Y Brython

m GOSTEG. Rd. Jones,.oakland.-Diolch am bapurau SanFran- Cisco, ac am brawf eich bod yn iach ac ar air y byw. Buasech wrth eich bodd yn Eisteddfod Aberystwyth, gan mor Gymreig y hi. A chwi mor gefnog arnoch, trefnwch i ddod i Birkenhead erbyn yr Wyl nesaf. Caech groeso mawr, a'ch codi i'r llwyfan, er mor yswil y chwi, fei gwarchodydd iaith a chenedlaet'.oldeb Cymru yng Nghaliflornia. Hoe.—Ystyr y gair bach hwn ydyw saib a gorffwys, a mynych ei clywir ar dafod y Deheuwr; ond yn y Gogledd, dyma'r gair gwlad am ffurf neilltuol o iprfa. A oes rhyw.berthynas rhwng y ddau ? Atebed a wyr, CerddtnenF.iifonWyn.—Gan i'w englyn buddugol i'r Gerddinen (coeden criafol) yn Eisteddfod Aber- ystwyth, gael ei gam-argraffu ymhob papur Cymraeg —hyd yn oed yn Y BRYTHON-byddai'n well ei ail gyhoeddi'n gywir fel hyn :— Onnen deg, a'i grawn yn do,—yr adar A oedant lie byddo Wedi i haul Awst ei hulio, Gwaedgoch ei brig—degwch bro. Morfydd a'j Maes.-Oddiwrth adroddiad ,blynyddol Cymdeithas Alawon Gwerin Cymru, gwelwn fod Prifysgol Cymru wedi dyfarnu can punt i Miss Mor- fydd Owen, B.Mus., i ddal at ei hymchwil i'r pwnc a ganlyn j A critical study of the elements in Folk-Music which permanently influence the musical development of a nation, with special reference to Russia, Norway and Finland how far they already have influenced these schools, and what the possibilities are in Wales." Dyna bwnc a maes hollol gydnaws a'i hanian. Nid yw ond ieuanc ond yn ol a ddywedodd Mrs. Mary Davies, Mus.Doc., yn Eisteddfod Aberystwyth bythefnos yn ol, y hi yw'r addewid gerddorol gyda'r oreu sy'n codi yng Nghymru heddyw. Ysgubodd brif wobrau'r Academi yn Llundain, a disgwylir mwy a mwy o son amdani moes o iaw. rn bryd cael Beibl symlack.—Gvvyr pawb sydd yn gwneuthur dim a'r Beibl fod yna gyfieithiad o'r Oraclau Dwyfol i'r Saesneg yn iaith werinaidd, gar- trefol a dealladwy y bob!. Cylieithiad Dr. Wey- mouth ydyw hwnnw; ac mewn ymgom a char llengar a diwinyddol ei fryd y Saboth diweddaf, awgrymai hwnnw mai gwych o beth a fyddai cael ei gyffelyb yn Gymraeg. Buasai'n gwneuthur meddwl ami i adnod yn gliriach a llai mwys buasai'r golygiad am ei chynnwys yn gywirach lawer tro buasai'n llleihau rhvw gymaint ar y ciwydro a'r cymysgu amherthynasol a diles sy'n digwydd mewn dosbarth- iadau darllen ac yn yr Ysgol Sul. a buasai'n dysgu i bob! gerdded mwy wrth lamp y Gair yn Ile wrth ffyn baglau'r Esboniadau. Ac ebe'r cyfaill hwnnw ymhellach Onl fyddai modd i Brifysgol Cymru drefnu. rhoddi gradd D.D. bob blwyddyn i'r sawl a gyf- ieithio'n oreu un o lyfrau'r Beibl (gan ddechreu gyda'r Testament Newydd) i Gymraeg mor glir a gwerinaidd ag yw Saesneg Dr. Weymouth? Buasai D.D. a enillid felly, ac am waith mor fuddiol, yn werth ei wisgo, J. Morgan, Dinas y Llyn Haleii.-Go ddistaw y buoch ers talm bellach. Pa beth sydd ? Ai wedi cael copi o Lawlyfr Cymanfa Ganu Aberystwyth yr ydych, a'ch pen ymhleth rhwng ei ddau glawr nes Hwyr anghofio pob dim y sydd tuallan i'w donau a'i solffa ? Bydd yn dda gennych glywed i'r beirniad Seisnig—Dr. Allen-dystio ar ddiwedd y Gymanfa nos Wener na chlywodd o y fath ganu cynulleidfaol yn ei om. Yr oedd wynebau'r mawrion Seisnig yn werth eu gweld, a rhyferfhwy canu'r Cymry'n ysgubo pob rhagfam fel edaftdd gwawn o flaen corwynt. Yn rhyfedd iawn, a rol sgrifennu'r uchod, dyma lythyr oddiwrth Morgan o Los Angeles. Dyfynnir dam ohono, i ddangos i ni yn y wlad hon sut y gwag- Weserir mor benchwiban yn y Gorllewin ar y Saboth ac yn ail, i ddcngos i'u ffermwyr ni beth yw maint meysydd Califfomia rhagor ein pitw caeau bach ni, ac mor doreithiog o gnydau a ffrwythau vw'r tir. Dyma ffordd Morgan o'n cael ni yr ochr hon i'r llyn i ganu" Draw mi welaf ryfeddodau ANNWYL Gymrawd,—Here am I again on a visit to wlad yr haf. It has been an enjoyable II trip. I spentrodays in 'Frisco. No town in the wide world is better supplied than 'Frisco. Saw Dafydd Huws, Godfrey Price, y Parch. W. Sun- dival ac eraill yno then came down to Dinas yr Angelion, stayed here a few days. Attended service in the Welsh Presbyterian Church a certain Pugh, a Cymro evangelist from the Red- lands, conducted the service. I was really surprised at the excellence of the congregational singing above the average in the Welsh church- ea of Liverpool, as I heard it. There was no sermon it was mainly a song service the con- gregation sang about six times, then Pugh and his wife and daughter sang a few solos and trios, and "in between he gave a few timely, sensible and homely remarks in Welsh. I had a fine enjoyable time in Long Beach. Here the surf bathing is great. Hundreds in the water and thousands lounging all the day on bathing seats on the sands, male and female; hundreds lying under large umbrellas to shade from the sun these can "be rented for the day. Then I wene to San Diego, some 130 miles south. The California roads are the finest in the world, macadamised and oiled, to that though we made 38 miles an hour in some U stretches, yet we never raised one particle of H dust. We passed countless orange groves and other groves of lemons and olives, also fruit orchards of various varieties. After passing the fruit districts we came past thousands of acres of peas. It would take whole armies to gather them- by hand. They are cut down, then piled ap lise hay or alvalva, and threshed by machin- ery. I saw one single field of peas over three miles in length, varying from 1 of a mile to over M 11 miles in width. Then the road wended along the sea coast only a few yards from the water for thirty miles or so. I secuied some pressed M flowers from the Holy Land in a store run by two brothers from Bethlehem on the Exposition. They had a magnificent piece of carving on view, their own-work, valued at a few thousand dollars. The other cards, etc., I got here, and am sending them for the eneth fach acw.' On Sunday, my time being limited, I went to Venice. This is the Coney Island or Blackpool of the Pacific. Everything was running on Sunday the same as on any other day all amusement shows, toboggan thrills and dancing halls being in full swing as on any other day th usands I bathing merry go rounds on huge tanks in the same, both laughable and enjoyable for onlooker or bather. People in Wales would be shocked."

DYDDIADUR. 1 HYDREF 6-8-Cymanfa Annibynwyr Lerpwl a'r eylch tl-Darlith yn Chatham Street 27. 89—Cymanfa Bedyddwyr Lerpw) t'r Cvffinian TACHWKDD. t8—Cyfarfcd Cystadleuol Mynydd Sewn, RHAGFYR 26-Eisteddfod Treuldyn

I C yhoeddwyr y Cymod I Y Saboth nesaf. Y METHODISTIAID "0ALF3NAIDD BOAD-10 a 6, H H Hugho- Oavid ST-IO.30 a 6, R R Hughes FmctABENCE 8T-IO a 6, W Henry iGUGiAS ROAD-10 a 6, G W Griffith 3HAJHAM 8T.-IO.30a6, D D Williams Tbobshau, St.—10 30 a 6, R J Williams kHFilLD ROAD-10.30 a a. J Owen Sbwsham PARK-IO a 6. E J Evans gooTLz-lo a 6, 0 Lloyd Jones ?ABKnELl>—10.30 a 6, J T Jones, RhQsrldu 3«ACOMBK—10.45 a 6-30, L Lewis Iakston—10.30 a 6, J Daniel Evans %OCK FEllliY-IO.30 a 6, 0 J Owen Walton—10.30 a 6, R Aethwy Jones TATERLOO-10.30 a 6, G R Jones ;>]lJlL ROAD-10.30 a 6 R W Boberts Sdqk LANE-10.30 a 6, D Jones yiBSTEB Bn—10.30 a 6, Hugh Edwards, Hen Goiwyt) Laikd ST-30.30 a 6, T J Bowltmds WOODCHURCE ROAD-10.30 a 6, W 0 Jones NMW BRIGHTON-10.30 a 6. H J Davies, Tregart,h WiST KlRBt—11 a 6-30. H H Boberts C?pel Curig Socthpost—10.30 a 6, W Philip Jones atJTTON QJTARRY—10.30 a 6, D J Hughee WØIRTON-IO.30 a 6. R 0 Williams ST. HBLEqs-T J Williams Sr. Helens JUICTTON-J Peron Jones Sxelmeesdale—10.30 a 6. WlQAX—2.30 a 6. Owen Jones SLiiESMXEB PORT-10.30 a 8, ASHTON-IN-MA:íŒRFIELD-IO.3(, a 6, Enoch Rogers JPPEE WARWICK STSBET—6.15 SMTH STREET—6, 8 AJFSHAJJL—6-15, AIDPTESBROTJOH—10.30 a 6,30, R P Jones IrSDERLAND—10;30 a 6. SJSXISYMOOR—10.30 a 6 T J Owen Sasingtos—10.30 a 5.30, !eLDON-I0.30 a 6.30, T J Griffiths S7TT0N OAK (Undebol)-10.30 a 5.30 Cyfarfod Gweddi IYR AOHOSION SETSSTIG O.IKFJELD RD-10.4.5 a 6.30 J Lewis Jenkins avsRTONBROW—10.45 a 6.30. Oliver Williams UTHABINE ST—11 a 6.30, J Talog Davies WILIMERBD—10.45 a 8.30 James Boberts Bhiwabou 3P»IJ;OW LANK-11 a 6.30 &I8CAKD—10.45 a 6.30 Emlyn James 3SIXZE HILL-ll a 6.30, H Ridehalgh Jrnes )&RALL, BOOTLE-ll a 8.30. J Howell Evans YR ANNIBYNWYR rABSENACL—10.45. W Thomas. 6-30, 0 L Roberts ?ouc BOAD—10.30,0 J Hughes. 6 J Vernon Lewis 4ROVII ST-10.30, J J Roberts 6.15, D Adams JUfTOK RD-IO.80, D Adams, 6 J J Rob-t-rts IT Mersey ST-IO.30, 0 L Robert", 6,W Thomas,Bootlc- ifÁRSH LANS—10.30, D Tccwyn Evans. (1, 0 T Hughes 5Uf8iNGTOK-10.30, W Roberts, 6, Trinity RD-10.30 6, W Robeits H.ISCARD-10.45, G J Williams, 6-15, T Price Davies lrnORIA ST-IO.30 T Price Davies, 6, G J Williams a^ATHTfELD RD-1030, Ysgol, 2.30, D Adams Salhoral Boad—10.30 Cyfarfod Ysgol. 6 Cyf GweddJ Sarlestows—10.30 a 5.30, J Lloyd, Ashton OUTHPORT-ll a 6.30, >SFTOH-MAKERFIKTiD—10-30 a 5.30. T C Jones T.t-n'V;; Prescot—10.30 a 5.45, John WilliaIll. Ashton Thatto HEATH,-5.45, Isaac Owen JOLBoRN-10.30 a 5.30, Y WESLEAID )AKFIEID—10.30, R W Jones, 6, T Isfryr, Hughes Spellow T.ajte—10.30, T I Hughes, 6, W R Williams 3GOTLE-10,30, D Davies, 6, J Roger Jones Edge HrLL-10.30' 6. Cyfarfod Pregethu SrrowsLEY RD-10.30, W R Williams, 6, D Davies, Caerr aden Xynydd Seion-10 30, Goodman Ellis, 6, E Davies Sirkkjthead—10.30,J VernonLewis, 6, D TscwjmBvaDs AIDSES—10.30 a 6, R G Thomas tAESTON-IO.30, E Davies. 6, Goodman Ellis ilOREMOKT—10.45 a 6 Qwel hysbysiad Ashton-in-Makermeld—10.30 a 6, ffiARMSTOWN—2 a 5.30. rIOLBORN-E-2 a 5.30, Spring yrEW-IO.30 a 1:1, iT. HELESS 1 Y BEDYDDWYB SVIERTON VILLAGE—10.30 a fl D Powell jRLSFIELD BD—10.30 a 6, T Miehast 3ALTJOL ROAD-10.,30 a 6, P Williams SOUS FIELD ST-10.30 a. 6, M Griffith VOODLANDS-lO.30 a 6-15, Joseph Davies ZT)GE LANE—10.30 a 6 H. R. Boberts "RA00MBE—10.45 ft 6.15, n Davies [Abon] 'aiserston Drive—10.30, L, W. Li, n. E W.Wynne EGLWYS RYDD Y OYMBY Hhsing STREFT-10.30 a 6, W 0 TOD.es YiaH PARK STREET-10.30. R T ROBERTS. 6. D Davies 300TLE-10.30 a 6. J Lloyd Jones, Rhos SfSKEXHEAD—10.30, D Da vie? ,'3, R T Roherts "Jonaidsos Stoeet—10.30 a 6, W A LI. YR EGLWYS SEFYDLEDIG )awi SAIqT-11 a 6.30. R. D. Hughes Ajaph SANT-IOA6 a 6.30, SJones-Pafry INIMOL SANT-11 a 6.30. Griffith Tones TINIVRID SANT-ll a 6.30 J. Hughes

CAPEL M.O. RAKE LANE, I NEW BRIGHTON. Pregethir yu y Capel uehod fel y canlyn :— I MedJ. Parch. S H. Jones Davies, Tregarth 10-Robert Roberts. Efail Newydd 17-R. T. Owen 5 Aberllef,nni 24-John Owen, M.A., Caernarfon.

| Ein GonedI ym Manceinion I Cenhadon y Sul Nes at. Y METHODISTIAID OALFIN AIDD Moss SIDE-10.30 a 6.30 Dewi Williams, Penmaenmawr PICNDLETON -10.30, R Davies. 6 R Willims HEYWOOD ST-10.30 a 6. VICTORIA PK-10.30 B Williams. 6. R Davies PARNWORTH -10-30 a 6. John Hughes, Bootle Leigh— 10.30 a 6 Wakkington—10.30 a 6. R P Jones, Rhyl Eaklestown—10.45 a 5..30, Ashton-jtndbr-Lykb—10.45 a 6.30, EGLWYS ONDEBOL ECOLES-11 a 6.30 J M Williams, YR ANNIBYNWYB OHORLTON RD-10.30 M Llewelyn. 6.15 0 Morris BOOTH ST-10.30, 0 Morris 6.15, M Llewelyn QUEEN'S ROAD-10.30 a 6.15, J Morris LD DtTNCAu ST, Salfori»-10.30 a 6.15 Homjnwood—10.30 a 6.15, Y WKSLEAID Dewi SANT-I0.30, 6, w G Jones Soreb—10.30, John Felix, 6, D R Rogers SEION-10.30, D R Rogers, 6, J M Williams Beaux Ah—2.30 a 6.30, J Petix OAIFAMA—10.30, W G Jones, 6, T Hefin Evans WEASTE-IO.30, J M Williams 6-30, L BEDYDDWYR UP. Mkdlock ST.-10.30 a 6 JH Hutthes Longsight—10.30, 6 80 ROBIN'S LANE, 3UTTON-J().3() a 5.30 HEN NODIADh droi dalennau cy- hoeddiad bychan Saesneg a argraffwyd yn Llundain, Awst, 1850, gwelais fod y peth hwn yn cael lie pwysig ynddo. Ar feddfaen ym Mhenrhyn Deudraeth ceir hanes bywyd rhyw William Smith trwy y pennill canlyn,ol:- Here lies William Smith, and, what is Somewhat rarish He was born, bred, and hanged in This here parish. Dichon na fryr trigolion y Penrhyn yn 1916 ddim am y gwr, nar garreg, na'r hanes. AR OL WA.TEY RLOO.Wele blicyn arall wedi ei gyfieithu a dynnais allan o'r un cy- hoeddiad, yn gwnowd sylw am fnvydr aterloo yn 1815, ac yn dweyd fod y maes hwnnw, fel y gweddill o Felgium, yn eithriadol o gynliyrchiol a chyfoethog, Am lawer o flynyddoedd ar ol y rhyfel yr oedd y cnydau'n a,fraaloni eu cynnyrch, oherwydd fod cynifer 0 gyrlf dynion ac anifeiliaid wedi ymgyn-Aysgu a'r pridd, a throi yn wrtaith goludog. Yn y bl-"nyddoedd hyn (1850)," meddai'r ysgrifen- nydd, ar ol cymaint o amser, mae'r yd yn y llaneix-hau lie claddwyd y meirwon, nid yn unig yn dra thoreithiog, ond yn dywyllach a chryfach ei liw nag yn unrhyw le arall yn yr holl wlad." Wrth ddarllen yr uchod mae dyn megis yn arswydo meddwl am ffrwyfchlonedd y ddaear ym maes ymosodiadau'r rhyfel pres- ennol am lawer o flynyddoedd. MAE WILLIAM. YN FYW.—Mae rhai o n milwyr ic-Liaine sydd wedi cael profiad o'r ddrycin fawr yn Ffrainc wedi bod mewn anghyfleustra mawr i lythyru at eu cyfeillion a'u perthynasau, a chyfyd hynny gymylau o bryder ym meddwl llawer un. Ni dderbyn- iwyd gair ers tro oddiwrth William Jenkins, brodoro Borth Madog, ond yn aelod yn eglwys Moss Side, a chyhoeddwyd yn y newyddiadur- on ei fod ar goll. Erbyn hyn, trwy genadwri oddiwrtho ei hun, gwyddom ei fod yn fyw ac iach, ac yn garcharor yn Dulman, West- -pl-ia-lia,-y rhanbarbh o Germani a gyfrifld cyn y rhyfel yn riodedig fel magwrfa moclx, a gweithfeydd llran ac edau a chelfi haearn. Llawenychwn fod Bil Jenkins ar gael ac nid ar goll. Dywed hen ddiareb: "Mae gobaith gwr o ryfel, nid oes gobaith neb o fedd." COFIWCH Y GLWYFEDIO.—Nos Fer- cher nesaf, cynhelir cyngerdd gan y Cor Meibion a fiuiiiwyd o'r clwyfedigion sydd yn Heaton Park, perthynol i'r Royal Welsh Fusiliers, a chaiff yr elw fynd i gronfa Cymry Salford ar ran y clwyfedigion. Yn ysgoldy capel Pendleton y bydd y canu. Addewir amrywiaeth, o'r unawd i'r gorawd, ynghydag adroddiadau a'r Capten E. Wyn Roberts, eu caplan, fydd y cadeirydd. EIN TRYSORAV NI.Ar nos Sadwrn, ymgynhulla adran o Fyddin yr Iachawdwr- iaeth ar gongl Lower Chatham Street a Stretford Road, ac un peth a'm synnodd wrth eu clywed oedd eu bod yn canu rhai o'u hem- ynau ar hen alawon Cymreig. Wir, yr oedd swyn neilltuol ynddynt, yn ddigon i ddenu cynnydd yn y gynnlleidfa. Mae ein gwlad a'i phethau drwodd a thro yn dyrchafu'n gyflym, ysywaeth, yn sgil D. Lloyd George. EWCH A'R BEIBL ADREF.—Mvfyn- haf ddarllen llythyrau achlyaurol Daniel O. Jones yn Y BRYTHON, a phob rhyddid a pharch iddo ddweyd felygwnaeth yn Y BRY- THON diweddaf nad oedd yn hitio rhyw lawer am y dyn hwnnw a ddarUenai ei Feibl yn y tren. Petase fo vn v cerbvd cawsem farri wahanol ganddo, oblegid dyn gonest, er mai gweithiwr cyffredin, a gyflawnodd y weithred dan sy]w. Hawdd i D.O.J. ddweyd fod eisieu byw'r Beibl ar goedd dywed pawb ond yr anffyddwyr hynny. Ond yn sicr, mae rhyw- beth allan o le pan ddywed D.O.J. mai "Rhywbeth o'r golwg yw darllen y Beibl i fod." Yroeddwn i yn credu bob axnsermai'r Beibl oddyr unig lyfr gwerth ei ddarllen ymhob man, o'r golwg ac yny golwg, yn ddirgel ac ar goedd. Beth petaee athrawiaeth yfrawddeg uchod yn dod yn ffaith gyffredinol? Buan y deuai ein gwlad yn fwy digrefydd nag ydyw. Meddylier am foddion crefydd heb ddarllen o'r Beibl, a brawddeg D.O.J. wedi ei gosod uwchben y pulpud, "Rhvwbeth o'r golwg yw darllen y Beibl i fod." Gorchmyn- nir mynd a'r Efengyl i'r prifiyrdd a'r ca3au, ac ychydig dros flwyddyn yn ol, gwelais fwy nag un dyrfa yn gwrando darllen y Beibl yn Hyde Park, Llundain, ar nawn Sul. Petase D.O.J. yno, ni synnwn i ddim na throisai ei gefn yn ysgornllyd ar yr efengylwyr gan ddweyd Rhywbeth o'r golwg yw darllen y Beibl i fod." Cytunaf ag ef i ganmol y dyn a ddarllenai'r BRYTHON mewn trol, nid oes dim o le yn hynny, a chyda Ilaw gwelai-, Y BRY- THON cyn hyn yn cael ei ddarllen mewn seiat. Ond tybier fod y dyh yn y drol yn darllen ei Feibl, ai ei geryddu a wnai D.O.J. ? Digon tebyg, os yn gyson ag ef ei hun, oblegid dywed "Rhywbeth o'r golwg yw darllen y Beibl i fod."

PETROL. It Is an actaiowleuged fact that if yon ride ? Rudge you can run on pure paraffin obtainable anywhere at you 1 /2 Per Gallon Call and inspect, our new and secondhand machines. Our secondhand list includes— Motor Reve (Twin) nearly new, £ 37/10/= Motosacoche. £ 16/10 /• Also several new a.nd secondhand Ruiges Give us a call -e cam fix you up. Budge s," 101 Bold Street, Li-verpool.

Ffetan y Gol. Am Mair Clwyd. At Olygydd Y BRYTHON ANNWYI SVB,—A fydd i un o ddarllen wyr rich" papur clodwiw roddi i mi ar dudalennau'r BKYTHON ychydig a hanes awdures yn dwyn yr enw Mair- Clwyd ? Crcdaf mai un o Ddyffryn Clwyd yw hi yn enedigol. Deuthum ar draws darn o'i gwaith pryd- yddol mewn ben lyfryn. Beth yw ei hanes ? Rhywun. os. byddweh mor garedig.—Ydwvf, yr eiddoch, DARLLENYDD CYSON GweJedigaeth Cymro Ystwyth. .I-t Olygydd Y BRYTHON SYR, -A mi yn rhodio ymhlith cerrig yr Orsedd ar Gastell Aberystwyth tuag un ar ddeg ar gloch bore dydd lau, Awst 17, mi welwn ddalen o bapur yn hofran yn y gwynt. Pigais hi i fyny, ac amlwg mai anerchiad un o'r beirdda fwricdid ei thraddodi oddiar yr Orsedd ydyw. Ni chlywais hi; a gresyn fai ei cholli; felly dyma ANNWYL ARCHDDERWYDD,—Fy mraint fawr 3: ydyw siarad am ennyd fer ar Ddacaryddiaeth y wlad dirion a welwch o'ch cwmpas y bore hyfrvd hwn. I'r gogledd, sylwch ar drumiau cuchiog Gwynedd yn eu gogoniant yn y n wl, ac ar Leyn, sef trwyn tir Eifionydd, yn rhedeg i'r mor. Acw, wele fynyddoedd hardd Meirionydd—cartref y llewod, Tegid a Meirion -ac odditanynt dyma fil bryniau Maldwyn a Chered- igion,—cartref merched prydweddol a dynion hirben. I'r De, wele wyneb hardd Dyfed yn gwenu arnom, a deigryn yn ei lygad wrth yshio ar fwthyn gwag yn Llangranog ac atgof yn ei galon am y Fodrwy Briodasol.' Yn union o'n bIacn, heibio'r ty y ganwyd R. S. Hughes ynddo; ac annedd Ivon a masnachty Pencerdd Ceredigion, wele ddyffryn enwog y Rheidol yn ymagor-man geni'r cerddor leuan Gwyllt a'r athronydd Lewis Edwards a'r ysgolhaig John. Rhys, a man bedd Lewis Moras Mon a Dafydd ap Gwilym a llu o enwogion eraill. Wrth gefn y dref, ar fryn Grogythan, dacw'r Llyfrgell Genedlaethol Gymreig, sef cofgolofn Syr John Williams. Ar ein llaw aswy, dyma Goleg Aberystwyth, un o blant yr Eisteddfod- a'r darlun rhyfedd acw a welwch ar ei dalcen. Eis- tcddwn y dydd o'r blaen gan syllu arno, a gofynnai gwraig i mi Darlun o bwy ydi'r dyn acw ar fur y Coleg ? .Pan ddywedais nas gwyddwn, Un hyll iawn ydi o,' meddai. le, go hyll wir,' ebe finne. Ac meddai drachefn, Mae'n siwr mai pictiwr ydi o naill ai o'r Prifathro neu o'r Registrar.' Ni ddisgyn- nodd gair o'm gwefus yn ateb iddi,—ond meddyliais am y cam a wnai a J.H.D., ac yntau eto yn wr sengl. Credaf yn gywir mai dyma'r Orsedd oreu a welais erioed ar gyfer yr Eisteddfod. Mae pob un o'r cerrig wedi ei hanfon un obob sir yng Nghymru gan gared- igion yr Eisteddfod, a gadewir hwy yn eu He oesau'r ddaear. Yn eu hymyl, dyma flynnon yr hen Gastell, lie y byddai'r Norman yn cael dwr te ac yn golchi ei ddillad, a lie yn awr y ceir diod i'r beirdd. Tucefn i mi, dyma ddarn o fur lie y cyhoeddVyd Eisteddfod 1865, ac ar ben hwn y safai Cranogwen wrth dderbyn ei gwobr am ei chen i'r Fodrwy bu farw bythefnoR yn ol, yn ddibriod, Ond mae'r amser i mi siarad ar ben,-eto llawenhaf fod gorsedd yr hen Eisteddfod annwyl yn fwy gogoneddus heddyw nag erioed, a hynny yngbanol adfeilion muriau Castell a godwyd gan drais i lcthu ysbryd ac iaith ein [hen genedl; heddyw'r bore wele'r Eisteddfod a'r Coleg a'r Llyfrgell Genedlaethol a'r Gymanfa yn arwydd bywyd newydd annherfynol ynom pan nad yw brad Norman a dichell Sais ond breuddwyclion oesau. pelJ. Yr eiddoch yn bur, CYMRO YSTWYTH

YN ElIAU. HOUSEKEEPER wanted in Birkenhead., JL1 Welsh. Apply X21 BRYTHON Office. YN ETSJEU, Morwyn, rhwng 18 i 25 oed. IL Teulu bychan, caitref cysurus. Sefton Park District, Lerpwl.—Y mo rynor, MS Swyddfa'r BRYTHON. Cyfarfod Cystadleuol Mynydd Seion CYWiniAD 0 BWYS. Y mae tri gwall yn y daflen argraffedig parth awduron y caneuon. Fel hyn y dylasent- fod :-Unawd Soprano, Hear ye Israel." (ElVjah). Unawd Contralto, "Return, 0 God of Hosts (Samson). Eeuawd. 0, lovely peace (Judas Maccabaetls). Am fanylion ymofyner a'r Ysgrifennydd, E JONES, 28 Hemans Street. National Fist-ddfod, ABERYSTWYTH, 1916. -0' ALL PERSONS HAVING CLAIMS A against the Committee of the above Eisteddfod are requested to forward par- ticulars of such claims before September 2nd, 1916, to the GENEBAL SECRETARY. Cambrian Chambers, Ab rystwyth. Capel y Wesleaid, Serpentine Rd., Egremont. -0- Cyfarfod Pregethu NOS SADWRN a'r ST-J L, MEDI 2 a 3. Gwasanaethir gan y Parch. J. Roger Jones, B.A., Lerpwl- Parch. D. Tecwyn Evans, B.A., Bifke> head. a'r Parch, R. W. Davies. Trefn y Moddion— Nos Sadwrn, am 7 30, pregethir gan y Parch. D. Tecwyn Evans. Bore Sul, am 10 45,, gan y Parch. R. W. Davies. Am 2.30 a 6, gan y Parch. J- Roger Jones. Gwneir Casgliad yn yr holl oedfaon tuag. at Drysorfa'r Ymdcsiriedolwyr. Printed and Ptibliphed by the Pre. prietors, Hugh Evans and Soiss, 3só..8 Stanley Road, Liverpool. In the County of Lancaster. Tel

Parhad o tudal. 2 hithau. Sylwodd hefyd, Gwaith anodd iawn fyddai penderfynu ar y clawdd terfyn sydd rhwng crefydd a ywir wleidyddiaeth eithr onid yw barn a chyfiawnder i'r gorthiym- edig yn rhan o grefydd, yna'r oedd proffwydi pennaf cenedl Israel heb wybod fawr am faich yr Arglwydd. Pwy sydd yma a faidd dynnu y iinell rhwng crefydd agwlcidyddiaeth Amos a Hosea, Esay a Jeremiah ? Oni chlywsorn erioedson am eiriau fel hyn ?-' Cas ganddynt, a gtnyddo yn y porth, a ffiaidd ganddynt a lefaro yn berffaith. Oherwydd hynny, am i chwi sathru'r tlawd, a dwyn y beichiau gwenith oddiarno, chwi a adeiladasoch ichwi dai o gerrig nadd, ond ni thrigweh ynddynt planasoch winllannoeddhyfryd, ac nid yfwch eu gwin hwynt canys mi a adwaen eich anwireddau lawer a'ch pechodau cryfion, etc., etc." A adawsom drosgof yr ymadrodd- ion croyw hyn ?-' Gwae y rhai sydd yn cysylltu ty wrth dy, ac yn cydio maes wrth faes, hyd oni byddo eisieu lie, ac y'ch gwneir chwi (orthrymwyrrayn unig i drigo yng nghanol y tir.' Oni ddarllenasom cyn yma, o groesi i'r Testament Newydd Pa leshad i ddyn os eiinillefe'rhollfydaeliclli ei enaideihiin?' a'r geiriau am dynged y dyn esmwyth a dder- byniasai ei wynfyd yn ei fywyd ? Ai ei lwyr anghofio'i hun, a'r gweddusder aVeddai iddo, yr oedd lago pan lefodd Eich aur a'ch arian a rydodd, a'u rhwd hwynt a fydd yn dystiol- aeth yn eich erbyn ac a fwyty eich cnawd fel tan ? Wele y mae cyflog y gweithwyr a fedodd eich meysydd chwi yn llefain, a llefain y rhai a fedodd a ddaeth i mewn i glustia.u Arglwydd y lluoedd,' etc., etc." Dywedai Gwili na pherthynai'r hyn a ddywedai i blaid fel y cyfryw, ond yn hytrach i'r cyfiawnder sy'n sylfaen gwladwriaeth berffaith a sylfaen Teymas Dduw. Hawliai i'r gweithiwr (1) Hawl i fyw, a (2) Hawl i gyflog byw. Y ddau beth hyn un ydynt, ac ni ellir mo'u liysgar. Dyma i chwi ddrych-olwg ar bethau yn yr ynysoedd hyn mewn cyfnod o Iwyddiant dirfawr cyn y rhyfel. Yr oedd miliwn o wyr mown llawn oed yn derbyn llai na phunt yr wythnos. Yr oedd tal benywod mewn ffatrioedd yn warth ar ein gwareiddiad Barn yr ystadegwyr oedd fod tua deuddeng miliwn o boblogaeth ein gwlad arnthr ei chyf- oeth yn perthyn i gartrefi yr enillid llai na phunt yr wythnos i'w cynnal. Y mae bywyd ,gwirioneddol yn amhosibl o dan y fath amodau, ac nid rhyfedd i'r diweddar Keir Hardie, o weled y trueni a'r pechod a achosai 'r gyfundrefn, ofyn yn feiddgar Can a man be a Christian on a, pound a week ? Diau y derfydd am gyflogau mawr tymor y rhyfel yn fuan wedi dychwelyd y miliynau o'r gad, ac y mae'n bosibl y bydd arafu ar olwymon mas- nacli eithr pa arafu bynnag a fo, gweddus fydd inni godi'n lief yn groyw yn erbyn y chwysu a'rgorthrymu afu, a thros gyflog byw i bob dyn a dynes. Dylai gwlad a fforddiodd chwe miliwn y dydd ar arfau dinistr ddod o hyd i foddion at fforddio hyn. Hwyrach mai ynghylch y moddion i ddwyn hyn i ben y cyfyd amrywiaeth barn. Ymddengys i mi mai sylfaen pob diwygiad ym Mhrydain yw diwygiad ynglyn a'r tir Y mae Quo Quaranlo, deddf Torwerth y Cyntaf, ar lyfrau cyfraith y wlad o hyd, a dylai mesur tir effeithiol beri i dirfeddianwyr ddwyn i'r golwg eu profion o'u hawl i rai o erwau brasaf yr ynys hon. Ni ddylai treigi blynyddoedd droi'n hawl, ar fater fel hyn, mwy nag y troes yn hawl i'r eglwys ar ei gwaddoliadau Dengys y rhyfel, yn eglur ddigon erbyn hyn, mai priodol fyddai i'r wlad feddiannu'r rheil- ffyrdd a'r mwngloddiau oil; a buasai'n wych gennyf fi, ar ddeehreu'r mis Awst hwn, glywed llaa o ddilomi gan Ymneilltuwyr ar y glowyr am fygwth codi eu cefnau am ddenddydd, a mwy o acenion barn ar y gwýr a wnaeth dros ddeng miliwn o extra profit allan o waed ein bechgyn dewr sydd dan weryd Ffrainc. Hwyrach, y deuwn igredu., rywbryd, ei bod yr un mor bwysig cysylltu Uafur hanfodol a'r wladwriaeth ag yw dadgysylltu crefydd a hi. Pan ddinistrir y gyfundrefn gysfcadlu bres- ennol, pan genedlaetholir holl foddion llafur hanfodol, ni raid ofni na cha pob teulu, mewn gwlad fel hon, gyftog hyw." Dadleuai Gwili yngryf ac arhesymau di-droi'n-ol dros addysg rydd i bob plentyn o'r Ysgol Elfennol hyd i'r prif ysgolion. Y mae'h dechreu gwawrio ar feddwl Cjanru a Lloegr hefyd nad gwiw rhan- nu tren addysg i first and third class compart- ments, a rhaid i'r Bedyddwyr, os am wasan- aethu gwerin gwlad, unwaith yn rhagor godi lief o blaid y corridor train y soniodd rliyw-un amdano yn ddiweddar. Credasom mewn addysg elfennol rydd, i gymhwyso mwyafrif gwlad at fod yn weithwyr hanner-goleuedig, Y mae'n gweddu i ni bellach gredu mewn addysg ganolradd rydd i bob plentyn gweith iwr. Mwy na hynr. v, dylai c-olegau'r brif j^sgol fod yn golegau rhydd, a gwladwriaetb vn eefn i gynghorau mawr eu gofal am adnoddau aur, ac o'r tu ol i bob plentyn tlawd, fel y dat- blygo'i ddawn, neu'r egluro'i athrylith." Ar fater arall, a'r olaf, dywedodd Gwili "Y mae gan y Bedyddwyr—pall amser i mi fanylu-eu rhan i'w chwarae ynglyn a lled- aeniad egwyddorion rhyddid a thangnefedd ym Affirydain, a'r Almaen, a Rwsia, a'r byd. Rhaid iddynt rymuso dyhead ieuanc gwirionedd y ddaear am frawdoliaeth na thorrir mohoni gan bendefigion ac arglwyddi rhyfel, a gwladgarwoh ynfyd a dall. Rhaid iddynt ddysgu 1 werin y dyfodol mai ar sail Efengyl Crist yr adeiledir y frawdoliaeth na edwyn liw croen na chyffiniau gwlad. Ac er cydjmdeimlo hyd wraidd enaid a gwir fuddiant cjmdeithasol y myrddiwn, rhaid iddynt ddal yn ddifloesgni i gyhoeddi mai mwy yw cyfnewidiad calon na chyfnewidiad aiagylchiadau, ac mai yn rhinwedd ysbryd newydd mewn gwladwriaeth y daw wyneb y ddaear fol meysydd y nef." Terfynodd Gwili ei araith a dyfyniad gobeithlawn o'r proffwyd Esay. Nos Fawrth, cafwyd cyfarfod cyhoeddus y Genhadaeth, dan lywyddiaeth y Cynghorwr W. Evans, Perth. Y llefarwyr oedd y Parch. Morgan .Jones, B.A., y Parch. George Hughee. India Miss Higson, un o'r cenadesau a'r Parch. T. Lewis, Congo. Cyfarfod i'w gofio, a hynny er lies y Genhadaeth. Bydd Mr. Lewis yn aros am dymor eto yn y wlad, a cheir ei weled a'i glywed yn Lerpwl cyn bo hir yn gystal ag yn llawer man yng Nghymru. Dydd Iau pregethu afu, yn y Noddfa," ac n'ewn pedwar capel arall. Dyma'r rhai a bregethodd,y Parchn. D. Phillips, Cil- fynydd D. R. Owen, Cefn mawr W. R. Jones, Glyn Ceiriog E. Ungoed Thomas, Ca,erfyrddin; Peter Jones, Colwyn Bay Pedr "Hir D. C. Jones, Pen y graig T. R. Morgan, Pontrhydfendigaid Gwili Charles Davies, Caerdydd J. G. Young, Llanidloes i D. Collier, Abertileri, « A