Y Brython

0 Lofft y Stabal. xix I MKSI AH GOLYGYOD,-—Pan oeddwll i tiliawri tie dro'n ol, ac miawn car tram, mi droth y car, yn swta reit, o'r cyfeiriad roeddwn i (ac roedd Mari'r forwyn ma hefo mi, tasa fatar am hynnu) yn medctwl mynd iddo, ac mi fu'n dipin o helynt i gael y car yn ol i'w le. Y sboniad ges i ar y pet-li otxld fod rhw lob o hogyn wedi sgluso rhoi'r pwyntia'n iawn yn y jyngsion honno, wedi i gar oedd o'n blaen ni fynd tr\vodd. We], mi d.digwyddod.d rhw- bath tebig, ar loin fy meddwl gwirion inna. 'Roeddwn i'n bwriadu mynd ymlaen i'r cyfeiriad yr oedd f'osgo i iddo fo yn y llythyr dwaetha. Beth bynnag i chi, mi dd.oth rhwbath i nghorun i dd aru droi y pwynt, ac mi I deimlis nad oedd dim i neud ond. mynd ymlaen, am y tro, ar y gangen neilltuol honno, gan obeithio dwad yn f'ol i'r men lein rywbryd eto. Ond, yn wir ac yn wir,dydi dClirn yn ddrwg gin i am y peth, ac rydw i'n credu ma ffawd, ac nid anffawd, fu'r tro ad. Mi ddeallis fod i mi neges bwysig ar y lein hon hefyd. I roi fy nhestun yn blwmp ae yn blaen, ac fel y gall pawb i ddallt o, mi dwedaf o—'a'm holl feddwl, a'm hollgydwybod, a'm holl galon, ac a'r cwbwl sy yna i, ac miawn dau air, a dyma nlxw—DIM DAFN Cin imi'ch hysbysu o'r prif achos o destun y bennod hon, gallaf ddeud fy mod i wedi gweld cryn lawar yn fy nydd o weision fferm- vdd yn difetha'i hunain efo'r ddiod feddwol. Rydw i'n cofio'r munud ma. am un hen ffrind., Twm Penlan," na fedra fo ddim pasio tafarn os basa gynno fo bres yn i bocad, heb droi i fiawn i wlychu'i big. Mi gofia fyth y tymor y bu o a minna'n cysgu'n run llofft stabal. I fod yn hollol deg at Twm, rliaid deud na welis i rioed mono fo'n dwad a dim diod i'r llofft, ond yr hyn fydda tu fiawn iddo fo. Yn wir, prin y medrwn i ddychmygu am dano'n cario cVmaint a dracht o ddiod feddwol miawn potal dros led cae acoodwy anffawd, gwell fasa-gynno fo gymryd uodwm a chrac i hun nag i hynnu ddigwydd i'r botal. Wel, rydw i'n cofio iddo fo fod yn y dre unwath, yn danfon nifeiliaid, ac mi wyddwll i'n burion ymha gyflwr y tiou o'n ol. 'Roedd o'n lied hwyr yn cyrraedd. ac mi eis 1 ymyl y llidiart oedd yn troi at y ty o'r ffordd fawr i ctdisgwlo. Yn y man, mi glywn i swn o'n dwad, ond roedd hi'n ola lleuad. Mi feddylis ar y cynta fod. rhwnl1 efo fo. achos roedd o'n siarad yn union felly. Mi ddoth i mhen i y baswn i'n ymguddio, ac yn mynd o lech i lwyn ar i ol o tua'r buarth, ac felly fu. Roedd Twin wedi dal hi'n (Irwin, ond yn gwbod i ffordd yn burion. O'r diwadd, fe gyrhaeddodd waelod grisia llofft y- stabal. Codai'r grisia gyda thalcian y llofft, ac roedd yn gofyn gofal mawr yn y nos rhag i un fynd drosod.d i'w godwni yn y top. Safai Twm yn syth a phenderfynol, gan geisio gweld a mesur ei esgyniad at ddrws y llofft. Siarad ai fel tasa fo miawn cwrrrni, a fynta'n ben, ac yiixd<!a!igosai'r un ffunitd ag it Q yn arwain catrawd o soMrldiwrs i gymryd vr hen lofft stabal bei. storom." "Rwan. mecligyn i medda fo, a cliycliwnodd i fynu. Ond mi faglodd ar y step gynta. Yr adag honno, faswn i ii y It symud o'r lie roeddwn i, er yn i ymyl o. Heliodd i hun at i gilydd wedyn, a safodd i fynu'n fwv o gawr nag o'r blaen. Rwan, mechgyn i, y tro yma amdani hi," ebra fo, ac i fynu'r aeth i'r top, ond, waetha'r modd, aeth (1rosodd yn glir, a chafodd gQdwm i'r ochor arall. Mae'r iasau o fraw ac euogrwydd yn y nghalon i hyd heiddiw. Fel bu'r lwc, beth bynnag, mi ddi- gwyddodd fod pentwro redyn crin yn union o tano fo, ac mi dorrodd hynnu dipin ar i god will o. Mi sigodd i fraich, er hynnu, ac mi ges inna bo en yn y nghalon a nghydwybod, fel y deudis i o'r blaen. Ond mi fu'r tro hwnnw'n wers a gofiodd Twm yn bur dda o hynnu allan. Tua'r amsar hwnllw v dois i i nabod Jac Jos hynnu ydi, fel ffrind mynwesol. Dirwestwr tnvyadl oedd Jac Jos, a fydda fo hyth yn colli cyfla i ddeud gair dros ddirwest. 'Roedd o mor bend ant ar y matar fel nad oedd gynno fo ddim amynedd i ddadlu fawr ar y pwnc,—mwy nag y gallsa fo ddadlu ar gymedroldeb miawn celwydd, twyll, brad, cen%en,rliagrith,anlladrwydd, ne rhw beehod arall. Rydw i'n i goifo fo "n sefyll wrtli lidiart ffordd fawr, efo Twm Penlan a minna, ar ol y digwyddiad a grybwyllis i, ac yn siarad. ar y drwg o yfed ctiodydd meddwol. Rydw i'n i weld o o flaen fy meddwl yn glir, yn ei wisg Iwydaidd, ond a'i wyneb yn gleuo'n nefol; ac wrth derfynu'i gyngor, mi gauodd i ddwm, a chododd o i fynu, nes y teimlwn i fod cyd- wybod a chalon sant yn swingio mewn dwrn, ac yn taro bar pren y llidiart hwnnw, fel y dywedai—wrth gychwvn ymaith,—•" DIM DAFN Ond yn awr at y gyfrinach a barodd newid y pwynt, a throi car y llythyra am d ro o'r lein oedd iddyn nhw. Wel, mi gysgis yn union neithiwr, os cysgu|hefyd ac mi ges 'freu- ddwyd, os breuddwyd hefyd. Rydwifyihun braidd yn credu ma nghorff i oedd yn cysgu, a mod i fy hun—y fi sydd yna i-yn effro iawn, ac miawn gweled igaeth wirioneddol. Mi fydda i'n cael rhw freuddwydion yn lied amal na fydd dim modd gneud pen na chyn- ffon ohonyn nliw,—rhw ledrith anelwig, cyr- bibion, diystyr ae wedi deffro ohonyn nhw, yn i brwsio nhw o'r ined d wl,-fel bydd Mari'r forwyn ma'n brwsio blew nifeiliaid oddar y nhgot ddydd Sul i. Ond mae'r hyn welis i neithiwr yn aros yn weledigaeth glir, gyflawn, a gogoneddus o flaen fy meddwl i. Yr hen gyfaill J'ac jos a ymddangosodd i mi, ac yn union fel yr oeddwn i'n i nabod o pan oedd o'n was ffarn-i hyd y fan ma. Cylioeddesid ma amcan y cyfarfod oedd gwrando anerchiad dirwestol gin Jac Jos, ac i weision ffermvdd yn neilltuol. Dvwedid fod y rhyfel wedi d wyn y rnatar i amlygrwydd mawr, a bod pob dosbarth o bobol yn teimlo fod yr amser yn un cyfleus i ystyried yn ddifrifol beth ddylan nhw neud i wella cyflwr cymdeithas a gwlad. Ychwanegid hefyd fod ar hyn o bryd "gyfle euraidd i weision ffermydd gymryd safle mwy pendant nag erioed o blaid sobrwydd, ac yn erbyn y gelvn oedd wedi anrheithio llawar o'i plith hwy fel o blith dosbarthiadau erillo weithwyr. Mynegid aw-ydd i lanhau'r Llofft Stabal oddwrth bob anadl ag ami arogl diod feddwol. Fe ddaeth Jac Jos i'w gjiioeddiad, a'r gynulleidfa hefyd. Yr oedd y dyrfa'n fawr iawn, ac yn eu mysg rai cleifion, archolledig, llwm, tlawd, a tliraenus iawn. Safai Jac Jos ar ben grisia'r Llofft Stabal, yn fud a syn, a'r dyrfa luosog yn ymwasgu miaen tuag ato. fei coedwig yn plygu tan bwys gwynt. Ond doedd yma ddim$u>n[ehwaith. R^edd difrif- wch y Farn yn wynab Jac J os, a dyheai'r bob! am iddo lefaru. Onh parhai i sefyll yn syn a mud, gan ddal ei ddwrn i fynu a'i ysgwyd, 'Roedd ei edrvchiad yn ofnadwy o ddifrifol, ond, anodd oedd dweyd prun ai digofaint ai cariad oedd yr amlyeaf yn ei drem. Dyma'r mudandod mwyaf hyawdl a deimlis i rioed, a'r distawrwydd mvyaf llethol. 'Roedd y fath faich o cldwyster yn gorwedd ar ysbryd yr holl dorf fel na fecfrai neb symud. o tano i ddianc. 'Roedd pob peth fel pe miawn cyngrair a'i gilydd i greu distawrwyd.d I Ni feiddiai creadursymud ar y buarth, ni feiddiai, sain dorri, ni feiddiai awel siffrwct yn nail y coed. Dyma dyrfa o bobol yn hollol at dru- garedd yrhen was ffarm syml, Jac Jos, ac yn teimlo y llethir Invynt i farwolaeth os n80 ddy wed ryivbeth. Ar hyn, gwelwn ef, fel eynt, yn can ei ddwm, yn crynhoi ei holl natur sanctaidd i fewn iddo—i'w ddwrn 1-ac yn gwaectdi allan yn glir, fel y clywai pawb a'r hyn a ddywedodd oedd mewn dim ond dau air, a dyma nhw—" Dj-m, IDAF'.X Arhyn, diflannodd y dorf, a gwelwn Jac Jos yn cael ei weddnewid i angel gwyn. Minna a ddeffroais, a gwelwn heulwen bore teg o haf yn tywynnu i fewn trwy ffenast y-LLOFFT STABAL I HEX WAS.

YSUFELL Y BORDD I f §fahj?ahion gogyier rr golofa hon i'w oyf- eiiio -PEDROG, 217 Presoot Road, Liverpool El-d.-Bu'r gynghanedd yn bur ystyfnig, oblegid gwrthodocld gymaint ag un linell gywir; ac mae'r odl yng anghywir-" bryd ddim yn cynghaneddu ag "aelwyd" a bwriwyd." Mynrnvch ei meistroli. Gyfraith Cynghanedd.—Ynghyicli ml a mlwl yr ydych mewn cyfraitli. Wel, mae gemiyf amryw resymaudros beidio adod i'r "liys (1) LIe ae (tau o" (tcloctoriaid ygyfraith" yn methu cytuno, ni feiddiwn i rhyngddynt. (2) Ni ddylai fod dadl ar y mater. (3) Gadawer i natur gael ei chwrs," sef yw hynny,—gadael pethau mai y crewyd hwynt ar y cyntaf. (4) 'Rwyf wedi anghofio'r pedwerydd rli eswn-i (5) Byddweh yn hogia' da 'n y fan yna. CvmeRAirwY.—GorffmnaJ, ?e (amseroi i awn), Hugh ?'?!'o? Jo??, Verdwn. I  RHYDYMAIN FORE HAF. UST y gwyr, am orchest gain,—a frolíweh Gelf orielau Llundain :—- Tirf oriel Natur firain Yw ('read myg Rhydymain 1 PEDROO. GORFFENNAF, 1916. ( Wrth i-odianwi,'r Morfa Mawr). j HENFFYCH Orffennaf, fismel yr liafall- Mwyth ywdy anadl, aphlemae'th donnau? Mwyn yciynv aros yma'n dy weiriau, A gweled cywain golud y caeau A hawdd yw diolch i Dduw y duwiau, Wnaeth nabl ehedydd, eithin a blodau, Am hafnos heb ddim ofnau,—am loniant Disyml lwyddiant, lie nid oes ymladdau. EIFION WYN BREUDDWYD Y MILWR. I Is tesog haul Refin, Mown gwlad anghynefin, Daeth dwyawr o wylio i ben 0 afael dyletswydd, Mi gerddais yn ebrwydd, Am seibiant i gysgod hen bren. 'Roedd a,wel a blodau Yn byw ar ei gangau, A chan lanwai'r brigau i gyd A denwyd fi i huno, A difyr freuddwydio— Anghofiais gymhelri y byd. Mi groesais y moroedd I gartre'r m yiiydcloedd,, A nentydd bach bywiog y Glyn A chefais fath bleser, Yn treulio fy amser, Ym mhentref fy,mebyd, Gwyufryu. Yng nghwmni cvfeillion, A'r parau cariadon, Y rhodiwn yn rhydd ar fy hynt Hyd lwybrau gwyrddlekuon A phrydferth gopaon, Y Steddfod a'r Boncyn fel cynb. Hen yrddi mawr y cliwarel Adseinient yn uchel, A'u swn fel peroriaeth i'm clyw Ac fel y dyneswn At lannerch a hoffwn, Mi glywais orchymyn ein Llyw,- Next Relief Deffroais, Fy ngwynfyd a gollais, A'r breuddwyd ddiflannodd i "gyd Dryll, bidog, a phylor, Rhaid gwylio yn rhagor A chofiais drybini byd. R.W.F., yr Aifft. Pte. TOM ROBERTS. AT DDUvV I 0, anweledig Dad, Rho nerth i'n hannwyl wlad I'th gam Di 'Does ond Dy Hunan mawr I'n noddi ar bob awr, Ar for a daear lawr, 1 0, caiw ni Y cyfnewidiol fyd Sy'n ceisio dwyn ein bryd Duw, gwared ni; (4weledig betha-Li Ilawr, Sioinedig ynt bob awr, 0, cadw Brydain Fawr I'th garu Di. Boed ysbryd Dwyfol hedd Yn peri fod y cledd Yn mynd i'r wain; Doed pobloedd o bob gwla<1 I garLI, r Dwyfol Dad, Nes ymlid pob rhyw frad ¡ Drwy'r nefol sain. I Mae egwydd orion Crist, I I newid gwledydd. trist., Sy'n aw r mewn poen Yn fuan delo'r dydd Pan fyddo'r byd yn rhydd, A phawb yn deulu'r ffydd, Drwy waed yr Oen. W. S. OWEN (Gwilym C'ybi). o-

I AR GIP. BODDWYD Miss Madeline Tlielip, athrawes o'r High School, Wallasey, Sir Gaer, yn afon Con- wy brynhawn dydd Sul diweddaf. Yr oedd hi mewn eweh gyd a'r Lieut. Bourne a'i brioct. Chwa sydyn o wynt a'i dymchwelodd, ac achubwyd y ddau arall. t I Y mae'r Major T. M. Keene. cyfreithiwr ac ynad hedd o'r Wyddgrug, wedi cael ei godi'n Lieut Col. Bu drwy Ryfel De Affrica hefyd. + Dirwywyd J. R. Griffith, Cae Du Isaf, Llan- llyfni, i ddwybunt yng Nghaernarfon ddydd Sadwm diweddaf, am -osgoi'r Fyddin, a throsglwyddwyd ef drosodd i'r awdurdodau. + Bu'r Preifat John Pritchard, R.W.F., Mountain Street, Caernarfon, farw o'i glwyfau yn Ffrainc y dydd o'r blaen. Aethai eidaa a'i fam yno'r holl ffordd, ond caeodd eilygaid yn yr angau gydag i'r ddau gyrraedd yr ysbyty. Cawsant y fraint brudd o fod yn ei gyn- hebrwng, a chawsant bob tirioni a chyd- ymdeimlad ganw yr y Fydd in a'r Y.M.C.A. + Bu milwr clwyfedig, Lance-Corp. Shewall, o Ysbyty Bodlondeb, Bangor, yn foadion i achub geneth oedd ar fin boddi wrth ymdrochi y dydd o'r blaen. Diolchwyd iddo'n gy- hoeddus yng Ngliyngor 3 ddinas. + Ymae Esgoh Llanelwy wedi cynnyg bywol- iaeth y Bylchau, Sir Ddinbych, i'r Parch. D. Rees, curad yn Ashton-in-Makerfield, swydd Lancaster. + Mewn cyfarfod o Bwyllgor Heddgeid wadol Sir Gaernarfon, ddyd 1 Tau a iwedd af, cwynid fod cynnydd cas yn rhifedi'r troseedau ymysg plant, a dywedai'r cadeiryd.d. (Mr. Muir) mai neuacl.dau'l'llulliau byw oedd un o'r rhesymau am hynny, yn ol ei fam ef. Dyma. ragor o fechgyn Cymru sydd wedi cwympo yn y rhyfel y Preifat Warburton, Bwcle, wedi maru o'i glwyfau yn ysbyty Netley. Preifat Jenkins, Caergv, rle, wecii ei ladd, ac iddo ii raig asaith o blant hefyd, y Preifat Maddocks, o'r un lie. Preifat Joseph Kirby, R.W.F., Llangollen, wedi marw o'i glwyfau yn Ffrainc. Privates John a Robert Davies, meibion fferm y Geuffos, Llanddulas, wedi marw ym Mesopotamia. Preifat Ellis Pugh Williams, R.W.F., Pwllheli (ac iddo wraig a chwech o blant), a'i nai-Preifat Griffith Jones, Rhyd Gwyllt—y ddau wedi eu lladd yn Ffrainc. Ymysg y clwyfedig ond yn fyw ceir y Preifat Lince Jones, Golden Grove, Corp, R. Lloyd Williams, Bridge House:; Preifat Tom Jones, Ty'n y mynydd—ill tri o Aber- gele a'r Preifat Hugh Davies, Tan Dulas, Llanddulas.

Coupon Rhad-Towiriaeth fFeidiei a'i hollti'n rhydd), BYDID ]['A GRESHAM Fire and Accident Insurance Society Ltd St. Mildred's House/Poultry LONDON, E.C. d»ln £ 100 (can punt) i gynr oly c relthi.o & phersonol y sawl a fo'n ddiles-ddaliwr y coupon hwn, 08 y bo iddo fo neu hi cael eu Iladd yn hollol so yn uniongyrohol drwy ddamwain o fewn y Deyrnas Gyfunol i dren unryw Gwmni Reilffordd, Tramcar, Omniiue, Cab, neu Gerbyd Trwyddedig a Llog yn yr hwn y bo'r daliwr yn cael ei glado fel teithiwr tocyn a chlud, yn ddarostyngedig bob amser i'r amodau arbennig a ganlyn sydd ilw ystyried fel rhan a ohyfran o'r oytnndeb— (a) Fod y marw'n digwydd ofewn deng niwrnod ar hngain wedi'r ddamwain (b) fod rhybudd ohoni'n cael ei roi i'r Gymdeithas o fewn saith niwrnod yn eu Prif Swyddfa yn Llundain (c) fod y cyfryw dystiolaeth res- ymol parth achos y farwolaeth yn cael ei eySwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn; (d) fod y daliwr wedi 'sgrifennu ei arwydd- enw arferol, 0111 i'r ddamwain ddigwydd, Sc ino yn y lie darparedig gogyfer a hyany (e) na bo't Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag un person parth mwy nag un coupon yn y papur hwn ns r un oyhoeddiad arall (f) na bo r ys- wiriaeth hwn ddim yn gaSaeladwy i bersonau tan ddeuddeg na thros-ddegathrigain mlwydd oed, ao a ddeil yn ddilvs am saith niwrnod o 12 o'r glooh y dydd y i codir. Arteyddnod y Daziwr .i. Urigfod. I Danysgrifwyr, Raid I dderbynwyr cyson y papur hwn oaion arwyddo r Coupon os ca'r Gymdeithas gwbi sicrwydd a phrawf et fod yn cael eu anfon tddynt yn ddifwlch. Ceinion Rhuddfryn Yn cynawys pigion o'i englynion a'i gywyddau Yn,o eu dethol gan ANTHROPOS, a than olyg. Iaeth ei fab, y Parch, LEWIS MORRIS, Wrexham Ynghyda dartun o'r awdur, a nodiadau bywgrarfyddol gan Dr. Cerny w Williams. Argraffiad Rhad (mewn amlen), 6ch Trwy'r post, 7o, HUGH EVANS A'I FEIB. i W. & J. VENMORE, Estate Agents & Valuer* 200 SCOTLAND HO, Liverpool WMLXFMon Mo. 4216 Boyai (t lines). ALLAN ?'L!E To CANADA LIVERPOOL,GLASGOW, LONDON ftHAVEtt TO CANADA, NEWFOUNDLAND USJt, i AILAJJ'S, H James St., Liverl>oo MOook?MK St? S.W., and MS Leadenh&U St! London, Et, G. W. HUGHES,Q- & L T s c (Ar"*W i 0. fnt Mfluwt M.0. frieMfMewO Arweinydd Cymanfaoedd Canu, Beirniad, ac Arholwr. Parotoir Yageimyr at Dystyagrifau "tH- 0?<o' v SoWa. Hen imaliavangt rifi%u UW?k* 70 KINGSLEY ROAD LERP^ J. Lloyd Jones, & Co., ESTATE AGENTS, he 6 Lord Street, Liverpoal rmanoMm 811 BAM*: FRANCIS. HOLLAND, Sight Testing Opticians, AFRICAN HOUSE, I WATER STREET LIVERPOOL. (Close to the Town ffall). HARTLEY & CO., Liverpool 202 LONDON ROAD, SALB8 BY"AUCTION BVBRY ?UBXDAY AND FRIDAY AT 0KB, NATUBMt NIGHTS AT SEVEN, _1TIT1DTll H0U8EH0LI) fubnitubb o* ua DEBORIPTIONS. IUGNIVIOEN' OW Ü8 IEOOND-UND PUNONOR7E8,I.ARGB V Am]l" OF BBD8TBADS BEDDING &?, BVM.Y t?EOEasiTY BOB HOUMKBBPINa. ATTEND T3ESH BALES AND SAVE AT MAM 80 PER CENT. A MAGNTFIOBNT SELBCTIOS aw IUPERIOR PtJENITUBE 18 ALWAYS KEPT tN IIOOK; AND ANYTHING MAY BB PUBOHAiSS BY PRIVAB TREATY. GOODS aTOREDi ? On view 8.30 a.m. to ?M p.m.; 8aardaJ 1 go. telephone 1798 ROlal. 00NSIGNMBNTS (EITHER LABGB OR SMA OF ANY DESCRIPTION INVITED FOR THAI IALBS. BEST RESULT GUARANTEED. I If you want I The most Comprehensive POLICIES A-. THE BEST TERMS write for particulars to The Gresham LIFE, FIRE, AND ACCIDENT i. Insurance Offices. Beed I Office: :8t. Mildred* Hoaee Poultry; f LSNDOM. 1I.a. Branch Office a Q14,Exchaiu«S'!di j LIVERPOOL: JAMES B. SCOTT. General Manager i Balls' Wedding Rings. Guinea Gold Wedding Rings from 7/6 to eo/ Half dozen Best Electro-plated Spoona girem to each purchaser of a Ring. BALL'S LUCKY WEDDING RING DEPOT, 33 LONDON ROAD, LIVERPOOL Finger Size Card post free. Close on Wednesdays at 1 o'eiock, Yn awr yn Barod. COflANT THOMAS GEE, — GAN — GTUOMAS GWYNN JONES. Cynnwysa y cyfrol 650 0 dudalenan-yugbld ag amryw ddarluniau. Pris wedi ei rwymo mewn Uianhardd 6/- Cyhoeddedig gan GIBE a'i FAB.lCyf ilDiabyoh