Y Brython

O Big y "cl..J 1 g Y IJeifiadL COFIWCH FOB Y DYSTEB YN CAU. —Y mae'r dysteb genedlaethol i Pedrog —sy bellach yn dechreu ar y pumed cant. o bunnau—yn cael ei chau dduyedd y mis hwn ae os am fod a'ch enw wrthi, rhaid i'ch cyfran gyrraedd erbyn Mawrth 31. Dyma-'r lie i anfon :—at Mr. Robt. Roberts, J.P., 36 Judges Drive, a Mr. R. H. Morgan, Old Custom House Buildings, Canning Plane, Liverpool,—y ddau drysorvdd neu ynteu at yr ysgrifennydd, Mr. R. Vaughan Jones, 52 Hertford Road, Boot-le. J.D.R. YNO NOrrLAD GEORGE BORROW.—Dyma lythyr arall oddiwrth y Pte. J. D. Roberts o Sheringhain, Nor- folk, ac ynddo sylw fel hyn :— Annwyl Gyfaill,—Mae bias fel dil n-irl ar Y Brython i mi. Danfonir o a'r Oolevad imi bob wythnos, —un i'm cadw'n Gymro, a'r Hall i'm cadw'n Fethodist ac y mae'r Testament bach Khaki i'm cadw'n Gristion. A dyna'r gorchwyl ma wr Nid wyf ymhell—fel yr awgryi-necti,- o fro George Borrow, ac y mae am bell Iwyn a. bedw'r ifordd yma yr un ffunud a r rhai a dclisgrifir yn Romany Rye a Lavengro.fa pan ddaw'r tywydd braf, ac i mmnau..rgael hamdden Ü dynnu sgwrs ag ambell heii bysgotwr a thvddynwr, caf ddeunydd lJith neu ddwy." Y mae yna HoelionWyth newydd yn dechreu dod i'r golwg yn ddiweddar, J.D.R.; a brysiwch adre i'w portreadu yn Y Brython fel y gwnaethoch ag amryw o'r lleill. CO F LAID WERTH EI CHAEL—Y mae gweddw a theulu'r diweddar Air. GriffitVt Rees, Birkenhead--(ta.d Mr. G. C. Rees, A.S. )-wedi cyflwy:no'i holl lyfrau Cymraeg ac aml Gym1'u.f yn rhad rodd i Goleg Bangor. "Rhodd s: werth |. ei j chael, canys buom yn benthyca ohoni droeon ddyddiau a fu, ac a welsom fod llawer o hufon ein llenycldiaeth hen A diweddar i'w gael ar estyll Holly Bank, a bod Liter attire of the Kym-ry Thos. Stephens a chyfrcl au Camhuanawc a'u coelyb yn cael eu haddoli bron o barcn. Ac os caeeh fenthyg v rheini, rhaid eicli bod yn bur uchel yn ei lawes. Gwae'r neb a fenthyciai lyfr heb ei ddychwelyd gwae'r sawl a broffesai ddy- fynnu heb ddyfynnu'n gywir a gwae'r neb a honnai fod llenyddiaeth y Gogledd yn well a chyfoethocach na llejiyddiaeth y Deheudir. Hawdd y credwn fod y Parch. Thos. Shankland--llyfrgellycld Cymraeg y Coleg, a.c areliloffwj- llyfryddol Cvmru—yn gwenu'n liyfryd wrt.h fynd a'r fath goflaid gwerthfawr]i^Jfangor. DDLAf YN DEILWNG^OWDYFYN\ Dyma adroddiad blyn),-(Id.ol-(y 13eg)- PwyllgorCymreigSbytaiLerpwl ar v bvmkl.ac ynddo awgrym go blaen a diarowys nad yw siroedd Gogledd Cymru'n evfrnnnu 'n deil wng o dipyn at. ysefyJJiadau lle'r ymgeleddir cynifer o'u cleifion. Dyma frawddeg neu ddwy:— Errna all y Pwyllgor-fynegi'n llawn ei ddiolchgarweh i gyfeillion ffyddlon yr Ysbytai, buasai'n anffyddlon i'w ym- ddiriedaeth pe na ddywedai nadyweyf- "raniadau Gogledd Cymru atynt o lawer yr hyn a ddylent fod. A gadael o'r neilltu waitli yr Ysbytai'n lliniaru poenau ac yn arbed bywydau na ellir ei brisio, ar- "lwJlant i Ogledd Cymru filoedd o bun- nau'n fiynyddol." Dyma'r hyn a gafwyd o'r Gogledd y llynedd —M.C. Mon, £50; Arfon, fO; Lleyn ac Eifionydd, £ 70; Dyffryn Conwy, £ 52/2/ Dwyrain Dinbyeh, £ 8/15/10: Djrffryn Clwyd, £ 11/2/6; Sir Fflint (Wyddgrug), 21/ Dwyrain Meirionydd, £26/17/- Gorllewin Meirionydd, ;e39/181 Trefald- wyn Tsaf, £ 6; Trefaldwyn Uchaf, £ 3/5/ Wesleaid Pwllheli, £ 4 /I /10 Cqnwy, £ 3 /3 /— Penmachno, 21/ Rhyl, t2; CoodPoetl-i, t8: Ffestiniog, £ 2/2/ Bedyddwyr Mon. tIO; Dinbyeh, Fflint a Meirionydd, £ 12/12/ Eglwysi Rhyddion Abergele, £ 2/2/- Coed- llai a Choed Talon, £ 4; Rhyl, £ 2/2 I Eglwys Loegr Llanllyfni, 10 Eglwys Loegr Llanasa, Evans Charity Dolwyddelen, 21 Davies Charity, Llansantffraid, G.C., £ 3/3/—; Dolgelly Con- solidated Charities, 21 Chwarel Dinorwig,. £ 20 /5 Prestatyn and District Tontine Society, £ 3 /3 Bwrdd Gwarcheidwaid Conwy, E21 Tanysgrifiadau personol, Cyfanswm, £ 407 /4 /9 TWRNEIMWNT SPELLOW LANE.— Bu'n ddadl gyhoeddus nos Lun yr wythnos ddiweddat, yng nghapel M.C. Saesneg Spell ow Lane, ar Prim oreu: Gwahardd y Fasnach Feddwol ynteii i phrynnu ? Y gweinidog—y Parch. W. F. Phillips, B.A., B.D., B.Litt., yn dal dros Waharddiad, a Mr. J. H. Prelle (Iros Brynnu. Tynnodd y twrneimwnt dyrfa luosog i'r lie, o fyd a.c oglwys, canys pa beth tebyg i ddadl dda am hel haid o wrandawyr ? Rhesymid yn glir a phybyr o'r ddeutu, heb frochi na glafoeri'n ddialgar ond pan bleidleisiwyd ar y diwedd dith ond tri a gododd eu dwylo swil dros Mr. Prelle a'r Prynnu. Buasai'n dda gennyf allu cyhoeddi rhediad rhesymau'r ddwy ochr, ond 'does dim siawns. WRTH DROI DAIL YR ADRODDIAD. -Dyina gopi o Adroddiad Eglwys M.C.Laird Street, Birkenhead. Cwyn Coll sydd yn anerchiad y gweinidog am amryw rai cu a defnyddiol a fu farw yn ystod 1916, ynghyda thin. llawenydd yn is i lawr am fod cynnydd o 23 yn rhif y cymunwyr, sef 253, ac yn cyrraedd 345 rhwng y plant; a'r casgliadau'n JE459. Go brin fod yr aelodau'n agos ddigon ystyriol o lafur yr ysgrifenyddion sy'n cynnull ac yn ystadegu adroddiadau tebyg i hwn. Pe telid amdano yn ol fel y tal y byd am ei Bookkeeping, fe gostiai E150 am gadw'r Ilyfrau ond fe'i gwneir yn rhad, yn guddledig, ac yn rhy ddiddiolch yn fynych. Mewn cegin ty bach yn Brassey Street y dihoenodd yr Achos hwn am fl ynydd- oedd, nes y daeth rhywun tebycach i Paul heibio gan ei symud i le lle'r oedd siawns iddo dyfu'n addoldy hardd ac yn eglwys lewyrehus Go anodd fyddai ei wthio'n ol bellach i'r gragen yr ymguddiai ynddi. LLAETH AC NID GLASTWR. -Dyma ddyfyniad o lythyr Mr. W. P. Williams, Erw Wen, Port Talbot, wrth anfon 22/ a gawsai gan Gymrodorion Dyffryn Afati a Margam at dysteb Pedrog :— Mae hen ddywedia.d rhj'wbeth yn debyg i hyn ar lafar gwlad Lleyn 0 ..J Llanc o Leyn a lynco laeth Ac ennwyn nOnvv nac unwait-li Yr wyf wedi .rfer' edrych ar Pedrog fel un wed! yfed yn helaeth o bethau maethlon ei genedL a'u cymhwyso fel I y gallai hulio bwrdd i phlant & dant- eithion breision, a naws didwyll laeth y Gair" ftrnynt. yn He rhyw lastwr I teneu wedi ei odro o byrsau gwartheg eijlion Pharo, a werthir gan lawer un "y dyddiau hyn. Deil gardd garddwr ieuanc Gelliwig vn ei phersawr o hyd." DRlva A DcA- CYFRINIAETH.Yn ysgoldy Crosshall St..nos Sadwrn ddiweddaf, dan nawdd Undeb Ysgolion M.C. y cylch, darlithiodd y Parch. G. R. Jones, B.A., B.D., ar Gyfriniaeth Efengyl loan. Cymer odd ]e'r Parch. J. Hughes, M.A., ar fyr rybudd a thalwyd gwrogaeth i werth a chyfarwyddineb y ddarlith gan y Parchri. J. Owen a D. D, Williams; a diolchwyd yn gynnes iawn iddo fo a'r cadeirvdd—y Parch. E. J. Evans. Hefyd, diolchodd Mr. R. Lloyd Phillips (llywydd yr Undeb) i bawb a ddar lithiodd yn ystod y gaeaf. 'Does mo'r lie i ddangos rhediad y ddarlith hyddysg, dim ond dweyd mai dyma'r pethau amlycaf ar feddwl dyn ar ol ei chlywed hi a'r hyn a ddywedwyd gan y diolchwyr ar y diwedd :— I-Anodd cael darnodiad boddhaol,safadwy» o Gyfriniaeth, gan ei fod yn beth mor annelwig ac anodd ei gostrelu mewn brawddeg ben dan t. 2-Djau fod had a gogwydd Gyfriniaeth ddiweddarach yn Efengyl Joan; ond nid oedd yr Apostol yn gyfrifol am yr eithaf- rwydd Cyfriniol a fwsoglodd am ei eiriau gyda threigliad amser. a- Yn amlwg bod loan yn dethol hynny o wyrthiau a gofnodir ganddo, nid yn gymaint oblegid eu pwys fel gweithred oedd a digwyddiadau, ond fel yr oeddynt yn gyfryngau i ddal y gwirionedd ysbryd- 01 a dywalbai iddynJ. 4—Daliai loan ei afael yn y gwirionedd am farw a chroeshoelio Crist ond ei wirionedd mawr llywodraethol oedd yr Ymgnawdoliad. Y mae ymddangosiad yr haul, ynddo'i hun, yn siqrwydd gwas gar gwres a goleuni drwy'i gylchdro i gyd ac yr oedd dyfodiad y Crist ynddo'i hun yn doriad gwawr, yn sail o sicrwydd pob gwirionedd arall, ac yn pelydru iachawdwriaeth ar y byd. 5—Y cam mwyaf a gafodd loan a'r Ysgol Sul ydoedd i'w /Efengyl gael ei hesbonio mor fynych gan bobl mor amddifad o I naws farddonol a darfelvdd Gyfriniol yr Aposto 1 a'i hvsgrifennodd. A gwir a ddwodsoeh COD I CYNDDELW.—Yr oedd darlith Pedr Hir ar y Parch. R< bt. Ellis (Cynddelw) gerbron y Gymdeithas Genedlaethol nos w ener ddiweddaf yn union y peth a ddis I gwylid,canys yr oedd y traethwr a'r testyn mor gydnaws a'i gilydd, a'r cwbl yn Gym- reig drwyddo. Cawsom enghreifftiau o sycharabedd cyrhaeddgar Cynddelw, o'i fedr cynghaneddol ac o'l gariad anniffodd at Ferwyn. Ac fe'i gwelwyd yn codi o cllodi a distadledd nes dod yn un o hregethwyr a beirdd a llenorion a hyna fiaethwyr Cymreig goreu'i oes. Un o'r daman mwyaf efleitli ioi a byw ynddi oedd disgrifiad y darlithydd o'r ias ryfedd, anneffinol honno a vmweithiai drwy Gynddelw pan ddechreuodd ei awen flaguro, ac yr oedd coift cawraidd, arafwcli pwyslais,a ffordd wreiddiola hollol anseremo- IlÏol y darlithydd o gyfiwyno'i bethau yn amheuthun i'r pen draw. Mr. R. Wynne Jones oedd yn y gadair gwr y fo wedi ei eni a'i fagu yn Lerpwl. ond a siaradodd Gymraeg cywirach a mwy dilediaith lawer heno nag y gwna ambell Johnny Corne Yesterday Die Shon Dafyddol sy newydd gyrraedd yma o'r wlad. Cyfeiriodd at farwolaeth Mr. Edward Lloyd, Y.H., a phasiwyd y penderfyniad a ganlyn Fod y cyfarfod hwn yn dymuno rhoddi ar gof a chadw ei deimlad o'r golled fawr y mae yGymdeithas, ac yn wir holl Gymra. wedi ei gael ym marwolaeth Mr. Edward Lloyd, Ustus Heddwph, ac yn dymuno cyflwyno i'w weddw a'r teulu eu eydym- deimlad dwysaf. Diolchwyd i'r darlithydd gan y Parch. O. L. Roberts a Mr. O. W. Owen, M.A., ac i'r cadeirydd gan Pedr Hir a Mr. IJew Wynne. Bu'r tymor yn un hynod Iwyddiannus o ran lluosowrgwydd y cynulliadau, a phob un o'r darlithiau eleni yn Gymraeg. YN LLE PHY LIP JONES.-Y mae'r Parch. Phylip Jones, Pont y Pridd (Llan. deilo cyn hynny) yn wael, ac yn methu dod i gadw cyfarfod pregethu eglwys Crosshall Street nos Sadwrn a'r Sul nesaf gyda'r Parch. Thos. Chas. Williams a Dr. Jones Parry. Cymerir ei Ie gan y Parch. W. M. Jones, Llansantffraid, cyn-woinidog yr eglwys.

KENSINGTON A DIRVTEST.—Nid yn ami y cafwyd cystal cyfarfod a'r un yn Kensing ton nos Fercher ddiweddaf, o dan nawdd Cymdeithas Ddirwestol y Chwiorydd sy mor weithgar yn ein plith. Caed cynhull iad rhagorol. Cawsom unawdau per gan Mrs. Kingston Joaes, R. Griffiths, a W. R. Job, a dialogue gan dair o lodesi'r eglwys. Misses Lilian a Jennie Jones a Dilys Evans. Ond atyniad y noson oedd y* ddadl ar y Beth ddylai y Llyxoodraeth wneud a'r Famaoh Feddux) I 1 Gwa h a rddA a d meddai Mr. E. Griffiths, mewn papur clir a goleu, yn cael ei gyfnerthu gan y chwiorydd hyawdl Mrs. Davies a Miss Jones (Myfanwy Meirion), Mrs. Drinkwater, a'r brodyr dawnus J. Evans a J. B. Williams. Cenedlaetholi, meddai W. 0. Jones yn feistrolgar iawn, a'i ategu mewn araith cynhwysfawr gan Mrs. Phillips, Gt. Mersey St., a W. Thomson Jones. Dadlu brwd, ond pawb mewn ysbryd rhagorol, a phan awd i bleidio caed mwyafrif mawr 0 blaid Gwaharddiad. Pedrog a lywyddai, ac i'w ran ef y daeth y pender- fyniad a ganlyn i'w gynnyg, W. R. Job yn cefnogi, a bod copi ohono i'w anfon i'r Llywodraethwyr Fod y cyfarfod hwn yn teimlo'n ddwfn y ffaith mai y ddiod feddwol yw y prif achos o'r teueni a'r dirywiad yn ein poblogaeth, yn foosol ag yn gorfforol, ac felly yn rhwystr i lwyddiant ein harfau. Am hynny, yr ydym yn arfyn ar y Llyw I odraeth i ddwyn oddiamgylcli waharddiad o'r fasnach drwy y Deyrna.s, yng nghyfnod | y Rhyfel ac yn ystod y Diarfogiad. Pas- iwyd ef yn unfrvd. Diolchwyd i bawb am eu gwasanaeth. Cyfeiliwyd i'r canorion gan Misses Elsie Nuttall a. Lilian Jonit. Terfynwyd drwy weddi gan Miss J onE)S (Myfanwy Meirlone. Mae'r Parch. 0. Lloyd Jone>. M.A., B.D.. Bootle, heb fod adref er dydd lau, wythnoe- i heddyw. Aeth allan tua thri ar gloch, y prydnawn ac ymwelodd a rhai o aelodau'r Eglwys, yn ol ei arfer. Nid oedd ei iechyd yn dda ers ycbydig amser, ac ofnir ei fod wedi ei gymryd yn wael yn sydyn. neu gall ei fod yn dioddef gan ball cot. Byddwn yn wir ddiolchgar am unrliyw hysbysrwydd Y gellir diliynnu arno. Gellir anfon i Swyddfa'r Brython, 358-8 Stan- ley Road, Liverpool, 'Tel. 591 Bootle. WATERLOO. Cynhaliwyd cyngerdd uchraddol yn y capel uchod nos Fercher,. dan dref: iad Cor Mere".ed Cym- reig Waterloo. Dyma'r cyngerdd cyntaf, ac y mae'r holl aelodau i'w llongyfarch ar Iwycld eu hymdrech. Arweinid gan Mis:, Gwen Taylor, a chanwyd y rhanganau a ganlyn :-Rhyfelgyn;h Capt-en, Morgan, Ar ■hyd y Nos, The Viking Song, Dos, Wanwyn, Dos. Y Fordaith. Cafwyd gwasanaeth Madame Lizzie Lawson, a swynol ganodd The Swiss girl's lament a Oh dry those tears. Refyd Miss Ethel Taylor a ganodd The Enchantress a There's a land. Yr oedd Mr. J. W. Davies mewn hwyl yn canu Baner ein gwlad a Hen Gerddor, a Mr. W. Parry ar ei oreu gyda The Song of Hybrias the Cretan a'r Blind Plovghman. Canwyd y ddeuawd Watchnmn, what of the night gan Mri. Davies a. Parry. Yr oedd Madame Gladys Williams yn dda odiaeth gyda'i hadroddiadau Little Tommy all my own a King John, a bu raid ateb ail alwad. Mr. Abel Harris oedd y cadeirydd, a chyfeiliodd Miss M. G. Rowlands Miss Olwen Parry yn ysgrifennydd, ac i'w chanmol 'am Iwvredd yr holl drefniadau. Hyderwn y bydd elw sylwedclol i chwyddo Cronfa'r Milwyr ac y bydd y cymgerdd hwn yn rhag-redeg- ydd i rai eyfEelyb.—Nos Wener cafwyd dadl gerbron y Gymdeithas Lenyddol, Mantais ai anfantais fyddai uno'r emcadan. Agor- wyd o blaid mantais gan Mr, John Lewis a chefnogwyd ef gan Mr. John Lloyd agorwyd yr ochr wrthwynebol gan Mr. E,. H. Roberts a Mr. W. Morgan yn cefnogi. Aed a'r drafodaeth ymlaen gan Mri. Hugh Jones, R. O. Jones, Hugh Roberts, a J. W. Davies. Mwyafrif y bleidlais yn erbyn imo. Llyw dd, Mr. J. P. Thomas. Mae Swyddfa Rhyfel wedi cyhoeddi enwan 1,035 o Matrons a Nurses sy wedi gwneud gwasanaeth neilltool o werthfawr yn ysbytai'i wlad. Yn eu mysg mae Sister Mary Williams, Royal Infirmary, Liverpool, inereli y diweddar Mr. Owen Williams (MYl O. & Ü. Williams), Kirkdale a Bootle, a Mrs. Williams, Cemaes, Mon. Dymunwn ei llongyfarch. Bu farw Eivion Griffith, bachgen bacli Mr. a Mrs. James Griffith, 100 Sidney Road, yn wytli a hanner mlwydd oed yn dra sydyn Mawrth 17. Rhoddwyd ef i orffwys ym mynwent Longmoor Lane Mawrth 21, y Parch. O. LI 'yd Jones, M.A., B.D., yn gwasanaethu, Y CYFA 1H OD J\lIsoL.- Y n Crosshall St. y 7fed cyllsol.— Penderfynwyd mai dau weinidog ac un blaenor oedd i gynrychioll"r Cyf. Misol N.-na Ca.'r, Ebrill 17.—Cydymcltfimlwyd a Mr. Thos. Jones (David St.), wedi colli ei fab y Parch J. H. Hughes wedi coli ei dad Mr. Lewis Roberts, wedi colli ei chwaer Mr. James Venmore, yn ei lesgedd Mr. W. H. Roberts, Southport, wedi colli ei fereh y Parch. W. O. Jones mewn gwaeledd a theulu 'r diweddar Mr. Thos Evans, Willmer Road ac a theuluoedd y rhai a ganlyn oedd wedi cwyrnpo yn y rhyfel :—Pte. E. Vaughan Jones, Llandderfel (o eglwys Chatham St.), Pte. Wm. Williams (Fitzclarence St.), Pte.. Hugh Jones (Edge Lane).—Coffhaodd Mr- John Roberts a'r Parchn J. Owen ac O. J. Owen, M.A., am y diweddar Mr. Thos. Hughes, eglwys Parkfield anfonwyd cyd- ymdeimlad y C.M. at y teulu. Cadarn- hawyd galwad yr eglwys honno i Dr. Moel- wyn Hughes, a hysbyswyd y sefydlid y Parch D. Davies yn Webster Road EbrilI 11.—Penderfynwyd gwahodd y Gymanfa Gyffredinol i'r dre yn 1918.—Caed adrodd- iad blynyddol trysorydd y Cyf. Misol, sef Mr. Ellis W. Jones, ac adroddiad Pwyllgor Ariannol yr Eglwysi gan Mr. R. Hughes- Jones; adroddiad Pwyllgor Lleoedd Newydd- ion a Chenhadol gan Mr. R. T. Williams.. Apeliodd y Parch. D. D. Williams ar ran y Genbadaeth Gartrefol.—Hysbysodd Mr*. R. Roberts, Y.H., fod £4,800 wedi dod i law fel ffrwyth ymdrech y Flag Day. Hysbysodd y Parch. J. H. Morris fod y casgliad arbennig at y Genhadaeth Dramor yn cyrraedd £ 1,906. PYMTHEGFED GYT-CHWYL A DEUGAIN Gt J MERSEY STREET.—Y mae'r wyl hon yn hen sefvdliad, a chredwn na fu'n fwy poblog. aidd na nos Sadwrn a'r Stil diweddaf. Pethf anghyffredin oedd gweled dau Weslead enwog yn gwasanaethu yr wyl eleni-—y I Parch. J. Roger Jones, B.A., a'r Parch. D. Tecwyn Evans, B.A. Gwelid cynull eidfaoedd lluosog yn gyfansoddedig o wahan. ol enwadau, yn gwrando'n astud ar y ddau. Nos Sadwrn y Parch. Tecwyn Evans yn annog inni beidio ag ymffrostio ym mhethau darfodedig y llawr, lie mae cyfoeth, medd- iannau a doethineb ddynol yn cilio ymaith —ie, gorseddau'r byd yn siglo, ond ym- ffrostio'n hytrach yn y gwirionedd a bery'n dragywydd. Nos Saboth drachefn canmol Cript Yr hwn yw delw y Duw anweledig, cyntafanedig pob creadur. trwyddo ef y crewyd pob peth, ac erddo ef." Y mae y bydysawd yn ei holl ysgogiadau yn ymestyu at berffeitliiad y ddelfryd ysbrydol, neu yn ol Syr Henry Jones The Universe is home- ward bound. Bore Saboth y Parch. J. Roger Jones. "Ac ni a wyddom fod pob peth yn cydweithio er daioni i'r rhai sydd yn cam Duw." Fod Duw yn goruwch lywodr- aethu troeon y byd er perffeithio y cymeriad ysbrydol. Y mae llywodraeth foesol Duw wedi ei gwau yng nghynllun y byd yn awr, Prydnawn Saboth drachefn Y rhai hyn yw y rhai a ddaeth o'r cystudd mawr. a Canwyd unawd Hen Feibl mawr 1y mam gan T. H. Jones yn effeithiol, ac yn coroni'r cwbl yr, oedd y canu cynulleidfaol yn fen- digedig. Parhad ar tudal, 6. (