Y Brython

ar ei hwyneb, yng nghanol y Tachwedd dryoi nog, yn gwert.hu baneri arhydheolydd y dreaan.erbuddySerbiaid. Aethpobbaner i Swrdd, a, daeth y ceiniogau i'r god; a'r C yfan swn¡,,¡,codog dros wyth bunt.Llygad Agore d. Ar gais y Cyfarfod Miaol, mae eglwys y Twyn (M.C.) wedi rhyddhau ei gweinidog, y, Parah. J. N. Jones, am ns lonawr, i dreulio'r an-izter ymhiith milwyr Cymrcig sydd arhyn o bryd yn arcs yn Aldarshot. Diamau y ca, gwr mor radlon a Chymroa?idd gneso ca.lon.nog gajT. y beohgyn, a. sicrhawn hwythau y cant yn gyfnewid felys wiedd o Si'wyth ei ddoniau. Mantoisied rhieni a pherthyna'3au'r beehgyn vw a'r br,-tw d a ar y cyne, a gohebed y cyfryw a.'r a. gwyddom y caiff pob Cymro sylw a help a chalondid ganddo. CEIRIOG.-Noson felus yng nghwmni y bardd hog uchod gaed yng nghwrdd y Cymry yn Caer. ffili nos Wener. Caed cipdrem ar hanes ei fywyd gan Tafwys, yn cael ei ddilyn gan adroddiadau, unawdau. anerohiadau, a dyfyn- iadau diddorol ac adeiladol gan niter o blant a rhai mown oed. Cymerwyd y gadair, yn abseaoldh y cadeirydd, gan y Parch. J. H. Jones, a chaed gwledd Gvinreig nad anghonr hi'n fuau a? ar y diwedd penderfynwyd paratoi ar gyfer cael Eisteddfod Gymreig ar ddydd Gwyl Ddewi, yr hyn yn ddiamau a fydd yn newydd da i bob Cymro yn y ewmwd. -Crwydryn. LLE.F O'R NANT, SEF NANT NANT- LLE.-YR ydyin yn deigyf aju ychydig Ie yn Y BRYTHON annwyl, ddaeth allan o'rllysheb smotyn ar ei gymeriad. Mae p,mryw f blant y Nant ar wasgar, a gobeithio, fechgyn a genethod, wedi i chwi gefnu ar eich cartren yng Nghymru, y galiwn ysgrifennu atoch a'ch cyfarc i. At y saint sydd ar wasgar. At y newyddion yn awr. Byr fu cystudd Mr. W. Trevor Williams, Treforlys, Pen y groes. Bu farw fore dydd Mercher diweddajf, yn 79 jnlwydd oed. Bu'n oruchwyliwr Chwarelau Talysam am ilynyddoedd lawer. Ym myn- went St..Rhedyw, Llanllyfni, mynwent He y gornnys gweddillion y cawr-bregethwr John Jones Talysarn, y gorHwys ei weddillion yntau. Gwasanaethwyd yn ei angladd ga.n ei weinidog, y Parch. J. M. Williams (A.), ac yn yr eglwys gan y Parchn. R. R. Hughes a John Williams, ofEeiriaid yr eglwys. Mae chwaer i'r ymadawedig yn gofalu am dy capel Gt Mersey Street.———Newydd trist ddaeth o Queen's Ferry, yn hysbysu fed Mr. Edward GritRth, Llwyndu Road,. wedi ei ladd yno prynhawn dydd Mawr'h. Cydymdeimlir yn fawr a'rplant, y rhai sydd erbyn hyn heb dad na mam.——Dyma hen chwaer arall wedi ein gadael, sef Mrs. Mary Grimth, Llwyndu Road, gweddw'r diweddar Henry Griffith neu yn fwy hyabys fel "Harri Grimth, Ty Capel." Pan fu'r ddamwain fawr yn Doro- thea, Harri Griffith oedd yrunig un a ddihang- odd yn fyw.———Bydd yn chwith gan blant Talysam ddeall fed Mr. John Jones, Rhiwlas Road, wedimarw, aroldioddefohonogystudd maith. Yr oedd John Pen y bont yn hoN gan bawb. Dyna fachgen da arall o Nebo wedi ei gymryd ymaith yn 37 mlwydd oed. Mr. Robert Ellis Jones. Efe'n frawd i'r Cynghorydd Owen Ellis Jones, Pwllheli.——— Mae Bethel (M.C.) a Soar (A.), Pen y groes, wedi trefnu cyfarfodydd adeiladol i'w cynnal nos Nadolig, i lonni tipyn amom yn ystod yr wyl, nas gellir ei ga.Iw heddyw yn Merry Christrnas.-Dyna wych oedd y pregethwr Lyawdl. y Par.h. E. T. Jones, Llanelli, yn Soar, nos lau, yn traddodi darlith ar Ffenestr y Breuddwydiwr. Traethu yr oeddar freu- ddwyd John Bunyan, sef Taith y Percrin. Yn ygadairyroedd y ParJh. R. Edwards (B.). Elai'r elw at yr aches yng Nghalfaria (B.), a'r Annibynwyr yn garedig iawn yit rhoi benthyg Soar at eu gwasanaeth.——Mae Cymdeithas Pobi leuainc Soar wedi dechreu ar waith y tymor. Bydd hen aelodau'r Gymdeithas sydd yma a thraw yn falch o ddarllen y rhaglen :—Tach. 7-Cyfarfod Gweddi. 14- Cyfarfod Amrywiol: Mrs. Morris, Gwyddfor terrace; Mrs. Roberts, Bryn Soar. 21- Anerchiad, Y Greadigaeth Mr. Urias Steph- en. 28—Dadi, A ellir cylf-awnltau Prydain Fawr yn ymyrryd yn y rhyfel prezennol ? Mr. W. D. Roberts (High Street), Mr. 0. W. Jones. Rhag. 5—Anerchiad, F Wladfa Gymreig: y Parch. J. Camwy Evans,,Caer- na.rfon. 14—Papurau Bamwyr y Beibi, Miss L. Blodwen Hughes Brenhinoedd y Beibi, Miss L. A. Roberta (Cymru Fydd); Progwydi'r Beibi, Miss A. Williams, Treforlys. 19-Dadl, Fod uno"r Enwad.aui'w fabwysiadu, Mr. G. Pritchard, Mr. D. Davies, B.A. 26- ? Gwyliau Ilawen "—cyfarfod ajnrywici, MiŒ Rowlands (Factory), Miss Williams (Gcr- ffwysfa). Ion. 11, '1917—"BIwyddyn New- ydd Dda "—Cyfarfod Amrywiol,Mr. G. T. Roberts, Mr. Phillip Thomas; 18—Anerch- iad, Y Bardd Cymraeg, Croesfryn. 23- Anerchiad, Frad y Llyfrau Gleision, Mr. David Thomas, Talysam. 30—Dadl, Cylchoedd gwa,sanaeth merched yn ystod y rhyfel,al ddylid ,ea parhau wedi'r rhy Mrs. Hughes (High Street), Mrs. Jones (County Road), Miss Moelwyn Jones, Miss May Williams. Chwef. 8—Cyfarfod Amrywiol, Miss Pritchard (Ysgol y Sir), Miss Jones (Bryn goleu). 13- Anerchiad, Mr. D. R. 0. Prytherch, M.A. —20—Papurau: Herber, Mr. D. Glyn Jones; Tanymarian. Mr. Hughie Roberts Ann Grimths, Miss Mary Williams Mary Jones, Miss Rebecca Jones. 27— Papur. jR/MM o arwyr y carchar, Mr. R. T. Roberts. Mawrth 6—Anerchiad, J.VIary Sle,gsor, y Parch. J. M. Williams. 13-- Terfynu'r Tymor: y Pwyllgor.———Mae llu .mawr o fechgyn y Dyffryn wedi ein gadael, cclntorion ac adroddwyr penigamp, amryw ohonynt yn ninas Y BBYTHON. Tua Birken- head y mae'r tenorydd mwyn o Ben y groes, JMr. Samuel W. Jones, ac yn lletya yn 57 Pittemson Street. Deallwn fed amryw yn holi yn ei gylch ,o'i lieu gyfeillion. Diguro fyddm ef a'r bra,wd Richard am ddeuawd. Wel, byddai en clywed yn canu ilIac C'yMT-M'H barod y dyddiau hyn yn ddigon i droi pawb vn nlwyr. CYMRCDaafOJV DYFlJ'RY.l-f AFAN A MA.RGAM.-Cyi-dialiivyd ail gyfarfod y Gymdeithas uchod nos Fawrth, Tachwedd 2 lain, pau y cawsom y fraint o eistedd wrth draed y Cymro gwladgar a dysgedig. vr Athro E. Erne8t H:ughes,M.A., Caerdydd. Ei des. tun ydoedd Cymrn Fit, ac fel yr awgrym, geiriad y teatyn, cawsom drem ddiddoroi iawn ganddo ar hanes gorffennol ein gwlad. Profai ma.i un o'r pnf rasymau fed y C:ymry wedi ca.dw eu hunaniaeth yw na.d ydynt erioed wedi coleddu'r syniad eu bod yn genedl orch' J'yged'g. ttc os bu raid iddi b!ygu giin i ffonhin- oedd LIoegr o dro i dro, fed y syniad yn ddwfn yn eu hyinwybyddiaeth y byddai rhyw arweinydd yn sicr o godi Fw harwain i fuddugoliaeth ryw ddiwmod. Credodd y Cymry fod hynny yn mynd i ga,el ei sylweddoli pan gyfododd Llywelyn ein Llyw Olaf yn ei rwysg a'i nerth ac er iddo ef gael ei orch- fygu yn 1282, eto i gyd yr oedd yr un syniad yn fyw yn amser Glyndwr—ddau can mlyn- edd yn ddiweddarach. Profai hefyd fod yr hen iaith Gyrnraeg wedi ac yn bod yn un o'r prif gyfryngau, ac yn ddolen gydiol i gadw'r Cymry yn genedl gryno, gyfan. Cynygiwyd diolch gan y Parch. T. Ogwen Griffith, gweinidog y Tabernaci Newydd, Port Talbot, ao eiliwydgan Mr. James Nicholas, trysorydd y Gymdeithas Cadeiriwyd gan Mr. Haydn Lewis, Ilywydd y Gymdeithas am y tymor. OYNllADLEDD YSGOLION SUL y I?HYL.-Mae awydd mawr i ddechreu, Mr. Golygydd, eich llongyfarch wrth feddwl y cawn eto eich cymdeithas ddiddanus yn Y BRYTHON. Cawsom gynhadledd Ysgolion Sabothol y dyHryn yma yn Clwyd Street, Rhyl, a thystiolaeth pawb ni chafwyd ei gwell erioed. Y cyfarfod cyntaf am, ddau ar gloch Syr J. Herbert Roberis ddisgwylid i lywyddi,i,ond anfonodd i ddweyd fod ei ymrwym,iadau yn Llundain yn gyfryw nad allai ddod, a llywyddid gan G. T. Evans, y Bane. I ddechreu, cafwyd agc-riad bywiog Mr. John Davies, Abergele, ar yr achos o'r dirywiad a.'r nordd i wella. Awgrymai mai'r nordd i wella yw dechreu gartref, llafurio a pharatoi ar gyfer yr Ysgci c-deddu nieddwl nmi gair DU\ in. ddnrllenir hefyd cael athrawon cymwys, ffyddlon, gelog, a llafurug. Yn nesaf, cafwyd anerchiad na anghonr yn fuan gan y Parch. W. J. Jones, B.A., gweinidog yr Eglwys Saesneg yn y drof yma. Traddododd hi gyda grym a gwres neilltuol, a rhyw eneiniad arni'n gyrru'r wers adref, i feddwl a chalon pawb, ar Werth Gwybodaeth Ysgrythyrol. Gobeithiai y bydd- ai'r ymdrafodaeth yn foddion i ddangos i ddynion eu dyledgwydd, a defnyddio eu haddysg i wasanaethu teymas Dduw, gan gyfeirio i ddibennu at gyfaill o nlwr wedi ei glwyfo a ma.rw, a thra yn yr ysbyty, dywedai nad oedd ganddo ddim i bwyso amo ond yr hen adnodau a ddysgodd yn yr Ysgol Sul: Gwaed lesu Grist," etc., a'r cySeIyb. Cewri'rnosyddheddyw, Iluoedd yn marw, a'u pwysau ar yr adnodau Duw yng Nghrist yn cymodi'r byd ag ef ei hun." Ac y mae eu clywed yn canu cyn cychwyn i faes y frwydr, yn destyn can agorfoledd, 0 am aros, yn Ei gariad ddyddiau foes." Cawsom gyfarfod y nos i holwyddori: J. C. Davies, M.A., Rhuthin, yn cwestiyno'r dorf ar y pwnc o Gynawnhad." Cafodd hwyl dda, a rhyw eneiniad drwyddo, a thystiolaethwyd na chafwyd y fath wiedd er amser Mr. Gee. Brysied cyfarfod tebyg etc.—H. A. WILL- IAMS, Llyr Arthur. CY.41DEITHAS OYMRY CAER .Cyn- haliwyd ail gyfarfo d y tymo r yn ystafelloedd y Y.M.C.A., St. John's House, nos Wener, Tachwedd 17eg: y Cyng. J. Owens, Y.H. (Siryf y ddinas) yn y gadair, a'r darlithydd oedd y Parch. D. D. Williams, y traethodwr hysbys. Ei destyn oedd Byunjd Oymru yng -ngole;uni'r Penillion Telyn. Cyfnod y pen- hUlion hyn oedd o ddiwedd yr unfed ar bym- theg i ddechreu y ddeunawfed ganrif, a dangosodd y darlithydd, trwy niter o ddyfyn- ladau diddorol, rai o fanylion bywyd cartrefol a chymdeithasol Cymru yn yr adeg honno. Caed trafodaeth ddiddorol gan amryw o'r aelodau, a diolchwyd yn gynnes i'r darlithydd gan Mr. John Grimth a Mr. W. A. Davies. Wrth gydnabod, llongyfarch&dd y darlithydd GymdeithasCymryCaerareisefyufa.nodeuog a'i hymdrech o blaid Henyddiaeth a bywyd Cymreig yn yr hen ddinas. CYJIRODQRFA TREFFYNNON.-Nos lau ddiweddaf, cawsom ddarlith wir ddiddorol ac ysgclheigaidd ar Llafar Gwlad gan yr Athro Ifor Williams, M.A., o Goleg y Brifysgol. Bangor pythefnos cynt, darlithiodd Hugh Owen, M.A., F.R.Hist.S., Ysgcl y Sir, Tre- Synnon, ar Hanes Plv)yf, y rnodd i'w ysgrifennu LLANELIliAN.-Ddiwedd yr wythnos ddi- weddaf, daeth y Private Thomas Jones, Pen no rest, adref wedi bod yn glwyfedig mewn ysbyty yii ninas Y BBYTHON am amryw wyth. nosau. Bdrychai'n rhagorol. Perthynai i'r ,Machine <?MM CoT'ps, a bu yn Ffrainc am bum mis. a'i bronad oedd y bydd y bechgyn sydd wedi bod ym maes y frwydr yn llawer gwell dynion nag oeddynt cynt.——Yn gynnar yn y mis nesaf, bydd Sale of Work yn ysgoldy'r plwyf yr cllw i fynd i brynu cysuron i filwyr yr ardal, ac.mae nifer lledlfawrynfilwyr ag ystyried poblogaeth y plwyf.———Heddyw'r bore (dydd Uun), derbyniais lythyroddiwrth fy nghyfaill Mr. John Hughes, o Toronto,—efe yw ysgnfennydd yr Eisteddfod a gynhelir yn y ddinas fawr honno ar yr 20fed o lonawr bob biwyddyn. Dyma'r drydedd waith iddo fod yn ysgrifennydd. Mab ydyw i Mr. John Hughes, asiedydd, Hendre bach. Mae yn y dref bell ers deuddeng mlynedd. Dywed mat gwaith anodd ydyw codi Eisteddfod mown lie fel Toronto yng Nhymru, ebai, Mae pawb yn gwybod amdani ac yn disgwyl am yr adeg, ond yma rhaid creu awyrgylch Eisteddfodol rhywbeth tebyg i geisio tyfu aurafalau ar Graig yr adwy wynt ydyw yma," ac etc igyd, ebai, yr ydym wedi bod yn hynod Iwydd. iannus. Yn yr adrau farddonol o' r Eistedd- fed cynygir cadair ddcrw grenedig am biy- ddest heb fed dros 250 o Imellau. ar Daniel Owen y nofelydd ;heirpiad, y Parch. T. C. Edwards, D.D., Khîgston Pa. Mae'rtestyn. au yn agored i'r byd, a dyma, gyne i feirdd Cymru. Y beimiaid eraill ydynt Cerddor- iaeth. Dr. Ha.m a Mr. G. T. Harries adrodd, Prcn. W. H. Greave a'r Parch. J. H. Michael, M.A. traethodau a chyneithiadau. Dr. D. WHHams, esgob Huron, sef Cymro glan gloyw ctda,eth i'r wlad honno 30 mlynedd yn ol, ac wedi gweithio ei hun i fyny. Cyfeiriad yr ysgrifennydd yw Mr. JonN KuGHES. 114 Pen- drith Street. T(.)roTitk,L.E.P.