Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
LOPF'ION - ./
LOPF'ION 0 HANES Y DERWYDDON A'U CREFYDD, EUG3RSEDDAU,ETC. .1 Wedi sylwiarybrwdfrydedd.a'parch a deim!wn,ac a gymerwn yn yr Eisteddfod a'r Orsedd, aethum i chwi!io am ychydig o banes ein cened!,ac i gaei gwybod nmcan pa bryd y cychwynoddyr Orsedd n'r Eis- teddfod. Dywed haneswyr broil yn unfrydo! fed oHohyr Orsedd dros S! o Hynyddoedd cyn Crist. Nid ydwyf am oirham yrthapesion ya helaeth agorfanwi, end rhoddafhaues byro amryw o'r pethau a ystyriwyf fydd o fwyafo adeitadaeth, a chan y bydd yr hanes yn fwy dealledig, ml ddechreuwu gyda han- es cm ceued!, ar ei thaith i Brydain. Fe! y gwyr y rhan fwyaf mat wedi hanu o hH Gomer, fab Japheth, fab Noah, y mae y Cymry, a bod teu!u Noah trwy gyfarwydd- yd Duw, wedi cae! gorchymyn i rauu y ddaear cydrhwng meibion Noah; yr oedd hyuny tua chaR mlynedd wedi y di!uw, ac yn y rhauiad htvnnw rhoddwyd ynysoedd y cenhedloedd i Japheth a'i hiiiogaeth. Er fod trefniant fel hyn wedi ei wneuthur, cododd gradd fawr o anfoddlonrwydd ym mMith y gwahauo! Iwythau i fyued ilr gwledydd a toddå?¡d iddyut gan y Creawdwr; a chyda bwriad drwg, a thragwyddo!! eu heuwau eu hunain, hwy a ddechreuasant yn oi eu :nym-, pwyoa, adeiladu dinas a thwr, set twr Babel, aAi neu yn eyrhaedd hyd y nofoedd. Yn y gwaith hwn Duw a gymysgodd eu hiaith.! Ar ot hyn chwa}wyd teulu Noah, ac ymad- awsant a gw!ad Sinar, ac a aethant i'r gwtedyddhyany a roddoddDuw iddyiit; f-i chan mai hiiiogaeth Gomer oedd i feddianu ynysoedd ycenhed!oedd.Ewrop a rhannau gorMewino! Asia (yn o! Moses), wedi iddynt gae! eu gwasgaru trwyfympwyneu orfod. Sefydlodd y gangen bonno o hiliogaeth Gomer a.elwir Cymeriaid neu y Cymry yn Asia Leiaf; ond wedi i'r Scythiaid eu haf- lonyddu a rhuthro al1,ynt, aethant i ymofyn am !e mwy heddychiou. Wedi hyn aeth 1'banobonynt i Thracia ac a breswyliasant yn gyfagos i'r fan Ue mae Coustantinop!c yn aAvr fe!yr oeddynt yn Hiosogi ac yn myncd: yn rhy tuosog yn Thracia, ymadawsant oddi :}"no.befyà,abuoutar lanafoÙDanube a rhanoau o Germany a Switzertand, a chaw- sak;lt h,yd i afon Hhine, a dilynasanthi nes cyrraedd y mor. Aeth Hawer o honynt i Ffrainc, pa rai sydd yno hyd heddyw ge!- wir hwy y Cimcri, Ceitac, neu Gauts. Rhan araH a ddaeth i ynys Prydain, daeth atyut tfwy ganiatad y rhai cynta.f, Prydain ab Aedd Mawr, alr Uoegrwys o dir Gwasgwyn, a'r Brython o dir Llydaw.yn Ffrainc,a cha.n fødytrÍ'Hwyth'yn.Hfaru yr un iaith, hwy a gytnnasantisefydiuynyrynys. Fe! y mae yn naturio! meddw!,nidoedd Sa.addynt y pryd hyn un math o gyfreithiau onddefodau.aphob un awnelai yrhyn a iyddaida yn eiotwgei !tun, a thrwyhynny etaethanrhefnagormesmawtiSvp!Ith. Cyn i'r ynys gael ei phob!ogi, Gias Myr- <t<Hn y ge!wid, ac wedi hyn y gc!wid hi yn Fe'ynys,ac wedi i Prydain roddi cyfreith- iau iddi, a sefydlu Uywodraeth yn y wlad, cafodd o ran anrhydedd iddo ei galw YQ.¡. yays Ppydain, ac ar yr enw hwnnw y gelwir hi hyd heddyw. Yr oedd hUiogaeth Gomer wedi cae! eu Uygru gan goet-grefydd cyn iddynt ymadae! b Sinar; ac am iddynt orfod myned trwy !awer ymdrech ga!ed ar eu teithian cyn idd- ynt ddyfod t'w preswylteydd ynygor!!ewin, m TeddyHasant ond ychydig am grefydd, nes iddynt ddyfod i'r meddiant o'u gwhanol wiedydd, a chae! Honyddwch a gbrphwys- tra; wedi hyn yr ydym yn caet fod cynnydd coet-grefydc! ac €unaddo!iacth yn cyftymu ya eu p!ith. Er y cyfan, n id oedd pob argran o wir grefydd wedi ei ddi!eu o'u meddyliau hwy. Yr oedd ganddyut y pryd hynny radd o ddynion mewn parch mawr yn eu p!ith, pa rai a e!wid Beirdd, Ofyddicn, a Derwydd- ion; a'u prif swydd oedd hynbrddi yr an- wybodns, annog i rinwedd, a <iwyn ym inlaft heddwch. Er hyn o!! nid oedd y Berwyddion yradeg hon yn mwynhan un ragorfraint nci!!tuo!, nes i'r w!ad ddyfod yn feddianol ar lywodraeth reolaidd; ac wedi iddynt gaelcyfreithiau gan Prydain, ymddir- iedwyd eu gweinydd:ad i'rDerwyddion,ac o'r pryd hwnnw ymddanghosodd y grefydd dderwyddol mewn du!! rheo!aidd a phar- haol yn grefydd y gened!, hyd nes y daeth Cristionogaeth i mewh. Wedi hyn cawn fod y Derwyddion yn cynnyddu yn eu rhif, ac hefyd rhoddid mwy o barch iddynt o her- wydd eu gwybodaeth, a'u hawdurdod, a'n moesau. Fe! y crybwyUwyd yr oedd tair gradd o Dderwyddion—prydyddion, achwyr, a haueswyr oedd y bctrdd; physygwyr, dewioiauj a cherddpnon oedd yr ofyddion !a'r derwyddion a wasanaetheut swyddau crefyddo!; er fod pob un o'r graddau h yt) yn myned dan yr euw derwyddion nc yn perthyn i'r swydd pfFeiriadoi. Yr oedd gan-' ddynt un yn ben arnyut oii, age!wir hwnuw yn Archddcrwydd. Yr oedd hwn yu cae! ci v.. <" ddewis trwy hvyafrif y bob!, ac yn :'t!)! oblegid fod y fath awdut'dcd, ehv, ac an rhydedd, yn perthyn i'r swydd. Yr oedd ethoHad y person i'w gweiui rai troiou yn achos o ryfel cartrefo!. GRIFFITH PUGHE. ( l'w bar hau. )
............ ,....-.. ;, j…
Tangnefeddwyr. Yn rhywie yn y byd heddyw rhaid bod galluodd yn tueddu at oieuni a heddwch, gaUucedd cyfartal i'r mi!iynau sydd wedi ymarfogt i ryfef. Ond ym mha ie y mae'r tangnefeddwyr? Pan ddechreuoddyrhyfel presennoi, daeth byddinoedd y gwahauoi wiedydd ilr golwg ar un waith, mcgis bwyd JIyffant mewn nospn. Yr oedd fei pe bai ho!! a!!u'r byd,.et ho!!arian, a'i hoil wyr nertho! wedi eu tafIugyda'u gilydd i grochan berw mHitariacth. Dysgasom mor dda y mae ga!!uoedd ymladd y byd wedi eu tt'efnu. Rhaid ilr taaguefeddwyf fod yu ddoeth hefyd, ac ymdrefnu, os yw'r Golomeu i ar- \vain yr Eryr yu yr orymdaith tUa'r fuddug. oliaeth olaf. Mae'rgaUuoedd sy'n tueddu at oleuni a heddwch mcwn Hawn gwa:th yinnihob man yn ceisio gweiia bywyd drwy sefydliadau dyngaro!, crefyddo!, poUticaidd, ac addysgoL Ni fu enoed b'r b!aen y fath ymdrech i wella'r ddyno!iaeth ohd nid yw'r ga!!uoedd hyn yn cydweithfedu—y maeut yn rhy wasgarog. AHwedd y sefyHfa yw'r wybodaeth o natur ddeno! dyn. Mac dyn yn hanuer duw mewn corS' aui -lil. Rh,-tid c,ydnabod y ge!yn yn natur isaf pob dyn, a rhaid ga!w aHan allu- oqd/uchaf a dwyfolafayn, a'u gnsod mewn trefu. Rhatd ifeibiou a meshed gredu yndGynt eu hunain eu bod yn" feibion Duw" mewn gwinonedd, ac anfon her i'r dwyfoldeb sydd yn erai!! i ddyfod al!an ac ymdrechu hardd-deg ymdrech y fTydd, yr hon sydd yn ennU! A ch!eddyfgwybodaeth ysbrydoL Fe! hyn yn unig y gorchfygir y gelyn, ac y ceir gafaeiareiadnoddau i'w defnyddioat amcaaion daionus. Fe!!y y deuir o bOstb!, ac o dipyn i beth,t al!u Uywodraethu'r natur isaf, ac i fod yu bennaeth ar yr amfai! sydd ynom. Yn raddol y mae'r wybodaeth mai brodyr yw dynion yn ym!edu. a chyda hyn fe fydd un prawf o wrotdeb i bawb o naen y gyfraith uchaf, o'r mwyafymh!ith dynion !)yd y dis- tadlaf. Bydd yneb a reola ei ysbryd ei hun yn uwch na'r hwn a eniHo ddiuas. Bydd dagrau edifeu'to! y miloedd, sy'n dwyn yr enw Magdalen morgysegredig i achos tang- nefedd parhao! t'r ddynoUaeth bechadurus agyw*rho!!bregethu. Rhaid i m gael daioni unigo! cyn y ga!I- wn gael,daioni 'undebol,iiiedd rhywnn. Enhafgwir; ond byddai nnigoMon cytun a chydathangnefedd odd! mewn yn sicr o beri undeb yn y byd t gyd drwyddo. Yng nghaion dyn ygorwedd ynghudd y gatin i ennin; rhaid ei herio i ddyfpd ailan a gweithredn mewn "ymfyddiniad tangnef- eddus"ynerbynpobdrygioni. Y mae IHnen hir o Ffagl-glndwyr y Gwir ionedd wedi telthio drwy'r oesoedd, yn !!un to'r meddw! sc yn gweithio, yn 01 eu ham- seroedd, ar gyfer gwc!!had y ddynoHaqth. Daw Dydd Tangnefedd Cysegredig yCen- hedtoedd, pan fyddy rhai sy'n wir Garwyr Tangnefedd nid yn umg yn SefyH dros Dangnefedd.ond hefyd yn bydditiolu aallu- oedd ar brif-Qyrdd cyffredin bywyd ac yn yriideithio'n u:iio! mewu gwrthdystiad byw ynerbynrhyfe!. I A.H. I
Cronfa'r MHwyr Cyntrc!g.
Cronfa'r MHwyr Cyntrc!g. CynheHr Te a Chyngherdd er budd y tnud- iad uchod yn Nghape! Bryn Crwn, dydd iCa!annesaf. Ccir many Hen etto,
ICwtttHyfryd.,
CwtttHyfryd. Yn y DRAYOD, Rhif 940, gwelwn haoes Gwy! yr :6eg o Hydref. Cauiatewchimi ddwcyd ein bod wedi d\thlu'r wy! Jawer yn fwy urddaso! nag m-ier, er i "GHodan" ddweyd mai fe! arfer yr aeth heibio. Nt soniaddimamynodftchfafawrgynhahwyd et hndd y Croes Goch," drwy yr hon yr enilhvyd dim !ku ha $1,300.00. Nidwyfyn bwi-iadu rhoi ndrodcHad'ohono ynawram ei !)od\vcdi myud yn )'hy d''ii\veddar,ond cal'cm-roi gair 0 ¡.;yugor i "Gilorlan," yr un cyugor ag o roddwyd i Phillip gynt, s5f, tyred a gwe! ac yna ysgrifeuHu, etc. —o— Y Su! o'r blaen cynhaliwyd Cyfarfod Ys- go! yn y Cwm, a daeth cynhulliad da ynghyd rl1\ug pobi Esque! a'r Cwm. Dechreuwyd cyfarfod y boregah y Br. Joseph 'WiHiams, yna galwyd ar y Br. Richard WiUiams ym m!aen i ho!i y dosparthiadau dan t6eg oed, a chafwyd holi ac ateb da ar y cyfan,ond nid cystai ac y disgwylid, gau fod hanes teulu bach Bethania yn un morddiddoro!. Terfynwyd cwrdd y bore trwy ganu emyu. Dechreuwyd cyfarfod y prydnawn gau y Br. R. 0. Jones, ac wedi idde ef orphen ein harwain ar hyd meusydd gweddi, galwyd ar Hnry Jones yrn miaen i hoh y bob! icuainc ys y seithfed bennod o Efengyl Aiatthew, a, chafwyd atebion da a chryno iawn, fe! mai haxvdd oedd- c'ieall fod Mafur ca!ed wedi bed ar ran yeathrawon, a'r dosparthiadxu. Can- wydemyu cyn gahvar y Br. Robert Jones yrn miaeu i hoIi'r doctoriaid yn y ddegfed bentiod olr Actap. Arweiniwyd ni ar hyd !wybrau dyfnioli ganddo, a chafodd yntau atebion crynon. ac we i cistedd o honom am yn agos i dair awr, etc i gyd, nid oedd neb mewn brys am i'r cwrdd orphen. Cafwyd amryw gynghorion buddio! gan yr atweih- ydd,sefein parchusWeinidog. Diaumai pronad pawb oedd, Am yr ysgo! rad Sab-' botho!,C!od,c!odiDduw." Tachwedd tieg, cynhaHwyd Cymanfa Ganu yn Bethe! etb. Dechreuwyd cwrdd y bore gan y Br. John Jenkins, yuaaedytn miaen at waith y dydd. Y Hywydd ydoBdd y per-ganiedydd, sef Da!ar, a'r Br. John Oweu yn arweinydd. Cafwyd canu da y bore, er nad oedd rhyw !awer wedi dod ynghyd, yr oedd y plant yn canu yn &wyuo! iawn. Erbyn y prydnawn yrocdd tyrfa dda wedi ymgynnuH mewu amser, adechreuwydgn John ap,Hughes,-yna aed ym,.miaen gydalr canu am dros ddwy awr. Cafwyd ane-rchiad gan yUywydd ar''Ganiadaeth y Cyssegr/' teimlai ef nad oedd y canu yn caet digon <o cnwareu teg yma, am had yw y touau sydd j yn y Caniedydd Cyna!!eidfao! yn Yhai cyfarwydd I'w canu,acerdysgu rhainewydd bob biwyddyn erbyn y 'gymanfa, nid yw canucynulleidfao! ddim, gkvell, am nad/oes d!gon oSyhv yn cae! ei Foi i'r hyn maentyn ei ddysgu. Ar 01 y gymanfa nid oes son am y rhag!en, er y draul eir iddi i'w chae!, awgrymoddy buasai yn we!! pe buasai rhai o'r Wiadfa a'r Andes yn p!go digoh o dbn- nau cyfarwydd a gwneud Hyfr newydd o honynt. Cafwyd gair ilr perwyt gan W. C. Thomas, credai ef na ddy!ai un plentyn fod heb !yfr eanu yn ei Jaw, ac y mae yn sier fed Hawer o wir yn hynny. Caed gair ym mhenach gajQ yr acwemydd, yr hwu sydd gael canu, d? a wedi gwcithio yn ga!ed tuag at gaet canu d& yn y Cyssegr. Dywedai y dy!ai y plant ? gac! !!yfr yn euj!a\y,ond nad oedd hynny yn ddigon,gan fod mwyo angen eu hyHbrddl yn y wyddoi. gerddorot, 6s na wneid hyn, credai ef yn ddiysgog y byddai caniadaeth y Cyssegi' yn dirywio cyn pen deng mlynedd. Diweddwyd y cyfarfod gan ein Gweinidog. FeaHai nasgwyf pawb fod ysgo! wedi et hagor i rai dros 14eg oed ymMro Hyfryd, ers dros ns yn o!, ac yn wir y mae Hewyrch daarniynbarod; wyth ydyw niter ydis- gybHon, yr hyn sydd yn niter dda, a chym- eryd yranfanteision i yst)iåeth. Deallwn fod yr nthro, set Parch. Morgan Daniel B.D., yn rhoi digon o waith iddynt, a choHed pawb mai trwy weithio mac sicrhau gwybodaeth, VnEhyd a chymeriad cryf. H. J. I i z? -V -1 -?
f QWartheg Godro.',
f QWartheg Godro. Tair o Wartheg Uaetha, gyda L!oi bychain, o rywogaeth buches Be!!a Vista," ar wcrtli ganE.MoRCAN ROBERTS, Gaunan.