Y Brython

I psr* GOSTEG. I Bydd y rhain yn y rhifyn nesaf :— I 1—Adolygiad Mr. L. J. Roberts, M.A., ar Gymanfa Ganu Genedlaethol Aberystwyth 2-0anu gyda'r Tannau, gan Ddewi Mai o Feirion. 3—Brith-nodion ar Undeb y Bedyddwyr o Bont y Cymer. J. S. Rhys (Shon Gwent).-Ie, yma y cy. hoeddir Rhaglen Eisteddfod Birkenhead- Pen y Berewy, erbyn hyn. Drwg gennyf eich olywed yn cyhoeddi cymaint gwae uwchben Caerlleon Gawr; yr ydych mor flin a Lewis Glyn Cothi wrthi bron, ac mor chwerw eich ehwip ag un o antarliwtiau Twm o'r Nant.

DYDDIABUR I HYDREF I 6-S-Cymanfa Annibynwyr Lerpwl a'r'eylch ll-Darlltb yn Chatham Street 27, 19-{)ymanfa Bedyddwyr Lerpwl>'r Oyffiniau TACHWEDD. 18-Cytarfod Cystadleuol Mynydd Seion s

Gyboeddwyr y Cymod I Y Saboth nesaf- I Y MBTHODISTIAID -CA-UTNAIDD I Psuoas RoAD-IO a 6, D Foulkos Roberts. Bhyubrcn DAVID ST-10.30 a 6, William Griffith, Dlsgwylfa Flw01AEKNCE ST-10 a 6, Enoch Rogers, Ashton DOUGLAS ROAD-10 a 6, J E Jones Glyn Ceiriog OHATTTAW ST.-10.30 a 6, R 0 Hughes Pregwylfa OaoasHALL ST.—10 30 a e.RobertRoberta.Efail Newydd ANMLD ROAD—10.30 a G, W R Williams, Abertawe SSWSEAU PARE-10 a 6, R E Morris Gwrecsam BOMLIP-10 a 6, John Roberts,-Rhyl PABKHSLD—10.30 a fl, H Rees Davies, Bangor SLACOMBE—10.45 a 6-30, George Lamb GAHSTOK—10.30 a 8, Rocx FERRY—10.30 a T 0 Jones, Tabemacl WAIffOH—10 30 a 6, E J Evans WATZ"00-10.30 a 8, W Henry Bnx ROAD—10.30 a 6. John Williams, Whiston BDOl LANE—10.30 a 6, WBBSTEB ROAD—10.30 a 6, E P Jones, Caerdydd LAIRD 8T-10.30 a 6, 0 J Owen WOODOHTOCH ROAD—10.30 a 6, R Davies. Southport NNW BRIGHTON—10.30 a 6, H C Lewis, Llandudno WlST KmBY-ll a 6-30, R R Williams, Walthamstow SOUTHPORT—10.30 a 6, W Wilson Roberts Button QUARRY—10.30 a 6, WHISTON—10.30 a 6 J R Morris ft. HzLxlqs-D. J. Hughes 81, HONS JUNCTION—Edmuad Griffltfa SKBUUBSDALE—10.30 a 6, WLOAN—2.30 a 6. Elias Evans JBMMSHKRE PORT—10.30 a 6, ASHTON-in-MAKKRFIELD—10.30 a 6. C Thomas Rhaeadr uppim WARWICK STREKT—8.15 thcra STBWS—ft, H H Chambers BAKKHAIX—6-15, IUDDLKSBROCGH—10.30 a 6,30, •eWDEBXAND—10.30 a 6, Oyfaifod Ysgol In!ITNYHeOR-10.S0 a 6. Wm Hughes BMNGTON-10.30 a 5.80, M R Hoses DWON-10.30 a 6.30, T J Owen Birrros OAK (Undebol)-10.30 a 5.30 R J Williams IYR AOHOSION SEISfTIG OAXmsLD RD-10.45 a 8.30 R L Powell JITuTON BRow-10.45 a 6.30, H T Lewis On ST-11 a 6.30, J D Evans, Pont y pridd WllLMER Rd—10.45 a 0.30. Ben Evans. Abertawe flrziAOW LANE-11 & 6.30, iOSOARD—10.45 a 6.30 Emlyn James BRBKZI HILL-ll a 6.30, H Ridehalgh Jones ORRJIi, BOOTLB-U a 0.30. Richard Jones YR ANNIBYNWYR f 10.45. P Williams. tt-30, 3 L :1', JFABK RoAD-IO.30, T 0 Griffiths. 6, Ernest Davies, CaerfyrddiB ftOV2 87-10.30, E Davies 6.16, T Ogwen Griffiths, Port Talbot Cunos RD—10.30, A T Evans, 6 John Morris Or MJERSKT ST-10.30, J 0 Williams, 6 J L Parry, Maes Teg MiMg LANB-I0.30, 0 L Roberts, 6, Peter Williams KasraseTOK-10.30, J L Parry, 6, J 0 Williams IRIS= RD-10.30 a 6, W Roberta Lme,i D-10.45, John Morris, 6-15. A T Evans TtnoUA ST-10.30. Cyfarfod Gweddi, 0, John Williams BBATBKXLD RD—1030, Ysgol, 2.30, T ugwen Griffith BAIMORAL ROAD-10.80 a 6, R G homas BARIJSSTOWN—10.30 a 6.80, John Owen SOUTHPORT—11 a 0.30, AaBTOH-MAKERnxLD—10-30 a 5.80, D Adams PancoT-IO.so a 6.45, T C Jones iHATro HIATH-5.45, John Lloyd. Ashton QOIBORIOI—10.30 a 5.30..$3 Y WKSLEAID OARPEMD-10.30, T Isfryn Hughes, 6, J Roger Jones SPHIIIOW LANE—10.30. J Roger Jones, e. J Lloyd Jones BOOTLX—10,30, R W Jones, 6, T Isfryn Hughee BDØlI HILL—10.30, Cyfarfod Gweddi, 6,11 Williams KKOWSLBY RD-10.30, J Lloyd Jones, 6, R W Janes MYNYDD SMON-10 30, R W Davies, 0, E W Owen SnuoffHSAD—t10.30, P Lloyd, 6, R W Davies WlDlTES—10.30 a 6, Edward Davies gAmmit-2.30, E W Owen, 6, R D Williams 8eBDONT-10.45, E W Owen. 8, W Evans ASHTON-IN-MAKRBraLD—10.30 a 6, JLARLzmww-2 a 5.30, GOIBORNB—2 a 5.30, SPRING VTBW—10.30 a cJ, IGH-I0.30 a § 45. 52? 3 BRHJIUKTS— Y BEDYDDWYR" IIVDTON VTTLAOI—10.80 a 6 D Powell JSABLSRIXLD RD-10.30 a ft, T Michael BALLIOI. ROAD-IO.30 a 6, BousnxiiD ST-10 30 a ft, M Griffith WOODLANDS—10.30 a 6-15, Cyf Ysgot Bdgs LANs-10.30 a 6 H. R. Roberts tlAOOKBi—10.45 a 8.15, R Lloyd. PAunCR8TON DRIVB-I0.80. L. W. Lewis, 6, E.W.Wynne BGLWYS BYDD Y OYMRY OAirmNS STEKBT—10.30 6, D Davies ibis PARK STRBBT—10.30 a 6, BOOTIB—10.30, D Daviee. 6, W 0 Jones BIRKENHEAD—10.30, ft, ■ Thomas DONALDSON STRaBT-IO.30 a Willi ms YR EGLWYS SEFYDLEDIG DlWi SANT-11 a 6.30. R. D. Hughes ABAPH SANT-10.45 a 6.30, S J rimes-Parry DlDmoL SANT-11 a 6.30. Griffith Jones WIXUTRIB SAiRT-11 a 6.80. J. Hughes

CAPEL M.C. RAKE LANE, NEW BRIGHTON. Pregethir 111 y Capel uchod fel y canlyn :— Awst Parch. S7-H. C. Lewis, Llandudno mods. a-H. Jones Davies, Treizarth 10—Robert Roberts, Efail Newydd

Beirniadaethau. THAETHAWD BEIRNIADOL ar Athroniaeth William James. DAETH i law bedwar o draethodau, dau ohonynt yn Gymraeg a dau yn Saesneg. Ap Nedd: Dyma draethawd Saesneg maith a galluog. Mae'r awdur yn lienor o gryn fedr, ac yn gallu ei fynegi ei hun mewn modd darllenadwy, clir, gloyw, a byw. Dengyshefydgryn grafftermeddwl agwybod- aeth bur fanwl o weithiau a dysgeidiaeth William James. Ond y mae i'r traethawd ddiffygion pwysig. Ar y cyfan, gwan yw ar yr ochr feirniadol. Ceir sylwadau beirniadol campus draw ac yma, yn wasgaredig trwy'r gwaith, megis pan yn trafod Pragmatiaeth a damcaniaeth yr is-ymwybyddiaeth ond fel rheol, nid ydynt yn ddim anagen nag awgrym- iadau byrion heb eu gweithio allan gyda manylder a thrrfn. Ond prif ddiffyg y traethawd ydyw diffyg cynllun a dilyniaeth resymegol. Llac ydyw o ran gwead a threfn- iant. Tuedda i fod yn wasgarog, ac i'w ailadrodd ei hun, gan ddychwelyd yn ol at bwyntiau a grybwyllasai o'r blaen. Ni threfnodd ei fater yny fath fodd fel ag y bo'r naill adran yn ddatblygiad naturiol o'r adran flaenorol. Yn ei ragarweiniad geilw sylw at bwysigrwydd meddyleg Wm. James fel allwedd i'w athroniaeth. Wrth hyn gellid disgwyl iddo ddechreu gyda chrynhodeb o'i feddyleg, ac yna symud ymlaen at ei ddal- iadau athronyddol,—dyna fuasai'r drefn resymegol. Neu ynteu, gallai adael allan yr ymdriniaeth feddylegol yn llwyr, ar y tir nad yw meddyleg yn rhan o athroniaeth mewn ystyr fanwl. Yn lie hynny, daw ymdriniaeth ar ei ddysgeidiaeth feddylegol ymlaen tua'r canol, ar olyr ymdriniaeth ar Bragmatiaeth. Dywed ar tud. 57 "The contents of his philosophy may be summed up under three main divisions, the nature of the human mind, the structure and criteria of knowledge, and the grounds of religious belief." Gresyn na fuasai wedi dywedyd hyn ar y dechreu, ac wedi mabwysiadu'r dosraniad hwn neu un cyffelyb yn ei ymdriniaeth, a threfnu pob mater arall fel is-raniadau o dan y prif ran- iadau hyn. Enillasai felly'n ddirfawr mewn trefn resymegol, a buasai'r cyfan yn fwy o adeiladwaith. Gellid nodi esiamplau o'r! diffyg trefn y cyfeiriwn ato. Er enghraifft, nid trefmus yw trafod Pragmatiaeth tua'r dechreu, ac yna wedi hir grwydro dod yn ol tua'r diwedd at Humanism, nad ydyw, fel y dengys ei hun, ond enw ehangach ar Bragmat- iaeth, neu o leiaf a berth yn yn agos i Bragmat- iaeth. Ceir adran ganddo ar Ewyllys Rydd," ac yn nes ymlaen ceir adran ar Indeterminism" ond perthyn y ddau fater yn agos i'w gilydd, a dylid eu trafod o fewn yr un adran. Mae'r awdur yn rhy hael ar ddyfyniadau mewn rhannau o'i waith. Er enghraifft, nid yw'r wyth tudalen 59-67 yn ddim ond cyfres o ddyfyniadau meithion (Dibwynt yw'r dyfyniadau maith o Royce td. 103-108) ac o Balfour (td. 149) oni buasai i'r awdur ddangos yn fwy manwl berthynas eu dysgeidiaeth hwynt ag eiddo James ar yr-un pwynt. Teimlwn fod yma ddefnyddiau traethawd rhagorol a chryf ond rhaid ei daflu'n ol i'r tawdd-lestr i gael gweled a ellir ffuriio o'r defnyddiau gyfangorff mwy cyfluniol a chadarn. Ond' dywedwn eto, ar- ddengys traethawd Ap N edd lawer iawn o wybodaeth a gallvi, yn ogystaf a choethter a bywiowgrwydd iaith ac arddull. Lladmerydd Traethawd Cymraeg gwir alluog yw eiddo'r ymgeisydd hwn. Ceir yma well trefn a chynllun nag a geir gan Ap Nedd. Rhanna ei faes yn gliriach, o dan y tri phen Moddwl, Gwy0 o daeth, Crefydd,—y rh aniad au a nod wyrt (fel y gv/elsom) gan Ap Nedd hefvd, ond na fabwysiadwyd ganddo yn ei ymdrin- iaeth. Yn sicr, y mae ei draethawd yn fwy o dyfiant byw, organaidd, nag eiddo Ap Nedd ac hefyd dengys fwy o gryfder ac annibyn- iaeth fel meddyliwr nag ef. Yn wir, y mae Lladmerydd yn athronydd praff a chryf. Ond nid yw wedi dysgu crisialu ei feddyliau mewn brawddegau clir, cryno, goleu. Tuedd i feddwl dipyn yn droellog a niwlog, ac i fraw- ddegu braidd yn drwsgl a chlogyrnaidd. Nid yw hyn efallai yn un syndod mewn ysgrifen- nydd Cymraeg ar bwnc fel hwn, canys nid yw'r Gymraeg yn gyfarwydd iawn a llwybrau anhygyrch athroniaeth. Ond y mae Llad- merydd yn Gymro gwych, eithr gedy'r argraff amorn fod cysgod y gwyll yn gorwedd ar ei feddyliau weithiau. Tybiwn fod aneglurder ei lawysgrifen i raddau helaeth yn gyfrifol am yr argraff hon; oblegid wrth inni dalu sylw manwl i'r llythrennau a'i geiriau unigol er ceisio eu dehongli, ein perygl yw colli rhediad yr ymresymiad. Ceir gan yr awdur grynhodeb rhagorol o ddysgeidiaeth James ond dylasai roddi mwy o le i'w Luosogaeth (Pluralism), yn lie cyfeirio at y mater yn fyr a brysiog tua'r diwedd. Nid ydym yn deall paham y gohiriodd ei feirniadaeth bron yn gyfangwbl hyd yr adran olaf, o dan y pen Crefydd." Buasai llawer o'i feirniadaetho dan y pen.hwnyn fwy perthynasol o dan yr ail ben (" Gwybodaeth "), megis ei sylw- adau beirniadol ar Bragmatiaeth, ar y lie annigonol a roddir i'r gwrthrychol, ar y pwys- lais ar y cyflwyniadol," etc. Wrth drafod sylfaen athroniaeth Wm. James y dylid dadlennu'r diffygion hyn, yn lie aros hyd oni ddel y pinacl i'r golwg. Fel y sylwyd, y mae Lladmerydd yn deall iaith ei fam yn dda, o ran ei gramadeg a' i chystrawen, er nad yw'n nodedig o glir a llyfn fel broddegwr. Hawdd gweled iddo dalu sylw manwl i orgraff a chystrawen yng ngoleimi ysgolheigtod di- weddar a dyna ddyletswydd pob un cyn anturio ohono i gystadleuaeth fel hon. Ond nid yw yntau bob amser yn gywir, yn ol canon y ddysg newydd. Er enghraifft, ysgrifenna boreu, chwareu, disglaer, engraifft, cymhorth, calonog. Mae weithiau'n bur ffodus gyda thermau Cymraeg i gynrychioli tennau Saes- neg, megis cydsoddol (concrete), gweith- ydd (factor), "tyfiannol" (genetic). Ond nid mor ffodus ymdeimladol (cognitive), cychwyn yn osiadol," mae'r gyndyb grefyddol yn anwireddadwy." Mae'r gair olaf yn awgrymu anwiredd i'r llygad a'r glust yn gynt na "gwireddu." Mae'n rhy hoff o adael allan y rhagenw perthy-nasol a, megis y maes gyflwynir i brofiad," yn lie a gyflwynir," ac felly bron yn ddieithriad. Myfyriw Yn Saesneg yr ysgrifenna/r ym- geisydd hwn. Y mae'n fwy o feistr ar ei waith, yn athronydd mwy disgybledig ac ddau flaenorol. Cawsom bleser o'r mwyaf wrth ddarllen traethiad mor feistrolgar. Nid oes dim o olion y prentis yn y gwaith hwn, na dim yn fwngleraidd ac amrwd. I'r gwrthwyneb, y mae'r cyfan yn dwyn delw disgyblaeth a diwylliant ac addfed- rwydd. Beirniadol yw bron y cwbl o'r traethawd. Nid yw'n disgrifio ac egluro dysgeidiaeth James, ond yn unig fel y daw ei ddysgeidiaeth i'r golwg-a hynny mewn modd clir a theg-yng nghwrs y feirniadaeth ei hun. Efallai y buasai'r traethawd yn fwy llawn a chytbwys pe rhoddasai adrannau i esbonio ei awdur, ar wahan i'r feirniadaeth fel y cyfryw. Wedi sylwadau rhagarweiniol pwrpasol,dech- reua ar ei waith fel beirniad yn ddiymdroi. Ac fel beirniad, y mae ganddo ei safbwynt pendant ei hun. Fe'i rhestra ei hun yn bur ddibetrus gyda'r ysgol athronyddol afeirniad- wyd mor llym a didrugaredd gan Wm. James, ac a gynrychiolir heddyw gan wyr fel Bradley a Bosanquet. O'r safbwynt yna ymesyd yntau ar brif ddaliadau James. Gwrthyd Bragmatiaeth, nid am ei bod yn anwir, ond am ei bod yn annigonol—-nid am ei bod yn anghywir, eithr yn unig-am ei bod, fel cyfun- drefn sy'n honni bod yn derfynol, yn ddi- ffygiol (t.10). Ni thybiwn y buasai James ei hun yn derbyn y geiriau cyfundrefn sy'n honni bod yn derfynol fel disgrifiad cywir o Bragmatiaeth. Ond ar wahan i hynny, credwn y llwydda Myfyriwr i gyfiawnhau ei osodiad fod Pragmatiaeth yn annigonol a diffygiol, ac felly'n gondemniedig. Mae'n amheus gennym a yw'r adran ar James a Bergson yn profi fod yr awdur yn meddu gwybodaeth first-hand o Bergson. Ymddeng- ys fel pe'n dibynnu ar bennod James ei hun amo, ac ni chyffyrdda a'r gwahaniaeth rhwng y ddau, sydd bron mor darawiadol a'r pwynt- lau o debygrwydd rhyngddynt. Yn yr adran ar Grefydd a'r Is-ymwybyddiaeth," dengys Myfyriwr fwy o gydymdeimlad a James nag mewn un adran arall, er y eawn beth beirniadaeth anffafriol yma hefyd. The treatment," meddai, "which James accords to the subject [of religion] as a whole, is throughout consistently pragmatic." Wedi'r gosodiad yna, a'r feirniadaeth lem ar Bragmatiaeth mewn adran flaenorol, buas- em yn disgwyl ymosodiad cryf ar athroniaeth James yngl^n a chrefydd, ar y tir ei bod yn rhy bragmataidd. Ynllehynny, darllenwn Certainly it is in the sphere of religion, if anywhere, that Pragmatism comes into its own, for here at least we can never exclude for a moment the practical results of our prin- ciples. Ond yn sicr, os yw Pragmatiaeth i'w gwrthod fel athroniaeth gwybodaeth, y mae i'w gwrthod hefyd fel Sylfaen athroniaeth crefydd. pe dim ond ar y tir a nodasai Myfyr- iwr ei hun. vn flaenorol, sef ei bod nid yn "anwir" neu "anghywir," ond yn "an- nigonol a diffygiol." Os yw Pragmat- iaeth yn methu Ii gwarantu gwirionedd cyffredinol, gwrthrychol, ac annibynnol ar ddyn, ym myd gwirionedd yn gyffredinol, metha a'i warantu hefyd mewn crefydd, lIe r ydym yn ymwneud a sylweddau a delfrydau nad ydynt i'w mesur wrth safon y defnyddiol a'r offerynol yn unig. Dywed Myfyriwr fod crefydd yn annibynnol ar athroniaeth ac yn cynnwys ei hathroniaeth ynddi ei hun (td. 59). Ni ddisgwyliem osodiad fel hwn gan un a rydd le inni gredu ei fod yn perthyn i ysgol Hegel neu Bradley. Eto, wrth feirn- iadupwyslais James ar le'r ybyddiaeth mewn crefydd, dywed yn briodol iawn fod a wnelo crefydd a'r ewyllys, Disgwyl1 em i un o'i ysgol ef ychwanegu'r feirniadaeth bellach i fod a wnelo crefydd a'r deall, a bod yr is- ymwybodol yn is-resymol ac fel y cyfryw yn ddall," yn unol a'i hoff ddyfyniad o Kant, "sensation without understanding is bund. Mewn gair, tra y cynhwysa'r adran ar Grefydd sylwadau rhagorol, teimlwn fod y beirniad cryf a chraff a gawsom yn yr adrannau blaen- orol yn cloffi tipyn yma. Diwyd o Ceredigion Traethawd Cymraeg ywhwn ac o ranhyd, manylder, trylwyredd, a chydbwysedd, saif ar ei ben ei hun. Dyma'r traethawd meithaf a mwyaf llafurfawr yn y gystadleuaeth. Symuda ymlaen o gam i gam gyda phwyll ac arafwch tywysogaidd, teilwng o athronydd. Ond er mor hamddenol ei symudiadau, nid yw un amser yn colli ei afael gref yn ei fater, nac o ganlyniad ar ei ddarllenydd. Mae ei ganfas yn fwy nag eiddo Myfyriwr cymer i mewn faes ehang- ach. Ein hargraff yw na chafodd gystal manteision addysg a Myfyriwr ac nid yw morgyflym yn cyrraedd ei bwynt nac mor gryf ei froddegiad. Ond os mai self-made ydyw fel athronydd, yn ol fel y dyfalwn, mae'n amlwg fod llafur maith ac amyneddgar wedi ei alluogi i ddod yn hollol gartrefol ym meys- ydd eang athroniaeth. Nid Wm. James yn unig fu maes ei astudiaeth. Gall alw prif athronwyr yr oesau at ei wasanaeth yn awr ac yn y man cawn ef yn ymdroi ychydig gyda hwn ac arall ohonynt, eithr heb golli golwg ,o l wg, sef ar yr amcan sydd ganddo mewn golwg, sef dehonali a beirniadu James. yr hyn a wna gyda chraffter a gofal cydwybodol. Ceir yn ei draethawd well cydbwysedd rhwng yr esboniadol a'r beirniadol nag yn y lleill. Mae ei feirniadaeth o Luosogaeth yn un o'r pethau goreu a ddarllenasom yn y cyfeiriad hwn. Wrth gwrs, y mae ymhell o fod wedi dadrys yr holl anawsterau. Er enghraifft, pan ddywed Fel y mae'r person dynol yn rhwymo holl rannau amrywiol ei brofiad yn undod cyfan, yr un fath y mae'r Bersonoliaeth Ddwyfol yn cylymu ac yn cysylltu'r cyfan sydd mewn bod yn undod o'r math uchaf y gallwn synio am dano," ni ddengys pa fodd y mae cysoni'r undod a geir yn Nuw a rhyddid ac annibyniaeth y person dynol, gwir- ionedd y dadleua'n gadarn drosto. Er hynny, nid nacaol yn unig yw ei feirniadaeth, eithr cynhwysa awgrymiadau cadarnhaol gwerthfawr. 0 ran arddull y mae r traeth- awd hwn ar y cyfan yn lan a choeth, heb fod yn rhodresgar a blodeuog. Rhydd Diwyd argraff amom ei fod yn ddisgybl cymharol newydd o'r orgraff ddiwygiedig. Gwna ymgais dda i'w dilyn, ond y mae ymhell o fod yn sicr a diogel ynddi. Ceir ganddo enghreiff- tiqu ac engrheifftiau, ymwacâd ac ymwaghad (yn yr un llinell), ei gilydd ac ett gilydd (a hynny'n ami yn ymyl ei gilydd I), elfennau ac elfenau, a nifer o anghysonderau cyffelyb. Rhyfedd yw darllen yr ystyr gyfyng hwn ddwywaith ar yr un tudalen, gydag ystyr yn wrywaidd a benywaidd yr un pryd. Dylai pob lienor Cymraeg erbyn hyn wybod mai ystyr adwaen yw I know (y person cyntaf unigol), ac felly mai anghywir yw am adwaen ei natur," yn lie adnabqq. Cei r rhai ilithriadau A- Pierce ?-n —" Havard yn lie Harvard, Pierce yn He Peirce, Realm of Aims (bedair gwaith) yn lie Realm of Ends. Gwell gennym y gair Meddyleg am Psychology nag Eneideg (am fod yr olai yn awgrymu rhyw sylwedd fel enaid," gan einhatgofio am yrhen ratimial psych-ology sydd ymhlith y pethau a fu), Vnigaeth am monism, nag unigoliaeth (gan gaclw'r gair olaf ar gyfer individualism), ac yn sicr Pragmat- iaeth na'r gair Pragmategiaeth neu Brag- madegiaeih (yr hyn o'i gyfieithu yw Prag- matology-ism /). Ond nid yw'r pwyntiau hyn ond man lwch y cloriannau mewn traeth- awd mor sylweddol, dihysbyddol, a galluog. Wrth roi'm dyfamiad, mynegaf fy marn fod pob un o'r pedwar traethawd, o "i gy-ryd ar ei deilyngdod ei hun, yn llawn haeddu'r wobr a gynhygir yn y rhaglen dalfyredig. Gresyn mawr oedd tyxinu 'r wobr i lawr i'r hanner. Nid-yw'r wobr bresennol (5 gini) yn deilwng o'r pwnc nac o'r gystadleuaeth ragorol hon,—yn wir, nid yw'n fwy na digon i brynnu'r llyfrau angenrheidiol ar gyfer y gystadleuaeth. Er rhagored yw traethawd Myfyriwr, dyfamaf y wobr yn gyd- wybodol a dibetrus i Ddiwyd o Geredigion, gan ychwanegu eto fod y wobr yn anghyfartal i werth y gwaith. Anturiaf awgrymu i'r Pwyllgor y priodoldeb o roddi'r wobr lawn yn ol y rhaglen wreiddiol i'r ymgeisydd buddugol. D' MIALL EDWARDS. Aberhonddu, Awst laf, 1916. [Mabwysiadodd y Pwyllgor yr awgrym a geir yn y paragraff olaf, trwy roi gwobr o 10 giniJ. —1—o—■—■ Gwr cibog yr olwg oedd Dr. Allen, y beim- iad cerddorol, ac a gymerai lawer iawn i'w lwyr foddio, a'i famu oddiwrth ei wyneb. Sut bynnag, bore dydd Gwener, eisteddai yn rhes flaen y llwyfan, tua'r canol, er mwyn clywed canu cynulleidfaol y Cymry ar ei oreu. Dyma Llangoedmor neu un o'r tonau yn cael ei chanu dacw'i lygad yntau'n dechreu lledu a gloewi dacw'i ben yn dechreu ysgwyd a'i wyneb yn gweddnewid, nes cyn gorffen y d6n ei fod yn dechreu dod yn debyg i wyneb Stephan yn y chweched bennod o Actau r Apostolion.

AR DRAWS A CAR HYD Bu'r Parch. T. Shankland, llyfrgellydd Cymraeg Prifysgol Bangor, yn preget-hu ddaii Saboth olynol ym mhulpud diadell Gymreig Dublin, a fugeilir gan y llengar Barch. John Lewis, ac un o Geltiaid mwyaf cyfarwydd Cymru—yr Athro J. Lloyd Jones, MA. yno'n aelod a gwrandawr cyson. A diau mai hir a fu seiat y tri. + Dyma'r englyn, gwaith Eben Fardd, sydd ar fedd-golofn Ebenezer Morris a'i dad yn eu mynwent ddistaw yn Sir Aberteifi Angylaidd efengylu—y buont Trwy'u bywyd yng Nghymru Tywysogion lion y llu, A Morusiaid mawr Iesu. Y mae Pwyllgor Corwen i'w longyfarch ar lwyddiant a ffrwyth ariannol yr Eisteddfod. Er pob pall am drenau rhad, ac fod Dygwyl y Banc arferol wedi ei roddi heibio am y tro, cafwyd elw clir o £ 126 3s. 8d. Clodusiawni Ap Rhuddfryn a'i gynorthwywyr. Cynhaliwyd oedfa arbennig yng nghapel Wesleaidd y Brunswick, Rhyl, nos Lun ddi- weddaf, i ordeinio'r Parch. Abi Williams, B.A. un o weinidogion ieuanc mwyaf addawol y Cyfundeb. Y mae wedi ei benodi'n gaplan milwrol hefyd, ac a gychwynnai am faes y rhyfel drannoeth (dydd Mawrth). -4- Y mae Madame Laura Evans-Williams, Llundain, wedi ymuno a Chwmni'r London Opera, ac a ymddangosai am y waith gyntaf fel canto res operataidd yng Ngholwyn Bay nos Lun ddiweddaf. Y hi ydoedd Marguerite yn Faust, ac a amlygodd alluoedd uchelryw, ebe'r papurau. Y Proff. T. A. Levi, M.A.,B.C.L., Prifysgol Aberystwyth, oedd dewisol Annibynwyr Seisnig y Rhyl i gadw'u cyfarfod pregethu wythnos i'r Sul diweddaf. Wrthi'n hel deunydd Cofiant ei dad-yr Hybareli Thomap. Levi-y mae efe ar hyn o bryd a bydd blaa eithriadol ar y dyfyniadau o lythyrau'r gwr cofus a bachog ei ymadrodd hwnnw. Priodwyd y Parch. T. E. Roberts, M.A., bugail eglwys M.C. Siloh, Aberystwyth, & Mrs. Jones, Llanfair, M6n, sef merch hynaf y diweddar Mr. Wm. Thomas, Y.H. Cael arddeliad da ar ofalu am eglwys gen- hadol Lower Gelli, Ton, y Rhondda, y mae Ap Glaslyn, ac yn eu canu i fewn yn gynt nag y mae ei gymdogion yn eu pregethu i fewn. Cafodd y Caplan Peris Williams broflad trist y dydd o'r blaen. Ugain mlynedd yn ol, pan yn weinidog yn Llandudno, bedyddiai faban Mr. R. T. Jones, swyddog elusennol; a'r wythnos ddiweddaf, safai yn ymyl y bachgen, Corporal Alun Jones, pan laddwyd ef ar faes y frwydr, ac efe a weinyddodd yn ei angladd. I + Fel y canlyn yr ymfilamychodd y Parch. Evan Jones, Llangristiolus, M6n, i'r rhyfel:—- Mynnwn goncro Germani,-a chosi Ei Chaisar—'rhen glepgi; Ei haeddiant roddwn iddi, Ni cheir hedd nes trechir hi. Y mae'r Lifftenant R. Moelwyn Hughes, Aberteifi, wedi ei glwyfo ar faes y gwaed yn Ffrainc, ac yn gorwedd yn yr ysbyty yn Boulogne gyda dam o shrapnel yn asgwrn ei frest,—rhyw fodfedd oddiwrth y galön. Wythnos y bu allan yn Ffrainc cyn cael ei anfon i ganol tan y front line. Yr oedd hi'n uchelwyl yng Nghinmel y Saboth a nos Lun ddiweddaf, sef wrth agor y Neuadd newydd i'r Ymneilltuwyr, at gadw moddion gars i'r milwyr. Dyma'r pedwar a bregethai yno y Parchn. John Williams, Brynsiencyn Elfed T. Idwal Jones, Rhos a D. Tecwyn Evans, B.A. A chanodd Miss Annie Davies (Penrhyn Deudraeth a Man- chester) nes gwefreiddio'r cynulleidfaoedd. Dyma gantores ardderchog, heb os nac onibai, —Cymraeg llydan, croyw bob sillaf, heb ddim o'r lediaith feindlos academaidd sy mor ferwinol i glust dyn. O-r-

MARW. DAVIES-Awst 17, ym mhreswylfod ei maby Tremynfa, Llanddaniel, bu farw Grace, gweddw'r diweddar William Davies, gynt 13 The Willows, Breck Road, Liver- pool. 97 Hampstead Road, Fairfield, Liverpool.

—————=——————-—— YN El*" 1AU. HOUSEKEEPER wanted in Birkenhead. H Welsh. Apply X21 BRYTHON Office. rinteà and Pwfeiisiisd by the Pre. prtet.)u, Hugta Evans and Sons, 355.8 Staaley Road, Liverpool, In Stes Cesatf of Lancarter. Tel isol BooUe.

Gorea Cympo, ylfun Oddieatttre I ASHTON-IN-MAKEBFIELD Gorymdaith.- Nawn Sadwrn, y 19eg, bu Ysgolion Sabothol yr Independent Methodist Stubshaw Cross, Carmel (M.C.) a Hermon (W.), yngorymdeith- io'r heolydd gyda'u banerau amryliw, ac yn cael eu blaenori gan Seindorf Arian Ysgol yr Independent Methodists. Wedi'r orymdaith, treuliodd y gwahanol ysgolion y prynhawn mewn gwahanol ffyrdd; a thrwy haelfrydedd Mrs. Roger Jones, 276 Bolton Road, mwyn- haodd Ysgol Carmel (M.C.) gwpaned o de a bara britb, a ddarparwyd ar eu cyfer gan y chwaer hael onus, ar ei thraul ei hun.- Owrdd Pregethu blynyddol Carmel (M.C.): Yr hwyr y Sadwm a thrwy'r dydd y Saboth y cynhaliwyd yr uchod, a siomwyd y frawdol- iaeth yn fawr ar yr unfed awr ar ddeg, yng ngwaith y Parch. T. Idwal Jones, y Rhos, yn anfon i ddweyd ei fod yn methu dyfod; ond llwyddodd ein gweinidog i sicrhau g"\Vf ieuanc teilwng i lenwi'r bwlch, sef y Parch. Edward Powell, Ffestiniog, a thraethwyd yr Hen, Hen Hanes gyda bias ganddo ef a'r Parch. Enoch Rogers, i gynulleidfaoedd llu- osog. Hyderwn weld ffrwyth lawer wedi'r odfeuon grymus. Pa bryd, tybed, y dysg blaenion y Pulpud Cymreig ei anrhydeddu a pheidio a siomi eglwysi gweiniaid wedi addaw ohonynt eu gwasanaethu ? Mae'n bryd iddynt gofio y rhaid iddynt hwythau roddi cyfrif clir o'u goruchwyliaeth gerbron y Frawdle Fawr. -o.H.J. OLDHAM.—Dydd Sadwm, Awst 5, yng nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, Oldham, unwyd Robert Lewis, unig fab Mr. a Mrs Henry Hannam, Coppice Street, mewn glan briodas a Mary Elizabeth, mereh hynaf v diweddar Mr. William a Mrs. Evans. Chester Street. Cymerwyd diddordeb neilltuol. oher- wydd fod y priodasfab a'r briodasferch wedi eu magu yn yr eglwys a dywedir mai dyma'r amgylchiad cyntaf yn hanes yr eglwys i ddau o blant yr eglwys ymuno a'i gilydd mewn glan briodas. Yr oedd Miss Evans yn adnabyddus yn y dref fel canto res, a bob amser yn barod i roddi ei gwasanaeth i hyrwyddo pob achos da. Gweinyddwyd ar yr amgylchiad gan y gweinidog. Gwasanaethwyd ar y priodasfab gan ei gefnder, Mr. Sam Morgan, ac ar y briod- asferch gan ei chwaer, Miss Blodwen Evans, a hefyd MissDrinkwater. Cyflwynwyd y briod- ferch gan Mr. Backhouse (cyfaill mynwesol ei diweddar dad). I Ar ol y seremoni ymneilltuwyd i ysgoldy Windsor Road, lie yr oedd nifer fawr o'u cyfeillion wedi dod ynghyd ar wahoddiad Mrs. Evans. Ymadawodd y par ieuanc ynghanol dymuniadau goreu eu cyfeillion, i Lytham. Y maent yn bwriadu ymsefydlu ar hyn o bryd yn Gourock, Scot- land, lie y mae'r priodasfab yn dal swydd bwysig o dan Fwrdd y Llynges. Yr oedd yr anrhegion yn lluosog a gwerthfawr. 0