Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
"Irecliaf Trelsied."I
"Irecliaf Trelsied." [GAN MR. T. GWVXN JONES, ABERYSTWYTHJ PAR H AD. Ag eithrio cyfnod by'r yn hanes yr Eglvvys Gristiouogol fore, a hanes cyfundebau diwedd- ar, megis y Grynwyr, nid ymwrthododd gvvledydd Cred erioed a dull bwystfilod- o dorri eu A daravvodd i'ch meddwl erioed, pe dihetrid astndio Henyddiaeth o'i ragrith, pe gadawai bob beiiniad ei eiriau gorchest o'r neilltu, a pbe dosbarthai ei ffeithiau sym], ua byddai nemor amheuaeth am ddechreuad, dulliau a thwf milwriaeth ? Yr wyf fi yn un o'r rhai sy'n earn Rhamant, hynny yw, os mynnweh, y Niwl. Eithr fe ddigwyddodd l'iii rhan hefyd o leiaf beth o'r ddawn a ddengys i mi fod y NÍwl, nid vu fynych, yn peri i'm ffeitbiau ymddangos yn amgen nag y bout. Os cymerwch ddechreuad unrhyvv lenyddiaeth genedlaethol, rhaid i cbwi fyued i'r Niwl. lJ 1 0 Niwl yw cuddio rhagoeh lawer sydd wir ac awgrymu i chwi gymaint a hynny na bo wir. Darllenwch Homer neu Vergi], a cheisiwch gadw'r Niwl o lygaid eich ysbryd. Draw e'eh blaen, yn y Nnvl, oni welwch chwiY duwiau ? Taranll ais, mellteudroecl, eig l our h ut h r, angeu- lafn, cnawdrwv g csgvrndor. tymhestlair. Eithr pa beth D_ynion, ac yr ydym ninnau dan ormes y niwl a'r gair eyfansawdd. Os dosbarthwn y geiriau, a'u chwilio, cawn ein bod yn adnabod pob un o'r duwiau. Nid yw'r taranllais ond trawster; nid yw'r me!!t- endroed a'r eigionrhuthr namyn addewid y car motor; nid yw'r angeulafn fwy nag arfau dinistr ein gwarei'ddiad nid yw'rtymhestlair ond tyngu a rhegi. Dywed yr ysgrifenwvr I I I vr clasurol wrthym y bvddai licti drigolion Gal yn yfed gwaed eu gel vn ion, yn torn eu pen- nau ymaith, yn tyuny ymaith grwyn eu pennau,.a'a del nyddio i sychu eu dwylaw, ar ol-bvvyta, neu ladd. Y mae'r un peth yn digwydd hyd beddyw, ond bod y gclfyddyd yn geinach. Oddiary dyn a gwympo y ceir y ddiod a'r napcyn fyth. Am y cyferbyniad rhwng pethau fel yr edrychent ac fel yr oedd- yut, darllencr "Eglogues" digymar Andre Chenier, er enghraifil "L'A veugle," lie ceir dis grifiad o Homer, a "La Liberte,"ymddiddan rhwng gwr rhydd a bugail caeth a felltithiai bethau mawr gwlad Roeg, am nad oeddynt eiddo ef, ac a dyugai, pe bai. yntau gryf YIl cj dro, a'i wclod hun yn feistr, y byddai ynlau hefyd yn galed, drygionus, anfifyddlon, gwaed- lyd a cbren lon, fel y bu ereill ato ef. C y m e r vv c h leu y d d i a e th d d i w e d d a racli gvvledydd ereill. Darllenwch lenyddiaeth ein hynafiaid ni ein hunain, yn Wyddyl a Brythoniaid. Y mae termau canmol y Gwyddyl yn dangos i ni pa beth oedd yn digwydd. Yr anvr oedd y gwr a hoffai gochi ei ddwylaw a'i arfau a gwaecl ei elyn- 1:)r f i? ion ei brif cldifyrrwch oedd maJn cyrff ac esgyru dynion dygai wartheg a thiroedd es, ?i I I I ereill. Yr un peth a gcir yn Gymraeg. Crealon a threisgar oedd yr arwr, Hew cad, tarw trin, blaidd brwydr; lleidr gwartlieg a thir, porthwr adar rhaib, a gvvyddgwn coed llofrndd oedd y gair clodforusaf y gellid ei arfer am dano yn v ddeuddegfed ganrif. Ac y mae'r llenyddiaeth ogleddol, Deutonig, yn ffyrnicach fyth. Pa beth ynteu yw j"styr liyn ? Dyma hi, yn ein hiaith ni beddyw Draw acw yn y niwl, y lleidr a'r llofrudd yw'r gwr mawr, ac hyd yn oed acw, y lIlac rhyw niwl yn y niwl o'i gwinpas yntau yng ngolwg ei gyd-ddynion. Darllenwch lenyddiaeth y gvvledydd a'r canrifoedd, a chewch yr un pcth. Gwir fod tystion dros Grist, Buddha, ac ereill o broffwydi Daw, end nid rhaid dyvyed- yd na-ddaeth y llofrudd erioed mewn gwir- ionedd tan ddylanwad eu dysgeidiaeth. Yn Ewrob, pan ddaeth ef mewn ac feallai mewn rhan, yn Gristion, troes at gyfraith, yn hytrach na'r cleddyf fel moddion i gael ac i gadw ei-feddiannau, yn ei wlad ei hun. SoYiiais eifod feallai mewn rhan yn Gristion. Nid oes amheuaeth na ddaeth y llofrudd, mewn amseroedd Cafholig, i ryw fesur tan ddylanwad dysgeidiaeth Crist. Dyna ei dymor goreu. Gwir y mynych dorrai yddfau'r rliai na fyddent dderbyn ei grefydd ef, megis yn amser Siarlymaen, a lladdai, a lladratai yn ami. Eto, dysgodd beth gostyngeiddrwydd ac ofn. Ar brydiau ac ar ei goreu, nid oedd Protesfaniaeth ond gwrth- ryfel yn erbyn ei drais ef. Bryd arali, ac ar ei gwaethaf, nid oedd hi ond gwrthryfel ei drais ef ei bun yn erbvn gwe-uster cvffredui. Gvda Phrotestaniaetb, a'i llaeiad graddol fod yn Agnosticiaeth a'r peth a elwir yn Feddwl Rhvdd, tvfodd uni^oliaeth, a chan ei bod yn gyffredin, gorfn honnoV llofrudd i adolygu peth ar ei ddulliau, eithr Hi odues id do hefyd y cyfle i'w helaethu. Ni buasai'r esgus ddiweddar mai busiies yw busnes neu mai rhyfel yw rhyfel mor bosibl heb dvfu unigoliaeth fel y tvfodd pan ddaeth pob dyn yn ofteiriad iddo ei hun. Ileddyw, oier, yw pob ape! at grefydd, ac hyd yn oed at ddynoliaeth. canys "busnes yw busnes." Hynny yw dododd y llofrudd ei dduvv yn ei boced. Hanes datblvgiad y llofrudd yw llenyddiaeth Saesr.eg yn arbennig. Yrnladdai a gweithiai caeth ion drosto canai beirdd iddo paentiai gwyr celfydd iddo; pregethai offeiriaid blesio. Yr.oedd hyn oil berffaith naturiol i'r rhan fwyaf ohonynt, am v riieswin syml fod ganddo ef dir, sef cyfoetb. Ei deitl i'r tir oedd ei fod yn ddisgvnn vdd i'r treisivvr y (,viit ei (I(lk,,7vii ef oddiar dreisiwr avail. Gallai math is odreisiwr fyw ar faith uwch. Dyna a ddigwyddodd ar ol y Goncvvest Normannidd. Y llvvybr i'r dyr chatiad hwn oedd bod ar wall an i'r H iaws mewn rhyw ffordd neu gilydd, ond yn ymdrechion y gwahanol fathau ar dreiswyr, y lliavvs a fyddai bob amser yn ymladd ac yn ,(I I I' ,hV'y'1l Y c1nluJ, gall roclcli'r g:lnd :1111 V naiJJ a'I' Gyda'r cyfnod masnacliol, nevvidiodd dullian'r treisiwr fwv fyth, ond o ran ystvr yr un peth yw'r drefn hydheddvw. Soniwn yn awram Frenhinoedd Glo" a Thywysog- ion Masnach." ac y mae caeth ion yn ymladd acyn gweithio drostynt, beirdd yn eanu iddynt, a chelfyddion yn gwneud a del wan iddynt yr un ffnnud. Cvfodanto bob dosbarth megis cynt, ac unig amod eldlwydd- iant yw, nad oes deddf uwch na gorfod. With hynny, tybiodd gwallgofiaid galluog, fel Nietsche, mai dyma'r unig dduvv—y Treisiwr, a dyfeisiasant arno en.wau godidog. Ond er newid Treisivvr lawer \'m •mywvd cymdeithas y gwledydd, arhosodd yr un lath a chvnt yn union yng ngbysylltiad gwlad a gwlad, ac er gwaethaf ein gwareidd- iad, ein dynoliaeth a'n crefydd honedig, dyma ddull a'i aliu nag a fu erioed ar vvyneb daear. Ni bu ei lofruddion Hog erioed mor lliosog, erioed mor ddisgybledig; ni bu eu harfau erioec1 cyn berfleithied. Sieryd yntau yn n her man crefydd Crist, ac y mae ei weision wrtlii gycla boll fantais dysg ac arfer y can- rifoedd yn dvfeisio esgusion nad ydynt, er dodi'r enw a fynner arnynt, ond. pethau croes i'r gwirionedd. Yr vvyf yn ceisio yn fy ineddwl fy hun ymatal rhag priodoli i ddyn- ion ereill ddygioni mwy nag y gallai fy mod fy hun wrth natur yn abl i'w gyflawni. Duw a wyr faint ein gallu'r ffordd honno, bawb o honom. Ond cawiatewch fod pob dyn sydd dan nrfau, wedi ei ddisgyblu i ladd, a hynny he]) un amcan arall, yn eredu'n gydwybodol ei fod yn ei le. ■ Addefwch fod pob diplomat sydd vvrthi a'i holl egni yn dyfeisio celvvydd, eto yn on est o'r farn bod y galw yn cyfreith- loni'r cvvbl. Addefwch iivli peth am wneuthurwyr arf811 rhyfe], sydd yn gweithio i'w dwylavv ei gilydd yn y gwahanol wledydd. Addefwch bod pawb sydd a'i Jaw yn y trychineb arsvvydns hwn yn meddwl yn ei galon nad oes dim arall am dani. A pha beth wedyn? Onid oes fwim a chyfog ar y byd yu ei erbyd ? Oni raid inni gyfaddef hefyd bod y gwrthwynebiacl iddo yr un mor onest, a dywedyd y Ueiaf? Pa beth ynteu 'IV r sy(l(-] yn cin hyrddio i'r fath anfadrvvydd ? Nid ocs ond unesboniad arno. Gvvn mai pecliod v ddiwinyddion ef, ac nid ynfydion oeddynt hwythau ychwaith. Ond ceisiwn, er mwyn y rhan 0I)CI cci-s1wil, er ii-:wyl,, yn iaith. y dydd. Pa beth yw? Oni orfydd. arnom gydnabod mai'r anifail ynnoin vdyw ? u,? I o i-n I Y gvveddill sydd etc heb ei ddarostwng gan na rhesvvn na na moes ? Pa nifer o honom y sydd, peel aem trwy un frwydr, na byddai ein sychecl gwaed wedhei ddeftro fel na byddai gennyni garreg i'vvthaflu at drigol- ion Serfia, a sarnwyd cin oesau dan draed, ac a wnaeth weithredoedd yr ydym ni yn eu condemnio, unwaith y 'cafodd yr anifail ynddynt y c-yfle 1 leiaf ? A fynnwn ni ynteu ddadleu mai dulliau'r anifail sydd i fod yn oruchaf ynnom eto ? A oes rhywun a wadai na feithrinasom ni hefyd ryw ddawn arall, ac oni dderbyniwn ni, o leiaf yn niffyg ei well, y deffiniad mai goreu'r ddawn honno a ddylai ffnrfioein cyfrifoldeb uchaf, yn h\trach na cli\nddaredd y bwystfil henafiaid yn dragyvvydd ? Caniataer i mi unwaith eto ddyfynnu Maeterlinck :— Na soniwn am wrthwynebiadau tra- ddodiadol, ond yn unig y rhai y galler o- ddifrif eu hamddiffyn. CIwii yii vi, hynaf, sy'n dal bod auwastadrw}7dcl yn beth ua cllir ci ochcl, am ci fod yn unol a deddfau natur. Gwir hynny eithr ymddengys yn dra thebyg bod dynoliaeth vverii ei clireu i ymddyrchafu uwchlaw rhai o ddeddfan natur.. Ped ymwrthodai hi a gorcljfygu am ryw C) I- deddfau hyn, dodici ei bod hi ei hun mewn perygl. Y mae'n unol a'i natur arbennig hi ufuddhau i ddeddfan amgen na deddfau ei banian anifeilaidd." Fe!)y,dywedede[n rhan anifeilaidd a iynno, em dyied ni yw ei gorchfygu. Un- waith eto yn hanes Ewrob, cafodd yr anifail yr oructialiaeth. Cyn sscred a digwydd y peth, boed ei ddamwain fel y bo, rliaid i ni ddiodciet o'i b I eg id. Collodd Cristionogion un cyfie arall, am na ddeallasant hyd beddyw mor egwyddior a broffesant. Rhoes dynol- iaeth ei medr a'i gwybod at wasanaeth ei phawen fwystfil. Yr ydym i gyd yn y camvvedd. Dysgasom ein cwn i ymatal rhag liadd defaid, ac i beidio ag ymladd a'i giiydd, wrth ein gorchyinyn. Dodwn yr un ddisgyblaeth arnom ein hunain, ac hyd ouis gvvnelon?, na chwynwn, na. ragrithiwn,. Dioddefwn. (O'r Tracihoaydd.)
DYRCHAFIAD.
DYRCHAFIAD. Fonwr Golygvdcl.—Yn NIIRAFOD wythnos y y "Hyn a'r Llall," fad y Be Moses Hunt wedi ei ddewis yu Inspector i Gwuini Masnachol y Camwy, ac yr wyf YlJ cymeryd yu ganiattaol fod hyny yn flaitli. Fy amcan yn yr ychvdig linellau hyn, yw ei longyfarch ef a'r cwmni. o'r dewisiad yr wyf yn ei adnabod er's rhai blynyddau, ac ni chyfarfyddais a dyn ieuanc mwy cydwybodol a llaCurns-bob amser yu gwneud ei oreu a siarad yn bleidiol i\v g) f- logwyr., nis gaJlwn yu gydwybodol ddvveud hyn am yr oil o weithwyr y cwmni. Yii sicl, fe vvnaiff swyddog da a chywir. Hyderaf y b -?,(i ]in,ii yn7 o'f- uewydd i fechgyn le?ainc y W!adfa, i ym- roc1di i gyfac1dasu en hUlJillll i lamv anrhydeddus y Cwmni yn y dyfodol j y mae yma ddigonedd o fechgyn rhagorol ond idd- ynt rodeli en bryc1 ar astudio, yna ni fydd angen cario "dwr dros afon," fel y mae wedi bod yn bur fynych. Un o bob! yr Hen Wlad wyf, ond o drugaredd, yn cldigon eangfrydig i gydnabod, fodyn mysg bechgyn y Wladfa,. cystal defnyddiau a geir yno, ac mewn llawer cylch mwy parod i roddi eu gwasanaeth—am yr hyn y telir iia'rrh.-ti sydd yn profiesu ac yn ymchwyddo eu bod wedi talu fel hyn ac fel arall am eu haddysg a'll hyftorddiant. Y mae yn wir fod yu rhaid i bobun ynigyrncro a galwedigaeth yno, roddi ei wasanaeth am -ict l i aii gyfnod yn rhad, ac yn cldidal gyda rhai gal- wedigaethau y mac mor wir a hyny, fod yn rhaid gweithio pan yn derbyn cyflog. Os yw y Wlaclfa am fagu crefftwyr da yn mliob cangeu, rhaid i'r rbieni aberthu a'r plant lafurio. Credaf hefyd, y ctylai cyflog- ■ wyr orfodi y rhai sydd wedi derbyn hyffordd- iant, i gyfranu, yn ol eu gallu i eraill, ac nid caniattau iddynt am gyflog mawr, droi eu trwynau a dweud eu bod hwy wedi talu am eu dysg, Yna bydd digon o wei.thwyr da i bob cangeu, er cario yn mlaeu iasnach eang y Wladfa yn y blynyddau sydd i dclod. Y mae genyf gymaint o barch i'r Hen Wlad (ac yn gweddio Duw am gael sangu ci daear unwaith eto) ac undyn byw, ond y mae gwrando a gweled ambell i un yn son am yr hyn oeddynt ac a ydynt, yn ddigon a codi cyfog ar y cryfaf ei grombil. Fechgyn, ieuanc hawddgar, ymrowch o ddifrif i gasgliv gwybodaeth yn ol y manteision sydd genych, a mynweh ddangos y gallwch sefyll ochr yn ochr ag unrhyvv un o unrhyw wlad. OnicV dynion wedi en magu mewn pentrefi cyd- marol ddifanteision, ond er hyny a lafunas- ant yn ddivvyd gyda'r adnoddau cedd gan- ddynt, yw rhai o ser disgleiriaf Prydain. heddyw.—Yr eiddoch, | UN O FECHGYN CYMRU..