Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Er Cof am y Diweddar Tom H.…
Er Cof am y Diweddar Tom H. Parry. Bu yr hen gyfaill uchod farw 'nawn Sul diweddaf, Awst ueg, am 4 P-ID., Yll 6o mlwydd oed. Hanner awr cyn ei farwolaeth bum ar ymweliad ag ef, bu farw o'r darfodedigaeth (tuberculosis pulmonar) yn ol certificate Dr. Cano. Bu farw yn hollol ddiboen yn ol pob ymddanghosiad. Pan aethum i'w weled yr oedd dillad y gwely dros ei ben, dadorchudd- iais ei wyneb, agorodd yntau ei lygaid ac edrychodd arnaf, ond ni ynganodd air gwelais ei fod wedi suddo yn rhy belli allu dynol i roddi dim help iddo. Dywedais wrth y dyn sydd yn edrych ar ol y sefyd- liad, pan y daw y diwedd, hysbyswch fi neu rhyw Gvraro yn y dref, y mae yn adnabydd- us i bawb yn y lie, a bydd i rhyw rai, yn sicr, ofalu am drefnu ei angladd yn barchus. 0, meddai yntau, mae gerente Braun y Blanchard yn encargado drosto. Yr Oedd y Br. E. J. Roberts yn absenol ym Madryn, ond fe ofalodd y Br. Joseph Jones, C.M,C., am yr angladd, a gwnaed hyn mor drefnu. ag oedd modd mewn amser mor fyr. Ymae yn sicr y buasai yn angladd Jluosog pe bu- asai 11 u cyfeillion yr hen gyfaill yn gwybod. Claddwyd ef yn ol trefn Eglwys Lloegr (a pha wasanaeth claddu sydd debyg iddi), cymerodd y Parchu. Morgan Daniel ac R. R. Jones, Trelew, ran yn y gwasanaeth. Oddeutu dwy ar hugain o flynyddoedd yn 01, pan ar daith yn Buenos Aires y daethurn i adnabyddiaeth a'r ymadawediggyntaf, yr oedd y Br. Lewis Jones, y diweddar Barch- ?. I f edig L. Humphreys, a'i frawd Morris Humphreys, ac R. A. Williams, Rawson, a Llwyd ap Ivvan i fyny yr un pryd, yr oedd- ym yn aros yn Hotel Britania, yr hon oedd yn cael ei chadw gan y bydenwog Birell. Pan yn esgyn y grisiau i fyny, pwy oedd yn dyfod i lawr ond y Br. Ap lwan a'r ymadaw- edig T. H. P. "Halo!" meddai, "o lie yr ydych chwi yn dod ? We], un o Ffestin- iog ydwyf o enedigaeth," meddwii. 11 We], hen chwarelwr ydwyf inau," meddai, "o L!anrug,"a throes yn ei ol iV llofft gyda mi. Ar y nbrdd i fyny, gofynodd, "A ydych chwi yn hyddysg yn y dref yma?" "Wei, nac ydwyf," meddwn. "Wei," meddai yntau, "yr ydwyf fi yn hollol, ac y mae gennyf ddigon o amser, a deuafgyda chwi i ddatigos gwahanol Jeoedd os y dymunwch." Ar ol myned i ystafell Mr. Birell, a chael cyfleus- tra ar Birell o'r 11 ei 11 tu, gofynais iddo pwy oedd ef, a oedd yr; un a ellid ymddiried viicido ? O," meddai yntau, T. H. Parry ydyw ei enw, chwi ellwch ymddiried pob peth iddo, a'ch bywyd hefyd, yniae yn 'jap' perffaith ddidwyll a gonest," a chefais ef felly hyd ei fedd. Cefais lawer o'i g;wmni er yr adeg honno hyd ei ddiwedd. Nis gwn a oedd ganddo elyn ai peidio, ond gallaf dystio na chlywais mohono yn dweyd gair bach am nebyp fy iUihlyvv erioed. Yr bedd yn hyno'd tteilltuol ,y.neiymgom 10, byddai bob auiseryn.siarad i bwrpas, ddim rhyw loi diamcan, yr oedd r'hy\ 'adeiJiadaethi'w gael ynei gwmni, yr oedd yn un o'r:,rhai mwyaf diymhonggr, di- fro!. Ni fyddai.byth am ddaugos ei allu- oedd, yr oedd yn alluog fel cerddor ac yn ysgolhaig lied wych mewn fair o ieitboedd, yr oedd yi'i '^dihafal fel athraw cerdooroi does dim. dadl. clVJae yma;athrawQii cerrldor- 'ffls d w I ol proffesedig wedi bad am rai blynyddoedd, ac wedi gwneud nortiwn go dda oddiwrth y swydd, ond nid oedd dim uii d.isgvbl fu tan ^Uj haddysg orabJ a. disgyb-lioif T. fI J. Hanai o hen deuln talentog a pharchus Y tro'diweddaf y;b:nfii ar daith yng N'thyiTiru, a phan yn galw yn y banc _vug.-Ng'haerliar-: von, yr oedd M.r. Oweris yr arolygydd, yn fy' holi am dano, a dyna ddywedai ef fod T. H. Parry yn hanu' o stoc neillduol o dalentog, a chyfeiriodd Mr. Owens fi i dy ei chwaer (y mae hithau wedi marw), yr hon oedd ar y pryd yn cadw y "County Hotel Bu brawd
Br. GOL. y DRAFOD.
Br. GOL. y DRAFOD. Anwyl Syr,— Yn gymaint a bod plaid o ddeiliaid gwein- ran y Gaiman yn lledaenu traws a hyd y Wladfa i amcanion personol o'r eiddont hwy, mae i Gadeirydd y Cyngor y perthyn y weithred o anwybyddu hawl- freiniau cyfran luosog o'r tyddynwyrgan eu gadael allan o'r etholrestr drefnwyd gogyfer a'r etholiad agoshaol; caniataer i mi gornel o'r DRAFOD fel y caffo y personau hydny, etholwyr a darllenwyr y DRAFOD y gwir ar y mater. Yn unol a decree y Rhaglawiaeth, dyddied- ig y cyntaf o Fawrth y flwyddyn hon, a gadarnhawyd gan y weinyddiaeth fewnol, yr hon ranai gorfforaeth leodrol y Gaiman o hynnyallan yn ddwy weinran,sef Gaiman a Dolavon. Perthynai i'r Gaiman un deg ac un mil o hecterwau tu fewn i'r Uinellau canlynol Terfyn isaf; llinell uchaf cornbraeth Tre- lew; y terfyn uchaf a nodir drwy linell cyd- rhwng tyddynod y Bwyr. William E. Davies a Robert Taylor hyd gornel isaf Clydfan (J. Ph. Owen), yna cymerir llinell isaf Clydfan a Tres Casas i gornel isaf Tre Bowen, oddi yno rhwng y ddwy ffarm uchod i'r llinell uchaf, ac yna dilyn y Ilioeil i gornel tyddyn Rhif 279, gan gymeryd i mewn y tyddynod Rhifau 246 a 266. Er trefnu etholiad i lenwi seddau a ad- awyd yn weigion trwy derfyniad tymor y Bwyr. John Owen Evans, E. Morgan Roberts a Win, Myrddin Williams; henwyd yn gomisivvn i'r perwyl gan y weinyddiaeth fewnol y Bwyr. Arturo Faconti, Pedro de Pablo a Win. J. Mulhall. Yn uniongyrchol a'r hymgorfforiad a'r Cyngor, dewiswyd pwyllgor i drefnu a ffurfio yr etholrestr ym mherson y Bwyr. Domingo Dezcalzo, Wm. C. Davies a Myrddin Griffiths, Cymerodd yr eisteddiad hon le, a chadeiriwyd gennyf, ar y trydydd dydd o Fawrth. Yn ystod Mawrth ac Ebrill cynhaliwyd tri eisteddiad, a codwyd trafodaeth ym mhob un o honynt parthed y cylch etholiadol (radio electoral), gan bwyso arnaf benderfyuu ac erchi bod yr etholrestr i'w chodi tu mewn i gylch o 8,000 hecterwau gwrthodais vn bendant gan ddatgan bod hyn vn groes i gyfansoddiad ein gwlad yn gyflawniad o sathru hawl- freiniau ei deiliaid ac yn hollol anymarferol. Gofynwyd, neu yn hytrach erchwyd fy mod 1 ohebu a'r Rhaglaw ar y mater, yr hyn a wnaed, a chafwyd atebiad o'r Rhaglawiaeth, bod y cylch etholiadol wedi ei nodi yn gyn- vvysiad decree y Rhaglawiaeth, dyddiedig Mawrth y cyncaf. Ond nid digon hynny i'r Br. Comisionados, llogwyd modur ar gyfrif y Cyngor, a,c aeth dau o honynt i ymgynghon a'r Rhaglaw yn bersonol. Gwyddom gyn- wys atebiacl, y Rhaglaw iddynt trwy i am- ryw o honom ei gapl yng ngeiriau ac o enau y Rhaglaw ei hun, dydd Llun cyn y diweddaf ger pont y Gaiman. Dealled y darllenydd, fel y gwel wrth fyued ym mlaen, fy mod yn absenol yn nyddiau y digwyddiadau hyn, digwyddiad y manteisiwyd arno er cario allan yr avncan. Ar yr ail ddydd ar hugain o Ebrill galwyd cynulliad, yma gweler gyifeithiad o weithred yr eisteddiad, cynwys yr hon sydd ddangos- eg nad oecidwil yilo I elykved :-Eiste(-!(Iiad Rhif 21 yn Gaiman, tiriogaeth genedlaethol Chubut, ar yr 22ain dydd o fis Ebrill 1918, ac ar hanner awr wedi chwech yr hwyr, ac yn breseuol yr anrhydeddus gyrighorvvr Br, James P. Jones, a'r anrhydeddus ddirprwy- wyr Bwyr. Guillermo J. Mulhall, Mihvriad Arturo Faeonti a Pedro de Pablo. Agorwyd y drafodaeth, ond yn gymaint a bod y cad- eirydd yn absenol, penodwyd y dirprwy Arturo Faconti yn gadeirydd am y tro, a penderfyn wyd 21I.—Bydd i'r ysgrifenydd godi plan o'r wyth deg tyddyn ffurfient bob- logaeth y Gaiman gan gyrrteryd yn fan cvchwynol linell rhaniad rhanbarth Rawson a Gaiman i'r dwyrain. Bydd i'r plan hwn- nw gael ei 'i'r prwyadWyr (comision), cym'dogion a benodwyd i godi etholrestr, ac yn unol a hwnnw bydd idd- vnt ffurfio y rhestr. Arwyddwyd, Arturo Faconti, cadeirydd am y tro; Tomas ,F. Pugh, ysgrifenydd. Gwelir yn ol y penderfyniad uchod ddiffyg cvmwvsder, neu eu bod hefyd am an- wybyddu bodolaeth corfforaeth Trelew. Ym mhlith hen ddywediadau a briodolir i Archentina, cawn lu o honynt y gellir ei cymwyso in digwyddiadau gwladfaol, dyma un o honynt:— Hay un refran del pais Muy cierto y cabal, Que la oveja mas ruin La que rompe el corral. Yr eiddoch, I ITHEL J. BBRWYN.
I IBEIRNIADU.
I BEIRNIADU. Fonwr GOL. Daw yn fynnych i'm clyw, ac i'ch clyw chwithau hefyd es nad ydych yn fyddar neu yn byw yn mhell yn yr encil, feiniadu par- haus. Bernir pawb a phobpeth. Nid oes dim yn rhy fach na rhy fawr, rhy isel na rhy uchel, rhy aflan neu rhy gyse- gredig i'w bwyso a'i drin. Pe pwysid mewn cloriannau cyfiawn, ac mewn ysbryd gonest a chariadus, byddai yr eftaith yu oleuni i feddwl a iechyd i galon y pwyswr, a'r can- lyniadau yn dda i'r gwrandawr, a llesol i'r gwrthrych os bydd o fewn clyw, yr hyn ddi- gwydda'n bur anaml. Er cael meddwl galluog a chlorian briodol nid doethdweyd pobpeth ynghlyw plant, neu hynach, o feddwl gwan. Gall geiriau ddy- wedwyd gyda bwriad da gael ea camgymer- yd. Mae angen doethineb i feirniadu. Dywed y bardd Byron fod yn rhaid treulio blynnydd- oedd o brentisiaeth i wneyd crefftwr, ond neidia'r beirniad i'w waith wedi ei wneyd yn barod, ready made fel y dywed. Mae y bardd yn rhy gyffredinol yn ei osodiad. Dywed yn iawn am y rheol olr rhyw; ond ceir hefyd rai yn allnog i'r gwaith ac yn onest yn eu mynegiant. Cyffeelyb yw y rhai hyn i ddefaid mewn crwyn-bleiddiaid. Nid poblogaidd mohon- nynt. Nid yw mwyafrif dynoliaeth yn earn yr hwn a ddengys iddynt eu beiau. a rhoddasant driniaeth bleiddiaid i'r rhai a geisiodd eu goleuo a'u troi a gyfeiliornu eu ffyrdd yn mhob oes a gwlad. Bendith y nef arnynt o herwydd iddynt hwy y mae v ddynoliaeth yn ddyledus am bob dyrchafiad amgylchiadol a moesol fwynheir heddyw. Yn anffbdus, ni pherthyn mwyafrif mawr y beirniaid i'r dosbarth yna. Beirniadu yn nhywyllwch anwybodaeth, rhagfarn, neu hunanles y gwnant hwy. Dyma i chwi fleiddiaid mewn crwyn defaid, Prin iawn yw y dynion sydd yn ddigon galluog i farnu, a digon gonest i ddatgan yn groew, ac o ddoethineb, prin iawn yw ei geiriau. Ond am y gau-feirniaid, dyna eu henw priodol, ceir hwy yn ffynu ymhob man, tra y rheda eu hyawdledd tnegis ffrwd wyllt y mynuydd ar wlaw mawr. Dyrchafa ei thwrch yn ddidor a'i dyfroedd sydd llawn o'r ysbwriel Iymerwyd i fynny ganddi ar ei thaith. Wrth .weled yr ewyn gWYll ar ei llifeiriant cred y teithiwr sychedig rhai pur yw y dwfr ac addas i'w yfed, ond gwel ei gaing^meriad yn fuan ar ol cael ychydig o honno i'w wydr. Onid llai pervglus yfed dwfr 11 wyd v nant ar lif na chredu beirniadaeth faleisus ? Gellir rhannu y dosbarth a'r mentvll gwJanog yma yn ddan etto sef rhai sydd oddimewn a rhai oddiallan i'r Eglwys. Y blaenaf yw y mwyaf pervglus o lawer, a gad awn yr olaf hyd rhyw gyfle etto rhag i'r fasged olygyddol fod yn dvnged i'm hysgrif d herwydd meithder. (Hwvrach mai fel yna fy(id ei tl-iyi)oecl wedili- eyfan). Ffaith resynus yw mai y pregethwr druan yw prif nod y rhai hyn. Rhaid taflu ei allu ymennyddol i'r dafol yn fynnych, ac inae,e-,i g%vvbodaeth at-n Ph,ienology yn taflu Proffesor Williams i'r cvsgod. Ff y TeCwyn" poor ■ dab, n erth ei d raed oddiwrth guriadau ei ffon fesur pan ddaw cyfansoddiad yr iaith i'r bwrdd. Maent yn specialists ymhobpeth. Gormod o oddef gwtenwyn a phcchod sydd o fewn yr eglwys. Os 11a fyddir yn credu yn 'unol a'r gymdeithas ni ddviasid aros vnddi. Dywedodd un o'r rhai hyn wrthyf nas gallai oddef hwn. a hwn yn pregethu yr oedd yn rhy gyffredin i'w wrando meddai' Blino wnelent ar y pregethwr goreu fu mewn I byd mewn ychydig amser, os na cheisieiit wneud yr hyn ddyweda yn rhan o'u by wyd. Paham na ehynierant at bregethu ? Dywed vr heii, wag.,svdcl wi:th fy o.chor mai rhy swil ydynt. Rhy swil yn wir Ni welais ronnyn o honno yn un o honytit erioed. Os delir hwy mewn anwiredd gwynebant y cyfan yn ddigon hy. Ffaith druenus yw fod plant bychain tyner yn clywed dyloroi ar bregethwyr fel dos- barth. Terfyuaf gydag annogaeth ddwys i'r rhai hyn sefyll ac ystyried beth yw effaith y collfarnau arnynt hwy eu hunain, ar ew plant a'r cylch y troant ynddo, ac a ydyw ya help i galonogi y pregethwr, neu yn llesol i lwyddiant goreu yr Eglwys. Yr eiddoch, ARIEL. I