Y Drafod

al TA. C. i Yn ol trefniant yr Hyrwyddai bydd Ystordal y Cwmni yng nghau Nawn Gwener, hedd- yw, yr 8fed cyfisol.

Eisteddfod y Wladfa, MEDI, 1917. Gelwir y Pwvllgor Cyffredinol ynghvd, a a phawb o'r Is-bwvllgorau, i gvdgwrdd yn Swyddfa'r Hyrwyddai C.M.C., Gaiman, am (hcpci,m. ddydd Gwener, yr 8fed o Rhagfyr (hcddvw). PHILLIP JOHN REES, Ysgrifenydd.

Yma a Thraw Fel y gwelir mewn colofn arall cafwyd pcrfformiad yn Nhrelew o "Gwlad fy Nhadau" gan gor I- Gaiman dan arvvein- iad v Parch. D. D. Walters. Dynuinwn 10ngyfarch yr arweinydd a'r cor ar eu llwyddiant. —o— Clywsotn fed y newydd trist wedi dyfod i'r Parch. D. D. Walters am farwolaeth ei dad yn Nghymru. Derbynied Mr. Walters a'i deulu ein c'ydymdeimlad dwysaf a hWynt yn eu profrcdigaeth chwerw. Tu ol i bob profedigaeth cura calon Tad. -0- Yr wythnos ddiweddaf yn Ysgol Genedl- aethol, Trelew, dangoswyd gwaith y plant yn ystod y flwyddyn hon a thystiai pawb fod ol dysgyblaeth, llafur, a gofal, i'w canfod yn amlwg ar ran yr athrawesau a'r ath- rawon, ac yr oedd y plant hwythau wedi gwneud gwaith hynod ganmoladwy. Credwn nad oes g-an rieni achos cwyno ynglyn a'r addysg fydol gyfrenir yn yr ys- g'd hon. —O — Nos Fawrth cafwyd cyfarfod cyhoeddus yn nghapel Trelew dan nawdd plant y Gobeithlu. Dacth cynnulleidfa dda ynghyd i wrand- d'r plant yn canu ac adrodd megis am y g:oreu. Deallvvn fod adroddiad o'r cyfarfod i ymddangos ac felly ymattaliwn gan ddiolch i bawb am eu cefnog'aeth yii-lyn a'r te ar cyng'herdd. ;• --0- Yr wvthnos hon. y mae'r personam can- lynol yn myned mewn modur i'r Andes:— Br. Elias Owen, Fones J. H. Jones, Fones- ig Esther Plei-ce,,Iloiiesi- M. Owen, Coet- mor, a gyrriedydd y modur sef, Guillermo parod ei gymwynas i fodurwyr mewn cyf- yngder." Diau y bydd yn dda gan bobl yr Andes eu c'roesawn, Y BEIJJL. Hen dywynydd daioni—yw y Beibl I bawb rhag trueni: Llusern hardd, llais lor i ni Gael ynom y goleuui. Gweiir oddiwrth newydduron Cymru lull tysteb Pedrog (Parch. J. O. Williams, Lerpwl) wedi cyraedd 200 £ ac fod rhag- oly,-on am lawer eto tuag at y dysteb. Mae "Y Glorian" a'r "Arweinydd" wedi eu hunn a'r "Genedl," y tri hyn oherwydd prinder papur, medd rhywun, wedi eu gwneud yn un. -0- Gwelir fod y Parch. Peter Hughes Gri- ffiths wedi ei ddyweddio a Mrs. T. E. Ellis. Mae'r ddau yn adnabyddus i Gymry pob gwlad, a chyflwynir iddynt llongyfarchiad- au ar dymuniadau goreu. I -0- Cyn i'r rhyfel waedlyd dorri allan yr oedd od ieutu 330 o fyfyrwyr yn Ngholeg y Brifysgol, Bangor. Nid oes yno yn awi ond rhyw 50 o fechgyn ieuainc a 1000 ferched. Bydd synnu wrth olrhain effeith- iau'r rhyfel ar fyd ac eglwys. Mae Tywvsog Coronog yr Almaen yn dechreu ochain a cholli dagrau uwchben icamgymeriad ei dad ac yntau. Rhuthrasant i ryfel ond nis gallant ruthro i hccld\A,,ch. -0- Yn Ngholwyn Bay, dywedodd cadeirydd y Tribiwnlys Apeliadol fod galw am haner miliwn o ddynion erbyn y gwanwyn nesaf. -0- YR ANRHDDEDDUS D. LLOYD GEORGE. Urddasol dywysydd, diffynydd dewr Cymru, Uniondcb nodwedda'th ymgeisiol wrydri Kr gwnenthur doeth dieddtau er diffyn [ cyfiawrder, A dryllio cadwynau gormesiaeth a thraws- [der. -0- Ychydig amser yn ol gwaeddodd awyr- enwr Cydbleidiol uwchben Brussels nes i'r trigolion ei gly wed yn d),weud,-Cymerwch galon, byddweh yn rhyddion yn fuan." Mewn ysgrif cyfeiria Mr. Beriah G. Evans at wahanol ddylanwadau welir yn gweithio ynglyn a'r rhyfel bresenol. Yn eu plith cyfeiria at y dylanwadau gwrth- Cymreig", gwrth-Ymneillduol ddaeth i'r golwg ynglyn a'r Neuadd Ymneullduol yn Mharc Kinmel. Hyd oedd yn ng'allu, meddai. rhai o'r sawl a feddent ddylanwad gwnaed, a gwn- eir eto neuadd Ymneillduol Kinmel yn fethiant. Gyrwyd y bataliynau -mwyaf cryf eu hymneullduaeth ar wasgar i fatyl- iynau Seisnig ac estronol.

-4040, Betsi Oadwaladr. PENNOD XIV. There is a kind,of character in thy life, That, to the observer, doth thy history Fully unfold." MEASURE FOR MEASURE." Ar ol cyrhaedd o'r llong i Hobart, ni chau- iateid i'r un o'r teithwyr lanio hyd nes y bvddai eu henwau wedi eu cyhoeddi yn y Gazette dair gwaith yn unol a gofynion cyf- raith y wlad. Un diwrnod, yn fuan wcdi angori YIla, yr oedd Betsi yn y cymeriad o ystiwardes wedi myued i'r Ian i brynu cyflenvvad o nwyddau at wasanaeth y cogydclion, ac mor fuan ac yr aeth 1 mewn i taelta pObydd yno, weie duau gwnstabl i mewn arei hoi ac yn gofyn iddi "Caetii ynte Rhydd"? (Bond or Free) a chan na wyddai ;ir y foment beth oedd eu hancan vii gofyn v lath gwestiwn iddi, dy\vcdodd wrthynt am t'eiii(lio. eu busnes eu htinain," canlyniad yr ateb c\ta hwnw fu i'r cwnstab- liaid fyned a hi'n ddiseremoui i Swyddfa y Cadbeu Waddy (i'r capitania). Fel bu'r Iwc, yr oedd y boneddwr hwnw wedi bod ar fwrdd V Denmark Hill ryw ddiwrnod lieu ddau yn flaenorol-ac wedi cael sgwrs a Miss Davies v Stiwardes yr adeg houo, a gorchymynodd i'r plismyn adael llonydd iddi, a dvna'r fei y ilwyddodd Betsi i ymgadw o'r tu allan i fur- iau carchar Hobart. Ar ol myued allan o Swyddfa Cadben y Poith, brasgamai ynol am siop y pobydd i orphea ei neges yno, ond nid aethai nepell ar ei thaith cyu i blismon rlrall ymyryd a hi! ond cauodd Betsi ei dwrn gan ddyweud wrtho am fynd at Cadbea Waddy iholi ei hanes, ac os y gwelai y Bonwr lifrog y meddai hawl i'w chymeryd i gaichar, y bvddai hi atalwad yn siop y pobydd oedd gerllaw, ond ni ddaeth liwnw ar ei chyf) I-a dyna yr eildro o fewn awr o amser iddi osgoi y tLi fc\vn i garchar Hobart Yn ystod yr amser y bu'r teithwyr yn aros ar fwrdc y llong yno, dywed Betsi y cawsant amser difyr odiaeth un diwrnod c\ merodd tair priodas Ie, y gwragedd ieuainc wedi my nd allan i Van Diemen's Land ar ol eu cariadau oeddynt mewn sefylllaoedd da VB y ddinas, "cawsom ddiwrnod difyr dros ben (ebr Betsi), yr oedd yno wledda, canu a dawnsio iawn, ac nid wyf yn sicr nad Mr. White, yr Offeiriad a minau oedd yn dawnsio fwyaf a goreu o bawb yno Y11 rnhen yr wythnos wedyn bu tair priod- as arall ar ffwrdd y llong, eithr ni welsai y tri phar ieuainc hyny erioecl mo'u gdydd hyd o fewn ddcuddydd neu dri cyn hyny, mor- wynion perthynol i deuluoedd yn mysg y teithwyr oedd y genethod, a chan fod croesaw ) bob dyn "rhydd" i dalu ymweliad a'r llong, deuent ynoyn ddwsinau ebe Betsi,—"ac agos bob un yn meddu'r un neges, chwilio alll wraig a thalai pob un o'r tri hyn y swm o gan punt i'r fcistres am i'r forwyn dori'r cytundeb drwy fyned yn feistres ei hunan. Ar ol i'r teithwyr gael glanio, tarawodd dwy enetli -arall ar ddau fachgen awyddus i'w priodi—ac yr oedd un o'r ddwy hyny wedi clywed Betsi yn dyweud mai ffyliaid oedd y dynion ieuainc hyuy dalasaut bob un ei ganpunt, nad oedd raid iddynt wneud hyny gan nad oedd y cytundeb yn son am briodi o gwbl," a chynghorodd y genethod i ofyn barn tvvrnai ar yr achos, fc yr oedd Betsi yn iawn, ebai gwr y cwilsyn cafodd hwnwddwybunt am ei gynghor, ond mynodd v dclau wr ieuanc roddi pum punt yr un i ferch Pen Rhyw am ei chyfarwyddyd hi i'r ddwy etielli. Yn awl-, i chwi feddwl mai disyhv ydoecld Betsi yn nghanoi y fath briodi gwylltr gwrandeweh ami,— Ii Ccfais inau amryw gynygion da iawii be fyd, un oddiwrth Mr. Malcolm, tir fesurydd y llywodraeth, bon- eddwr hoflfus a dymunol iawn, ond ni fyiiwii briodi, gan mai gwell oedd genyf gael gwelcd tipyn yn rhagor o'r byd yn hytraeh na by w yn Hobart, er cystal dyn ydoedd ef." (T,u bar/tan.) W. H. II.