Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
[No title]
Gwartheg Blithiori. Dywed y Proffeswr Henry fod 60 y cant o'r hyn eill buwch ei fwyta yn myned i gynnal ei chorff. O'r 4.0 y cant fydd yngweddill yn unig y daw budd i'r liarmwr. Mae gwartheg a chyrff yn cynnwys digon o le priodol ar gyfer eu bwyd bob amser yn bwyta'n well na rhai y bo en cyfundrefn fwyta heb ddatblygu cystal. Gall y fuwch fawr o gorff hefyd fwyta bwyd brasach na'r fnwch eiddil fel rheol, ac y mae ar gyfartaledd yn gynilach. Mae maint a chryfder y rhannau hynny o'r corft sydd yn ymwneud a'r bwyd yn amlwg mewn perth yn as a fiidio yn drwm ac am hir amser, er mwyn tynnu cymaint o fudd ag a ellir o'r fuwch. Un peth yw pesgi ych am ychydig fisoedd cyn ei anfon i'r liaddfa deil ei ystumog a'i goluddion ef yn iawn heb flino na gwanhau wrth gymeryd llawer o borthiant, oblegid byrder yr amser. Gyda'r fuwch lefrith mae pethau'n dra gwahanol rhaid iddi hi allu dal i fwyta'n drwm flwyddyn ar ol blwyddyn heb i'w pheiriannau bvvytta dorri i lawr. Dylai'r fuwch lefrith gael ei bwydo'n dda iawn yn wastad, cyn ac ar ol dod a'i llo. Dylai'r fuwch lefrith gael safn mawr, ac esgyrn genau cryfion, llydain a dyfnion. Dylai fod ganddi gorff hir, ltydan, a dyfn, gydag asennau dyfnion, llydain, gwastad, ac iddynt tlurf fwäog dda. Weithiau digwydda bod gwartheg a chyrff byrion yn rhai da felly, mewn buwch, de- wiser, os bydd rhaid dewis, lai o hyd yn hytrach na llai o led neu ddyfnder. Anaml y ceir buwch hir o gorff, ond heb ddyfnder, yn dda at laeth nac at fagu. Mae bod y peiriannau bwyta yn gryfion ac yn effeithiol yn beth llawn mor bwysig ag yw eu maint, os nad yn fwy felly. Gellir gwybod pa mor atebol yw y rhai hyn, a pha beth yw eu sefyllfa, drwy 'r cyff- yrddiad. Wrth godi'r croenjjyn ofalusoddiar y corff, ceir ef yn un o'r ddau gyflwr a gan- lyn naill ai yn llyfn-feddal ac yn ystwyth, a'r blew yr un fath, ac yn sidanaidd i'r cyft- yrddiad neu ceir y croen yn galed ac yn anystwyth, ac yn glynu ar y cnawd fel na ellir ei ryddhau oddiwrth yr asennau, a chyda'i flew fel rheol yn fras ac yn anystwyth hefyd, ac yn ymryddhau oddiar y corff. Os ceir y cyflwr cyntaf, inae'r fuwch yn un dda, a'i pheiriannau bwyta mewn trefn addas ac atebol; os yn yr ail gyflwr y bydd y croen, yna rhaid bod rhyvvbeth allan o le ynddynt. Pe byddai raid aberthu naill ai maint y corff neu gryfder treuliad bwyd mewn buwch, gwell aberthu'r blaenaf. Nid da buwch a chorff mawr, ac yn gallu bwyta llawer, os 11a all dreulio ei bwyd yn dda. Gwell corff llai, a gallu cryf i dreulio bwyd. (Crynhowyd o erthygl yn La Hacienda.-A.H.)
LLYTHYR 0 'GYMRU.I
LLYTHYR 0 GYMRU. Derbyniodd Mr. a Mrs. Edward Morgan, Bryn Crwn, y llythyr canlynol oddiwrth eu merch-Mrs. J. T. Evans, Comodoro :— AFONWEN, NORTH WALES, Mai 2iain, 1914- Anwyl Dad a Mam, Dyma ni wedi cyrhaedd Cymru Ian o'r diwedd, ac y mae yn dlws odiaeth; er pan y daethom i olwg tir y ddau ddiwrnod olaf o'r daith gwelwn olwg hollol wahanol arno rhagor a welais erioed o'r blaen,—caeau gwyrdd tlws ym mhob man. Pasiem gydag ymyl Dover, yr oedd tuag ugain o longau rhyfel yn y porthladd, a phasiodd un o'r llongau mawrsycld yn croesi o Calais i Dover ar y pryd, croesant mewn 58 munud y pell- der 021 milldir. Gwelais torpedo hefyd, a'r noson olaf ar y dwr pasiem drefi mawrion ar y lan, ac yr oedd y goleuadau i weld oddiar y llong yn dlws tu hwnt i ddesgrifiad. Ang- orasom allan yn yr afon y noson olaf, gan fyned i'r porthladd yn y boreu. Codasom tua haner awr wedi pedwar i edrych o gwm- pas glaniasom yn yr Albert Docks ychydig latheni oddiwrth yr Hydrolic Bridge, gwelais hi yn agor ac yn cau i long fawr basio dani. Cawsom frecwast am saith yn lie wyth fel arfer. Yi-na.clawal -,T Cicll)en o'r ]lot)- yti union gan ei gadael i ddwylaw awdurdodau y Cwmni, ffarweliodd a'r teithwyr cyn mynd a dyma hwythau yn dechreu canu For he is a jolly good fellow," yr oedd pawb yn hoff iawn o houo. Ar (il i bawb basio ell pethau drwy'r custom house yr oedd tren arbenig yn mynd a ni igyd am Liverpool Station, a dyna lie 'rocdd gwaeddi vivo a hwre pan yn gadael y station a chael yr olwg ddivveddaf ar yr "Highland Glen"; cychwynasom o'r station am 9.30. Yno ffarweliem a'n gilydd i gyd, posibl na welwn ein gilydd eto, trueni hynny onide, ar ol adnabyddiaeth mor dclymunok Aethom ni am Hotel Ivanhoe," ychydig latheni oddiwrth adeilad ardderchog y British Museum, acer fod yno 200 o ystafelloedd nis gallent ddweud ar y pryd, os oedd yno le i ni, cymerasom cwpanaid ac aethom am, ble, meddyliwch chwi,—am unlle llai na'r City Temple, nis gallaf dclesgrifio yr olygfa ichwi, yr adeilad mawr costus, canoedd o bobl yn- ddo, a'r cor bendigedig-y mae ganddynt eu caps a'u cloaks i gyd, eisteddent yn front yr oricL Canent tuhvvnt i ddim glywais erioed, yn enwedig unawd gan un ferch ieuanc, llais hyfryd ganddi, nid ocs geiriau genyfi ddes- grifio y peth. R. J. Campbell oedd y pregeth- wr, ei destyn oedd yn ol y Revised Version Make disciples of all the worlcl,y genhad- aeth oedd o flaen ei lygaid, yr oedd yno gen- hadwr o China yn siarad ar ei ol, am eu gwaith gyda bechgyn China ac yn casglu at hynny ar ol y gwasanaeth. Nis gallaf ddy- weucl I mi cldeall pregeth Mr. Campbell, defn- yddiai eiriau clasurol nad oedd y tipynSaes- neg sydd genyf yn ddigon i'w ddilyn. Mae golwg urddasol iawn arno yn y pwlpud, ei wallt yn wyn fel gwlan, a gwyneb mwyn iawn. Yn y prydnawn, aethom i gerdded y dref, gwelsom rai o bi-if leoecid y ddinas, Westmin- ster Abbey Cof-golofn Nelson, a 11 u o ryf- eddodau eraill, ac wrth basio drwy Charing Cross dyma Tom yn gwaeddi, "look over there," a beth welwn ond llech ar y inur a threfn y mocldiou yn Gymraeg ami, beth oedd yno ond Capel y Methodistiaid, aethom i fewn, ac yn wir yr oedd dipyn yn anhawdd ffeindio'r ffordd i fewn dros yr amryvv risiau yno yr oeddent yn canu i ddechreu, yr oedd y don yn gyfarwydd i mi, ond yn wir ni wyddwn taw Cymraeg ganent nes iddynt basio llyfr hymnall Cymraeg i ni. Yr oecld swn da yno, organ ardderchog ond y geirio ar ol, rhagor canu'r City Temple. Yr oedd dan bregethwr i fod yno,—Williams a Jones, ond gorfu i ni fyned allan cyn y bregeth gan fod Elvina wedi dechreu cadw swn, ac nid oedd yno yr un baby arall nac yn y City Temple y boreu, gallvvn feddwl nad oes croesaw i blant yn y capeli yno. Arol mynd allan beth welem ar y gornel ond Salvation Army wrthi, aethom i wrando arnynt hwy, mae Tom a mwy o olwg ar y rhai yma, cym- hell pechaduriaid at Grist oeddent eu goreu. Yr oedd band bychan ganddynt a chwareu- asant yr emyn "Our help in ages past," chwi welwch nad yw cyfleusderau i addoli y gwir a'r bywiol Dduw yn brin mewn He fel Llun- dain heblaw y rhai yna gwelsom Gapel y Bedyddwyr, French Protestant Church, yn yr ychydig fuom ni o gwmpas, heblaw adeilad rhyfeddol yn perthyn i'r Y. M. C. A. Nid ymhelacthaf gall fy mod am ysgrifenu i'r plant ac i Comodoro. Yr ydym yn iach ond wedi blino, ac nid rhyfedd mae'r baby yn drwm iawn i'w chario o gwmpas. Cofion anwyl a chynes ein tri, MARGARET.
Ysgol Sul Bryn Crwn.I
Ysgol Sul Bryn Crwn. 0 herwydd fod cyfarfodydd chwarterol Undeb yr Eglwysi Rhyddion, yn cael eu cynal yr wythnos flaenorol i gwrdd chwarter yr ysgol uchod, methwyd a chynal yr arhol- iad ysgrythyrol arferol yn ei hamser priodol; felly penderfynwyd ei chynal ar Meh. neg, o dan wyliadwriaeth y Bwyr. David G. Jones a Thomas Rowlands. Daeth amryw o blant a phobl ieuainc yno i sefyll eu prawf, a nos Sabbath diweddaf (Mehefin 28ain), cafvvyd y ddyfarniad gan yr arholwr penodedig, y Br. D. S. Jones, Twyn Carno. Cafwyd ganddo feirniadaeth fanw l ac addysgiadol, nid yn unig ar bob papur, ond ar bob attebiad a roddwyd gan y gwahanol ymgeiswyr, ac yr oedd prawfion amlwg I weled ei fod wedi myned i gryn lafur i wneud ei feirniadaeth, nid yn unig yn ffurfiol ac arwynebol, ond fel y byddai yn hyfforddiant, ac yn fanteisiol i'r ymgeiswyr yn y dyfodol. Rhoddai ganmol- iaeth uchel i ymgeiswyr yr ail ddosbarth, ond nid oedd ymgeiswyr y dosbarth fyntafjwedi dod i fynu a'i ddisgwyliadau, er fod yr oil o honynt wedi gwneuthur gwaith da. Gwobr- wywyd y rhai canlynol :— Dos. I.—Herber G. Foulkes, Gwen Morgaii, David Davies, Mary J. Morgan, Mary A. Roberts, ac Edith Morgan. Dos. II.—Nest R.- Edwards, John Jones, Rachel Morgan, Sydne Jones, Dafydd E. Roberts, a Buddug Jones. Wedi'r feirniad- aeth, cafvvyd anerchiad gan y Br. Edward Morgan, yrarolygwr, ar Manteision a budd- ioldeb yr arholiadau." Cydnabyddai mai nid yr un nod oedd gan pob arolygwr i'w uehel- gais, ond yn ystod tymor ei swyddogaeth, yr oedd wedi penderfynu gosod Ilwydcliant yr arholiadau yn nod i'w uchelgais ef. Yn ystod y cyfarfod, hysbysodd y Br. Thomas G. Lewis, y byddai iddo roddi y misolyn enwog The Young Man am flwyddyn i'r dyn ieuainc goreu, a'r Young Woman i'r ferch ieuanc oreu yn yr arholiad nesaf, a derbyniwyd ei addewid gyda diolchgarvvch. Haeddai y gvvvlvvyr a'r arholwr ganmoliaeth uchel am eu llafur, a mawr hyderir y bydd yr ysbryd ymchwilgar sydd yn nodweddu ein pobl ieuainc ar hyn o bryd, yn myned ar gynydd, ac y bydd ffrvvyth eu myfyrdod i'w ganfod yn arholiadau y d37fodol.—Z.
ER COF
ER COF Am Mary Elisabeth Pugh Awstin, merch Bonwr Thomas a Bones Ann Pugh, Perthi Llwydion, a phriod Bonwr Gvvilyrn Awstin, mab y diwecldar William Awstin, un o'r fintai gyntaf. Cafodd teulu ein cymydog T. Pugh groesau a thrallodion yn eu bywyd priodasol. Ym- fudasant o Ddeheudir Cymru i Pensylvania, lie y buont ysbaid o flwyddi a ganwyd iddynt bump o blant. Pan ymfudasant oddiyno gyda'r ail fintai o'r Talaethau Unedig yn 1875 yn yscwner Lucerne" yr oedd angau wedi cipio pedwar plentyn a dim ond un (Davydd T. Puw) yn aros. Ar y fordaith yina ganwyd mab ai-all (Arthur). Wrth lanio cwrddasant a 'hen gydymaith o ddyddiau mebyd—James Berry Rees, a chan eu bod o'r un grefft bu y ddau yn cydadeiladu tai hyd y dyffryn nes y llesghaodd Berry i wely angau. Ganwyd i deulu T. Pugh bedwar o blant yn Chubut, ac erbyn hyn y mae angau wedi cipio y pedwar o un i un. Bu farw un pan yn faban. Twymyn dorodd Sarah i lawr pan oedd hi wedi tyfu yn llances fywiog a serchog. Rai blwyddi wedyn Tomy yn llanc ar ei brifiant ac heb fod yn gryf, aeth i odreu yr Andes at ei frawd Arthur gan ddis- gwyl wrth newid awyr gasglu nerth ac iechyd. Eithr ni leshaodd awyr y mynyddoedd iddo. Digwyddai y Parch. Lewis Humphreys a minnau fod ar ymweliad a Cwm Hyfryd ac aethom i dy Br. Gvvilym Jones yn agos i Lyn Rosario, i weled y llanc claf. Ac 0 mor llawen ydoedd o'n gweled newydd gyraedd o'r dyffryn a hanes y teulu a phawb. Gwelid mai gwywo yr oedd. Yr un dydd dychwel- asom i wefrebu at ei rieni i brysuro i fyny. Daethant, a phan yn Esquel, o fewn ugain milldir i ben y daith yr oedd eu bachgen yn huno yn yr angau. Bu yno angladd wylof- us-gwragedd yn llesmeirio yn y gladdfa unig. Mehefin 18, hunodd Mary Elisabeth, yr olaf o'r pedwar anesid yn y Wladfa, yn 32 ilwydd oed. Yr oedd yn blentyn siriol a hawddgar, a thyfodd i fyny yn wyryf landeg, weddus ei rhodiad a'i buchedd, ac yn dangos dylanwad aelwyd grefyddol, He y perchir enw Duw. Tra yn mwynhau iechyd cymerai ei rhan yn yr Ysgol Sabbothol a'i heglwys. Ond yr oedd yn amlwg fod yr hen elyn nychlyd darfoded- igaeth yn cloddio dan seiliau ei hiechyd. Aeth hithau i Cwm Hyfryd, a bu yno ysbaid misoedd, a daeth yn ol wedi ymhoewi llawer. Eithr nid oedd gwraidd y drwg wedi ei drechu. Bu yn nychu am dymor hir ar meddygon yn ffisigwra, ar teulu yn gweini arni yn ddyfal ddydd a nos, a rhyfedd yw meddwl mor siriol y gwenai hyd yr oriau di- weddaf. Ychydig oriau cyn ymddatod y cydnabu ei bod yn myned i farw. Er y tywydd gwlawog ar ffyrdd Ileidiog, daeth tyrfa fawr i'r cynhebrwng, ac anfynych y gwelais gymaint o arwyddion galar o am- gylch y bedd. Ei hoff emynau ganwyd yn ystod y gwasanaeth, yn yr hwn y cymerwyd rhan gan y Parchedigion Tudur Evans, D. D. Walters, a Br. D. Rhys Jones.—Kf?3