daeth i wrthdarawiad a'r Cymry, y "Welsh Fusil- iers," a'r Cymry a drechodd, a'r Cockchafers, Chwilod y Baw, a giliodd. Daeth y Caiser a'r gatrawd ffafredig hon gydag ef i'r frwydr fawr ddiwedd Ebrill ddi- weddaf, a gyrrodd hwynt yn hyderus ddigon i'r frwydr gan sefyll ei hun ar ben mynydd Kemmel i'w gweled yn gyru eu gelyn ar ffo. Dysgwyliai y buasai efe yn cydlawenhau a hwynt ddydd gwyl Fai yn Ypres. Ond un- waith eto daeth y Cymry dewr i'w cyfarfod, gan eu trechu yn llwyr a lladdfa fawr. Gwelodd y Caiser ei hoff gatrawd yn toddi yng ngwres tan enbyd y frwydr, ac yna yn ffoi am eu heinioes, gan adael y maes i'r Cymry. Nid yw yn debyg y cawsant y rhodd arferol gan y Caiser ar y cyntaf o Fai eleni; sicr yw na chydlawenvchasant yn Ypres I- I' Geiiedt.
Dyffryn y Camwy.i
hand has remained to this day on the rock. We went under the rock and saw the alcoves where the old prophets prayed; there is a hole through the centre of the rock where the blood of the lamb that was offered instead of Isaac is supposed to have flowed, and again there is a dent in the rock where Mahommed is said to have bumped his head when he arose from praying one day. The shape of the temple is octangular, outside the temple is a miniature temple, where Solomon is said to have sat to judge the people. Hanging from the dome is a chain on which it is said when Mahommed- an had a grievance against a man, he used to put his case, and if he told a lie the chain rattled, and if he spoke the truth it did not move. That place also is covered with mosaic work, it is the most magnificent place I have ever seen. From there we went on to the top of the wall by the Golden Gate, which Jesus passed through from Gethse- mane. The Mahommedans have blocked the gate up because they say if anyone were to come through that gate, their supremacy in Jerusalem would finish. From the top of the wall we could see right into the garden of Gethsemane. There is a Russian mosque there, which have five golden domes sparking in the sun. The tree under which Jesus is said to have prayed is railed in, close to it is the church of St. Stephen, where Stephen was stoned. On the other side of the garden are two cemeteries, one Jewish and the other Mahommedan. They like to be buried as near the temple as possible, and many make a pilgrimage to Jerusalem to die. Further up is Caiaphas's house where Jesus was tried, and on the right is the Mount of Olives; on top of the Mount is a Greek Church, which has a picture of Jesus and the twelve apostles on one side, also a picture of the Crusaders, and on the other one a picture of the Kaiser and his wife on their knees. We went from there to the Pool of Bethesda and the home of Anne the mother of Mary. There is nothing left of the pool except ruins. It is the place where Jesus told the men to take up their beds and walk. There was an old patriarch selling souvenir there, and I bought some photos and a few medalP ions. Then we went to the place where Jesus was tried before Pilate, there is a picturesque little French church there, and we saw the pillar at which Christ was flogged and the crown of thorns placed upon Him. The 'ay to Calvary is a narrow mean street full of filth of every description. Each place where Jesus stopped is marked. In one place where he stopped a woman wiped the blood and sweat off his face with a white cloth, and by a miracle his face was printed on the cloth which is the photo we have of Him today. I bought some crucifixes at one place, but I am not sending them in case they should get lost. The Church of the Holy Sepulchre and the Shrine, where His body once rested is on the top of Mount Calvary in the heart of the city. We entered by a large door (the key is kept by a Mahommedan family, and handed down from generation to generation, and it has been the cause of much dispute). Everything was dim and the oil was burning low, it was awful in its splendour. We mounted some stone steps and we were on the Mount of Calvary, the spot where the cross stood. You can put your hand there and feel the hole. The room is very gaudy, which is very typical 'of the Greeks in whose hands it has been, there is a cross and a figure on it. You can almost imagine what took place at the crucifixion. By the side of the cross is a glass case in which is the figure of the Virgin Mary, the figure is covered with cost- ly jewels; here again the Kaiser left his mark. We afterwards saw the stone on which they mounted the body of Jesus. The stone itself is covered up, because the pil- grims who travelled there have nearly kiss- ed it away. We saw the spot where Mary stood when Jesus was on the cross. We then went to where the Holy Sepulchre is, some people were praying there, and there were numbers of gaudy lamps iboLit the tomb we entered the tomb, there was one lamp swinging over the stone, and there was only room for four at a time to enter. When we entered we could feel the Divine presence, it was awful and glorious, you had every doubt taken away when you entered it, I have never experienced anything like it; we came out from there almost afraid to speak. If He had stepped out from some- where we would not have been surprised. ——