Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

"Irecliaf Trelsied."I

News
Cite
Share

"Irecliaf Trelsied." [GAN MR. T. GWVXN JONES, ABERYSTWYTHJ PAR H AD. Ag eithrio cyfnod by'r yn hanes yr Eglvvys Gristiouogol fore, a hanes cyfundebau diwedd- ar, megis y Grynwyr, nid ymwrthododd gvvledydd Cred erioed a dull bwystfilod- o dorri eu A daravvodd i'ch meddwl erioed, pe dihetrid astndio Henyddiaeth o'i ragrith, pe gadawai bob beiiniad ei eiriau gorchest o'r neilltu, a pbe dosbarthai ei ffeithiau sym], ua byddai nemor amheuaeth am ddechreuad, dulliau a thwf milwriaeth ? Yr wyf fi yn un o'r rhai sy'n earn Rhamant, hynny yw, os mynnweh, y Niwl. Eithr fe ddigwyddodd l'iii rhan hefyd o leiaf beth o'r ddawn a ddengys i mi fod y NÍwl, nid vu fynych, yn peri i'm ffeitbiau ymddangos yn amgen nag y bout. Os cymerwch ddechreuad unrhyvv lenyddiaeth genedlaethol, rhaid i cbwi fyued i'r Niwl. lJ 1 0 Niwl yw cuddio rhagoeh lawer sydd wir ac awgrymu i chwi gymaint a hynny na bo wir. Darllenwch Homer neu Vergi], a cheisiwch gadw'r Niwl o lygaid eich ysbryd. Draw e'eh blaen, yn y Nnvl, oni welwch chwiY duwiau ? Taranll ais, mellteudroecl, eig l our h ut h r, angeu- lafn, cnawdrwv g csgvrndor. tymhestlair. Eithr pa beth D_ynion, ac yr ydym ninnau dan ormes y niwl a'r gair eyfansawdd. Os dosbarthwn y geiriau, a'u chwilio, cawn ein bod yn adnabod pob un o'r duwiau. Nid yw'r taranllais ond trawster; nid yw'r me!!t- endroed a'r eigionrhuthr namyn addewid y car motor; nid yw'r angeulafn fwy nag arfau dinistr ein gwarei'ddiad nid yw'rtymhestlair ond tyngu a rhegi. Dywed yr ysgrifenwvr I I I vr clasurol wrthym y bvddai licti drigolion Gal yn yfed gwaed eu gel vn ion, yn torn eu pen- nau ymaith, yn tyuny ymaith grwyn eu pennau,.a'a del nyddio i sychu eu dwylaw, ar ol-bvvyta, neu ladd. Y mae'r un peth yn digwydd hyd beddyw, ond bod y gclfyddyd yn geinach. Oddiary dyn a gwympo y ceir y ddiod a'r napcyn fyth. Am y cyferbyniad rhwng pethau fel yr edrychent ac fel yr oedd- yut, darllencr "Eglogues" digymar Andre Chenier, er enghraifil "L'A veugle," lie ceir dis grifiad o Homer, a "La Liberte,"ymddiddan rhwng gwr rhydd a bugail caeth a felltithiai bethau mawr gwlad Roeg, am nad oeddynt eiddo ef, ac a dyugai, pe bai. yntau gryf YIl cj dro, a'i wclod hun yn feistr, y byddai ynlau hefyd yn galed, drygionus, anfifyddlon, gwaed- lyd a cbren lon, fel y bu ereill ato ef. C y m e r vv c h leu y d d i a e th d d i w e d d a racli gvvledydd ereill. Darllenwch lenyddiaeth ein hynafiaid ni ein hunain, yn Wyddyl a Brythoniaid. Y mae termau canmol y Gwyddyl yn dangos i ni pa beth oedd yn digwydd. Yr anvr oedd y gwr a hoffai gochi ei ddwylaw a'i arfau a gwaecl ei elyn- 1:)r f i? ion ei brif cldifyrrwch oedd maJn cyrff ac esgyru dynion dygai wartheg a thiroedd es, ?i I I I ereill. Yr un peth a gcir yn Gymraeg. Crealon a threisgar oedd yr arwr, Hew cad, tarw trin, blaidd brwydr; lleidr gwartlieg a thir, porthwr adar rhaib, a gvvyddgwn coed llofrndd oedd y gair clodforusaf y gellid ei arfer am dano yn v ddeuddegfed ganrif. Ac y mae'r llenyddiaeth ogleddol, Deutonig, yn ffyrnicach fyth. Pa beth ynteu yw j"styr liyn ? Dyma hi, yn ein hiaith ni beddyw Draw acw yn y niwl, y lleidr a'r llofrudd yw'r gwr mawr, ac hyd yn oed acw, y lIlac rhyw niwl yn y niwl o'i gwinpas yntau yng ngolwg ei gyd-ddynion. Darllenwch lenyddiaeth y gvvledydd a'r canrifoedd, a chewch yr un pcth. Gwir fod tystion dros Grist, Buddha, ac ereill o broffwydi Daw, end nid rhaid dyvyed- yd na-ddaeth y llofrudd erioed mewn gwir- ionedd tan ddylanwad eu dysgeidiaeth. Yn Ewrob, pan ddaeth ef mewn ac feallai mewn rhan, yn Gristion, troes at gyfraith, yn hytrach na'r cleddyf fel moddion i gael ac i gadw ei-feddiannau, yn ei wlad ei hun. SoYiiais eifod feallai mewn rhan yn Gristion. Nid oes amheuaeth na ddaeth y llofrudd, mewn amseroedd Cafholig, i ryw fesur tan ddylanwad dysgeidiaeth Crist. Dyna ei dymor goreu. Gwir y mynych dorrai yddfau'r rliai na fyddent dderbyn ei grefydd ef, megis yn amser Siarlymaen, a lladdai, a lladratai yn ami. Eto, dysgodd beth gostyngeiddrwydd ac ofn. Ar brydiau ac ar ei goreu, nid oedd Protesfaniaeth ond gwrth- ryfel yn erbyn ei drais ef. Bryd arali, ac ar ei gwaethaf, nid oedd hi ond gwrthryfel ei drais ef ei bun yn erbvn gwe-uster cvffredui. Gvda Phrotestaniaetb, a'i llaeiad graddol fod yn Agnosticiaeth a'r peth a elwir yn Feddwl Rhvdd, tvfodd uni^oliaeth, a chan ei bod yn gyffredin, gorfn honnoV llofrudd i adolygu peth ar ei ddulliau, eithr Hi odues id do hefyd y cyfle i'w helaethu. Ni buasai'r esgus ddiweddar mai busiies yw busnes neu mai rhyfel yw rhyfel mor bosibl heb dvfu unigoliaeth fel y tvfodd pan ddaeth pob dyn yn ofteiriad iddo ei hun. Ileddyw, oier, yw pob ape! at grefydd, ac hyd yn oed at ddynoliaeth. canys "busnes yw busnes." Hynny yw dododd y llofrudd ei dduvv yn ei boced. Hanes datblvgiad y llofrudd yw llenyddiaeth Saesr.eg yn arbennig. Yrnladdai a gweithiai caeth ion drosto canai beirdd iddo paentiai gwyr celfydd iddo; pregethai offeiriaid blesio. Yr.oedd hyn oil berffaith naturiol i'r rhan fwyaf ohonynt, am v riieswin syml fod ganddo ef dir, sef cyfoetb. Ei deitl i'r tir oedd ei fod yn ddisgvnn vdd i'r treisivvr y (,viit ei (I(lk,,7vii ef oddiar dreisiwr avail. Gallai math is odreisiwr fyw ar faith uwch. Dyna a ddigwyddodd ar ol y Goncvvest Normannidd. Y llvvybr i'r dyr chatiad hwn oedd bod ar wall an i'r H iaws mewn rhyw ffordd neu gilydd, ond yn ymdrechion y gwahanol fathau ar dreiswyr, y lliavvs a fyddai bob amser yn ymladd ac yn ,(I I I' ,hV'y'1l Y c1nluJ, gall roclcli'r g:lnd :1111 V naiJJ a'I' Gyda'r cyfnod masnacliol, nevvidiodd dullian'r treisiwr fwv fyth, ond o ran ystvr yr un peth yw'r drefn hydheddvw. Soniwn yn awram Frenhinoedd Glo" a Thywysog- ion Masnach." ac y mae caeth ion yn ymladd acyn gweithio drostynt, beirdd yn eanu iddynt, a chelfyddion yn gwneud a del wan iddynt yr un ffnnud. Cvfodanto bob dosbarth megis cynt, ac unig amod eldlwydd- iant yw, nad oes deddf uwch na gorfod. With hynny, tybiodd gwallgofiaid galluog, fel Nietsche, mai dyma'r unig dduvv—y Treisiwr, a dyfeisiasant arno en.wau godidog. Ond er newid Treisivvr lawer \'m •mywvd cymdeithas y gwledydd, arhosodd yr un lath a chvnt yn union yng ngbysylltiad gwlad a gwlad, ac er gwaethaf ein gwareidd- iad, ein dynoliaeth a'n crefydd honedig, dyma ddull a'i aliu nag a fu erioed ar vvyneb daear. Ni bu ei lofruddion Hog erioed mor lliosog, erioed mor ddisgybledig; ni bu eu harfau erioec1 cyn berfleithied. Sieryd yntau yn n her man crefydd Crist, ac y mae ei weision wrtlii gycla boll fantais dysg ac arfer y can- rifoedd yn dvfeisio esgusion nad ydynt, er dodi'r enw a fynner arnynt, ond. pethau croes i'r gwirionedd. Yr vvyf yn ceisio yn fy ineddwl fy hun ymatal rhag priodoli i ddyn- ion ereill ddygioni mwy nag y gallai fy mod fy hun wrth natur yn abl i'w gyflawni. Duw a wyr faint ein gallu'r ffordd honno, bawb o honom. Ond cawiatewch fod pob dyn sydd dan nrfau, wedi ei ddisgyblu i ladd, a hynny he]) un amcan arall, yn eredu'n gydwybodol ei fod yn ei le. ■ Addefwch fod pob diplomat sydd vvrthi a'i holl egni yn dyfeisio celvvydd, eto yn on est o'r farn bod y galw yn cyfreith- loni'r cvvbl. Addefwch iivli peth am wneuthurwyr arf811 rhyfe], sydd yn gweithio i'w dwylavv ei gilydd yn y gwahanol wledydd. Addefwch bod pawb sydd a'i Jaw yn y trychineb arsvvydns hwn yn meddwl yn ei galon nad oes dim arall am dani. A pha beth wedyn? Onid oes fwim a chyfog ar y byd yu ei erbyd ? Oni raid inni gyfaddef hefyd bod y gwrthwynebiacl iddo yr un mor onest, a dywedyd y Ueiaf? Pa beth ynteu 'IV r sy(l(-] yn cin hyrddio i'r fath anfadrvvydd ? Nid ocs ond unesboniad arno. Gvvn mai pecliod v ddiwinyddion ef, ac nid ynfydion oeddynt hwythau ychwaith. Ond ceisiwn, er mwyn y rhan 0I)CI cci-s1wil, er ii-:wyl,, yn iaith. y dydd. Pa beth yw? Oni orfydd. arnom gydnabod mai'r anifail ynnoin vdyw ? u,? I o i-n I Y gvveddill sydd etc heb ei ddarostwng gan na rhesvvn na na moes ? Pa nifer o honom y sydd, peel aem trwy un frwydr, na byddai ein sychecl gwaed wedhei ddeftro fel na byddai gennyni garreg i'vvthaflu at drigol- ion Serfia, a sarnwyd cin oesau dan draed, ac a wnaeth weithredoedd yr ydym ni yn eu condemnio, unwaith y 'cafodd yr anifail ynddynt y c-yfle 1 leiaf ? A fynnwn ni ynteu ddadleu mai dulliau'r anifail sydd i fod yn oruchaf ynnom eto ? A oes rhywun a wadai na feithrinasom ni hefyd ryw ddawn arall, ac oni dderbyniwn ni, o leiaf yn niffyg ei well, y deffiniad mai goreu'r ddawn honno a ddylai ffnrfioein cyfrifoldeb uchaf, yn h\trach na cli\nddaredd y bwystfil henafiaid yn dragyvvydd ? Caniataer i mi unwaith eto ddyfynnu Maeterlinck :— Na soniwn am wrthwynebiadau tra- ddodiadol, ond yn unig y rhai y galler o- ddifrif eu hamddiffyn. CIwii yii vi, hynaf, sy'n dal bod auwastadrw}7dcl yn beth ua cllir ci ochcl, am ci fod yn unol a deddfau natur. Gwir hynny eithr ymddengys yn dra thebyg bod dynoliaeth vverii ei clireu i ymddyrchafu uwchlaw rhai o ddeddfan natur.. Ped ymwrthodai hi a gorcljfygu am ryw C) I- deddfau hyn, dodici ei bod hi ei hun mewn perygl. Y mae'n unol a'i natur arbennig hi ufuddhau i ddeddfan amgen na deddfau ei banian anifeilaidd." Fe!)y,dywedede[n rhan anifeilaidd a iynno, em dyied ni yw ei gorchfygu. Un- waith eto yn hanes Ewrob, cafodd yr anifail yr oructialiaeth. Cyn sscred a digwydd y peth, boed ei ddamwain fel y bo, rliaid i ni ddiodciet o'i b I eg id. Collodd Cristionogion un cyfie arall, am na ddeallasant hyd beddyw mor egwyddior a broffesant. Rhoes dynol- iaeth ei medr a'i gwybod at wasanaeth ei phawen fwystfil. Yr ydym i gyd yn y camvvedd. Dysgasom ein cwn i ymatal rhag liadd defaid, ac i beidio ag ymladd a'i giiydd, wrth ein gorchyinyn. Dodwn yr un ddisgyblaeth arnom ein hunain, ac hyd ouis gvvnelon?, na chwynwn, na. ragrithiwn,. Dioddefwn. (O'r Tracihoaydd.)

DYRCHAFIAD.