Y Brython

I Treml-Ein Hymborth. I PAN oeddwn fachgennyn yn Lleyn fe weI id llawer hen filwr ungoes neu unfmieh ac nid J da oedd eu byd hwy yn anad neb, ar ol y rhyfei. Ond yr oedd unhen frodor a fuasai yn y rhyfel a ddaethai adre'n iach ar y terfyn, ac rnewn purion amgylch iadau am a wyddwn i. Modd bynnag yr oedd y rhyfel wedi argraffu ei bun yn bur ddwfn ym mhrofiad y sowldiwr syml. Dyma'r hyn a ddywedid au-idaiio, "'Fydri yr hen ddyn yna byth yn pasio taten ar y ffordd heb i chodi hi aehos iddo fo fod mewn eisio bwyd pan oedd o'n y rhyfel." Dyna h aneyn. yml ond yn ddrych i galedi bywyd milwr mewn rhyfel yn gystal a'r dylanwad a ga prinder rheid;au bywyd er dwyn dyn on i"w gwerthfawrogi. Daeth yr hanesyn i'm cof wrth feddwl am gyflwr ein Hynj s arhyn o bryd agwaith y Llywodraeth ya darb-d ar gyfer rho-leiddio adnoddau jmborth y deyrnas a clieisio atal gwastrafr. Nid rhyfedd iddi ddod i h y-ii Rrnorn, y syndod yw na ddaethai yn gynt. Dyma nrn mynd ymla,en yn gyflvni i gaiicl y drydedd fiwyddyn o ryfel. Mae adnoddau'r wlad. o bob rnatt, vn ymdywallt .yn ddibaid, fel rhaeadr y Niagara, i gexidod y gofyn sydd arnoxn a'r rhyfeddod yw fod y llyn sy'n cyflenwi'n rhaeadr ni heb ei ddihysbyddu, yn enwedig mevro defnydd ymborth. Ond y mac terfyn i adnoddau materol yr hell deyri-xa-ioedtl, a'r cwestiwn ydyw, prun o'rgwrth• deyrnasoedd a all ddal allan hwyaf. Mao'n ddiaman ei bod yn gyfyng aa' y boblogaeth yn. Germani. aholl wledydd y gelynion ond ofer fyddai inni wadu nad yw'r cyfyngder i'w deimlo fwyfwy yn ein gwlad ni. ATat-, rl-,ywrai yn rhwyrn o ddioddef yn wyneb pritsiau uehelrheidhu eyffredm bywyd. Mae uchter pritlian yn ffaith. Priodolir hynny i achosion æmyw- prinder rnai cynliaeafan tramor, uchter pris- iau elud dros y rnor. difrod llongl tanforol (submarine) ar ein llongau masnach, gwaith trachwant cartrefol a y:;torio defnydd ytnborth fel y caffer pris uwch amdapo, etc. Diau fod rhai yn priodoli gorrtod-i raib am ariftfi gart.ref fel s o brinder a drudaaiaeth. Rhaid cofio fod gwledydd niwtral yn gwneu- thur eymaint a f llant o'r amgylchiadaii hyn. Eto, mae'n anihosibl peidio a chredu |o(d cryn lawer yn y wlad hon, yn eu rhaib aniiiwallarn fudrelw, yn manteipio ar gyfyngder y bobl. Modd bynnag, rhwng pawb aphopeth, dyma'r Llywodraeth yn teimlo ddyfod yr wrtser pan y rhaid iddi fynnu awdurdod i ehwili. alltii j'storfeydd yrr.borth y bold, cael cyfrif cywir ohonynt, a rheolaeth drostynt. Ofejr an- wyb.yddu',r ffaith fod hyn oil yn golvgu diirix- i weh y sefyllfa, ac mn nid yn ddibtyder y gall arweinwyr y wlad hon feddwl am barhad y rhyfel heb ddarpar mewn modd eithriadol ar ( gyfor diwallu rheidiau'r bol)logaetl).

m" ouio Ihg I Ymborth. Nid oes dim angon inni yma fanyln ar. ddarbodion y Llywodraeth, neu y galluoedd a ddyryyn Haw Gweinidog Ymborth pan benodir ef. Enwis -iw-gr, bar, Jlaeth, etc. Ond bydd y gallu y bwriedir cynysgaeddu'r gweinidog ag ef yn ymarferol ddiderfyn yn ci gylch neilltuol ef a'r BwrddMasnach. Bydd s yn rhyw foddhad i'rboblogaeth yn gyffredinol wybod fod y Llywodraeth, bellach, i ofalu na ehaffo defnydd ymborfch ei gorneln. ei was- traffu, 'na'i orbrisio. Yn anad dim mae'r Llywodraeth am wahardd gwuslraff. Wel, mae hi wedi gosod ei bam inowii cyngOT a rbybudd Jawor gwaith o'r blaen..Beth fydd yr effaith yn awr, tybed ? Awgrymjrfod rhai ffermwyr yn rhoi llaeth i anifeiliaid-i ioch. Yn awr, bydd y rhai hyn i gyd yn dod dan roolaeth, a chosbir y neb a wna a. llaeth yr hyn y gellir ei gyfri'n wast raff. Ni cheir "bara I gwvn o }»yn allan, eithr y eyrnysg. Ond 03 ceir digon o'r olaf, ni raid ceio ar ol y eynta f. Wrth edrych dros yrh 11 ddarbodion a wneir i reoli ein hymborth, nid rhaid inni dybio y h.Y1f)i"1'¡yt p"f,J]1rH/ a.r Ain li aiirrArj. •theidi^l—yn enwedig eiddo'p bobl gyfTredin. Y gamp fawr fydd deffmio gwast.raff. Rhoed j sylw neilltuol i'r fath beth a'rmelysion eostus a ddyry swyddogion milwrol i foneddigesau. I ddyn mewn amgyleh iadau cyffredin, a:- yn angerdd brwydr bywyd, ymddengys y eyfryw bethau fel pe'n perthjm i fywyd y Tylwytb Teg yn hytraeh nag i'w bywyd hwy. Pan ddeuir at fwydydd, fe welir fod ei-yn bellt er rhwng bord y gwei iwr a. llawer o'r hyn y dy- wedir y gellir ei hebor. Cyfrifir Dr. A. D. Waller yn awdurdod uehel ar y ma er hwn, ac efe oedd eadeirydd y pwyllgor a fu'n eistedd yn ddiweddar i chwilio iddo, gan ddwyn adroddia.d i'r Dywodraeth. Dywed ef ein bod fel cenedl wedi bod yn gor-fwyta ac, yn wir, oddiwrth rai rhestri a ddyiy o'rhyn a fwyteir gan ryw ddosbarth o bobl, n,ae'r eyhuddiad yn wir. Mae dyn eyffredin ei ford yn synnu fod ar net-t eisiau cymaint o ddan- teithion, ac yn synnu fod coluddion yn gallu dal eymaint Wrth enwi'r pethau y gellir gwneuthur hebddynt ar hyn o bryd. teimlaf nad yw braidd yn eyffwrdd fy mord i a'm tebyg. Beth bynnag, daeth yr amser pan ddylai pawb wylio rhag gwastraff. Bu'r Llywodraeth yn darogan ymyrryd yn y cyfeir- iad hwn ers tro. Dywed Dr. A. D. Waller y dylasai wrieuthur hynny o leiaf flwyddyn a banner yn ol. Ond y. ffaith yw fod gweridid y Llywodraeth yncodio ragoriaeth eingwlad fel gwlad rydd. Mae hyn yn aafanta;s mewn argyfwng fel y presennol. Gallodd y Causer osod ei orchymyn ar Germani o'r eyehwyn, ond rhard fu i awdiirdodau'r wlad hon ddadlu a'r bobl, ac arc's yn hir wrth eu hewyllys hwy ar lawer symudiad pur bwysig. Ond gwell hwyr na hwyrach. Wrth derfynu, teimlaf resyn fod y Llywodraeth mor ddicra ynghylch y prif wastraff sydd yn y wlad—y diodydd meddwol. Mae'n ddirmeu fod svrgyhoeddiad dwfn a phenderfyniad nerthol wedi meddian- nu llawer o'n poblogaeth, ac ya eu mytif aelodau seneddol, gyda golwg ar gau'r Fasnach ddinistriol hon. Os yr amean yw atal gwastraff, dyma le i gvnnyg am hynny. Prawf y eyfyngiadau p, wnaed eisoes ar gyfleusterau gwerthiant. y diodydd meddwol fod meddwdod wedi lleihau'n ddirfawr—tua'r banner yn Lerpwl.

Ymreolaeth yn (gino. I YfMAr.'n amlwg, oddiwrth hanes eynhadledd Bwrdd Canol Cymru a fu yn yr Amwythig ddydd Gwener diweddaf, foil hpdyn Ymrcol aeth i Gymru yn cael dyfnder daear ac yn deolm-u egmo, canys pasiwyd y penderfyniad i pwysig a ganlyn, yn cael ei gymiyg gan yr Renadur D. H. Willians, a'i gefnogi gan Arglwydd Sheffield :— Hyd nes bj ddo Ymreolaeth eyflawn wedi ei gael i Gymru, mai'r ffordd oreu allan <■ anawsterau addysg Cj-mra fyddai crev Cyngor Cenedlaethol i ymwneud a phol. ffurf ar addysg Cymru, ac eithrio'r Brif-1 yagol, 1 sef yw hynny gwneud i ffwrdd it Whitehall Llundain, fel awdurdod weinyddol Addysg Cjarini, a c-hael hynny i ddwylo Bw rdd New- ydd i'w weinyddu o Gymru eihun. Cynhygid gwelliant gan yr Hen. Morgan Thomas, Caer- dydd, yncydnabodcyifawnderypeth ynddo'i hun, ond yn tybio fod adeg fel hon yn un rhy gythryblus i dra.fod a hyrwyddc'r diwygiad. Collwyd y gwelliant, gyda 37 pleidlais yn erbyn 6. Siaradwyd o blaid y CYIÙlygiad gan Mr. J. H. Davies, M.A., Mr. J. E. Powell, a Mr. E. T .John, A.S., yrhwn a ddangosodd mai'r amharodrwydd i ryfel ar y dechreu a barodd na fuasem wedi ennill ar y Cyfandir cyn hyn mai trwy fed yn barod cyn ei therfynu y byddem debyeaf o gael Ymreolaeth i Gymru ar derfyn y rhyfei. canys. byddai c-ynifer o broblemau mawrion yn curo wrth ddrws y Senedd Yirherodrol yr adeg honno nes byddent yn falch o ddirprwyo eu pethau neilltuol eu hunain i Gymm/a rhannau eraill y deyrnas. Ac i ddangos y medrwn ddeddfu ac arwain, gadewch mni gael addysg Cymru i'n dwylo gynted gallom. Dyma gam yn yr iawn gyfeiriad a gwawr las y delfryd tlws a ehenedJaethoI hwnnw'n dechreu torri'n las ar ein ffurfafen gweld Senedd Cymru'n dechreu eistedd. Goheithio y caf fod ar faine y wasg p-i)r diwmod hwnnw i roddi blaen ar fy mhensil i orfoleddu am Ryddid Cymm rlI

W Recipe for I XMAS PLUM PUDDING I Take three-quarters of a pound I I of flour, one ounce of | of flour, one ounce of I BAKING POWDER I two ounces of bread crumbs, one I and a half pounds of suet, two § I pounds of raisins, one pound of m ■ currants, ten ounces of sugar, two ■ ounces of almonds, one pound of g fl mixed candied peel, salt and spice I to taste. Mix the ingredients well I together, and add six eggs, well I beaten, and three quarters of a pint of milk; divide in two, and, JB f) boil eight hours.      LIVERPOOL'S T ATT ?C C FOREMOST :T AIL OKS.. MAKE UP YOUR MIND TO PLACE YOUR ORDER EARLY FOR THAT NEW SUIT, ———— PRICES AS USUAL. ———— S 8ttM 3',0 I NO [XTRA Suit to Measure FKOW 30/= CHARGES4 FIT GUARANTED. IT WILL PAY YOU TO SEE OUR f f I d8 s Suit to 401 Famous Indigo erge measure 40/= NOTE ADDRESS 8 LONDON RD., LIVERPOOL Manager: JOHN JONES, Also 95, 10^, 165 Grange Rd., B'head 11 Cywro am bytl" at 226 High Street, Bangor, LADIES COSTUMES 23 Hope Street, Wrexham, to order from 501. and thrcuahout ihe Kingdom.