Y Darian

PETH O'R CYNNWYS. Ganiadau Cymru 5 Cynhadledd Addysg Bwtfstg 6 Mr. L;ojid George a Bolshefiaeth 6 Ar Crwydr ym Mhenfro 6 Ltith y Tramp 7

BWRDD Y COL. Un o'r Cystadleuwyr. — Methwyd a chael He i'ch gobebiaeth ar "Y Del ram a yn Abertawe" 'r tro hwn. Daw yn y nesaf. G Welsh OuUook,Dacth rhifyn Khag- fyr i law a chynnwys ein hatcb i Ymos- odiad Mr. Gwilyfrn Hughes ar i DAK- IAN. Mynner ei weled. 18PV" V1i

CWEDDI AM RAS. O. am ras i'tli weled, Iesu, Yn iiliyNTyll,,N-cli- yosoll ddu, Siomedigaeth ehwèrw bYVlyd- 'Rwyt Ti yno, Geidwad en; Ac na, foed i oleu llachar Pleser byd, ei lwydd, a I hi, Ddallu'm llygaid yu ei wyndei, Rhag im' wel'd Dy wyneb Di. O am ras i'th wir adnabod, Iesu, heb un hraw i'm bron, Pan y'th welin,yf-lieb Dy ddisgwyli—- Yn dod a tar ar y don; Ac a'r fendith,—er ei symled, Er ei hamled hi—;pan ddaw, N'ad im' fod yn rhy gynhefm 1 adnabod ol Dy law: 0 am ras Ftli garu, le'&u, Er mor anodd lawer fwaih, Pan olygo garu gelyn ■ Ddaw i'm blino ar fy_ nhaitli; Hawdd yw earn fy rhai annwyl, Gwared, Iesu, rhag i mi Wneuthur hyimy yn ormodol Nes; anghofio'th garu Di. 0, am ras i'th fyw, fy Iesu, Mewn egwyddor ddyddiau foes Gwadu Hunan, car? Aral?, j ? Er mwyn AraE dv.yn y *■ Pi el bo %1' i? By??l Dy ivel,6? A'th adnabod ynof 6. A Dy, garu am y bywyd Roist bob cam i Galfari. Llanelli, -V ENID HUGHEb. I »■ JUf

? ■ J Y Cymdeitiiasau Efailfach.-N.-os Fercher, Tach. 27, yn Silol), bu. il'I-r. D. Hopkin (G walch) yn annerch y Gymdeithas ar uIJn o Arwyr Diwygiadau Cymru." Wedi son am nifer o'r arwyr hyn disgynodd ar Jones Llangan, ac arno ef v traethodd yn llawn I tan, ac- amlwg ydoedd fod ei wrthrycli yn agos at ei galon. Cymcrwyd rhan yn yr ymddiddan a diolch i'r Gwalch am ei 'anerchiad gan Mri. W. J. Llewellyn, L. Howells, J. Pritchard, M.E., Mr.s. Llew- ellyn?. Mrs. D. C. John, a Miss Ruth Jenkins, ynghyd a'r llywydd, Mr. Jo-iikiri Heycock. Disgwyliwn Talnant yma y tro nesaf i ddweyd wrthym "Beth yw Rhieingerdd." —Plena. Gymdeithas Cymraeg Pontsenni. Nos Lun, Tachwedd y 17, cyfarfu aelodau y GYJudeithas i "ralldo papur ar destyn diddorol, "Fm hiaith a gadwant." Y daiv llenydd oedd Miss Rosina Williams, Defynnog, y Gymdeithas. Caf- wvd papur .clir, manwl a meistrolgar. Triniodd y pwnc fel un ag awdurdod. Chdedd flasus oedd ei gwrando yn cerdded llwyhrau yr hen daith. Clod I digymysg sydd ar wefusau pawb a'i chlybu yn dadrvs ei hoff bu nr. Llywy<:d- t wyd yn absenoldeb y llywydd, Mr. Ev<m s Davies gan Mr. James Davies (lago Dafydd), Defynnog. Datganwycl ine wn pleidlais tinfi-yclol ofid y cyfarfod o hcr- wydd absenoldeb anorfod Llywydd y Gym- deithas, a chydymdeimlad ag ef yn y brofedigaeth a'i goddiweddodd yn aliechyd ei briod. Yn ychwanegol at y diolchiadau arferol, darllenwyd penillion ac englynion gan Mr. W. Williams, Bryncelyn; lago Dafydd, a bardd y Gymdeithas, y Pafll. Owen Evans. I I l Mamoryn arfill R o Sill a-a roes Y graen ar ein hodfn Tan ei neges gynhesa Jin hin oer fel heulwen lia'. Cadw'r iaith, co di'r e ithin.- -a' j" j{'.i.fi.< I Ar dafod y werin; ?  '!???.? ?'-??i yJtn*el aré min> ?<.?. 7 I Heb raen meiniaith y brenin.. CymreigydcJion y Ton alr Cylch.-Cyfar- iaeth Gymreig fel cymhwyster i'w rhoi yn Tach. 14 Llywyddwyd gan y Parch. E. W. Davies. Cafwyd can Gymreig gan Mrs. Beatrice Davies, y Gelli, a dilynwyd hi gan y ddarlith. Y testnn oedd "Diwylliant Cymreig," a'r Athro Henry Lewis, M.A., Caerdydd, oedd y darlith- ydd. Traddod\ryd darlitli gampus ac ysgol- heigaidd. Dechreuodd y bonwr trwy ddweyd mai buddiol i l gychwyn fyddai cael syniad iawn am genedl. C'enedl, meddai, yw Corff o hobl yn sugno'u liysprydiaeth o gorff mawI" eyffredin o draddodiad. Wedi ategu ei ddeffiniad ag enghreifftiau, dywedodd mai nid dysgeidiaeth oedd diwylliant, ond mai'r dyn diwylliedig oedd y dyn sydd yn cyffwrdd a bywyd yn ei holl agweddau. Siaradodd am lenydd- iaeth a hanes fel cyfi-wng i ddangos diwylliant. Anogodd athraw on ac aelod- au'r gymdeitha.s i fynnu lie yn addysg yr ysgolion. Soniodd am burdeb llenydd- iaeth Cymreig fel cymhwyster i'w rhoi yn nwylaw y plant. Soniodd hefyd am ar- benigrM-ydd diwylliant Cymreig. Cafwyd gair gan y cadeirydd, Sicrhaodd i'r dar- lithydd body Cymreigyddion yn fyw; i hawliau'r Gymraeg, a'u bod eisoes wedi bod yn ymgynghori a Chyngor Addysg y Rhondda yng ngliylch ei hawliau. Cafvyyd can arall gan Mrs. Davies, a diolch wyd iddi hi. a'r darlithydd ar gan gan gan Gwernogydd :— 11 I'r darllthydd. 11 GwrÓn bIT sydd ger ein bi-oi,t godwyd I gadair athrawon; v A leithwr Coeth y Brython, Mawr ei lwydd dros Gymru Ion. I Mrs. Davies. I Un dianair yn liain-n doniati--(Idiferodd Ddifyrnvch i'n Ihvyhrau; Pur i'w hiaith, bo yn parhau, Daw iddi anrhvdedflau. Cymrodorion Clyn Ebwy. Daeth y Gymdeithas lion yn gref a chryno i Penuel nos. Fawrth, Tach. 18, i wrando v bai-dd a'r darlithydd ffraethbert, Wil Ifan, yn traddodi ar "Dafydd ap Gwilyiri." Cawd llawcrhanesyn oedd yn newydd j'r mwyafrif o hono'm am y Cymro athrylithgar hwn. Gwrandawyd gyda'r manylder mwyaf am yn agos awr o iirnscr. Sylweddolwn fod yn rhaid cael bardd iddisgrifio bardd. Yn sicr un o wIeddoedl goreu Cymrodorion yr Ebwy oedd yr oedfa hon. v tal Wil Ifan ymweliad a ni eto. Siaradodd 'y Parchn. Evan Price (Gorwvdd), J. Cradoe Owen, J. D. Evans, a Thomas Tudor yn hwrpasol. Diolchwyd gnn Mri. Thomas Jenkins a John Herbeat, f y ,cerddor Llew EfiVy, is-lywydd y Gymdeithas, oedd trefnydd y cvfarfod. Y cadeirydd oedd Mr. Henry Parry. r Canwyd dwy gari yn rhagorol gan Mj-. D.. Edgar Davies yn ystod y cwrdd. Ymrestrwyd nifer o aetodau newyddion. Gwasanaeth- odd organydd yr eglwys, Mr Dan Lewis,

Nos lau a nos Wener diweddaf, ehwar- aewyd y Ddrama Jac Martin gan Gwmni Nebo, Cwmdar. Maent wedi chwarae'r Ddrama hon ddeuddeg gwaith yn yr un lie, a chael ty llawn bob tro.

I Sefyllfa'r Byd Heddyw. I I Frinder Darbodaeth yn Iwrob.—Yr Unol Balaethau a Chynghrair y Cenhedloedd.— Ein L??sm-aet?: ni'» gwyro oddiw?th iglwy?d'orion? y Cynghraidd.—Afajth yr 1 Athro A. E. Hmmern yn Aberystwyth. Nos Fercher wythnos i'r diweddaf bu cyfarfod cyhoeddus dan nawdd Undeb Cynghrair y Cenhedloedd yn Aberystwyth. Maer y dref honno (sef yr Athro Edward i ldwards) a lanwai gadair y c\vrdd, a'r I j siarad wr oedd Mr. A. E. Zimmern, Atiiro mown Gwleidyddiaeth Rhyngwladwriaethol Yng Ngholeg y Brifysgol, Aberystwyth. Yn el araith clywedodd vr Athro ZinllnenJ bod dwy ffaith yn lmlwg yn sefyllfa'r byd yn awr. Y gyntaf oedd cyflwr darbodol (economic situation) Cyfandir Iwrob. Deuai'r gaeaf sy'n nesu a dioddefaint 11a ellid ei draethui filiynau o gartrefi ar rannau helaeth o'r cyfandir: Rhybuddia#i Mr. Hoover, gwr a eill adolygu'r sefyllfa yn well na neb arall yn fyw—rhybuddiasai ef nyni 'yn yr haf y byddai Iwrob ivynel) ryn wyueb a thryblitiir L "gwleidyddol, moesol a darbodol" ynghyd a" cholli by wydau yn niferciedd na freudd- wydiwyd am eu cymaint, oni chwanegid ei ¡ chynyrchioldeb yn gyflym, a clengvs yr I hysbysr^ydd a gawsom yn ddiweddar, bod darogan Mr. Hoover yn cael ei wir- eddn. Yn ffddus, dug ei rybudd ef beth ffrwyth yn y wlad hon, fel y gwelir yn ffigvrrau diweddaraf o'r hyn a. godir o lo, ond pa wedd y ■ gall a i v rhybudcl ddwyn ffrwyth, er enghraiff.t yn yr. Eidal, lie costia pob tunell o to 2op., neu yn yr AJ- maen He mae maint yr iawn a fynnir oddi- wrthi heb ei benderfynu eto, a'i Llywod- raeth o'r herwydd yn analluog i roddi ei chyllid mewn trefn, a He mae ystad y cyf- newidfaoedd (exchangfes), fel carilyniad i hynnv, wedi codi pris.oedd defnyddiau crai (raw materials) i ffigiwr amliosibl eu pwreaSll-lleu yii AAvsti-ia, Bohemia, a Pholand, lie eeir ffiniau licvrydd, a tholldai (custom-houses) wedi troi o'r naill ochr I fasnach partliau cyfain o'u sianelau ar- ferol—a- ilywodraetlnm newydd a'u staffiau amhrofiadol yn ymgodymu ag anhawsterau anotclifygol ymron-ncu ar erwau llydain Iwrob Ddwyreiniol lUiu barthau agosaf Asia, y sydd o hyd mewn rhyfel, neu afiywodraeth, neu ansicrwydd hollol parthed eu dyfodol. Nid da inni yw troi'n llygaid oddiwrth y sefyllfa hon, I t y sefyllft hon, oherwydd erys ei bai yn fawr wrth ein drysau ni. Dioddefa Iwrob heddyw, oblegid esgeulu-stod ein gwladweinwyr ni, ac eiddo'r Cynghreiriaid, ddeuddeng mis yn 01. Ped ymdrechasid i ddwyn pobloedd Iwrob gyislymed ag oedd hi'n bosibl, wedi terfynu o'r brwydro, yn ol at waith, pe buasem ;ynewyllysio cynhorth- wyo trigolion y Cyfandir, yn enwedig trigplion y gwledydd a flocadwyd, gyda holl nerth y trefniad cydweithredol, rhwng-gynglireiriol^ oedd ar gael y pryd hynny, buasid wedi osgoi llawer o chwerw- der, a gorme\, a dioddefaint yr adeg breseunol a'r dyfodol'agos. Er ei bod yn lied hwyr yn awr, eto dylai barn gyhoedd- us wnouthur a eill i nerthu breichiau y "Supreme Economic. Council," a gyfarfu yn Hhufain yr wythnos hon, ae am y rhes- wm yma gofidiai ef (yr f-thro Zimmern) nad oedd gweithrediadau y cwrdd a gyn- hullwyd yn ddiweddar gan y "Fight the Famine Council" yn agored i'r Wasg. Y ffaitli fawr arall a safai yn amlwg ydoedd gwaith Senedd yr Unol Dalaethau yn diwygio y Telcrau He<ld\\ch—diwygio, a olygai wrthod, mewn eSaith. Ni wneuthid y symudiad olaf ar y mater hwn eto, ond os yw pobl yr Unol Dalaeth- au am. gael eu gwaiianu oddiv. rtli Gynghrair y Cenhedloedd, a'r rhwymedig- aethau rhyngwladwriaethol a gynliwysa, os gwrthodant gymryd arnynt y cyfrifol-' deb ::nnl Armenia, Caercystenyn, neu un- rhyw barth a lie zi-all y byddai ofyn ar y f Gynha dledd Heddwch i benderfynu eu lies, I buasai hynny yn ergyd aethus, nid yn unig i'r Cynghrair, ond i holl achos cyd- weithrediad j'hyngwlaclwriaethol a brawd- garvvch y byd. Os oedd yr agwedd Amer- ica naiad i'w phriodoli i ddiffygion y Teler- au Heddwch, gnllai ef (yr Athro Zim- mern) ei deall; ond, gan fod yr hyn a n,, d y?- ol,) ??gid gadwyd yn ol yn dansos nad yw oblegid hunan-barehu ystyriaethau Americanaidd, ni chredai o hyd y gwnai'r Amerig, arloes- ydd syniad y Cynghrair, y Gwrthpdiad Mawr. Eititi-, gyda'r Amerig, neu heb yr Amerig, fe ai'r Cynghrair rhagddo, oher- wydd ar wahan i'r Unol Dalaethau, hyd yn oed, canfyddai iddo gylch ehang o ddefnyddioldeb. Crybwyllai dri phwynt ar- bennig. Yn y lie cyntaf darparai Cyngory Yn y lie cyntaf darparai Cyngor y Cynghrair ffordd newydd i lywio materion rhyngwladwriaethol drwy gysylltiad per- sonol ,achlysurol' rlnvng gwleidyddion cyfrifol y gwahanol wledydd a'i gilydd— fi'uri' ddiwygiedig a mwy cyson a'r hen gydgyngliori yn Iwrob. Yn ail, yr oedd yna ddyfodol mawr i ochr weinyddol gwaith y Cynghrair. Yr oedd ysgrifen- yddiaeth (secretarial) rial, rhyngwladwr- iaethol ar gaffael bodolodaeth, a phosihil- rwydd enfawr yn ago red o'u blaen. Nid oedd yr "International Labouf Conven- tion" namyn un enghraifft o ehangder y gwaith y byddai i'r Cynghrair ymdrin ag ef. Yn drydydd, ac yn bwysicach na'r' c-wbl, vr_ oedcl y cyfamod. wedi rhoddi'n eyfaiiioci w(.,dt iaethol y syniad o ymddiriedohaeth dros bobloedd a oedd ar ol y lleill. O iiyn allan od arhosai'r cyfamod, elai hen gysylltiad- j au ymherodraeth y byd—concwest dnn: ryfel, elw masnachol, dylajiAvad ym- | erhodrol, mantais gädofvddol (strategic)— cai y rhair. eu dileu'n swyddogol, a chyra- rid eu lie gan yr egwyddorion a arwein- iasai y mt-ddyiiau goreu ymysg trefniadau trefedigaethol y galluoedd i gyd, sef gwarcheidwadaeth ac addysg at hunan- lyw.odraeth. Gosodai hygythiad yr Amerig i wrth- giho y c"frifoldeb mwyaf i gyd al ysgwyddau Prydain i ar?aiu yn y !-ymud- iad, er cad mnohdeb rhyngwladwriaethol I ia?t, (,r c?tc-I ii??loii(lel) i-tivngi?l,?.d\\?,i ?,?-thol ymcldwyn VI ,eiie d l at v Cyn terfynu cyfeiiiodd yr Athro Zim- liiern at ddwy weithred ddiweddar o eiddo i ein Llywodraeth ni, a haeddni y gwrth- wynebia^ mwyaf pendant, ac a chwerwai ? ein cysylItiad J'll sicr a galluoedd ereill. Y gyntaf oeelll dymchweliad ein polisi fas- j nach Vill mhartbau aniumanlywodrapthol yr Ymherodraeth Brydeinig. Rlioddasai'r gyllideb newydd leihad yn nholl nwvddau a ddygid o wahanol rannau yr ymherod- raeth. Cyn belled ag y perthynai hyn i'r parthau hunanlywodraethol,v nid oedd 1 ganddo ef ddim i'w feirniadu, canys nid j oeddynt hwy o fewn cylcli yr egwyddor o i warciieidwadaeth. Ond mewn cysylltiad a'r rhannau anlnmalllywoclraethol-y llei- had ar ddoll y te o Ceylon, neu'r tybaco o | Nyassaland, neu'r siwgr o Mauritius-nid. } oedd y polisi newydd ond cam yn ol at hen ifordd go-i-faelactli trefedigaethol (eolollial monopoly) am y saw! y talasom mor ddrud yn y ddeunawiel ganrif. Nid eiddo i wcsinyddu er budd pobl Prydain Fawr oedd yr Ymherodraeth Brydeinig, eithr yu. | hytrach ymddiriedaeth vii, cael ei gwein- yddu gennym ni ii- riii ei phoblocdd a'r byd. Oni weithiem yn yr ysbryd hwn yn y tirogaethau am y Sa wI yr oeddym yn pa sut y medrem ni ofyn i'r galluoedd ereill i roddi eu hyder yn ein gweinyddiaeth o'r tiriogaethau i gorchmynedig, a oedd a chymaint o gen- figen a drwydybiaeth yn eu cylcli yn barod ? Y weithred arall \lramgwyddus i gyd- ddealltwriaeth rhyngwladwriaethol ac i i weddeidd-dra hyd yn oed o eiddo ein j Llywodraeth-oedd, yr "Aliens Restriction j 13ill," y sydd yn awr ar ei ffordd i Lyfr y GyfraitJi (Statute Book). Yr oedd y Bil hwn yn ei driniaeth o estroniaid i-oed(I yn j eJyTiion gynt) yn ogystal ag o estroniaid yn gyffredinol, yn groes i'n traddodiadau 1 Prydeinig, ac yn anghyson a theimlad, cywir. Corfforai, egwyddor yn ei dyb of, na \ybuwy<l o'r- blaen mewn barn Bryd- t einig—yr alltndio o'r wlad hon, a.'r, holl ddioddef per son ol, y torn i fyny gartivli, ] a'r golled mewn bvwiolaeth a gynhwysa i t filoedd o ddynion na ellid dod a dim tystiolaeth i'w lierbyn, iddynt wneuthur mymryn yn groefi i'n deddfau, na'n llety- garweh. Unig ganlyniad y bolisi fyddai I amddifadu y wlad hon o lawer a geffid yn weithwyr dxwyd, ac yn ddinasyddion att- rhydeddus, a. thywaUt i feddyliau milmvld ( a syniai yn dda am danom or blaen, ■ ,syniadau a oedd. yn ol ei dyb ef, ynhollol i gyfeitiornns odtnwrth ysbryd a thymer f trigolion Prydain. Gobeithiai na cb&i'r i Mes?r hwn foclyn liij- ar Lyfr y Gyfraith. i sti i- bwn fod i-ii liii- :ii- L?fr -v

Ctynnedd.—Pryxlhawn dycld lau, ym Myinvent Bethel, claddwyd y diweddar •! Ruth Thomas, priod Mr. John Stanley I Thomas (Siop Sgidiau). Bu yr ymadavr- > edig yn dihoeni am flynyddoedd, ond I tarawyd yr ardai a syndod gan ei marw ol- aeth sydyn. Ilhyw ddwy awr y bu yn ei I chystudd olaf. Daeth nifer luosog yng j nghyd j'r angladd. i Gwelwyd ymiilitii i ereill:—Y Parchn. Cvnog Williams, Aber- dar; Parry, Aberdulais; Davies, Resolfen Morgan, Crynant D. Jones, Aneurin I Davies, T. J. Evans, A.Evans, D. I Glannedd Williams, y Ficer o Aberpcr- j gwm, a'r Parch. T. C. Harries, gxveitiidog j yr ymadawedig. Y mae priod a thin o blant mewn galar ar ol yr ymadawedig. Prynhawn dydd JMawrth, yn yr Addoldy, claddwyd gweddillion yr hen trawd Jolm j Howells (J-ohiiiivr Gof fel ei gelwid yn gyffredin) fab, ynghyfraith, Prosser. j Tro pruduaidd iawn oedd claddu dan berthynas agos o'r uri ty gyda/i gilydd. I Y mae deng mlynedd ar hugain oddiar y dtgxvyddodd amgjlchiad cyffelyb yn yi ardal (sef Lleyshon Watkin a'i fam 0 Benwaunmarchog). Yr oedd torf fawr wedi dod ynghyd i gynhebrwng y ddau, a chanai y seindyrf arian y "Dead MI"-Ii" Yr oedd y brawd Prosser wedi pei'tliyn i'v j seindyrf arian am flynyddoedd, a' i ddymuniad. oedd i'r band gtuiu yn t i angladd Awd trwy y gwasanaeth claddu 1 gan y Parch. Aneurin'Davies, B.A., B.D., yn caelei gyuorthwyo gan weinidogion y cylch. Gedy yr ymadawedig Prosser-wraig a phedwar o blant mown I galar, a'r hen f'rawd, John Howells, fah a mercii iynghyd a- cliwaer.

Cymerodd Lady Astor ei Sedd yn Nhy'r ) Gyffredin. Hi yw'r cyntaf o'i rhywi? C-,?ff j.-ed in. Hi (-Yllt-,I f L),i I-llyw I horn wrth weled yr olygfa. Y mae yn j hyn eto ddrws yn agored.

Llansamlet. Bu ymweliad y Tramp a'r Cetyn- plwy yn destun siarad y ddeuryw, a hernir i Bareyderi gael pi anfarwoii gan bresenoldeb y lath bererin clotlfawr a galluog. Synnwn ei weled yn edrych gystal ag yntau wedi ei flasiaydio a'i bastynnu gymaint gan nifer o ohebwvr Jarddol y DARIAN. Beth sydd i'w gyfrif, tybed, fod y beirdd mor gas i'r 1 ramp ? Ai eiddigedd? Hen lysieuyn chwerw yw hwn yn lianes dynolryw. Ond er euro o'r beirdd ar y truan trampiol, cryfhai; y mae ei lithiau, ei goesau, a'i gyhyrrau. Pob parch j'r Gol. a'i ysgrifau arweiniol galluog, ond yn wir (redaf ma i am lith y Tramp yr edrycha y darilemjyr gyntaf, pan ddely DAIUAN ar ei chylchdro wythnosol i'n cartrefi. Dyna Ddewi Glan Rhondda yng ngholfn y beirdd, a'i bastwn cynghancddol, yn pwnio arno yn ddidru- garedd, ac Ap Hefin yn gxvaeddi "Campus" Y fath gabldraeth ar gym- eriad mor ogonedaus (?). "Campus" yn wir! Os llwydda y beirdd i blethu "y Groes o Gysswllt a'r Gym- hlethog dnvy eu henglynion, ni waeth os bydd eu syniadau mor ddienaid a tlnvrch daear. rhaid eu galw yn "gampus." Da gennyf fod am bell fardd yn gweled mawredd yn symledd y Tramp yn ei welfeol yn greadur dwygoesiog en- e idlawn, fel y gwel Eilir Mai cf, yr hwn a ddywed ei fod yn— "Un o dyrau y DARIAN a'i s:w<bio" g Ohebydd o bobman Hed ei enaid a'i anian Trwy ei lith fel natur Jan." CorRin gan y Tramp yn ddiau, a nifer iawr o lenorion a beirdd y DARIAN, 'yw civ wed fod ein hen gymiawd annwyi, Crymlyn, o tan faehau .tynn afieehyd, Un o'r bonheddwyr hynawsaf a symlaf yw efe, ac yn fardd gwdr naturiol a swyiiol. Ystyrrid ef a>!r Henadur Jordan yn gedvrii. v plavy'N-ilion iuont erioed yn flaen-symudwyr gydaphoh achos liaeddianhol o'i fewn. Trist, trist gennym yw gweled hen gewri fel rhai'n yn cael eu taro i lawr. Yn ystod v rhyfel echryslawn dioddefodd Crymlyn w'gydion trymion^ a pliryderon mawrion. Syrthiodd dau o'i feioion ar y cadfaes, ph""y qnd y profiadol n \tyr am y cudd- hicdlau fu'n trvwarm cn]onnau tyner tadau a mamau yn ystod y? ATmagèdoH ,tawr, at ,1 ddyaant dflo1urian n. mar- wolaethau' sydyn i aelwydydd Jedwvdù? Dcrhyuied ein c-vmra,,vt) cin ?vd- ymdeimJad gonest ag ef vi? ei gy'st?dd trwm, m?gys y cnuodd Eilir MftT:'— ciijo,-Id M ?VI C'ywiraf ddisgybl cariad—gan y gwan, CyN?'tra f ddis_,?-?,bl Y"- gl-ii- Em Crymlyn, y dyn doniol,—diguro Dell el natnriÓI; Ac hen Gymrodor rhagoroi— -El i- ei ddawn fel gwlith ar ddol. Da, awenvdd di-huna.ll,-a'i awen Loyw'n ffrydli. it-iait Anrhydeddus wr didd.411 Heddyw geir yn brudd a gwan. 0 dihanged o'i ingon—a'r nos oer, I naws haf-gysuron, Ac i xvaelod ei galon Tywyned gwawr yr awr hon. Bn y Parch. J. Pugh Jones, Bontar- dawe, yn darlithio yn Seion, Peniel Green, yn ddiweddar ar "Y Pulpud Cymraeg." Yl1. sicr i chwi t- d" yma'r arnheuthuii goreu a gafwvd yma er's talwm. Y' mae'r DARIAN yn un gref a gwresog o blaid y Gymraeg, ond nid cry fa eh a gwresocach na Mr. Jones. Ergydiocld yn JJym ar Ddic Shon Dafyddiaid Cymru, a phastynodd yn ddi- drugaredd y bobl wasaidd droant gyrddau yn Saesoneg er mwvn rhyw un Sais. Sylwodd fod y pulpud Cy' mraeg yn euog o'r gwasaidd-dra hwn. Gofod a omedd imi roddi darnau o'r ddarlith benigamp hon Un fe-'d;gedig ydoedd--yn danllyd Wynlli ar y bobloedd; Cafodd "Die" ei gic ar goedd, A'i wawdlun i'r cenhedloedd." SHON SIAMS.

.A- Llawenydd calon gennym vdvw i'n cyfaill iexxanc talentog, John Ellis Wil- liams, Penmachno (Tarian Fach y Plant), ,,tl laii Fich v P l zi. -i t ), gael honorarium o ddeg gini ganGwnmi Argraff-wasg Addysg, Caerdydd, am ddeg %r-l'-iej- d v d d, ini ddeg o ddramodau byrion cyfadclas i blant Ysgolion Elfennol Cymru. Rhoddodd Syr O. M. Edwards a. Syr John Morris Jones gannioliaeth uche] i'w gynhvrchioii. I fyny bo'r nod, gyfaill ieuanc llengar.

500T I BRIGHTEST SHINE iN THE T I QUICKEST TIME. I

e Delfl i Dywi. /1 Llongyfarchwn y Parch. E. T. Hughes, B.A., ciwrad, St. Paul's Church, Leain- ington ar gaffael o hono fywiolaeth Rad- ford Seniele. Mab i'r Parch, J. O. Hughes, offeiriad Llanfihangel-ar-arth yw'r gwr parchedig. Bu farw Mr. ]fan Griffiths, I arelhn, Llanfihangel-ar-arth, a chladdwyd ef ym mynwent y plwyf. Gwasanaethodd y leity Board of Conservators fel prif wyIiwr yr afonydd am 27 mlynedd.. Aeth ffeiriau Glyngaeaf y fro heibio yn lied ddidwrw eleni eto. Ni roddir tebyg cefnogaeth iddynt yn awr ag a. wneid flynyddoedd YiP ol. Tyrra'r gwyr ifenc l r gweithfaoedd glo, a chyflogir y rhai sy n aros yn gynnar yn y flwyddyn. Penodwyd Miss Jane lliomas, Glas- •fryn, Pencader, yn brif athrawes Ysgol Llanddarog. Yr Athro David Williams, M.A., Aberystwyth, fu'n gwasanaethu yng nghwrdd hanner blynyddol Penuel, Caer- .fyrddin, eleni. Canmolir y Penueliaid yn fwr ar waliodd o lionynt wr o enwad a rai l i'w gwyl. Efelycher eu hesiampl gan bob enwad. v Apeliwyd gan ysgolfeistri Sir (her- fyrddin at yr awdurdodau am' godi en cyflog i safon cyflog ysgolfeilstri Sir For- gannwg. Bu siarad brwd dros ac yn er- byn caniatau'r pel, ond pleidleisiodd y mwyafrif yn erbyn. Bygythiai y gweitlinvyr, ffyrdd lieiyd .sireie os na, fabwysiadai 1 y Cyngor y Stoker Award a godai en cyflog i £ 2 18s. 9d. Penderfynodd y Gyngor beidio a Bymud dim yn y mater. Mae'n amlwg po fwyaf o gyflog a roddir 1 mai mwyaf i gyd a ofyumrJ Ac y mae'n 11awn bryd i'r ■Cyngor ddywedyd "Na" jbellach ynglyn a ahodi cyflogau rhai dosbarthiadau o'i weision, yn neilltuol yn y cylcli amaeth- yddol, a meddwl dipyn am y gweiniaid a lethir gan y faich y trethi. Canmolir pregeth y Parch. Proff. Owen, B.A., B.D., yng Nghapel y Bedyddwyr Seisnig y Sul cyn y diweddaf ar yr achlysur o ddyrchanad y Parch. A. Fuller Mills i Gadair Faeroi Tref Myrddin. Traddododd yr Athro W. J. Gruffydd, Caerdydd, ddarlith ar "Werin Cymru a'l Diwvlliaùt" i Gymrodorion Caerfyrddin vn ddiweddar, ac wrth gyflwyno diolch am 5 ddarlith dda ey f eii rii a"ir P,,irel). Dytnallt Owen at Seisnigekidiwcli y dréf, a'i hys- golion, a'i hesgeulustod o bopeth Cym- dreii Mae hynny'n wir am bron holl dren a phentren'T wlad y blynyddoedd hy' n gwaetha'r modd. Cw ,ynaiTA,sfol.) Owen hefyd yn fawr o Gadair Cwrdd y Feibl Gymdeithas, a gyn- lialiwvd yn ddiweddar yn yr un dtef, am ddiffyg ddiddordeb a deimla'r dref a'r yng ngbyi-ddaii.'r Gymdeithas a'i ,-gwaith mawr. 'Does dim hwyl ar ddim yn .t,,wr ond ar gasglu axian. n iioUAJLUiv. I