Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
BWRDD Y GOL.
BWRDD Y GOL. Ap Gwelliant (Resolfen),-Ni allwn fforddio rha-gor o ofod i'r mater hwn. Ofmvn eich bod chwi ac eraill dan gam- argraff. Nid yr un oedd y Tramp a'r Wylan. Nid Myfyr Nedd ychwaith oedd y gohebydd dienw. Carem glywed oddiwrth ein gohebydd weithiau ar fifterion eraill. Dafydd Jones. Aeth yr eiudock chwithau i sach y felin bapur. Bala-Bangor.—Yn y nesaf. -Cynhadledd Ymireolaeth yn Llandrin- dod dycld Mawrth.—Aeth Moelona i gynrycliioli'r DARIAN i'r Gynhadledd hon, a cheir hanes llawn o'r gweith- rediadau yn y nesaf.
CEISIWGH A GHWI A GEWCH.
CEISIWGH A GHWI A GEWCH. %"d y Bardd a'r Lienor 21 Y GolofnGymysg 2 Aelwyd y Beirdd 2 At Mr. E. T. John, AJ:3.) Yr Ysgol Gymraeg 3 I Colofn y Bobl leuainc 3 T"eii,i ar Gyhoeddiadaii Senedd a Seneddwyr 4 Bwyd y Bobl 5 Llith Casriodyn 6 ^niadawiad Gwyrosycld 6 Arglwydd Rhond da 7 Beirnia.daeth 7 Rhyfel B
i CROESO ADREF I'R MILWR.…
CROESO ADREF I'R MILWR. Ton—"Bias Gogerddan." Mae drws dy gartref, filwr CU, Yn agor led y pen,. A chroeso calon sydd i ti Yn oli Gymru wen Mae'th fam yn arcs ger y drws, A'i liwyneb tna'r mnn, I ddisgwyl gweld ei bachgen tlws- Yn dod oldad y phym. jh ydwyt lweldyw yn y gâd, Os na chawn eto gwrdd, enw vll,-).-tvi"tll dad Bob bore wi-t-11 A- Mae da-gran'th fain fel gwlith y nos Yn gwlyohn'r garreg las, A thithau draw yui merw'r ffos 0 Haen y gelyn cas. Er hynny., hydd yn ddewr dy front Ynghanol chvr a than, \I, a (I 'I, Ellmyn. iiiwr non, Feddiannu Cynini Ian; Mae ysbryd pnr Llewelyn fawr Yn gwylio ar y mur, Clan ddweyd yn eglur—Bydd yn gawr I ymladd dros y gwir. •i»s. V „i '• 1 v I Mewii i-iiyw estronoi wlad. e, wlych yr mvel lwoh dy fedd A ilt.grati Cymru fâd; Bydd ffyddlon dros dy annwyl wlad, Bydd ffyddlon i dy Dduw, Fel na all marw yn y gad Dy rwvstro byth i fyw.. Treharris. T. H. LEWIS.
Cynhadledd yr Undeb* Cenedlaethol…
Cynhadledd yr Undeb* Cen- edlaethol yng Nghasnewydd (Parliad.) I DYSGTj CYMRAEG. Mewn ymdriniaeth bellach ar y mater hwn apeliai Mr. Abraham Jenkins, Caer- ;fltili, ar i bawb a fedrni siaracl Cymraeg ar yr heol. Yr oedd yn bwvsig cydnabod yr iaith ar y-stryd ymhlith y plant. Nid oedd y Parch. Silyn Roberts yn cydweled a Hawer a'r hyn a. ddywedasid gan yr Hen- ■adur D. H. Williams. Yr oedd yn itaith -fod Syr John Moi-i-is Joiies wedi anfon ia-llan o Fangor do ar ol to a'u heneidiau ar dan gan sel dros. y Gymraeg. On peth, er hynny, yr oedd yn rhaid ei gofio-yr oedd yr athro 'cyffiedin yn business man, ac yr oedd yn rhaid iddo yntau fyw. Pa synnwyr oedd fod gwr ieuanc fel Athro Cymraeg yn cael 120p. tra cawsai fel Athro Saesneg 180p. y flwyddyn. Ac yr oedd yn ddigon hysbys y gwneir cyfrif o ddyn mewn cymdeithas yn ol fel y byddai ei gyflog. Fel Ysgrifennydd i,i d ? in gail- Bwrdd Penodiadau yr oedd yn fiin gan- ddo orfod helpu bechgyn Cymru i Loegr 11. gael mwy o arian. Os am ddysgu r Gymraeg yn dda yr oedd yn rhaid rhoi cyflog am hynny. Dywedai'r Athro Joseph Jones, Aber- honddu, fod yri rhaid dod a'r mater adre rywsut at y Cymro'i hunan. Methai ef a dirnad sut y cawsai neb addysg mewn ICymraeg heb fod en diddordeb wedi ei ;ennyn. Nid oedd Athrofa Caerdyd'd yn rhyw enwog am ei sel Gymreig, eto aethai llawer o honynt oddiyno'n well Cymry. Diflannai anawsterau pe gellid oynhyrchu digon o frwdfrydedd. Dylid cael ynglyn ag addysg nod uwch na dysgu'r iaith, dylid ymegnio i'w chadw'n fyw ar lafar. Carai yntau y 'syniad o gael Cynhadledd Genedlaethol. "IDywedai Dewi Aur yn groew ddigon, a theimlai pawb ei fod yn dweyd calon y gwir, mai'n diffyg a'n gwendid oedd ein I bod yn rhy wasaidd. Cymhellai Arthen gael cynhadledd leol o athrawon, fel y gallai y rhai hynny siaradar y mater rhyngddynt a'u gilydd. Gellid yno ddelio a'r rhwystrau oedd ar y ffordd, a bod ynysbrydiaeth i'w gilydd, ac fe ddywedid llawer o bethau mewn cynhadledd felly na ellid eu dweyd mewn lie arall. Synnai Dyfnallt glywed fod y Gym- raeg yn dioddef" oherwydd cyflogau uwch y Sais, Nid oedd. hynny'n ad- lewyrchu'n dda iawn ar gariad y Cymry hynny at eu gwlad a'u cenedl eu hunain. Penderfyniadau. 1. Cynhygiwyd gan Mr. E. T. John, A.S., ac eiliwyd gan yr Henadur l), H. Williams: Ein bod fel Undeb yn llawenhau yn natganiad diamwys Dir- prwyaeth Prifysgol Cymru o blaid natur genedlaethol y Brifysgol, a'u hawydd i weled lie amlycach yn cael ei roddi l efrydiau Cymreig a Cheltaidd yn nhrefniadau dyfodol y Brifysgol; ein bod yn galw sylw Cymru at Adroddiad Pwyllgor leith- oedd Diweddar fod natur ddwy- ieithog poblogaeth ac Y sgolion Cymru yn t'antnis bwysig iddynt, allan o gyrraedd pobl Lloegr a'r rhan fwyaf o bobl yr Alban ac hefyd ein bod yn dat- gan yn gryf-ein teimlad y dylid sicrhau i Gymru yn ddiatreg gyflawn reoleidd- iad ei chyfundrefn addysgol o'r Brif- ysgol i'r Ysgol Elfennol, yn unol a chais unfryd cynrvchiolwyr gwerin Cymru yn eu tystiolaeth gerbron Dirprwyaeth y Brifysgol. 2. Cynhygiwyd gan yr Henadur Jor- dan, ac eiliwyd gan Ddyfnallt: Fod y Gynhadledd hot! o Tjideb Cenedlaethol y Cyindeithasati Cyniraeg yn datganei hargyhoeddiad y dylid ethol Cymro, a j bod ei gymwysderau etraili yn gydradd, i fod yn Brifathro Coleg Caerdydd— Cymro o dafod, mewn llawn gydym- deimlad a delfrydau a thraddodiadau Cymru ac a dyheadau cenedlaethol y Cymry." "Fod copiau o'r penderfyn- iad hwn i'w danfon i'r Wasg, ac i Gofrestrvdd Coleg y Brifysgol, Caer- dydd." 3. Cynhygiwyd gan Mr. T. G. James, ac eiliwyd gan Mr. A. 1:1. Thomas, "Fod y Gynhadledd hon o Undeb Cenedlaeth- ol y Cymdeithasau Cymraeg yn dymuno galw sylw Awdurdodau Addysg at yr angen o ethol i swyddi addysgol berson- au cyfarwvdd a'r iaith Gymraeg a'i lien, ac mewn cydymdeimlad ag a,nghenion a delfrydau'r Cyrnry ac ymhellach, gond- ia: am y ffaith nad oes enw'r un Gymraes ar y rhestr fer ar gyfer Prifathrawiaeth Ysgol Uwchraddol y Merched, Abei- tawe." "Fod copi o'r penderfyniad i'w ddanfon i'r wasg." 4. Cynhygiwyd gan MiJ. Lewis Davies, a phasiwyd: "Ein bod yn cefnogi'n j galonnog y mudiadau sy'n bwriadu cyd- nabod gwasanaeth cenedlaethol Bryn- fab, Aianwyson a Beriah." 3. Cynhygiwyd gan Mr. T. Hughes, Abergwaun, a phasiwyd Yn gymaint a bod pwnc Ymreolaeth i Gymru uwch- law terfynau plaid, y dylai pob sefyliad yng Nghymru hyrwyddo'r mudiad i'w sicrhau." Cyngerdd yr Hwyr. Cynhaliwyd cyngerdd yn yr hwyr yn Neuadd y Dref, yn yr hwn y cymerid rhan gan Gor o Blant Seisnig sydd yn dysgu Cymraeg yn yr Ysgolion Elfennol. Yr oedd yn bleser mawr i'r gynulleidfa glywed y plant yn parablu y Gymraeg mor berffaith ac mor swynol-prawf amlwg fod yr addysg yn llwyddiant, a bod Casnewydd, er mor Seisnigaidd ydyw, wedi codi i'w galwedigaeth o ddangos yng ngeiriau Islwyn iiial "Cymru ydwyt tithau, Fynwy gu," etc. Cadeiriwyd yn ddeheuig gan y Parch. H. Morgan, B. A., Rheithior Holy Trini- ty, ac yn ystod y cyfarfod cafwyd araith dwvngalon gan Mr. T. G. James, Cyfar- wyddwr Addysg Sir Fynwy. Dyma'r drefnlen: "Ymdaith Cadben Llwyd," gan Cor y Plant; can, "Gwlad y Delyn," gan Mr. D. 0. Morris, B.A. adroddiad, "Y Ffoadur," gan Miss May Morgan "Suo Can," y Cor; can, "Yr annwyl hen wlad," gan Miss Blodwen Francis "Efo Deio i Dywyn," Miss Francis a'r Cor; can, "Yr Hen Gerddor," Mr. D. 0. Morris, B.A. "Cyfri'r Geifr," Miss Francis a'i' cor adroddiad, "Ti wydd- ost beth ddywed fy nghalon," Miss is li- j liams; can, "Dafydd y Garreg Wen," MJSS Francis "Hen Aelwyd Cymru," y cor "Hen wJad fy nhadau."
0 Ben y Clawdd.i
0 Ben y Clawdd. Daeth Mai eleni eto, ac yn ol arfer Eglwysi Bedyddiedig y Dyffryn caf- wyd arnryw o wyliau pregethu. Yn y Tabernacl, Celnmawr, bu'r Parch. Charles Davies, Caerdydd, a Phedr Hir yn llefaru, ac ar yr un dyddiau Mai sed a'r 6ed, bu'r Parchn. D. Davies, Clydach Vale, a D. Wyre Lewis, Rhos, yn traethu'r Hen Hanes yn yr Tabernacl, Brymbo. Mai 12ed a'r 13eg, cynhaliwyd Gwyl Flynyddol Penuel, Rhos, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn. Jubilee Young, Felinganol, a W. Thomas, Blaengarw; a melys oedd yr Hen Efengyl. Dydd Sadwrn, Mai neg, cynhaliodd 13wrdd Masnach a Llafur Gogledd Cymru ei gvfarfod blynyddol yng Ngwrecsam, ac ymwelodd y Gwir Anrh. Arthur Henderson a'r lie. Tra- ddododd anerchiad goleu a grymus ar y salle'r boliticaidd ac eglurodd amcan a chvnllun y blaid gyda golwg ar yr Eth?' li,i,d 1) 1 -1 Z!l I'l Etholiad nesnf. Dywedodd fod yn eu bwriad i fnvydro am dri neu bedwar cant o seddau. Cjftoedth* <! tod un Mr. Steer., o t Ddarby.ysgoHeistl'wedi ei ddewis i gario baner LIaEnr i fuddugoliaeth yn iSTwyrain Dinbych. Yr oedd Mr. Steer yn bresennol yn y cyfarfod a thraddod'- odd anerchiad byr. Ni allwn ddweyd i'r argraff a wnaeth fod yn foddhaol, a chred "Y r Eryr" mai camgymeriad dybryd ydyw dwyn Sais o iaith a theim- lad i ymladd brwvdrau'r Cymro. Dywedodd Mr. Henderson fod Rhag- len y Blaid Lafur yn cynnwys Ymreol- aeth i'r Alban, yr Iwerddon, Cymru a Lloegr. A methwxi weld na all ein Haelod presennol gerd'ded bob cam o'r ffordd gyda hwy. Ac yn sicr y gwyr fwy am anghenion Cymru na'r ymgeis- ydd Llafur etholedig. Paham ynte y rhaid ei newid ? Cwyna Arglwydd Curson a'r Prif Weinidog fod gormod o sniping yn y byd politicaidd, a diau mai gwir y gos- odiad, ond ei fod yn gymhwysiadol at ei-aill na chydolygant a hwy ar fater rhyfel. Caiff Mr. E. T. John lawer o bono am ddilyn ei argyhoeddiadau. Os sylweddolwn fyd newydd gwTerth byw ynddo wedi'r elo'r aflwydd mawr heibio, dynion o argyhoeddiadau cryf- ion a'i dug i mewn, a chredwn fod Mr. John yn un o honynt. Gelwir ieuenctyd y wlad yn lluoedd i'r fyddin yn y dyddiau hyn, a phrudd- aidd mewn uri ystyr ydyw gweld y tyr- faoedd yh gadael gorsaf Gwrecsam bob dydd am y gwahanol Wersylloeda. Clywais stori dda yn ddiweddar am TlÍfer o fechgyn y dyffryn a wersylla yn Ne'r Iwerddon. Eisteddai un o honynt -Hane tua deunaw oed—ar ochr y ffordd a'i wyneb yn ei ddwylaw. Gwel- wyd ef gan arall. unodd ag ef i dywallt deigryn hiraeth, ac yn y diwedd yr oedd saith o honynt yn cynnal cymanfa wylo o hiraeth am gartref. Eto tywelltir dagrau halltach na'r heiddo hwy gan amryw deuluoedd' yn y gymdogaeth y dyddiau hyn, oblegid cwympo o'u hanwyliaid ar y maes. Nid oes odid wythnoa yn myned heibio heb achos wylo. 0 na symudai'r cwmwl d'u o nen y byd. Ar ol eystildd blin bu farw'r Barnwr Moss yn ei gartref yn agos i Landegla, Methodd a dilyn ei waith er's tro. Gan-. wyd ef yn ytlwyddyn 1858, ac wedi I cwrs o efrydiaeth yn ysgolion y fro ac Athrofa Rhydychain, galwyd ef yn Far- Gyfreithiwr. Wedi marw'r Syr George Osborne Morgan ethohvyd ef i gynrych- ioh Dwyrain Dinbych yn Nhy'r Cyffredin, a gwnaeth aelod da. Dyrch- afwyd ef l'i, Fainc Yrnadol yn 1906. An- nibynnwr oead mewn crefydd, a bu'n bregethwr cynorthwyol gyda'r enwad hwnnw. Gedy ar ei ol wecidw, dwy ferch a phedwar o feibion. Teimlir chwithdod mawr o'i golli. Da y gwnaeth Cyngor Sir Dinbych x wrthod penocli gweinidogion o oed mil- wrol i gymryd lie athrawon ysgol a elwir i fyddin. Y syndod yw fod gweinidog- ion i'w cael a ymgymerai a'r gwaith. Onid gweIl fuasai iddynt hwy gynnyg eu hunain ii ERYR Y CLA WDD.
Na ThwyJler Chwi.
Na ThwyJler Chwi. Ysgrifenna Gohebydd :—: Mae/r Prif Weinidog ar ei oreu pan ymosodir arno ac y gorfodir iddo ym- ladd a'i gefn at y wal. Credodd ei elyn- ion fod llythyr y Cadfridog Maurice, yn ei gyhuddo ef a Changhellor y Drysorfa (Mr. Bonar Law) o ddweyd anwiredd yn y Senedd, yn ddigon i setlo tynged y Weinyddiaeth. Bu'r Cadfridog hyd yn ddiweddar yn llanw swydd uchel iawn yn Swyddfa Ryfel. Drwy ysgrifennu i'r wasg fel y darfu gwyddai ei fod yn torri rheol bwysicaf y fyddin ac yn peryghi dyfodol ei yrfa fel milwr. Credodd y corgwn sydd byth a hefyd yn cyfarth wrth sodlau'l' Prif-Weinidog fod y Cad- fridag wedi ei drosglwyddo'n lhvyr i'w dwylo. Ond .fel arall v bu y vait-h hon eto. Mewn araith orcliestol yn y Sell., edd ddydd Tan dangosodd Lloyd George fod y geiriau y cwynai'r Cadfridog o'u plegid wedi eu sylfaenu ar ystadegau a gafwyd gan y Cadfridog ei hun. Siar- ada-i'r Prif Weinxaog mewn atebiad i gynnyg Mr. Asquith eu bod yn penodi pwyllgor i wneuthur ymchwiliad i'r cy- huddiadau, a dangosodd yr aelodau drwy eu pleidlais beth a feddylient hwy o'r drafodaeth. Cafodd y Prif \Vein- idog yn agos i dair bleidlais am bob un a roddwyd dros gynnyg Asquitli, sef 293 yn erbyn lOG-mwyahif o blaid y Wein- yddiaeth, 187. Wedi i'n gohebydd ysgrifennu'r uchod daeth allan fod yna bedwar swllt y fod- fedd wedi eu talii am gael erthyclau yn gwrthwynebu Mr. Lloyd George wedi eu cyhoeddi fel erthyclau arweiniol mewn deugain o bapurau yng ngwahanol ran- nau'r deyrnas. Yr ydym o'r dechreu wedi rhybuddio'n darllenwyr rhag eu camarwaixi gan y Wasg Seisnig sydd wrth ei swydd yn diarhebu Mr. Lloyd' Geox-ge. Ni ellir byth bod yn sicr nad yw yr ysgrifenwyr wedi eu tahi'n dda am ysgrifennu yr hyn yn ami iawn nad ydynt yn credu ynddo'i hunain. Cofier mai Cymro yw Mr. Lloyd George, ac fe welir, hwyr neu hwyrach, mai am ei fod yn Gymro y. teflir llaid ato'n bennaf. Mae'n wir ei fod fel y dywed ein goheb-' ydd yn curo'i elynion bob tro. Nid yw hynny'n fawr camp iddo pan gofir mor wael yw'r pethau a ddygir yn ei erbyn. Y felltith y\v fod eisiau iddo ymladd beunydd ar bethau o'r fath.