Y Drafod

Yr Eisteddfod. I. [GAN CEAILYii,]- I Yn ol pob goivvg, yr odd yr Eisteddfod yn Birkeuhead yn Ihvyddiant yn mhob ySyyr. Gobeithio na oddefir iddi tnwyach ymgang- hcnu a lied 11 ei brigau i, bob cyfeiriad fel na faidd y gymydogaeth gwir Gy mreig ei chroes- awu a chyda llaw amheuthyn yw sylwi y peuderfynwyd fpd yr wyl yu 1919 ifod yng Nghorwen. Dyma'r eildro i'r Eisteddfod (;enedl4,Ptl,iol ymweied a Sir Feirionydd, ond dylai fod yn ymwelydd arnlach lawer a Jhrefi bychain ysiroedcJ Cytnreig, O'i chadw o tevva terfynau rhesymol, hawdd y gallasai Peufro a Cheredigion ei gwahiodd atn dro, ya I-le fod yr ymdrochle ftasiynol ueu'r ardal vveithfaol yn ei gorfaelu,'ac yn ei liacru a'l gwanychu yn y farggiv Y mae'r tan eik- teddfodol yn llosgi'n eirias yng Nghorwen. CYll i'cThyfel ddifwyna pobpeth yr ocdd ei heisteddfpdAwst yn batrwn i bob pwyllgor eisteddfod, ac ni raid pryderu na ofclir atn iuddiauan uchaf yr Wyl Genedlaethol yn igig. Prudd iawu yw darHen hanes y cadeirio ya Birkenhead. Dyina a ail Gadair Ddu yn hanes yr Eisteddfod y deugain mlynedd di- WQddaf. Hyd yma, a Gvvrecsam^y cysylltir y Gadair Ddu. Fel ygwyddis,Tali«<0no Ejfion gyhpeddwyd yn fuddugol yno yu 1876, ond I bu farw Taiiesin yn dawel pan y cafodd sicrvvydd fod ei gyfansoddiad wedi cychwyn ar ei siwrnai i Wrecsam. Nid yn fuaty yr anghofir yn Wrecsam—Edith Wynne, yn ei dagrau, yn gwneud ymgais i gann Dafydd y Garreg Wen," a'r beirdd yn ymollwng dan bwys teimladau drylliog, a Mynyddog, galon- laweti, yn dwyn arwyddion ainlwg fod rhyw ammhariad rhyfedd ar ei iechyd. A. Chad air Ddn Birkenhead fydd testyn siarad yr oes ho ti Otw Head Wyn, y buddugwr, i lawr yn Ffrainc ym mlodau ei ddyddlatf, a gwaeir galar lnawram dano gan ei gyfoedion. Dytna'r modd y canodd Dyfed ar yr ani- gylchiad Y GAD AIR DDU. I gylch yr Eisteddfod, o gytinwrf y byd, I gwrdd a'r awenydd, daethpendl ynghyd Fe ganwyd yr udgorn, a threfnwyd y cledd, Ond gwag yw y G^dair, r bardd yn ei fedd. Anfonodd ei "Arwr" i Brifwyl ei wiad, A syrthipdd yn Arwr ei hun yn y gad.; Oferedd yn awr yw bloeddiadau o hedd, Mae'r Aweu yn weddw, a'r bardd ya ei fedd. Hedd Wyn o.edd el enw, a gwynnu y bu, 'Does dim ar ei ol ond ei gadailr yn ddu Di-chvverddwedd ei galon, di-gwniwl ei wedd, A byw yn ei gan, os yw'r bardd yn ei fedd,. Bngeiliodd ei ddefaid beb rodres na ffug, Yti feucjwy'r encilion yng nghanol y grug; Fe-groesodd y culfpr a'i law- ar ei gledd, Mae'r raidd ar y inynydd, a'r bardd yn ei fedd. 0 1 brudded y nexvydd, I lymed y saeth I'w geraint, o fwa'r dialydd a ddaeth; w geraitit, o' wa r Y delyn a ddrylliwyd ar ganpl y wledd, Mae'r Wyl yn ei dagrau, a'r barddyn ei fedd. -u,

V — :•. Garibaldi a Cherigydrudion. [Allan o "r Brython am Chwef. 31^1907.] Pan ar ymweliad a Ffestiniog y dydd o'r blaien, cefais ymgoin. Alr cyfaill dyddorol Mr. J. H. Edwards, tad yr arlnnydd Cymreig Mr. Kelt Edwards (Pwyiitil Meirion i a brodor o Gerygydrudion. Wrth son am ei hen fro, crybwyllodd beth oedd yn newydd spoil i mi, sef mai un o ferched Cerygydrudion ydoedd lien uaiu Garibaldi, iachawdwr Itali. Pan ofynnais iddo am ei sail, dywedai i'r Prif- atliro F-ilis Edwards, y Bala, ei sicrhau fod gwaed Celtaidd yng ngwythi Garibaldi, ac iddo fod yn gohebu a Mr. Edwin Jones, To- wyn, Meirionydd, yr hwu a ddygwyd i gys- lltiaçlâ mab Garibaldi. Gvyelais lythyr a ddanfonodd Mr. Joiies at Mr; Edwards, yn yr hWll y dywedai i fab y gwron fod yng Nghymru flynyddau yn ol yn chwilio aliau pwy oedd ei hen, hen nain, ond na chafodd oleu eglur ar wirionedd y stori. Ychwauegai Mr. Jones yn y 1 lythyr. fod ei dad-yng-nghyf raith (Mr. Jones y Bwlch, fel y gajwem et) yn arfer dweyd mai,Catrin Jones o gymydog- aeth Cerygydrudion neu Penmachno oedd hen nain Garibaldi,-iddi fynd i'r Eidal fel companion gyda theulu o Saesou, ac ymsef- ydlu yno. Yn awr, chwi hynafieithwyr y Ceryg, a vVyr rhywun ohonoch a phwy y bu'r Garibaldi ieuengaf yn ymholi ? A fu efe gyda Hugh Hughes neu gyda.Hugli Evans, Ty'n Gilfach? Nid yw Hiraethog yn crybwyll dim am hyn yn ei ddarlith ar Garibaldi; a thebygol felly na chlywsai efe ddim am y pwnc. Pe'r ymholid a rhai o hen drigolion yr ar- dal, megis John Parry, ac hwyracli y ceid allan pwy oedd y Gymraes o lwynau yr hon y disgynodd un o ryfelwyr a gwladgarwyr a rhyddid-garwyr puraf Ewrob. Credwn fod mai) a dwy ferch y gwron eto'n fyw, ac yn trigiannu yn Ytiys Caprera--y .r ynys a fu4ll ddinas noddfa eu tad; > Carem gael clywed gair gan bwy bynnag a wyr rhywbeth am y nain ddyddorol hon. Lerpivl. HUGH .EVANS. Dyddorol iawn yw yr:uchod pan yr ad- gofir ge nyf-, pan yn grwtyn bychan yn Rhyl, dros bump a deugain o flynyddoedd ya ol, i mi-gae I yr hyfrydvvch o w.eled rpab Gar-ibaidi pan ar ei ymweliad a Gogledd Cymru. Yr oedd yn netya yn y Belvoir Hotel, East Par- ade, yn gwynebu'r mor, a bu yno am rai dydd- i iJw o lejaf, a chyda eyfaill yn mwjrnhau ei ihun yn ymdrochle prydfertii a phoblog»idcl Rhyl yn yr haf. Gan fod y dref yn wed,d01 lawn o ymwehvyr, yr oedd piesenoldeb dyn o'r fath yn achos o gryn sylw cyflredinol ac hefyd brwdfrydedd neillduol ymysg edmyg- • wyr y gwron ef dad. Un o'r cymeriadau hynotaf y dref ydoedd Joseph Roberts, per- chenpg i-naelfa croch,-inau (Cliiiia Wareliotise),, yr hwn mewn brvydfrydedd a .yfarfyo-d- odd a mab Garibaldi ar yr heol fawr, c yn l hollol ddlseremoni, gwaeddpdd Three Cheers for GaribfÛdil" yr hyn a roddwyd yn wresog, a gydiiabyddwy-d yn foesgar gan yr yin- welydd poblogaidd hardd, ae ieuangc y pryd hyny-o dan ddeg-ar-hugain oed. Oddiar yr amgylehiad hvvn, daeth "Jo Bot" yn adna- byddus fel Garibaldi 1" gan mor chwan og yw poblach yr hen wlaqi lyseuwi cymeriad- aueitheiadol ae pd. Ni wyddis, i mi gofio, yr amgylchiadau a barodd i Grbaldi yr Ail ymweled a Gogledd Cymru. Ond dyddorol i'w adgpfio ei fod-, ytk fyw, ac, er yn henwrbeliaeb, ya parhau i gadw i fyny draddodiadau y teulu ar rall, del- frydau rhyddid, oblegid ar doriad, allan y rhy fel erchyll bresenol iii laesodd fei ddwy- law, ac yn Liundaiii lie y mynych drigianai, a manau eraill, ffurfiodd gatrawd Italaidd i gymeryd rhan yu yr ymgvrch yn Ffraingc, yr hyn a ddilynwyd yn ddiweddarach ganei wlad ei hun yn erbyn Awstria. Byddai yr hanesyn hwn yn ddiau yn ddy- ddorol ps cyfieithir efi ymddangos yn ein cyf- oesoHon Italaidd ac Hisbaenaidd.—D.R. <

"If ff ««Y QuRpeS GfiCH &RVppIISIIa, -0- Ein Trysorfa Ddyddiol. THE ANGLO-SOIJTII AMERICAN BANK LTD., TRELEW. $ymi,-iu.wedi,cu eydnabod 52:).00 ell.. Mr. Harry E. Roberts io.oo Mr. Rhys Thomas 20.00 n Mr. T. G. Williams 8.00 Mr. Idris Hughes 10.00 Mrs. W. R. James 5.00 „ Mr. David P. Roberts 20.00 „ Mr. E. Coslett Thomas 20.00 Mr. R. Powell Jones 2Q.09" Mr.'Evan Williams 10,00 Proceeds of Concert §1865.00 n Yr wythnos nesaf; rhpddir adroddiad Havvu o'r hyn sydd vvedjei dderbyn tuag at y Gronf4 uchod. S

.1 ?l AVISO. I jyiunicipalldad de, Tretcwi. Se recuerda at vecindario que el 20 de I- mes proximo, vence el plazo de seis rpeses- acordado por la Ordcnanza, de fecha 14 de lunio p.pdp. (publicada el 20 de Julio) para la construccion de los cordones de las vere- d? prçvjnindo que caso de lq Se.[clJln. plida para esa fI1,, la Municipa?dad pr?- cedera £ hacerlos por cuenta de ios ?prop:$- cedera A'h,-tcerio?g: por c u etitade, 10s'"propi,! Trelew, Noviembre 20, 1917. C. S. AMAYA J. BERGADA MUJICA Secretario. pte. Iiiteriiie.