Y Darian

PIANOS. Oynghygir yn awr rargenion rhyfeddol —pianos cysta.1 a newydd, gas wnuethur- wyr Prydemig gwir adnabyddus; dycb- weiwytl y rnai hyn gan y rhai a'i huriodd. wrth ymadael i faes y gad. Rbestr yn rhydd. Thompson a Shackell, Cyf., 25 Heol y frenhmes, Caerdydd, ac yn Abertawe. Casnewydd, Caerodor. Pontypridd. Peny- bont, Glyn Ebwy, Bargoed, Chepstow, LiatMh) 23 Heol Fair, Caerdydd, Nl ddylid colli'r cyfie hwn.

Rhamant y Rhos (MOELONA), Yn awr yn barod. Pris 10c.Drwy'r post 1Hg. Anfoner yr archebion i Swyddfa'r DARIAN.

PETH O'R CYNNWYS. i Yr Ysgol Gymraeg 2 Aelwyd y Beirdd 2 Clydach a'r Cylch. 2 O'r Gogledd 2 .Llith y Tramp. 3 Pwyllgor Addysg Abertawe 3 Helyntion y Glowyr 4 Senedd a Seneddwyr 5 Colofn y Celt 6 Cymru a'r Mesur lechyd 6 Byd y Bardd a'r Llenor 7 Heddwch y Byd I 8 -Niewti Itaw.-Chwiion o Geredigior; O'r Gadair Dderw; O'r De; Trefor Wyn a Minnau (stori).

Pigon. I Yr oedd mefus (strawberries) cynta'r •flwyddyn ar werth yn Abertawe ddydd Iau diweddaf am 50s. y bocs-tri swllt a chwech yr un! Yn ystod ystorm o dywod ym Mesopotamia, yr oedd dwy fataliwn yn neshau at ei gilydd, ond oherwydd eu dallu gan y tywod ni fedrent weld t-i gilydd, dim ond clywed swn y ramp, tramp. Yn sydyn gwaeddodd rhvwun, "O's Cymro 'ma?" "Oes," ibloeddiai rhywun mewn atebiad. "O's ma rywun o Aberdar?" "O's, dyma fachan o Aberdar." "Wei, dyma le'r diawl yw hwn, ontefa?" ebe'r cyntaf. Yna chwerthin calonog; tramp, tramp, a mynd. Mae Lord Howard de Walden ar ail :gychwyn ei waith o hyrwyddo'r Ddrama Gymraeg. Mae'r wyau'n dod yn rhatach. Ciyrrir milivnau o honynt bob wythnos i Brydairt o'r Iwerddon. Daeth dwy fii o bobl ynghyd i wrando'r Parèh. Ddr. Wilson, offeiriad Pabaidd, yn siarad yn Now- lais yn erbyn Ysbrydegaeth. Mae ci cynddeiriog wedi achosi cryn gynnwrf yng Nghaerffili a'r cyffiniau. Dirwywyd Mri. Selfridge a'i Gwmni, Liundain, ;CiSo am godi dwy geiniog y pwys yn ormod am siwed. Mae un o eglwysi Annibynol Caer- fyrddin ar fedr ethol chwech o ferched yn ddiaconiaid. Hyderwn y cadwant i fyny'r arferiad urddasol o ddweyd "Amen"! "Felly"! & pan fo galw. Am y flwyddyn ddiweddaf yr oedd y •evil id oddiwrth super-tax yn ^35,560,000. Lladdodd ffermwr o Cumberland, Thomas Longrigg, 75 oed, ei hun drannoeth angladd ei wraig. Methai feddwl wynebu bywyd hebddi. i Dirwywyd dyn yng Nghastell Nedd ;C, So am brynu aur. Talai 22s. am bob punt. Yr oedd ganddo ^47 10s. mewn aur tu fewn i'w hosan. Mae gwyr y Llythyrdy drwy'r deyrnas ar godi eu llef am wythnos o 40 awr. Dywedir mai holl wragedd y deyrnas sydd i ddod allan nesaf. Mae'r cyn-Gaiser yn brysur bob dydd yn torri coed. Yn ol y si ddiweddaf nid yw i gael ei grogi. Yn Arddangosfa'r Royal Drawing Society mae darluniau nodedig gan blentyn dan ddwy flwydd oed. "Y Pedwar Mawr" y gelwir Marshal. Foch, M. Clemenceau, Mr. Wilson, a Mr. Lloyd George.

Ymreolaeth i Gymru. Deallwn fod ymgyrch rymus i sicr- hau mesur eang o Ymreolaeth i Gymru ar droed gan Bwyllgor Gweithiol y Gynhadledd Geriedlaethol Gymreig. Yn bresennol canolir egni'r Pwyllgor mewn ymdrech i gyd-drefnu yr holl symudiadau amrywiol sydfl yng Nghymru yn gweithio i'r un amcan, ac yr ydys yn sicrhau cydweithrediad Undeb Cenedlaethol y Cymdeithasau Cymraeg, y gwahannol gyrff Llafurol a Pholiticaidd, Cymdeithasau Colegau y Brifysgol, a Chymdeithas Gradde- digion Cymric Cyn trefniant yn orffenedig, gelwir cyfres o gynadleddau i Landrindod, efallai yn ystod wythnos y Sulgwyn, pan geir Eisteddiadau gwahanol i ymdrin a phroblemau gwahanol ynglyn ag Ymreolaeth y rhaid eu dadrus cyn y gellir llunio Mesur ar linellau y gobeithir a fydd yn dderbvniol gan bawb. Gwahoddir yr Ae'lodau Senedd- 01 yno a wynebir y cwestiwn—prun a geisir Ysgrifennydd i Gymru fel cam tuag at sicrhau Ymreolaeth lawn i Gymru. Mae eisiau trysorfa at yr amcan. Gellir anfoti i'r trysorydd, Mr. S. N. Jones, O.B.E., Y.H., Welsh National Conference Offices, Westgate Chambers, Newport, Mon.

Blin iawn gennym oedd clywed am farvv Lady Edwards, priod Syr O. M. Edwards, yr wythnos ddiweddaf. Cydymdeimlwn^a'r Marchog hyfwy i yn ei alar. Mae efe ar gyfrif ei waith gwlatgar yn annwyl gan bob Cymro ac wedi dod mor agos at bawb, fel y mae loes iddo ef yn loes i ni i gyd, a diau y gweddia miloedd am wenau'r nef yn hael iddo dan y cwmwl.

Cadeirio Tawenog yng Nghilfynydd. Untro ym mhob oes y digwydd cadeirio bardd am y tro cyntaf ac efe ar ffin ei bedwar ugain. Y mae dros dri-ugain o flynyddoedd er pan gwympodd Tawenog mewn cariad a Flora, ac ni bu tlysach priodas ym myd barddas. Ni bu iddo uchelgais i gasglu celfi eisteddfodol, ond rhodd- odd ei gariad iddo dusw, a thusw, a thusw o "Ddail ei chalon. Ac nid lledrith o ramant a fu ennill y gadair, pan ystyriwn i fardd a'i wallt fel y gwlan ddod trwy y bwlch at y beirdd cadeiriol yn ol gorchymyn y bardd coronog, Wil Ifan. Ai tybed y bydd iddo adael yr hen "fifsgol, a myned trwodd at "enwad parchus" y Mac- wyaid gwedi hyn? Glas y wawr kinaf i'w awen i ennill coron, a medal aur eto, cyn ei fyned i orffwys ym mhridd bro ei galon yn Llanwyno. Hin anian Bro Llanwynü-c-a welir Yn ei "Ddail" di-guro; A nod awen di-wywo Bery'r hir ar eijjren o. IFAN BLAENHENWYSG.

Yr Etholiadau Lleol yng Ngogledd Cymru. 1- GAN J.B. 1 Nid oes dim a ddengys gyfeiriad y gwynt gwleidyddol yn well nag eth- oliadau lleol ac etholiadau seneddol achlysurol, a chlustfeinia pob A. S. ar sibrydion yr awel adeg etholiad Cyngor Plwy, Dosbarth a Sir. Wedi chwe mlynedd o aros daeth adeg ethol o'r newydd ein seneddwyr lleol. Ysgubodd yr ystorm seneddol trosom yn Rhagfyr, gan orseddu caredigion; Mr. Lloyd George. Ychydig neu ddim a fedrodd ddal dan y rhuthr ofnadwy. Gwnaeth Llafur baratoadau lawer, ond ychydig dyciodd. Erbyn hyn gostegodd y gwynt a'r mor. Cydrhwng y tawelwch, a'r diffyg gwaith, a'r oeri ar frwdaniaeth rhyfel, a'r gymysgfa enbyd yn Iwrop, daeth I ysbryd newydd i deyrnasu. Ceir Llafur yn ymhyfhau, ac yn teimlo am awenau y Llywodraeth mewn plwyf, sir a gwlad, a dyna ogwydd cryf pethau. Ni raid synnu gweld hyn ymhlith gwyr gwyllt y De, ond cymer feddiant o hen stoiciaid araf y Gogledd hefyd. Gosododd Llandudno aristocrataidd ddau Lafurwr ar ei chyngor. Yn Llangefni (Mon) aeth y rhyfel yn drwm yn erbyn Llafur, ac ni chadd ond un o'r cyf'ryw ffordd agored i'r cyngor, Ynghylch Bangor a Llanfairfechan caed pethau yn Wahanol. Mewn un ward etholwyd pedwar o blaid Llafur. I Cawti cryn hwyl yn Llanfair P.G., lie i I yr ymgeisiai 29 am 130 seddau. Er fod chwe merch yn ymgeisio, ni chadd cynifer ag un ei hethol. Bu cryn ddisgwyl am y dyfarniad yn etholiad Cyngor Tref Cricieth am fod cymar y Prif-Weinidog yn yr ornest. Yn y diwedd cyhoeddwyd fel y canlyn:— Dr. Gladstone Jones, 437; Miss Leah Thomas, 396; Mrs. Lloyd George a Mr. Burnell (ysgolfeistr), 395, &c. Felly etholwyd Mrs. George yn drydedd cyfartal allan o bymtheg ar y Cyngor newydd. Cymrodd y merched le uchel yn Ffestiniog. Etholwyd tair merch allan o wyth gan Ffestiniog ar Fwrdd y Gwarcheidwaid. Yn Sir Drefaldwyn ymosododd Plaid Llafur yn gryf mewn llawer tref a llan. Cipiodd awenau Cyngor Plwy Berriew oddiar y ffermwyr; ysgubodd bopeth o'i blaen yn Ward Ganol y Drefnewydd gan gymryd y tair sedd ar Gyngor y Dref. Yn Forden taflodd ei gwrthwynebwyr allan er i ddau ohonynt fod ar y Cyngor am ugain mlynedd. Yr un modd yn Sir Ddinbych, aeth ami i gaer a fu yn nwylo yr hen bleidiau yn feddiant i'r blaid werinol newydd. Bnilhvyd buddugoliaethau amlwg yng Ngholwyn Bay ac yng nghylchoedd Ruabon. Yn y lie olaf yr arfer yw i Doriaid ennill yr awdurdod ar v Cyngor Plwy, ac yna alw Syr Watcyn Williams Wynn i fewn yn gadeirydd. Eleni cipiodd y blaid newydd naw sedd o bymtheg, a chymerir lie y Barwnig enwog gan siopwr o'r dreflan o'r enw R. A. Jones. Etholir tri gan Ruabon' ar y Cyngor Dosbarth, ac yn ddieithriad pan feidqir ar ornest bydd Syr Watcyn yn uchaf. Eleni daw yn ail, a Mr. R. A. Jones ymlaenaf gyda 287 yn fwy na'r yswain o'r Plas. Aeth Rhosllan- erchrugog yn hanerog rhwng LiaTur a Rhyddfrydiaeth. Taflodd Cefnmawr y gallu Toriaidd allan bendramwnwgi, gan sicrhau deg allan o bymtheg sedd. Fel gyda'r plwyfi felly gyda'r Cyngor Dosbarth a'r Sir. Bydd o leiaf ddeg o Lafurwyr ar Fwrdd Gwarcheidwaid Gwrecsam, a nifer go dda ar Gyngor Sirol Dinbych. Nid oes wahaniaeth yn Sir Fflint. nghwrr DeheuoJ y Sir arhba ysbryd Llafur yn gryf, ac y maent yn ffodus yn eu prif drefnydd, Mr. F. Llewellyn Jones, vVyddgrug. Cvfreithiwr Cymro, ysgftlhaig a gwerinwr o fon- edd a chalon. Ceir 16 o Blaid Llafur I ar Gyngor Sir Ffiint. Nid yw yr uchod ond ychydig, ond dengys gyfeiriad y llifeiriant. Ymuna yr hen bleidiau Toriaidd a Rhydd- frydol fel cynt yn yr etholiad cyffredin- ol gan fwmial enw "Lloyd George," ac apelio at ysbryd rhyfel ac aberth y milwyr, &c., ond collodd yr hen derm- au y cyfaredd. Ymunai gweithwyr, yn filwyr ac ereill, i lanhau y byrddau a'r cynghorau o'r hen gelfi, er mwyn dechreu byd o'r newydd. Nodweddir aml i gylch yn y Gogledd gan ymuniad gweinidogion yr efengyl a Phlaid Llafur, a cheir ami i un ohonynt ymhlith yr etholedigion hefyd, fel yn achos y Parch. W. H. Williams, Dref- newydd. Yn ddiddadl, tra gweddus ydyw'r gwaith o ieuo Efengyl a Llafur ymhob ymdrech. Pan ddaw etholiad seneddol, yn ol yr argoelion presennol, bydd cryn newid ar fyd.

Nodion o Wlad Myrddin. I ('¡'NT Œ GAN (El. "Tai newydd" yw pwnc y dydd ym mhobman yn Sir Gar yn awr. IVlaer chwiw yn mynd dros y wlad fel yr aeth chwiw yr allotments ddwy flynedd yn 01. Gobeithio, os adeiledir tipyn o dai, y byddant yn rhai cyfleus, ac yn rhai a thipyn oi le ynddynt. Un peth yw cael ty fydd yn edrych yn ddel anghyffredin ar bicture-post-card, ond nad oes le i droi ynddo pan eweh mewn iddo. Beth pe bae'r awdur- dodau lleol yn goiyn i nifer o wragedi ? gweithwyr—gwragedd fagodd "lotid ty" O1 blant—i'w cynorthwyo i dyn.ut cynlluniau'r "tai newydd"" Mae etholiadau y gwarcheidwaid aV j cynghorau dosbarth, drosodd. Nid rhyw lawer o gyfnewidiad fu, 'rol yr holl arcithio, brwd. Cafodd Plaid Llafur gosfa enbyd yn Ammanford. 1 Nid da bod yn rhy flysig a gwancus j am awdurdod, gan nad i ba blaid _y perthyn dyn. Dwy wraig a etholwyd yn warcheidwaid yng Nghydweli—yr I etholiad Gwarcheidwaid cyntaf ers pum-mlyn edd-ar-hugai n, medde nhw. Yr oedd yn falch gan bawb yn y cylchotdd hyn weled canlyniad pleid- lais y Glowyr-eu bod yn derbyn tel erau "Adroddiad Sankey." Gobeithio fod y bleidlais hon yn arwydd y bydd- ant yn dipyn mwy amyneddgar yn v dyfodol, ac y byddant yn penderfynu barnu drostynt eu hunain, ac nid yn cymeryd eu harwain gan benboeth- iaid. Clywals fod cyfarfod o 3,000 ym Merthvr yna wedi penderfynu yn unfrydol ar gyngor Mr. Noah Ablett- nad oeddynt hwy yn mynd i dderbyn y telerau. Ond gwelaf nad oes ond rhyw drichant wedi dal at eu gair — newid eu meddwl wnaeth y lleillI.; Mae Mr. Ablett yn ceisio1 "egluro" yr amgylchiad, ond eglurhad digon Ilipa ydyw. Mae Mr. Ablett yn "fachiii clever," ond ni all ef, na neb arail, fforddio cael cernod lawchwith fel hyn oddiar law ei gyd-weithwyr fwN, nac unwaith os ydyw am fod yn arwelnvdd  enw. mewn rhyw? ?eth ond n-iewn

Hirwaun.-Dydd Llun, Ebrill II daearwyd gweddillion Gwennie Perrot yn 77 mlwydd oed. Un o aelodau hynaf a pharchusaf Eglwys Bethel, ac i un o sopranos disgleiriaf Cor Undebo] Hirwaun gynt dan arweiniad yr eo- wog Gwilym Cynon (Cochyn Bach, fel yr adnabyddid ef). Disgynydd o deulu Trebannog Fach, Penderyn, oedd y chwaer, hen deulu nodedig am eu dawn cerddoroi oedd hwn, a dau o'r rhelyw yw Roger Williams (Ehedydd Cadlan) a De-vi Cynon. Gwasanaeth- wyd yn yr angladd gan y Parchn. Teifi Davies, Deri Morgan, Cefni Jones, a Hugh Williams. Nodded y Nef a fyddo i'w phriod, Mr. T. Perrot, ynghyd a'r mab a'r ferch.—D.C.

Dyffryn Maelor. Y mae'r etholiadau lleol drosodd, a chyfnewidiwyd lliw llawer Cyngor. Ceir llais Llafur yn gryf a chroyw ar Gynghorau Sir Fflint a Dinbych. Yr un peth hefyd ar y Cynghorau Dos- barth a Phlwyf. Yn y Cefnmawr y cafwyd y chwildroad pennaf. Ysgub- odd Llafur bopeth o'r blaen yno; a bydd yr awdurdod lleol yn eu Haw. A phwy bynnag a fu'n y Cefn criofd, gwelodd yn ddiau mor druenus ydyw cyflwr pethau yno. Siaredir am slums deheudir Cymru. Buasal ymweled i'r Cefn yn distewi pob son am slums y De. Ceir vno dai un a dwy vstalell nad ydynt gymwys 1 gadw moch ynddynt. 0 flaen pob ty o'r braidd ceir tomen ludw, a phan gwyd yr awel eerir ef yn ol i'r aelwyd- ydd o'r lie y daith yn ddefnydd haint a gofid. j Mewn addysg ni esgeuluswyd un gymdogaeth a chymaint o bobl ynddi | a'r Cefnmawr. Unig adwy i un 1 Ysgol ydyw Ihvybr cul o ugeinau o droedfedi a hwnnw ar dywydd gwlyb yn debyg i gamlas Merthyr. Ni cheir yn un ysgol unrhyl- fath ar "cloakroom,' ond gwneir tas o ddillad y pkinf ar eu mynediad i'r I ysgol. I > Pan goiir mai arweinwyr crefydd a cisteddai ar y cynghorau trwy'r blyn- vddoedd parod ydym i ofvn pa ddiben sydd i greiydd r1 Ac nid rhyfedd gweld y bobl vn delfro. Yn cldidcloroliawn, tra y cvhuddir Plaid wlad o fod yn wrth grefyddoi, cyhuddir hwy yn y cvlchoedd hyn o fcxl yn "Priest rid- den. Ond tra'r crys' Llafur o'r Eg- ,d?ll.  bydd y nail! a'r Iwvs mcvn undeb, bydd v naill a'r Hall o wasanacth i'rwlad, a chyd- rhyngddynt prysurir dyfodiad Teyrnas Nef oedd- Effro iawn ydyw meibion Llafur yng nghylch1 }" Rhos hefyd. Un o ddwy scdd ar y Cyngor Sir yn eu medd- iant. Tair o bcdair sedd ar y Cyngor Dosbarth, a thua. hanner y seddau ar y Cyngor Plwy•. Yrmvcliad dau Cndeb Crefyddol at DytIryn U ndeb Bedyddwyr Seismg Gogledd Cymru i'r Rhos a'r Parch j E. Roberts, B.A., B.D., Manceinion, yn pregethu'n dda odiaeth, ac Undeb Annibynwyr Seisnig Gogledd Cymru Gwrecsam, a r Inarch Vernon Lewis, B.A., B.D., gw einidog dyfodol Eg- hvys Penybryn, yn pregethu. Yn y Gynhadledd yng Ngwrecsam cafwyd trafodaeth faith ar benodi esgobion i'r enwad ar gvflog o £500 y flwyddyn. Pur aral cN-(Isviiialr Annibynwyr i'r synia o Ivsgob a gwrthwynebir talu mor hael iddo a chynifer o weini- dogion yn ckrbyn Uai na Cibo y » flwyddyn. Sibr\^wr iii-L weinidogion v Dvlfryn yn symud i Sir Benfro i ofalu am ddwy <"gl\\ys iedyddiedig yno. 0 ddenu r braw d liwn bydd yn golled i'r ardal ,ac yntau yn \veithwr llWydd- ianus ia wn. Diolch i j" DARIAN am roddi hanes on Haelodau Seneddol a'u pleidlais, ac ymddcngys fod Llafur Cymru yn gwbl iach ar gwestiwn gorfodaeth fil- YR ERYR.