Y Brython

  YSl Af[l- Y. [lROD! If tffahjfQMon gegyfesr irr golofn hon i'w oyf- 217 Ft-ese&t Rf.&:i, Liverpool '.fcftfc w | Colli Eden.—Nid yw'r cyrch wedi ei gywiro wrth. ei newid, i grwydro'n greadur." Iii Gael Paradwys.—Yn pywjr yn awr. H Tr Milwyr.—Mae c-vstrawen a clivreh paladr yr englyn yn wall-us, ? Gwyho'r fan rhag Gerrnan.iaid--a wel i i g;; Ein milwyr yn wastad. I G.D. a D.—Llinell olaf yr englyn cyntaf yw'r unig un gywir sydd gennych\ Erfyniad am //eddwch.—Y gynghanedd yrl. gywir, ond yn gyffrectin, iawn, a'r un modd y syniadau. Pen y Mynyd.-Mae si awen yn yr engIynll ond dim un llinell o gynghanedd. Cymeradwv.—Gael Pan divys, Y Cynhaeaf. Pan ddaw ein Bechgyn adre'n ol, 0 cofiwn y dewrion, Y Llau), Ysbiwr, Y Gaiser, Wil y Caiser. I Y DIWEDDAR MR. WILLIAM PATTON I IUbddasol ❖r oedd a'i oes lan—dan nod I M Y Nef i bob am can N Ty Nef gai'n PATTON eirian v*^ I| Solon doeth, a'i set yn din.-PE.DROO, 1 I GAEL PARADWYS. I I YR Iesu ddaeth yn rasol- i farw, M 0 fwriad tragwyddo I; N Y difai gariad Dwyfol- M Dawn y Nef i'n dwyn yn ol. « JJ PERIiXi AITYDD. I I WIL Y CAISAR. I I 'R Ymberawdwr mwya'i rodiad—bostfawr, N Bwystfil Llyfr Datguddiad N Erch Wil, a chynrycholiad ? ? N Bythol lawn o'r boetha' wlad.—T.C. I YHCAISER. I IAr. ei sedd, gwr diras yw—y Caiser, Y cyson ei ystryw s N Dery boen ar dir y byw-- t Du adyn ein byd ydyw. t Llanfairfechan. R. PARRY. I MYFYRDOD AM FY ARDAL." YN hen Faladeulyn mae cartre y delyn, A gefais yn blentyn yn nhyddyn fy nhaid, A'r delyn a edrydd atgofion ymdeithydd g Yw hedydd y mynydd i'm henaid, Wrth dynnu'n ei thannau, mi welaf y bannau, A'r gwynion gymylau yn gwau yn y gwynt, A llithrig y llethrau, a gnigog y ereigiau, A'r llynnau, a'u tonnau'n wyn tanynt. Mi welaf y Gelli, ynghanol y deri, A'r gleision glogwyni yn codi eu gwar, A Phont y C--elynen,-hoff fangre yr awen, Ac addien b6r Eden yr adar. A draw mewn unigedd, wyngalchog Dal mignedd, Ar gwr y gwastadedd sy'n gorwedd yn gu, LIe disgyn afonydd, yn drochion aflonydd, O'r mynydd, i'r gwaenydd, dan ganu. Rhaid oedi ym n-i angre gweeli ysgol y pentre,- Godidog hen goleg fy Nantlle gun yw, Fe roddwn fyd cyfan am fynd gyda'm llechan, I Standard I ddiddan, ddydd heddyw. Mi glywaf yr awel yn ochi yn uchel, Ar feinciau hen chwarel sydd dawel a dwys, Dawhiraeth wrth gofio y rhai sy'n :mh ell heno, Oedd yno, awr ginio, yn cynnwys. Y chwarel a chwerwodd, a'r efail arafodd, A'r bechgyn a'u carodd a. fudodd o'r fan, Mae gweithfa y cannoedd o bennau teuluoedd Ardaloodd, yn Ileoedd dyllhiian." Mae Un yn rheoli rheolwyr chwareli,- Mae Hwnnw yn rhoddi daioni bob dydd. A Chrewr y creigia', gyfriniol gyfraiiiia, Ei fara, a manna y mynydd. C) na chawn i beunydd, dangnefedd y myn. ydd, Ac eistedd yn llonydd wrth nentydd fm nos, A cherdded hen lwybrau, ac ar uchelfannau Y bryniati, am oriau, ymaros. Prescot, R. O. HUGHES. I Y CYNHAEAF. I Am ddaioni Duw i'r byd, Mawl ddyrchafwn Ar ei rasol law o hyd Y gorffwyswn; Wele eto'r flwyddyn hon Dan ei choron Am ei drugareddau'n lion Rhown ein calon. Er ein hangheilyngdod mwr, Ef a'm cofiodd Delw'r nefoedd ar y llawr Brydferth luniodd Celloedd llawnion eto sydd i Yn ein meddiant, Byth i'w Enw glttn yn rhydd R.hown ogoniant. Liiierpool. JOHN Mason y LLAT I UN ydyw'r Llaw wnaed er lies—gweithiwr A'i goethaf weinyddes A gwir ddaioni'r ddynes Yr un pryd i drin y pres. YSBIWR. I YBBIWR yw'r gwas bywiog—-llecli wraidd All chware'n amlochrog 0 Iwydd ei wlad heliodd 16g -? v Am wadu ei gymydog.—Eilir A led.

SADIES I BLANCH4RD PIttS MS* fflnilTOlisd lot «8 Ino^abuf^ai. Ss*. thw s»««€fli "ftord r-3l1,I aoil ;V f.n tc  boy iioMfsoCt? ?aay?ay?. M ??t<. 3|«»r AssS &f BLAMCHAKITS «rt best aU pm for WomîI.' MMt !a ?cxM. ml, by Boo?' B??ohae, ?T??'t and ail Shemilitil, or 811me PRIK heir LGSLI6 MAItTYN, Ltt. Chomist; L«a«, LiS

O Lofft y Siabal. I I xx I Mistab GoiiYGYDD.— Rydw i'n ddigon call —-er gwirionad ydw i-Ï wbod nad oes dim cynllun a threfn i'r llythyra a sgweimis i i'r Brython. Beth alia neb ddisgwyl o Lofft Stabal, deudwch ? Teb-ig iawn ydi fy fiordd i o sgwennu i ffordd Carlo'r ci ma o hela a rhedag ar ol y sgwamog a gyfyd gynta. Neiff Sgwarnog ddim rhedag ffordd y mynno'r ci, ond y ci ffordd y mynno'r sgwarnog. A dydw i ddim wedi cael y nysgu i gyfansoddi-fel y bydd prygethwrs a beirdd, sy'n mareio'i llwybyr yn gynta, ac yn gwbod y diwadd o'r dechreuad. Yn wir, mi fydda Jac Jos yn deud na fydda hi ddim yn anodd dallt beth ddeuda amball brygethwr oddiwrth i raniad o o'i destun, a rhai beirdd hefyd. Ond am dana i, druan. ohona i, wn i fy hun ddim beth fydd ffordd fy llythyr i ond fel y bydda i'n mynd ymlaen. Yn. hyn o beth rydw i'n debig iawn i'r hen batriarch y deudir i fod o wedi gadael i wlad "heb wbod i ble'r oedd o'n mynd. Ac eto, syr, ma rhw un teimlad dyfn ac angherddol yn y nghalon i, ac o dan a thu cefn i hoob llythyr a sgwennis i,—'awydd am i'r dosbarth rydw i'n perthyn iddo ddwad i'r gole iawn gyda golwg ar i gwerth a'u hurddas. Nid yn ceisio magu ysbryd hunanol a balch ynyn nhw rydw i, ond yr hunanbarch a'r annibyniaeth priodol i ddyn. Beth bynnag ddoth allan yn y llythyrahyn, 'doedd yroll yn ddim ond gwreichion o fiwrnais y teimlad yna, I fel tasa. Ma'n yr Hen Lyfr eiria tebig i hyn "iFab dyn, saf ar dy draed, a mi a lefaraf wrthyt." Ond tydi'r drefn yn grand, miawn difri Neweh chi ddim llawar ohoni hi wrth siarad i lawr at ddyn. Yn wir, un o'r petha mwya effeithiol i suddo dyn anffodus yn ddyfnach i'w drueni ydi pentyrru areithia dideimlad arno fo. Mi greda i fod yr Hen Lyfr, wrth ddeud yn gynta Fab dyn, saf ar dy draed," yn taro trosol yn y graig sy'n syl- faen i wir gynnydd personol a chymdeithasol. Gydweithwyr annwyl gadwch i ninna, yn gynta i gyd, sefyll ar ein traed-fel dynion ymysg dynion, ac nid fel pe tasa rhw ddog- barth o bobol wedi i gneud chydig yn is na'r angylion, a ninna ddim ond chydig uwch na'r nifeiliaid. Safwn ar ein traed, yn ein gwerth a'n hurddas dynol, na ddarostyngwn ein hunain, ac na adwn i neb arall ein darostwng chwaith. ,&Cin wired a bod haul yn y ffurfafen, fedar y byd ddim gneud hebddo ni. Drychwch yn ol ar hanes y byd, ac mi welwch hyimy'n eglur. Mi fydda'r hen brygethwrs yn arfer dechra'u prygetha'n Eden," efo'n rhieni cynta ac mi greda i fod gynnyn nhw hawl i neud hynnu-fod y pwnc mawr oedd gynnyn nhw'n i drin yn gwreiddio'n y gorffennol pell yn rhwla. A'r un modd, ellwch chi ddim trin y pwnc o maethyddiaeth yn hanesyddol nad ewch chi'n ol at Baradwys. Mi ddeudir fod pechod wedi melltithio'r ddaear, ac ma ffrwyth melltith ydi drain ac ysgall a phetha o'r fath. Ac mi dysgwyd fi fod cosb ar ddyn ynygeiria, Trwy eh wys dy wymad y bwytei fara hynnu ydi, fod y blinder a'r boen sy miawn llafur yn gosbedigaeth ar ddyn. Newydd fod agos a lladd fy h-Lin wrth geisio profi fod pob dyn yn ffwl ar adega, mi orffen- wn fy hun pe dechreuwn i ar bwnc dyrys arall. Ond i'r fan yma rydw i'n disgyn ar unwaith— melltith a chosb ne beidio, ma'r alwedigaeth maethyddol ynddi i hun yn angenrheidio], Gwaith ein galwedigaeth ni ydi dadwreiddio cnyda melltith a phlannu cnyda bendith yn i lie nhw. Pan drychwch chi'n ol trwy'r Beibl, mi gewch fod ein gwaith ni'n y golwg ar hyd y ffordd, a phob gwaith arall yn rhw lechu'n i gysgod o. Wedi'r diliw mawr hwnnw, a chin i'r ddaear sychu tan draed Noa a'i griw, yr addewid gafwyd oedd y cai'r llafurwyr tir gylle'r tymhora i neud i gwaith hyd ddiwadd y byd. Rhwymyn amryliw am yr addewid i ni ydi'r enfys. A phan ddowch chi at Ddeddf Mosus, -mi allach feddwl nad oedd dim gweithiwrs yn y byd ond y ni, ne nad oeddan nhw ddim yn werth sylw. Cysidrwch y Deg Gorchymyn, ac fel ma nhw'n delio a gwaith. 'Doe" dim eglurach na'i bod nhw a'i golwg ar y ffarmwrs, ei gweision a'i mrynion, a'i nifeil- iaid. Yn y gwaharddiad i weithio ar y Sul, fedrwn i'n y myw beidio ngweld i a Mari'r forwyn ma'n mynd heibio'n y cwpwl yma, "Na'th was na'th forwyn." Ond yn holl Ddeddf Mosiis i'r Israeliaid, ynghyleh gwaith bydol, y tir a'i lafurio oedd o dan bob peth. Ac rydw i'n credu fod Jac Jôs. yn iawn wrth ddeud y ba-sa'n dda i'r wlad hon heiddiw tasa cyfreithia'r tir wedi i gneud yn ol cynllun Mosus. Un o'r melltithion—gwaeth na drain ac ysgall—mwya ynglyn a, deddfa tir, ydi fod crafanga dynion marw'n medru cvdio'n ddi- ymolhvng miawn stadau helaeth, trwy gyf- rwng cyfreithia traws, a bod y bedd yn llywodraethu atngylchiada dynion byw. Ac ma'n hen bryd i'r bachagorthrymus hyn gael i datod am byth. Beth bynnag, ma mhwynt i'n eglur ddigon ymhob cyfnod yn hanes y byd—'does dim modd gneud heb lafurio'r ddaearhau a medi, plannu a chasglu. Miawn gwirionadd, rhw dendio union ni Y ma gweith iwrs erill—o leia, arnon ni y ma nhw'n dibynnu. Mi welis i lun y ddaear yn i chryn- swth yn faich ar war rhw "Atlas." ond dychymig plentynaidd oedd hwnnw. Ond nid dychymig ydi fod y byd dynoI yn dibyn- nu am i gvnhaliaeth ar y tir. Yn wir, rydw i wedi deud hyn gynifer o weithia, erbyn eofio, nes ma arna, i ofn i rai ddiflasu ar y peth ond, o'r tu arall, ma arna i ofn fod erill ag y mae eisio deud, a deud, a deud yr un peth wrthyn nhw cin y gollynga nhw fo i fiawn i'w penna. Heiddiw, yn anad un amsar, fe ddylai llafurwyrddeffro i'r fEaith i bodnhw'n'anghen- raid i fywyd y byd. Ma'r Annagedon fawr yn taranu'r ffaith hon ar glyw pawb. Wrth gwrs, ma cynnyrch y tir yn cael i werthfawrogi yn ystod y rhyfel yn fwy nag y cafodd o ers talwm o'r blaen, ond pan ma pobol yn son am yr adag pan gyhoeddir heddwch, ma nhw'n. unfryd unfarn y bydd raid rhoi mwy o le asylw i'r ddaear nag a wneid o'r blaen. Mi sonnir am i diroedd wast gael i trin, ac y dylid troi'r mynydd eang sy'n awr yn dir giam yn dir Ilatur Sonnir am drefnu gwaith ar diroedd i filwyr clwyfedig. Miawn gwirion- edd, ma maethyddiaeth wedi goroesi pob trychineb ac fel y bu iddi oroesi'r diliw dwr gynt, bydd iddi oroesi'r diliw tan presennol. Ma llawar crefft wedi darfod amdani yng nghwrs yr oesoedd, ond ma'n crefft ni'n mynd ymlaen, ac i barhau holl ddyddiau'r ddaear, At hyn hefyd, syr, ma rh vv s^n di «ygiad yn y gwynt gyda golwg ar gyflog a c'hyfiwr y gweision ffermydd, a bod y Llywodrseth yn bwriadu caniatau i'r ffarmwrs fwy 0 gefnog- aeth yn y dyfodol, fel y gallont fforddio gwell telera i'w gweision a'i mrynion. Ma son am sicrhau gwell tai i weision ffermydd, Mi fu'r son am well tai i'r gweithiwrs ers Ha war o fiya yddoedd, ond rwsut ne'i gilydd roedd. "IIofft y Stabal yn cael i a?ng Stabal yn cael i anghofio-fel y llecyn olaf i gyfiawnder a gwareiddiad roi i delw arno. A chin sicred a mod i, dyma son am fynnu safon benodol i gyflog gwas ffarm Mi fethodd Solomon pan ddeudodd o nad oes dim newydd dan yr haul. Beth bynnag, dyma beth newydd-fod yn bosibl i sryflog fod yn rhy isel i was ffarm Wrth gwrs, roedd y fath reol yn bod ers llawar dydd yngl$n ag agos bob math o weithwyr erill—glowyr, gwelthwyr haeam, seiri coed a cherrig, etc. Y peth newydd ydi fod son am safon i ni, weision a mrynion ffermydd, miawn cyflog- fod rhw bwynt. na chaniateir i'r cyflog fynd islaw iddo fo, Taid annwl, dyma beth newydd Ond, coeliwch chi fi, mae'r peth yn dwad. Ydi, ydi. 'Does dim sicrach nag y bydd y gweision ffermydd--yn gystal a gwerin y wlad yn gyffredinoI-yn dwad adra o'r rhyfal yn wahanol iawn i fel yr aethon nhw yno. Mi fyddan wedi dysgu sefyll ar i traed, a gloewi i dynoliaeth oddiwrth rwd gwaseidd-dra. Ond inni gael gras i beidio mynd yn afreolus a dibris o hawliau pobol eraill, ac ond inni feddu ysbryd heddychol, yna, mi greda, i syr, y daw cyfnod newydd a gwell i'r gweision ffermydd, oherwydd y bydd y gwag ff armqtvdi. d, y gwas ffarm j edi do sail sefyll ar i draed fel dyn. Ili, HEN ,V AS I ?: -o-

I tin Cenedl yn Manceinion. Cenhadon y Sul NOAal. Y METHODISTIAID CALFINAIDD Moss SIDE—10.30 a 6.30, R H Watkin. Dinorwig PENDLETON 10.30, Caleb Williams, 6. R Williams HEYWOOD ST.~10.30,B Williams, 6 0 Williams,Liar.wnda VICTORIA PARK—10.30 a 6, FAUN WORTH 2.30 J S Roberts 6, D Lloyd Roberts LEIGH—10.30 a 6, WARRINGTON—-10.30 a 6, Myfyriwr BARLESTOWJ?-—10.45 a 5.30. ASHTON-TJNDER-LyNE—10.45 a 6.30, EGL-WYS UNDEBOL ECCLES-ll a 6.30, W Parry. Bolton YR ANNIBYNWYR CHORITON ROAD—10.30 a 6.15 R Thomas, Caer ybi BOOTH STREET-IO.30, Trefor .Tones, 6.15. M. Llewelyn OpEEN-s ROAD-10.30 a 6.15, Cyfarfoli Diolchgarwch LD. DUNOAN STREET-10.30 a 6.15, J, Morris HOLHNWOOD-10.30 a 6.15, J H Jones, Moston Y WESLEAID. DEWI SANT—10.30, .T M Williams, 6, J Felix HOREB—10 30, n 6, Cyfarfod YsgoJ SEION-10.30, J D Owen. 6, D R Rogers BEU,LAH-2.30, D. R. Rogers, 6.30, W G .Tones CALF ARIA—10.30 J. Felix, 6, J D Owen WEASTE—10.30, W. G. Jones, 6.30, J TEllis Y 'BEDYDDWYR- UP. MEDLOCK ST.-I0.30 a 6, J. H. Hughes LONOSIBHT—10.30 a 6.30. ° ROBIN'S LANE, SOTTON—10.30 a 5 30 AE 1 WEL I G YST UD O.—Trist rvfeddol I yw clywed am glwyfo yn y rhyfelwyr 'ieuainc a roddodd eu bryd ar wneuthur daioni ar lwybr bywyd hollol wahanol i faes y gad. Dyna'r Private D. E. Llewelvn, R.W.P., brawd y Parch. M. Llewelyn, Booth Street. Cadd ei glwyfo yn Ffrainc, a gorwedd mewn ysbyty yn Woolwich. Myfyriwr yng Kgholeg Caerdydd oedd pan ddeehreuodd y rhyfel ac yr oedd wedi graddio ym Mhrifysgol Cymru. Hefyd dyma air fod Glyn Jones, mab Mrs. D. 0. Jones, Norman Road, wedi ei glwyfo yr ail waith yn Ffrainc. Efe'n fab y diweddar Barch. D. 0, Jones, a fu yma dro ar ol tro yn weinidog y Gylchdaith Wesleaidd. Cofiaf yn dda am gyfarfod mawr a fu yma un waith i'wgroesawu ac wedi iddo arcs dair blynedd, crefodd yr holl Gylchdaith am iddo gael aros tair arall, a chaniatawyd, er mor eithriadol hynny. Pwy a freuddwydiai y pryd hwnnw y buasai Glyn bach rywbryd yn filwr, a chael ei glwyfo ddwywaith ? Wele dri eraill o Moss Side Tom Pritchard yn wael dan afiechyd David Roberts (Pwllheli) wedi ei glwyfo ac R. Idwal Lewis (Penmaen mawr) sy'n garcharor yn Germani, ac wedi ei anafu'n dost. Cydymdeimlwn a hwv, ac os yn bosibl ceisiwn eu diddanu mewn gair a gweithred. PWY YN NESAF ?-Cyn dechreu'r rhyfel, bwriadodd y Gymdeithas Genedlaethol adnewyddu a thacluso beddfaen Idris Fychan sy'n mynwent Ardwick, yn lied ddrwg ei chvflwr. Ond wedi'r benbleth ofnadwy, oed odd y Gymdeithas y gorchwy]. Da fvddai ail symud ymlaen. Mae Syr T. E. Roberts, Caernarfon, wedi addo cyfrannu swm anrhyd- eddus iawn er mwyn hyn. Diehon fod eraill oedd yn gyfeillion pur i Idris a, garai helpn harddu man fechan ei fedd. Addawodd Syr Thomas hael ei galon heb ei ofyn. Pwy nesaf ? Er mwyn y gan, er mwyn y delyn, a choffa'r hen Gymro hoff a gonest, dowch ymlaen. SYPIAU GRAWN.Ofnaf fod ymdaith cymaint o'n hieuenctyd i'r gad wedi mygu rhai o'n Cymdeithasau Llenyddol. Ni dder- bvniais y tro hwn ond rhaglen Cymdeithas Heywood Street yn unig. Credaf na chodir gwrychyn neb wrth i mi ddweyd mai dyma'r Gymdeithas un-capel fwyaf llwyddiannus yma ers llawer blwyddyn. Gan ei bod inor lew- ychus nodaf rai o destynau y tymor hwn. Ceir saith dadl sef ar y rhain Mesuri, gael Gwasanaeth Genedlaethol ar ol y rhyfel: A wna'r rhyfel helpu achos democratiaeth ? A ydyw'r Ysgol Sul yn fethiant ? A ddylai merched barhau yn safleoedd y dynion, pan ddychwel y dynion ?/? ol ? A ddylid caniatau nwyddau Germanaidd Vr wlad hon wedi'r rhyfel ? A yw y Beibl wedi ei ysbrydoli ? ?KW/eM? 66? "me?'C? ? wlad well gwraig na merch y dref ? Wele destynau tair darlith un ar Dickens, gyda lluniau; arall ar Ernrys ap Iwan ac hefyd ar Ddechreuad Anghyd- jfurfiaeth, gyda lluniau. Wele destynau'r papurau Telerau rhyfel y lluthyrdy; Dirgel- wch Poen Lie drwq yn natblygiad cymeriad pivyllw,qlddioeth Bywyd noson llythyrau agored i'r cadeirydd a phapur gan y Caplan E. Wyn Roberts. Petase gwobr am raglen oreu i Gymdeithas Lenyddol, anodd fuasai i neb guro Heywood Street. Mae chwe mab a chwe merch yn bwyllgor, heblaw Miss Gwlad- ys Roberts yn ysgrifennydd. Mr. E. M. Lloyd yn drysorydd, Mr. E. D. Evans yn is-lywydd, a'r Caplan E. Wyn Roberts yn llywydd. PARA I GANU.-Mae Cor Meibion y Cymric, Salford, yn awr o dan nawdd a chyd- nabyddiaeth awdurdodau'r ysbytai milwrol a'r Groes Goch, ynglYn a'r gwasanaeth a rodd- ant trwy gyngherddau i'r milwyr clwyfedig. Cant gyhoeddiadau cyson. Nos Sadwrn ddi- weddaf yr oeddynt yn Accrington. Mae tua 30 o aelodau, hanner nifer y Cor, yr hanner arall yn filwyr.