Y Drafod

Meri.  [PARHAD.] IV. Meri ydoedd enw'r eneth ienanc oedd yn tnarw. Llygaid inawt-ioii- (iis-tait- ddi. Rhaid ei bod unwaith yn dlos iawu, ond yr oedd y (Iwyinyii wedi gwywo ei gwedd, a dim oud ei golwg a'i gwen oedd wedi dal o hyd yti brydferth. Yr oedd y fam alarus wedi creu ynof dosturi, ac i minnai edrychasai'n beth sahv ,(ti gwrthod. Nid oblegid cariad y gwneuth- titn y weithred ddaionus o ddod i weled yi- eneth. Eto swynid fi gan y ferch glaf ali ilygaid gloywon y daethutn ati i geisio siarad geiriau tynerwch wrthi. Druan ohoaof! Yr oeddwn wedi dysgu'n dda, er hynny, y rhau oedd raid i mi ei chwareu, a dechreuais fyiiyelitilr ty, gyda riiyw esgus tieu gilydd, yn ymwelydd dieithr a groesawid gau Meri glaf a'i llygaid dis- gtair., tristion. Tybiais nad oeddwll yn gas ganddi o'r <iechreu. Dysgaswn ers llawer blwyddyn ■ddarllen calonnau merched. Gwahoddodd v fam fi i ddyfod cto. Deu- wn. A bu raid i ni, hi a niiunau, drlych- nsygia auwiredd arall i'w ddweyd wrth yr eneth, er mwyu esbouio pa foed y dli i'r fam a miunau gyfarfod, a pha beth a ddechreuodd can cyfeillgarwch. Ytnddangosais fel pe buaswn yn cymryd diddordeb mawr yn yr eneth. Deuthum a Hyfrau iddi, a meiyston y mil man betheu- ach hyntiy sy'n lioni'r galon, digon drudion yn anifl, ond a ganiateid i mi gan fy nghyf- oeth. A deuthum a phethau iddi oedd yn well na dim arall, set' geiriau annwyl a llawenydd. Dyma, uwch law pob peth, oedd yr hyn y teimlid ei angen yn v tyddyn bychan Invn- nw, rhy ddistadl i fod yn gysurus, rhy drist oblegid yr atgofion a berthynai iddo. Adroddais wrthi hanesion ysmala a barai iddi chwerthin, a phan glywai ei mam hi yn j chwerthin, peth anghynefm ers llawer 0 atnser, diolchai imi gyda'i llygaid. Yu araf bach, daeth rhyw debygrwydd i iechyd yn 01 i ruddiau'r eneth. Yr oedd y meddyg yn ei le iddi hi, JJawcnydd oedd y cyŒur goreu. 0 hynny ymlaeti awn i ymweled a hi'n fcunyddiol. Deallais fod fy ymweliadau'n dda ganddi, a threuliwlI oriau meithiou yn ei hymyl, yn darlien yn uchel iddi, neu yu siarad. Edrychai hi arnaf gyda'i llygaid mawrion, weithiau'n ancsmwyth, weithiau'n llawnion megis o ryw drist freuddwvdion. Braidd nad oedd aruaf ofll y llygaid hynny, oblegid treiddient hyd ddyfnder fy enaid, ac ofnwn fradychu fy hunan. Ond gwenu a wnai Meri, yn hapus gyda'i chyfaill newydd. Yr oedd fy nvfodiad erbyii hyn yn ymddangos iddi'n berffaith naturiol, ac elai i ddisgwyl am danaf. Dechreuai fy ngharu 0 gariad gwirioneddo!, yr eneth druan. Yn", er mwyn arwain y pcth i'r d'iwedd, a chyflawni fy addewid wrtli ei mam, un o'r nosweithiau hyfryd hynny yn yr Hydref, sy'n ami yn terfyuu tristwch cleifion y dar- fodedigaeth, dywedais wrth Meri fy mod yn ei charu, a dywedais mown modd oedd yn edrych yn wirionedd. Gyfeillion, pe gwelsech y gwrid annwyl a gododd i'w grudcliau llvvydion, pe gwclsech liw ei gwacd yn rhedeg yn ei gwythiennau o dan ddylanwad ei theimlad Yr oedd hi xvecli bod yn disgwyl i mi ddwcyd wrthi, yr oedd yn dymuno i mi wneud y cyfaddefiad, a phan glywodd fî, nid oedd yr un eneth. Aeth yn dlos tu hwut i ddim a ddisgwylias- wn, goleuai ei hwyneb gwan a Ihvydwedd, a daeth yn oliddi am foment ei phrydfeithwch hudol o'r blynyddoedd gynt, cyn i afiechyd ei llethu. Yn fuan fuau, fel yr oedd yn naturiol i unig ferch, rhedodd i ddweyd wrth ei mam y ,■ newydd llawen, a byth er hynny yr wyf megis yu gweled y wraig druan yn dod ataf, yn ddifrif ddwys, a gwen ar ei hwyneb, i roddi i Ini eiriau priodol i'r amgylchiad. Ond vvedyn, pan oeddwn gyda hi ei hunan, cwympodd xvrtli fy nhraed, ar ci gliniau, gan ocheneidio. Y dydd dilynol, yn nhy un o'r prif werth- wyr gem an yn y lie, prynais fodrwy ar- (itterel-locr yr oren a'r dlysaf a allwn gael, un a gostiodd imi ddarn o ffortiwn. Pan aethum a'r fodrwy y diwrnod wedyn i Meri, pan welodd 1lithatilr em wir frenhitiol a cldygwn iddi, y fodrwy oedd iddi hi'n fodrwy ein dyweddiad, rhoes lef hyfryd o ddedwyddwch. "0, mae hi'n braf arnaf fi," iii(,(Idai "Rwyf filii mynd i briodi, mam bach, i briodi cyn gynted ag y byddaf yn inch eto." Mae'r fodrwy yna'n rhy brydferth," meddai'r fain wrthyf wedyn, yn ddvryslyd. "Ni ofynnais i chwi wneud cymaint." Nac vdvw," meddwn itiuau, "nid YX%"ii rhy brydferth i Meri." v. Eithr ni fu yn hir bellach. Pan ddaeth yr oerni cyntaf, deallodd Meri ei bod hi'n marw. Ond gadawai ni yn ]awe! ac yn I siriol, (lC YIl diolch i mi am y ddau fis 0 ddedwyddwch a roiswn iddi. Ceisiais wneud yr amhosibl. Cyrchsis o'r brif ddinas y meddygon goreu, a plieriis i'r fam ei hanfon i dyddyn arall lieli- oedd digonedd o haul a chysur, tyddyn a ardreth- ais ar ei chyfer, a rhosynnal1 yn dew o'i I amgylch. Ac yno y bu hi farw, ar ol catut'n iach i iiilii di,ist a tlivtiei-. Gofelais fod blodau lawer ar ei harch, oblegid yr oedd hi'n hoff o honynt. Cafodd augladd oedd iddi hi'n un brenhinol. Dym- unwn i'w mam gael y cysur oli gweled yn ein gadael fel y gadewir y ddaear gan y rhai dedwydd, na wyddant pa beth yw eisieu. VI. Yr oedd Gruffydd Gwytheryn wedi tynnu dagrau o'n llygaid ni. Yr oedd yn ormod. Nid rhai digred heb gariad fel y proffesai efe fod fydd yn arfer peri i ddynion wylo. Druan o honot," meddai un wrtho, yr xvyt wedi cli%v,-ilu (IY lioll syiiia(iau -Y(i-,Ilt- ferch yna." I- Yr wyf yn sicr dy fod yu caru Meri," meddai arall. Ei charu hi ? Nis gwu. Fe allai fy mod yu ei charu hi. Gwelais ytiddi hi un o och rau fy syniadau, a'r felysaf, sef cariad pur diragrith, y cariad hwnuwsy'n dod a gobaith yn ol i ni, ac yn peri i'r calonnau toredig adfywio." A pha le mae' fam ? gofynnent. Pruddhaodd Ilais GrulTydd wrth iddo ateb. Mae lii'ii byw o hyd yti y.- uti fill, yii y ty lie bu farw ei merch. Bob blwyddyn, yn yr haf, byddaf yn myned yno i dreulio peth amser, ymhlith atgofion am Meri. Byddwu yn siarad atndani wrth gerdded yn y wlad, a byddaf yn gahv mam bach ar fam Meri. Deallais nad oedd fy ngwaith drosodd pan fu farw y ferch, a bod rhaid i mi gysuro a cynnal y fam hefyd. Yr wyf yn dal ati yn yr auwiredd trugarog A. H. I 1