Y Brython

 ?j ? !j jMiMWMles?? ?a)i. Awgrym i'r Cymdeithasau. Cysgod y Gaeaf ar bob pwnc bron. GALWODD Pwyma ddiddan o'r wlad heibio'r wythnos ddiweddaf, ac ebe fo .— Ymhle y mae'r Dyn y GaeaJ hwnnw a :I fyddai gennych yn hel cydaid o destynau i'r BKYTHONT bob mis Medi gogyfer a'r Cymdeithasau Llenyddol a Diwylliadol ? "Brawd llygadog, gwreiddiol, a gwas- anaethgar iawn ydoedd hwnnw bu ei awgrymiadau yn gymorth mawr i liaws o ysgrifenyddion ac aelodau, a gwelwyd ei destynau wedi e-Li codi i lawer o raglenni draw ac yma drwy'r wlad. Os ydyw ar dir y byw, pwniwch ei benelin i hel cydaid cyffelyb at y gaeaf hwn, canys y mae ami i bwyllgor aswyddog yn crafu ei "ben wrth feddwl pa beth a geir i gael rhaglen go gyfoet.hog a theilwng a ffres." Da gennym ddweyd, Mr. Pwyma dirion, fod Vyn y Gaeaf ar dir y byw, o hyd, ond ei fod yn Jivn ac yn fwy'n ei gwman nag y byddai, ac fad yr hen ryfel atgas yma wedi ei orfodi yntau, fel pawb arall, i hel mwy ar ei damaid drad a llai ar ei destynau. Yr oedd ganddo gydaid trwm ddwy flynedd yn ol, ond chwal- odd yr Armagedon gymaint ar y byd a'i bynciau nes. nad yw y rheini'n dda i ddim at y byd sydd ohoni heddyw. A Mr. Pwyma; ar fin mynd dros y troth wy, dyma Ddyn y Gaeaf i fewn, ac yn tywallt y cydaid testynau a ganlyn ar y bwrdd, gan ofidio na chawsai fwy o hamdden a hwyl i hel rhagor a rhai gwell .— 1—SWYN EI ARDDULL YNTEU PWYS El FEDDYLIAU SYDD FWYAF ANfJEBCOR I GADW LLYFR YN FY W ? Ymbwyllwch wrth drafod hyn, a pheidiwch a. rhuthro i ddywedyd prun yn rhy fuan, canys chwi a gewch ddynion yr un mor bendant a dogmataidd dros y naill a'r llall. Dyma fyddai un o fendithion dadl fel hon y byddai raid i bwy bynnag a fyddai'n agor y pwnc, o bobtu, ddarllen rhai o'r llyfr au goreu a mwyaf clasurol, yn Saesneg yn enwedig, canys ychydig, mwyaf gresyn, sydd wedi ei sgrif- ennu arno yn Gymraef. Fe hoffawn i'n fawr fod yno'n eich clywed, eich dau. 2-AI MANTAIS I FOES A GEIR- WIREDD A HEDDWCH Y GWLEDYDD YDYW RHODDI CYMAINT 0 RAFF RHYDDID I'R WASG FELEN YM MHRYDAIN t A phwy bynnag a fo'n dadlu mai anfantais ydyw, eyflwyned nifer o awgrymiadau sut i ffrwyno a rhoddi'r feg ar y papurau hyn, sy'n ddim amgen na Ccn- hadaeth Dramor i Belsebyb bygddu ei hun. Ac os methoch a chael neb arall i gymryd ochr yr Anfantais, y mae Dyn y GaeaJ yn eithaf Sarod, ebe fo, i ddod atoch ei hun, a chodi'r Hen ar gastiau'r giwed. fc—MILWRf AETH CRYFHAU YN- TEXJ GWANYCHU'R YSMRYD HWN A WNA'R RHYFEL, PAN DERFYNO ? Fe wn i yn aithaf prun, cawswn i ddweyd fy marn 4-A OES SAIL I'R OFN MAI RWSIA A FYDD Y GALLU MAWR A GORTHRYMOL NESAF, ac ybyddpawen yr Arfch ar bob erw o dir a enillir gaaddi yn yr I Armagedon ? 5—LLE MERCH YN Y GYFUN- DREFN GYMDEITHASOL A GWEITH- FAOL WEDI PR RHYPRE DDARFOD Ai ei gwthio'n fwy i fewn a wneir, ynteu cethru arnj, a aheisio'i gwthio'n fwy allan ? 6-IEISTR A GWEITHIWR, CYF- ALAF A LLAFUR sut i ysgoi rhvfel car- trefol pan elo'r ddau ddosharth h wn yn frig-frig. 7-PA RYW NEWID A FYDD RAID WRTHO AR FFURF CENAD- WRI'R PULPUD PAN FO HEDDWOH WEDI GAEL El ADF&R ? 8-0 DDARLLEN YR HANES YN LLWYR, 'A OES RHYW DDEWIS MHWNG. YMDDYGIAD GENHEDL- MAWR ION EWROP AT GEN- HEDLOEDD BY CHAIN EWROP? Cym- harer Germani, yn y peth hwn, a. Rwsia, a Ffraine, a, Phrydain, set ynglyn ag iaith ac Ymreolaoth ac yn y blaen. 9—PA BETH YDOEDD Y GWIR RESWM DROS -SYMUD Y CAD- FRIDOG OWEN THOMAS 0 (JINMEL ? Ie, y gwif aehos, cofiwch, ac nid yr esgus a'r coeg-aehos a roddid yn y papurau a'r atehion yn y Senedd. 10-A1 NID GWELL FYDDAI CADW YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL AM DDIM OND DAU DDIWRNOD 0 HYN YMLAKN-—(sei dm ddiwrnod o gystadlu a thrydydd i ganu fel y gwnaed mor fendigedig yng Nghymanfa Aberystwyth)—■ er mwyn cyfarfod awgrym feddylgar Kited, sef i leoedd bychain-fel y rhain i'w chael :•—Bala, Dolgellau, Porthmadog, Pwllheli, Llanrwst, Llangefni, Corwen, Rhuthin, Dinbych, Treffynnon, yr Wyddgrag, Rhos, Llanfyllin, Llanidloes, Caergybi, Amlwch, Abermaw, Harlech, Caerwys, Aberteifi, Llanbedr, Rhydaman, Groeswen, Llangeitho, Ystrad, Ystalyfera, ac yn y blaen. Mewn lleoedd fel hyn, ac nid yn y trefi mawrion, y mae'r ysbryd eistedd- fodol puraf ohonynt hwy y cyfyd mwyaf o enwogion a ehymwynaswyr y genedl a hwy, I yn anad neb, a ddylai gael yr wyl amlaf o bawb. Nid fy musnes i ydyw penderfynu'r ddadl, ond awgrymu unpeth neu ddau fel sail y drafodacth, ac i ddangos fel y gellid noson gynnes ac adeiladol wrth ddadlu dros noethi'r Eisteddfod o'i llirimmings, chwedl Mr. Lloyd George, a'i chael yn ddigon syml a gwledig ei luggage fel y gallo'r parthau mwyaf haeddol ohoni ei chael 11—CYFLBTR CYMRY FEL CENEDL I DDWYJEIT1100: Dylai rhywun galluog a chyfarwydd baratoi papur ar y testyn hwn, ahynny oherwydd hyn (Jii o'r pethau sy'n rhwym o ddigwydd ar ol y rhyfel ydyw galw mwy a mwy am ffadiii ieithoedd—ieithoedd y Cynghreiriaid tyr Allicil yn enwedig. Medr- u'r ieithoedd hynny fydd y llwybr i leoedd breision a swyddi pwysig yn y dyfodol a chan ein bod ni'r Cymry yn medru dwy iaith bod yg un bron eisys. yr ydys yn llawer eyflyniach na'r Saeson uniaith i ddysgu ieith- oedd newyddion. Er mwyn tipyn o help i ysgrKennwr y papur, gallem grybwyll y bu gan y Canon Edwards-Rees, Manchester, ysgrif nen ddwy yn Wales-cyn bod dim son am y r!iyf el-Ile y dywedai mai'r genedl gyf. lymaf o neb yn Ewrop am ddysgu ieithoedd oedd y Rwsiaid, ac mai'r ail a'r nesaf atynt oedd y Cymry. Ac ebe'r Canon Fe ddylas- em droi r dawn hwn yn fwy o fudd tymhorol inni, canys dyna ymherodraeth fawr yr India yn enghraifft. Y mae yno laweroedd o ieith. oedd o bob math yn y wlad fawr honno Prydain piau hi i gycl a ph e buasai m wy 0 blwc yn y Cymro, efe ddylasai lenwi'r ami swydd sydd yn y wlad honno fel cyfieithydd dan y Llywodraeth. Sut bynnag am hynny, dy oTnr-)aratoi'nlbechgyn erbyn y galw iydd ar hyn unwaith y cyhoeddir heddwch a gobeithio y bydd hyn o nodyn yn eodi clust y bechgyn drwy'r wlad i achub y cyfle a pheidio a. chuddio'u dawn a'u goleum dan ieatr. Adwaenem un Cymro a gaffai gryn wythbunt yn yr wythnos yn Lerpwl fel foreign corres- pondent i un o'n cwmnlau llongau. A dim ond un enghraifft yw honno o laweroedd. Y mae'r Sais y salaf o'r un genedl yn Ewrop am ddysgu ieithoedd, a hynny am ei fod ynddo y fath ragfarn yn erbyn pob iaith ond ei iaith ei hun nes fod y gallu hwnnw wedi pylu ynddo canys caru rhywbeth yw'r ffordd gyntaf o'r un i ddysgu'r peth hwnnw. Yn awr, Cfymry mwynion, peidiwn a bod mor ddi- gynnyg, na gadael i bob ethnig a phublican fynd a'r swyddi brasaf dan ein trwynau. Os ganddynt hwy y mae'r blawd, gennym ni y mae'r epies. A pha beth ddaw o flawd byth heb hwnnw ? Fe fydd yna alw am drafael- wyr nwyddau ac athrawon colegau a chyf- ieithwyr ac yn y blaen maes o law yn medru y Rwsiaeg a'r Ffrangeg ac amrytal ieithoedd y Balkan, canys bydd ein hymwneud masnaehol a gwleidyddol a'r gwledydd hyn yn til mwy nag a fyddai, a byd newydd yn ymagor i'r mwyaf effro i'w feddiannu. Ar ol ysgrif- ennu'r paragraff hwn, gwelais Dr. Mary Will- iams, athro'r Ffrangeg yn King's College, Llundam, ar aelwyd Pedr Hir, a dywedai hi fod dysgu'r Rwsiaeg eisoes yn y Coleg hwnnw, ac fod yno fawr ddysgu ar yr Ysbaeneg hefyd, er mwyn cael Prydeiniaid yn medru'r iaith honno i fynd i Ddeheudir America, i ddiso dli'r Germaniaid sydd wedi ymwtliio i'r lie a magn masnacli mor fawr a, Sbaeniaid y Cyfandir mawr hwnnw. Ac felly, bwi'r Cymro y I cyntaf i'r felin gaiff falu. 12— YMHLE Y MAE GWENDID YN DARFOD A PHECHOD YN D?C?- I' REV? Noson athronyddol a diwinyddol fyddai hon, wrth drin pwnc. mor ddyrys. Dyma k i'r Jesiwitiaid goeg-re?yma a hoUti blew rJBYD- W YBOD. Gosodwell bwnc y Gwrthwynebwr Cydwybodol yn deg a chlir gerbron nid drwy ei faeddu a lluclno pob llysnafedd coeg- lyd ato. ond drwy ddadl foneddigaidd a theilwng o'r cannoedd rhai genuine sy'n di- oddef pethau mwy brathog na bidog er mwyn ufuddhan i'r hyn sy'n Llais y Meistr iddynt I hwy. Pwy bynnag fydd yn darllen papur ar y pwnc hwn, ei gamp fydd nithio'r wir gyd- wybod oddiwrth y gau, gan elrenmi Teimlad, Rhagogwydd (bias), Barn a Rhagfarn, ac yn y blaen, nes fod gan y cyfarfod weledigaeth weddolglirbeth ydyw'rhyn aeiiwcymdeithas mor qhb yn Gydwybocl. Bydd gan yr agorydd dipyn o gamp y noson honno. Ond beth bynnag fydd. barn y cyfarfod am y gwrtliwynebwr cydwybodol, ni fedr neb hythr gyfiawnhau'r ffordd gywilyddus o giaidd y ymddygir t-uagatynt mewn llawer gwersyl ac y mae yna Brwsiaeth mor greulon ac yscymun ym Mhrydain a dim ydd yn Berlin, yn sicr i chwi Wrth gwrs, y mae yna rai'n cymryd arnynt lechu tu ol i'w Cydwybod,— nid oes ar neb ohonom eisiau cytiawnliau y rhai hynny—dim ond gadael y cwestiwa iddynt ei setlo Ymhle y mae Cydwybod yn darfod a rhith-esgus yn dechren ? Yn nhymor hawddfyd a heddwch, yr oeddym wedi rhyw lithro i feddwl mai rhywbeth un- faint-.tatic-oe,dd Cydwybod, ac yn arwein- ydd gweddol bendant i bob dyn pa beth fyddai ei ddyletswydd ymhob rhyw dro a digwydd a'i cyfarfyddai ond na, y mae'r rhyfel yma wedi dangos mai rhywbeth hydwyth (elastic) tnhwnt ydyw, ac ago red i gael-ei hestyn i bob hyd fel india-rubber, yn ol gogwydd ac anian y dyn fyddo mewn congl. Ond cofiwch hyn po trymaf y stretch a roddwch chwi ami, mwyaf yn y byd fydd ei rebound hithau wrth noidio'n ol a'ch taro mor heger nes y bydd yno graith byth. Fodd bynnag, o gael y dynion iawn i'w drin.chwi ddylech gael noson fuddiol ac adeiladol tnhwnt wrth benderfynu hyd CYDWYIIOD a haw I Gwr.AT>VVi;iAETH. U—LLINDAGCJ GERMANI. Gwy- ddoch fod y Prif Weinidog B'.ughes oAwstralia! a gwleidyddion Diffyndollol eraill, yn pleidio'r syniad o wrthod masnachu'r' un gwerth grot a'r Almaen wedi y byddo'r rhyfel ar ben, ac amyraeud eu goreu glas i'w diarddel o Seiat y Teyrnasoedd. Ond tybed ai doeth hyn, heb s6n am Gristionogol ? Yn ol fy marn fach i, y mae mor greulon a dal crane ae yna dorri -ei fodiau er mwyn eu defnyddio'n abwyd i ddal pysgod eraill, fel y bydd y bechgyn craidd yma'n gwneud ar y tvaeth, ac megis y gwneu- t.hum ganwaith fy hun cyn dod i'r goleu. Nid wyf fi'n deall dim ar Ec.onomeg Wleidyddol, a diolch mai nid ar w-.vl)o ct I tonno y irt zte'm cadwedigaeth yn dibynnu; ond dyn-ia 'whwne i Os boycotiwch chwi Germani fel yna, ac v torrwch ei bodiau masnachol mor Hwyr, r'a sut yr ydych yn disgwyl iddi dalu b il y? iawn -yr in,lenin;ty-antthi,ol a ddaw iddi oddi- wrth y Pwyllgor Cydgenedlaethol a fydd yn setlo telerau'r heddwch yn y Seiat. ddiangof sydd i'w chynnal ymhen rhyw naw mis ym mharlwr y Caisar yn Berlin? Y mae yn fy mryd holi am press ticket gan Mr. Lloyd George i gael bod yn y seiat honno, a rhoi'm holl gynheddfau gweiniaid ar eu heithaf i'w dis- gritio yn Y BUYTFTOK. Y mae'r Merlyn yn gweryru dros y Stabl wrth glywed s6n am dailh mor gydnaws a'i anian. Byddai raid iddo glvido camera gydag o ar ei gefn i'r Gyn- hadledcl er m wyn cael snapshots o wrychyn dreng a gwep laes Arch Fwli'r Hyd wrth glywed ei dynged yn cael ei darlien, ac yntau'n disgyn mewn llewyg di-ddeffro i freiohiau Hindenberg. Gan mai Mr. Lloyd George fydd llywydd Seiat yr Heddwch, bydd raid iddo siarad a gosod yr achos gerbron yn y Ffranges yr wythnos honno, canys mi a wn yn dthaf da mai Victor Hugo ydyw un 0 '} hoS awduron, a'i fod yn meddwl cymaint o hwnnw yn French ag ydyw o Ceiriog yn Gymraog. Ac felly, rhwng popeth, mi wn na fyddaf ddim yn fyr o gopi'r wythnos honno. Ond gnawd i ferlyn grwydro ac felly dyma n'n dod yn ol at y pwnc o dagu Germani, ac yn eich cymell i gael dau economist eyf arwydd i nithio'r pwne, rhag ofn fod y Tariff Reformers, yn sgil easineb at Germani, yn mynd i arwain Prydain Fac- nach Rydd ar gyfeiliorn. 15—GENEDLA ETHOLPR FASNA GH FEDD WOL.—Y mae cysgod y rhyfel ar bob pwnc a grybwyllais bron, ac y mae ei gysgod yn drymach ar hwn nag odid yr un, canys yr Armagedon yma a daflodd y goleu mwyaf o ddim ar felltith y ddiod, yn wladol cystal a theuluol a phersonol. Ond pan ofynnir i ddyn yn sydyn ai gwell fyddai ei chenedl- aetholi,—sef ei rhoddi yn ei chrynswth yn nwylo'r Llywodraeth—rhyw deimlo'n sigled'g eu barn y mae cannoedd o wyr da sy'n gystal dirwestwyr a neb yn eu calonnau, ond fod y pen yn methu'n lan a chael gweledigaeth glir beth i'w ddywedyd na'i sgrifenhu ar y pwnc. Y mae'n harweinwyr yn rhanedig, a rhai'n dywedyd dim. Ond ni waeth heb a phlannu y pen yn y tywod fel yr estrys rhag gweld y broblem yna y mae hi o hyd a rhaid ei hwynebu, yn hwyr neu'n hwyrach. Gwelwn fod rhai o'r cyfundebau crefyddol Cymreig wrthi'n penodi eu gwyr amlycaf i drafod y pwnc a cheisio gwelecligaeth a chyd ddeall arno. Nid oes ar neb ohonom eisiau bod a dim rhan yn y Fasnach Felltigaid nac oes, nac eisiau ychwaith golli'r cyfle, os gellir fodd yn y byd, i'w hysigo a'i chael o grafangau'r bob! sy'n tomennu'r fath olud materol o eneidiau anfarwol. Pe gellid ei phrynnu yny fath fodd ag a barai ei diddymu, prynner hi yfory nesaf ond os mai rhyw Jack Lantera i'n hudo i gors ddiwaelod ydyw'r demtasiwn hudolus hon, wel, byddwn ofalus,a chyfrifwn fyrddiwn cyn llamu iddi. Y mae Mr. Lloyd George a dirwestwyr eraill yn aelodau o'r Weinyddiaeth hon ond bwriwch fod Gwein. yddiaeth arall, lai Dirwestol ei hanian, yn dod i awdurdod ar ei hoi, sut y byddai hi wedyn, ys gwn i ? Bydd y trethi'n drymion tuhwnt ar ol y rhyfel ac oni fyddai'n demtasiwn go flysig i'r Llywodraeth dapio'r cyllid a geid oddiwrth y diodydd i ysgafnu peth ar y rheini, er mwyn cadw'r bobl ynddiddig ? Hvnsvdd Sicr tod y dynion a'r ewmiiiau biau'r Fasnach yn ei dwyn ymlaen yn awr er mwyn ei helaethu ac yn berffaith ddibris o'r felltith foesol a thymhorol a barant i'w gwlad ond bryd y Llywodraeth ddylai fod ei dwyn ymlaen er mwyn ei graddol gyfyngu. Rhaid gofalu am ddadlu hon heb gethru ar ein gilydd, na galw'r sawl a wahaniaetho mewn barn oddiwrthym ni yn fradwr i'r achos. canys pan ddelo sel eirias i fewn drwy ddrws y ffrynt, y perygl ydyw i foneddig- eiddrwydd a chrefydd orfod dianc allan drwy ddrws y cefn. 16-A YDYW CYMRU'N ADD FED I GANU 0 UN LLYFR, SEF LLYFR HYMN A U GENEDLAETHOL ? Y mao gwyrHetaf amwyaf ehangfryd Cymru'n taeru ei bod hi cododd un ohonynt-y Parch. Tecwyn Evan. -y peth i'rgwynt yn Eistedd- fod Aberystwyth ac wrth glywed "y fath ganu eneiniedig o'r un llyfr y dycld Gwener hwnnw, Beth sydd i'n hatal rhag canu fel hyn o'r un llyfr gydol y Hwyddyn ? ebe fo A l Debyg iawn ebe'r dyrfa cltwe mil ar ei ol. Ond dan hudlath ei hyotledd ef y dywod- ent hynny. Fa beth a ddywedent ar ol mynd adref, a phawb i 'w gapel a'i lyfr nnnwyl ei hun, dyna'r pwnc i Ac os un Llyfr Hymnau, pam nad un Athrofa Ddiwinyddol hefyd, ermwyn i hen ddelfryd Dr. Thomas Charles Eldwards gaal ei sylweddoli ? Gyda, Haw, cyn gadael y pwnc hwn, pwy ydyw'r gwr y cyfeirir a,to mor cryptic, yn Y G,Aeuad yr wythnos ddi- weddai Y mae si ar led fodgweinidog ac ysgolhaig "v Beiblaidd adnabyddus yn myned i ddangos, mewn ffordd ymarferol, cyn bo hir, ei fod yn credu yn uniad yr enwad- au." 17—GENEDLA ETHOLPR TIR A'R MWNGLODDIAU A'R PFYRDD lIAE. .4 RN: fe gewch chwi weld y bydd y pwnc hwn yn hawlio sylw'r Senedd ar derfyn y rhyfel 18—EfN CREFYDD A'N COLEGAU. —Gwvddoch fod Dir|irwyaeth Frenhinol wrthi'n dechreu chwilio i fewn i gyfundrefn addysg golegol Cyn-tru ac er fod gwyr profedig yn y cylchoedd yn gwybod yn eithaf beth ydywgwirgyfiwr pethau, ychydig rhagor a ddylent a wyr y werin, a rhy ychydig o lawer yw'r diddordeb a deimlant mewn Dirprwy- aeth sydd a'i gwaith mor bwysig i grefydd a. gyria beehgyn Cymru. yn y dyfodoL Clywais Broffeswrun o'r colegau yn dweyd pethau difrifol iawn, dair wythnos yn ol, am sut yr oedd pethau yno mor ddigydymdeimlad ag iaith a lleayddiaeth ac asbri grefyddol Cymru yr oedd yr holl athrawon bron, ae fol y min- gament mor dosturiol wrth edrych i lawr ar bethau annwyl gan y Cymry. Y mae corff llywodraethol y colegau hyn o'i le, ebe fo.; Saeson cyfoethog a wladychant yngNgliymru, etholir y rhai hynny arno drwyddynt hwy yr etholir y proffeswyr ac y mae y rhai hynny mor anwybodus o anian a theithi meddwl y Cymro, ae mor oer a philistaidd eu hagwedd at yr hyn a ystyriwn ni yn bethau anhebcor i'n bywyd fel cenecll, nes fod holl awyrgylch y lie yn farwol i grefydd a hunanbarch y Cymro. Dyma'r gwir mewn gair fod llawer o rieni Cymru, wrth weld eu bechgyn yn cychwyn am y Coleg, yn arswydo rhag iddo golli ei grefydd yno. Fe ddylasai rhywun, cyfarwydd a phethau o'rtufewn, droi allan i ddeffro'r wlad gwr bwy gilydd" drwy osod y ffeithiau ger- bron, a hynny cyn i Ddirprwyaebh Haldane a'i wyth neu naw cymdeithion orffen gwran- do'r tystion a llunio'u hadroddiad. Dylai pob Cymdeithas Genedlaethol a phob Cym- deithas Lenyddol, perthynol i Lan a Chapel drafod y cwestiwn hwn, a gohebu a rhywun tua llygad y ffynnon am y ffeithiau. Nid yn y Llyfrgell Genedlaethol y mae'r Twrch Trwyth yn unig, eithr yn ein Colegau a'n Prifysgol hefyd, a V.C. i bwy bynnag a fedro'i ladd ef a'i lydnod. Ond y mae cyfaill mil mwy cyfarwydd na mi wedi addo ysgrifennu ar Grefydd Cymru a'i Cholegau. ac felly fe dawaf ac a gadwaf le i ragor o swp testynau Dyn y Gaeaf ymhen rhifyn neu ddan eto. Llygad y Wawr, J.H.J. I