Y Darian

O'r Gadair Dderw. GAN FYRDDIN HEN. A fuoch chwi, Mr. Gol., weithiau'n cymryd yr ysgrifbin a dim gennych, i'w ysgrifennu, ond yn gobeithio yr .adfywiai y meddwl fel yr elai'r pin rhagddo. Yr wyf yn eistedd yn yr hen gadair yma heb allu na meddwl .am ddim, na darllen dim na siarad nemor ddim a neb. Yr wyf yn y pruddglwyf—ni wn yn fy myw paham y geilw rhai ef yn "bruddglwyf gwyllt''—peth digon dôf y byddaf fi yn ei gael. Pan fyddaf yn y cyflwr. hwn nid oes dim a'm cynhyrfa. Ni raid i neb fy ofni, ac nid wyf finnau yn ofni neb. Nid ofnwn, yn wir, pe symudai y ddaear a phe treiglid y mynyddoedd i ganol y mor, ac yn wir teimlaf na fuasai waith gennyf lawer pe digwyddai hynny. Nid am fy mod yn teimlo fy hun yn ddiogel fel y teimlai'r Salmydd ei hun, ond am na waeth gennyf beth a ddeuai o honof fy hun na dim arall. Ni waeth gennyf .ai dydd a'i nos a fyddo, goleu ai tywyll—yr un yw popeth i mi, nid yw neb arall yn ddim i mi, na minnau'n ddim i mi fy hun. Mae llawer 0 bethau yn galw am eu gwneud, ond 'cant fod heb eu gwneud ac ni flinaf ddim yn eu cylch. Dau beth yn unig a'm ceidw mewn cymundeb a'r byd, :sef yr hen gadair dderw yma sy'n hynach na mi fy hun a Fy Mhibell. .'Cymered y sawl a fynno bopeth arall. Mae bias ar esmwythder yr hen gadair, a bias da ar y mwg, a dyna'r cwbl sydd arnaf fi ei eisiau. Mae'r DARIAN ar y bwrdd, a llithiau Bera, Sam yr Halier, y Golygydd, Beriah, Cofnodydd, Dyfnallt, Gwyliwr, ac eraill ynddi, ond pam y maent yn poeni eu pennau. Mae yn ei hymyl bapura eraill, a'r cwbl yn adlewyrchu cyflwr byd a'r cwestiynau dyrus a flina ddynion-gwagedd 0 wagedd, gwagedd yw y cwbl. Fuasai waeth i chwi i gyd eistedd i lawr i beidio a meddwl am ddim a smocio. 'Nid yw bywyd yn werth i'w fyw, heb son am ymladd am fywyd, a synnwn i ddim nad yw'r ymdrech wallgof ar ddod i'r terfyn, ac y bydd y ddaear un o'r ,dyddiau nesaf yn mynd heibio gyd a thwrf a'i defnyddiau gan wir wres yn toddi. A pha golled a fyddai ar ol byd He na fedr neb deimlo'n hapus oni fydd yn y gwallgofdy? Tybed nad can-har, neu wallgofdy, i vsbrydion anby "waith bydoedd eraill yw'r hen fyd yma, ond bod rhai wedi bod mor anffodus j :,a dod i'w hiawn 'bwyll yng nghanol y Fedlam wyllt. A ydych wedi sylwi "felymae Pawb yn cael Cam I yma? Ni fedrwch symud na fyddwch I wedi ymyrraeth a heddwch rhywun. Os bydd eisiau gwella amgylchiad y tlawd yn y pen isaf, fe fydd y cyfoethog ion yn y pen uchaf yn gwychian eu bod hwy mewn perygl o fynd yn dlawd. Mae un wlad fan yma'n paratoi am ryfel, a mae gwlad arall yn paratoi'r un arfau i gadw heddwch. Mae un yn gwichian fan hyn bod nifer y genedigaethau'n ileihau, ac un a- all yn wbain fan arall bod babanod yn marw wrth y miloedd .,0 ddiffyg lie i'w magu. Fe bregeth- sodd pregethwyr Cymru a Lloegr lawer a'r gydwybod, ond trwy ryw ysbryd direidus fe chwarddent wrth weled eu -disgyblion eu hunain yn mynd i'r tcarchar. Fe fu'n Cristnogion ben- digedig ni'n gwaeddi am i ddynion ieuainc dewr fynd i ryfel i achub y wlad, ond gynted yr oeddent wedi troi eu cefnau, dyma ddechreu blingo "eu perthnasau gartref. Mae rhai o'r bobl wedi eu galw eu hunain yn saint, ac y mae'n eithaf posibl eu bod yn meddwl eu bod yn well na neb arall fet y dylent fod, ond dyma lef yn dyrehafu tua'r nefoedd fod y rhai a'u porthent a bara'r bywyd yn gorfod byw ar fwyd Effraim. Dvma eto grochiefain o gyfeiriad arall fod y .gweinidogion fel pawb eraill a'u bryd ar wneud arian. "Nid oes neb yn iawn I yng ngolwg neb arall. Mae pawb a'i ffon yn ceisio cystwyo pawb arall i drefn. Chwi gofiwch y chwedl honnol am y castell hwnnw yn yr Eryri v lmethid ei adeiladu, -a'r"hyn a adeiledid y dydd yn syrthio yn y nos; fe ddywedodd y gau-broffwydi'r adeg honno, mae'r unig beth a. barai i'r castell sefyll fyddai cael mab nad heb dad iddo a chymysgu ei waed a'r cymrwd Chwaraeteg i'r hen bro- ffwydi gau. Roedd ganddynt hwy j dipyn o gydwybod; ni thybiasent fod bachgen felly, ond yn rhyfedd iawn fe gaed hyd i un a hwnnw o'r un enw a minnau. Eglurodd hwn iddynt nad gwaed neb oedd eisiau i ddiogelu'r j castell, eithr bod yno og'of a llyn oddi- tano, ac eirth yn preswylio ynddynt, ac y mae y rheiny oedd yr achos o'r drwg. Fe gloddiwyd i lawr, a chafwyd yn ol gair y bachgen, ac ar ol lladd yr eirth fe adeidadwyd y castell yn gadarn heb waed. Mae llewyrch yr Efengyl dragwyddol yn y chwedl hon o eiddo'r hen Gymry, ac y mae'n brotest yn erbyn llond byd o bob! wallgof sydd o hyd yn gofyn am waed rhywun arall heb byth eu digoni. Nid rhoi cadernid a wna'r gwaed a gymysgir ag adeiladau byd. Na bydd lief gwaed un enaid, hwyr neu hwyrach, yn ddigon i dynnu'r Ym- erodraeth gryfaf i'r llawr. Ffyliaid a deillion! Lladder eirth trachwant, rhaib a balchder ymerodrol, ac yna y mae'n bosibl v ceir seiliau i Demi Bywyd y gellir byw mewn hedd ynddi. Ond dyna, ym Medlam yr ydym, ac i beth y corddaf, dyma'r pin yn cael mynd, minnau yn gafael yn fy mhibell, yn ymsuddo yn fy nghadair, ac aed y byd i'w grogi.

11 m Y Naill Beth a'r LML GAN JAC LANTERN. Daliodd Capten H. A. Christy, o Langoed, Aberhonddu, samwn yn pwyso 4012- pwys yn afon Wy. Cym- rodd 40 munud iddo ddod ag ef i dir, ond yr oedd yn dAl da am yr amser. Dirwywyd Mr. a Mrs. Solomon Watkins, bwydwerthwyr, o Dreher- bert, yn Llys yr Ystrad dydd LIun wythnos i'r diweddaf am orelwa. Roedd chwech o gyhuddiadau yn eu iierbyp. Dywedai'r erlynydd y dadlennai'r ffeithiau orelwa gwir- foddol, bwriadol, a pharhaol; a gwaeth na hynny ni roddent gerdyn ar nwyddau i ddangos eu prisoedd i'r cyhoedd. Costiodd iddynt 35p. 12S. 6c. Cyfiawnder o hyn allan, Solomon, os gwelwch fod yn dda. GweJI ywenv da na budrelw lawer, ac ni ellir cael y ddau. Bu cryn drafodaeth yn rhai o'r papurau parthed hawl i farw, neu mewn geiriau era ill hawl dyn i roddi terfyn ar ei fywyd ei hun os bydd yn dioddef oddiwrth glefyd anwelladwy. Crwner mewn trengholiad ar un a laddasai ei hun a roddodd gychwyn i'r athrawiaeth trwy ddweyd y dylai fod gan feddygon hawl i roi terfyn ar hoedl rhai felly'n ddiboen. Daliodd amryw ar yr awgrym a gwnaethant ddiwedd arnynt eu hunain. Un o'r rhai olaf y gwelsom iddo wneud hynny oedd George Dowler, cyn-brif-gwn- stabl, ym Melfast. Darllenasai'r drafodaeth parthed hawl i farw, a dywedaî fod hynny'n beth da a chrogodd ei hun yn ei vstafell wely. Cwestiwn a benderfyna pob dyn drosto'i hun yw hwn mae'n debyg. Da iawn, Megfan! Yr ydych yn dweyd calon y gwir wrth Dewi Aur a Waeth Pwy. Cael nifer dda o famau fel chwi a wnai'r Gymraeg a phethau goreu'r genedl yn ddiogel. Daliwch ati, a churwch arnynt. Os yw'r Gymraeg i fyw rhaid ei siarad. "Ddaliwn ni mo'r tren fel hyn 'v machgen i," cbe pregethwr Methodus wrth y dreifar. "Na," ebr y crwt, "os y'ch chi am gyrredd y stesion cyn nos, rhaid i chi ganiatau i fi regu'r hen geffyl yma, aiff e ddim heb hynily." Yna, yn swn galw ar yr ellyllon, cyrhaeddwyd y stesion yn gysurus. Diddorol iawn yw gweled hyd rhestr yr anrhydeddau yn ein gwlad ni pan yw Canada yn paratoi i glirio'r teitlau i gyd allan o'r wlad. Myfyr Emlyn, onite, a ganodd am y teitlau "Af trwy'r afon Gan ymafiyd yn fy nghwt." Beth by n nag am yr afon, mae teitl yn help mawr i fynd trwy'r byd. Peth peryglus iawn hefyd yw I gwisgo teltl heb hawl iddo. Yh! Dramp! a

Colofn y Celt. I GAN DDYFNALLT. Yr Ysgol Geltaidd ym Mharis. Bu Cynhadledd lwyddiannus iawn ym Mharis yn ddiweddarl ynglyn a myfyrio materion Celtaidd. Pwnc y cyfarfod olaf oedd "Meddwl y Celt yn yr Ail-adeiladu Cyffredinol." Diau y bydd yn syn gan lawer fod y Celt yn honni ddim lie yn y byd diweddar. "Beth wedi'r -cwbl," ebe Sanbalat heddyw, "yw'r dim o help a ddaw oddiwrth y Celtiaid gweiniaid hyn? A fedrant hwy, druain bach, lunio cerrig o'r tyrrau llwch, wedi eu llosgi?" Dyna lais gwatwarwr y Celt. Eithr pan gofier ai ffrwyth y meddwl gorllewinol yw'r dyhead am "ail- adeilaw," a bod mwy o ddelw'r Celt ar hwnnw, hynny yw, ar bopeth sy'n ddelfrydol ynddo, nid oes achos holi faint o ran a ddylai fod gan feddwl y Celt yn y gwaith Bu diffyg ar reswm a moesoldeb yn ein gwlad ni a gwledydd Iwrob am genedlaethau, ac arweiniodd hynny i nos yr Alanas Fawr. Ni bu gydwybod a dealltwr- iaeth ddoeth ddim lie mewn gwlad- wriaeth a bywyd cymdeithas, dim ond porthi hunan, boddio pleser, chwerthin am ben y gwan, ac yn y diwedd redeg i rysedd difrod, a dilyn gwanc y bwystfil. Aeth dyn yn slaf i fater, ac yn destun myfyrdod economig. Polisi'r ceiihedloedd mawr oedd budrelw ac imperialaeth. Ni wnaeth yr AImaenwr ddim amgen systemu ysbryd oedd yn ben ymhob gwlad. Mae'r Almaen ar lawr heddyw, ond y mae Iysbryd Prwsia mor fyw yn LIoegr ag y bu erioed yng ngwlad ei enedig- aeth. Rhaid gwneud y byd o'r newydd ar sylfeini deall a iawnder. Daliai M. Goblet mai carreg sylfaen yr adeilad newydd yw y rhaid i'r elfen ddynol oruchafu ar y materol. Mae tair egwyddor ymarferol yn tyfu allan o'r egwyddor fawr sylfaenol: (1) Yr egwyddor o ryddid, rhyddid yr unigolyn a rhyddid y genedl, rhydd- id meddyliol, gwleidyddol ac econ- omig. (2) Yr egwyddor o gyd-ddibyniad; mae i bob unigolyn a chenedl eu ffiniau, lie y daw y naill a'r llall i gyfachrach. (3) Yr egwyddor o gyfathrach; rhaid i unigolion a chenhedloedd o'r un hil, a lies economig ddod i berthynas agos a'i gilydd. Y mae M. Goblet yn dysgu mai'r twrr o genhedloedd mwyaf cymwys i ddiogelu'r egwyddorion hyn yw Ffrainc, Prydain a'r Amerig, a'r rhyswrn ain hyn fod y delfryd Celtaidd wedi rhoi ei ddelw i fesur arnynt yn barod. Nid oes neb a \yr am hanes y go^llewin heb wybod hefyd mai'r Celtiaid biau'r Ile cyntaf yng nghreadigaeth datblygiad a buddugol- iaeth gwareiddiad y gorllewin. Dyma fywyd yr ysbryd goreu yn Ffrainc, Prydain, a'r Amerig. Mae awyrgylch ysbrydol y Celtiaid wedi ffurfio math o undeb anweledig rhwng y gwledydd hyn. Gormes y Lladiniwr a'r Sais. Mae'r oil a ddywed M. Goblet yn bollol wir, ond mor anodd yw i'r Celt sydd yn y gwareiddiad gorllewinol glywed ei lef yn yr heolydd ,gan gym- aint yw twrw'r a geidw'r lleill. Yn ddiweddar iawn y mae'r Celtiaid wedi ciihuno i hyn. 0 blith y Celtiaid yn unig y mae'r lamp wedi parhau i losgi yn no's yr ystorm. Mae meddwl del- frydol y Celt vn ei lenyddiaeth. Dyma hawlfraint ei wareiddiad. Ond paham y rhaid wrth glasuron y Groegwr a Lladiniwr yn ein colegau a'n hysgol- ion. Paham yr Iliad a'r Eneid yn fwy na'r Mabinogion. Yr oedd y Brehon Laws yn fwy o dafod i ddoeth- ineb Llydaw, a Barzaz Breiz yn fwy o ilodeuyn meddwl a chalon y Llydawr na beirdd Ffrainc. I'r diben yma rhaid i'r pum cenedl gadw gwyliadwr- iaeth dros y xneddwl dellrydol a ym- ddiriedwyd iddynt. Ysbryd Lloegr. Ni ddaw yr un awgrym o gyfeiriad LIoegr ei bod am gydnabod dim o'n bodolaeth ni fel cenedl. Y n yr ychydig gyfnewid sydd Y11 barod ar drefniadau gwleidyddol, megis iechyd, etc., ni fynn y Sais feddwl am danom I ond fel sprigyn ar bren ei fywyd ef. Dyna a fu ei osgo atom ar hyd yr oesoedd, a buom yn ddigon slafaidd 1 ymostwng iddo. Pa hyd y rhaid i hyn fod? Ymddyga atom yn union fel pa na baem neb yn y byd, ac ar yr un pryd ymffrostia'n Phariscaidd ei fod allan i amddiffyn cenhedloedd bychain. I Ni wiw apelio ato yn enw lien, iaith, awyrgylch a chenedlaetholdeb nid yw'r pethau hyn yn cyfrif dim yn ei olwg, ond yn unig pan y bont ymhell, ac yn perthyn i wlad heb fod o fewn ffin ei ddylanwad ef. j

BYWYD 0 ORMLOD. PAHAM P 'Does braidd dim ao sydd yn aohokli mWI o Orallod, Pryder a Phoen na Chistytlaii y Croen, y Cnawd, yr Asgwrn a'r Cymaian. Fe deimlir esmwythâd buan drtur ddefnyddlo Gomer's Balm Wedi cael fy mkoeni am fisoedd gan Eczema a Llygriadau yng ngwahanol ranntu o'r corff, yn peri poen a thrallod lawer. Metha cael lleshad er po- peth. Wedi arfer Comer's Balm" mi gefais. wellhad buan." .6 "i ";I 1. I.- Mae Gomer's Balm n yn awr yn cael to) gydnabod drwy yr holi wlad fel y meddygba mwyaf effåithiol a llwyddiannus. □ EFNYDOIER COMER'S BALM At bob math o Groen Darddianti, Clwyfau, Briwiau, Llosgiadau, Ysgaldan au, Llid y Croen, Coesau Clwyfus, Varl. oose Veins. COMER'S BALM At Eczema, Cracb a Bryntni yo, mhennau Plants, Llygriadau, Ysfa » Phoethni y Cnawd, Benywod a Plant, COMER'S BALM At y Piles, Scurvy, Cyrn Llid us, Gouty Joints, CymaJau Poenus, Rheumatism yr Aelodau, Lumbago. Fe ddylai y Feddyginiaeth hon gael ei chadw a' i hymarfer ym mhob teutu. Fe » rodda derfyn ar bob traUod." Gofynner am Gomer's Balm, a mynnwcb weled yr enw yn llawn ar y box, ac enw 11 Jaoob Hughes." Heb hyn twyll ydyw. Ar werth gan bob Chemist a Stores am 1/8, 3/ 5/- (gan gynnwys y War Tax). Neu danfoner 1/4, 3/2, neu 5/3 mewn Stamp* neu P.O. at Jacob Hughes, M.P.S., L.D.S., Manufacturing Chemist, Pen&rth, Cardiff ATHROFA ABERYSTWYTH (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru) Prif-athraw T. F. ROBERTS, M.A. Ll.D DECHREUA'R Tymor nesaf ym mil Hydref. Paratoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru, Cynygir amryw o Ysgoloriaethau (amryw o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Cymer yr arholiad le yr; Aberystwyth ym mis Medi nesaf. Am fanilion pellach ymofynir a— J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd.

LLANBRADACII. —Dydd LIun y Pasg bu Cymanfa Ganu yn Moriah, M.C., Llanbradach, dan nawdd Un- deb Ysgolion Sabothol yr Dosbarth Dwyreiniol Pontypridd. Yr arweir ydd oedd Mr. Harry Lewis, Nelson. Llywydd cyfarfod y bore oedd Mr. D. Bowen, Senghenydd; y prynhawn, Parch T. E. Dalies, Tre Thomas; yr hwyr, Parch J. R. Evans, Ystrad Mynach. Holwyd y plant gan Mr. Wm. Williams, Abertridwr, a Mr. Thos. Hupmhries, Ystrad Mvnach. Cyfeilwyd gan Miss A. Hadley, Nel- son, a Mr. Penry Da vies, Abertridwr. Cafwyd cymanf a ardderchog.-Iagc.