Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

3 articles on this Page

1.0 Lofft y Stabal.I

News
Cite
Share

1. 0 Lofft y Stabal. I XIIl I Mistar Golycydd,—Mi geisis neud yn eglux d roion nad yd o i, yn y lljthj ra ma i'r Bbtthon, ddim yn codi cri gwrthryfal yn erbyn y ffarmwrs tel y cyfryw. Mi fuoch weithia, miawn tre favr fel Lerpvtl, miawn rowd o bobcl, lie bydd a rhw fil yn ceisio 'mwthio t,rvl 'I' un d I' s aI' unwaith, a I' nmll yn gwasgu'r llall. Peth liollol naturiol ydi i un feio'ir un fo*n union tu cefn iddo fo am i .vasgu o, ond ma hi'r un mor naturiol i hwnnw apad yn ol, Does gini ddim help, ond vdyn nhw'n y ngwthio i Ma'n bur debig ma'n nrysa'ir thiatrs y bydd hi felly, ac nid yn nrysa'r capeli. Ond y mhwynt i ydi hyn,— rvdw i wedi deud yn blaen fod y ffarmwr eyffm-lin-fel y nesa ata i ynglyn a'r tir-yn cael i wasgu gan w eilch sy tu cefn iddo fynta. Rwan, wrth gadw hynnu miawn co, ynlle codi cri yn erbyn y ffarmwr ei hun, mi leiciwn i neud "n hachos ni a'i achos ynta'n gimin o un ag sy bosib. Ma'n howlia a'n llwydd ni'n mhleth a'i gilydd, fel tasa chi'n meddwl am raff o nionod, ac yn perthyn yn rhy agos i'n gilydd i gweryla na chwara mig y naill a'r llall. Does dim galwe6.igaeth miaan bod yn goyn mwy o stwythdar rhwng mistar a gwas, yn gofyn mwy o roi a chymryd, bod yn fwy eyfeillgar a'i gilydd, nadim perth ynasfwy naturiol i feithrin comon sens a theimlad o ddledswydd. Mi fasa'n biti gin i weld ffarm- iira gwas yn cael i pitsio'n erbj n i gilydd fe y gwelis i'r Pwns a'r Jiwdi y buo mi a Mari'r fopwyn ma'n i watsio nhw'n y ffair ben tymor ddwaetha, ne fel tasa chi'nmeddwl am amball wnidog Neilltuol ag un o'rsgobion Cymraig. Does dim galw o gwbwl am i betha fynl ein waethoJ ahynnu efo ni. Tipin o gomon sens, wedi i wreiddio miawn eydwjbod, a'idrwytho rniawn cydymdeimlad, ddylai neud i'rundab mwya dymunol ac effeithiol dyfu rhyngon ni. Ac yn ol y marn i, mi dd)la'r aingylcyiiac,, a presennol fod y n help mawr i feithrin hyn oil. Taswn i ddim yn credu mod i yn y fan yma'n chwa:ra ar danna cywir y berthynas rhwng mistai a gwas, a'r hyn sy miawn cynghanedd a chymdeitbas d iynol fel y crewyi hi gan y Brenin Mawr, wel, mifaswnyntaflu'rbensal a'r papur ma i'r tan, yn tynnu fy holllythyra yn ol,—fel y tynnodd R. J. Campbell i ddiv inydJiaèth newydd," ac yn mynd ar i ol o i Eglwys Loigar, ne ddim eglwys na ehapal o gwbwl. Oil:) ma gin i bwynt neilltuol i droi at y ffarmwrs yn fan yma a dyma fo :—Os ydyn 'nh"n dal ma nid arnyn nhw, ond ar feistri a deddfa'r tir y ma'r bai na fed ran ni gael gwell telera oddar i llaw nhw nag ma llawar yn i gael ar hyn o bryd, yna, syr, rydw i'n deud y dyla'r ffarmwrs ymuno a'r gweision i fynnu diwygiad yn neddfa'r tir. Fel y crybwyllis i o'r blaen am ddyn yn cael i wasgu miawn crowd o bobol, rhaid i bob un dd al i ysgwydd yn erbyn yr unto tu cefn iddo to, nes torri grym y gwasgiad. Rhaid i maethwyr Cymru, feistri a gweision, neud yn debig—rhoi ysgwydd yn erbyn y trais sy'n g wasgu ar y naill fel y llall. A dim iws hel lol efo'r matar,—rhaid mynnu diwygio deddfa tir a thenantiaeth. Mi welis i hely nt wrth ddrws Ho] fawr lle'r oe'dd Lloycl George i reithio un tro, 800 mi ddeehreuodd y bobol wasgu i gilydd yn embyd ddi-riwl, amawr oeddy gweiddi. Doedd dim iws i'rrhai oedd ymlaen geisio gwthio'r lleill yn ol, ac mi syrthiod i rhai dan draed. 0'1' diwedd, mi daoth yno haid o blismyn. "Stan bac ebran nhw, gan glewtio dynion a'i ffyn, fel tasan nhw'n ddim ond gyrr o fustachiaid. Welsoch chi rioed cin gyntad y darun nhw chwalu'r crowd, a thaflu'r onnas oedd ar y lleill i ffwrdd. A v. aeth ichi heb geisio mresymu a landloraiaeth. Dyma'r creadur mwya pendew a chroendew miawn bod. [Wei, syr, er pan sgrifennis i'r uchod, mi ddigwyddodd peth od iawn. Rhyngoch chi a finna'n unig y bydd y gyfrinach yma. Roeddwn i wed i bod yn d arllan llyfr pryd yd.d iaeth ges i dro'n ol, o waith John Morus Jos, ac mi gofis fod gynno fo rwbath am Famon yno fo. Mi Jiwilis am y llyfr, a fedrwn i'n y myw i gael o. Mi wyddwnfod Mari'r forwyn yn cymyd oenthig llyfr man ac yn y man. Tybad fod y llyfr gin Mari ? ebrwn i wrth a fy hun, Yn y man mi welwn y llyfr a'i ben allan o bocad y nghot newydd, oedd gin i 'n y ffair ben tymor. Ond nil y fi roes y llyfr yn fan honno. "D/ma un o dricia Mari eto, ialelrwy'nfyw," ebrwni. Migoris y llyfr, abeth ddylia, chi welisi ? Middeuda. i olti,-dolan wedi i throi ar gan garu, a'r gan wodi i marcio a dwy X, a'r testun oedd, Ti F'Amvylyd yw 'Mrenhines. A dyma un dam o'r gan Yn fy nghalon mae d'orseddfainc, Gw ag yw honno hebot ti; Tyrd i lenwi'r gwagle amal Sy'n diffeithio 'nghalon i. Beth oedd medd wl y goblynes, deudwch ? Taswn i'n anfon fel hyn iddi hi, mi fas a rhw brioaoldeb yn y peth. Ond ran hynnu, rhaid cofio ma o chwith ma coelio merchaid arfater o'r fath. Ddeufia i ddim chwaneg wrtho chi, ond mi a rrilaen a'r Ilytl-lyr fol tasa dim wedi digwydd. Sgusod wch fy sgwennu odd yma, i'r diwadd, achos ma rl-ix gryndod wedi dwad i fy Haw i.] Air y matar hwn, syr, daeth i nghof i. awdwl John Morus Jos i "Famon," ac ma gynno 10 ddysgrifiad o weision ffermydd, fel ma Landlordiaeth yn i gweld nhw. Deud y .ma'r bardcl fod y "Mamon yma'n drychyd arnon ni fel rhw betha sy wedi tyfu allan o'r ddeuar; a chan ma fo bia'r ddeuar, y fo'n pia ninna A'r rhyfedd wr a fedd hon, E fedd hwnnw fyw ddynion Fel aeron gwylltion a gwýdd Y tyfast o'i feysydd Tir y gwr fu'u magwrfa, A phorthwyd hwynt o'i ffrwyth d a Cynnyrch rhad ei stad ydynt, Rhyw hoyw ddull ar ei bridd £ nt. O'i fodd y mae'n eu goddef Ar ei dir a'i weryd ef Gall atal eu cynhaliaeth, A'u troi o'u man a'u tir maeth Cadarn ei afael arnun', Deyrn draw'n ei dir ei hun; Iôr agwrdd y diriogaeth, Yn ddarn o dduW arni ddaeth Plygu'Ti Ilu, megis i'r llaid, I'w addoli wna'i ddeiliaid Yn gaeth y'i gwasanaethant, Rhodio'n ei ofn erioed wnant; Ei air ef yw eu crafydd, A'i ffafr yw sylfaen eu ffydd Os eu henaid a syniwn, Ni wyddant hwy dduw ond hwn. Da chitha, syr, gofalwch am argraffu pob iod a llythyran yn gywir, ne gwae chi Mi ges i drafiarth gyddeiris i gopio'r darn. Rhwng y prydyddion a'i gilydd am gynghanadd a rhw lol felly, ond ma gwthian fawr o wirionadd yn y llinella. Main iawn ydi'r mesur, ond ma'r egwyddorsy'ny medd v* lcinlletad a'rddeuar. Mi allwn i feddwl oddiwrth rhw enw du rodd y prydydd i Famon yn niwadd i gerdd ma rhw ffug o adooliad ganodd o'i hun iddo fo ond-chwara teg i bawb-ma adc'oliad rhai ffarmwrs i Landlordiaeth yn fwy di-ragrith na hynnu, beth bynnag. Ond y peth sy'n y rolino i ydi'r gwaseidd- dra erchyll sy wedi gneud llawar o ffarmwrs yn rhy Iwfr i sefyll d rns gyfiawndar tan ddeddfa'r tir, ac i ddefnyddio'r gallu sy'n i meddiant nhw, a llawar o'i gweision erbyn hyn, i fynnu d iwigiad. Ma, rhai ffarmwrs nad oes (I im mymryn 0 dd eunydd merthyron ynun nilw, na dim digon o gydymd eimlad i smentio'i gily id i undab o gwbwl. Fuo nhw ddim yn agos ddigon ffyddlon i gilydd. Pan ddi- gwyddaifod dyn yn cael i droi'nsglyfaeth i rw ormeswr am fod yn ffyidlon i gyd wybod,, nii geid rhw gymdogion yn baroc* i gynnig am i le o efo'r si cynta'i fod o tan rybudd ac mi geid y rheini'n disgwyl i'r gwr a'r teulu di- gartra uno a nhw i ganu, miaw n capal, Braint, braint, Yw cael cymdeithas gy 0 ar saint, Na welodd neb erioed ei maint; Ni dd aw un haint byth iddynt hwy Y mae'r gymdeithas yma'n gref, Ond yn y nef hi fydd yn fwy. Tasa chi'n awgrymu i'r rhain i fod nhw'n gneud tro gwael a'i cyd-ddyn, mi gaech flas y chwip yma o'i tafo 1 nhw, ac yn bur chwyrn hefyd, Busnas yd i busnas. Hynnu ydi,-— y gan i'r neloedd, a'r ffarm iddyn nhw'i hun- ain. Ddyliwn i fod y bobol yma'n meddwl y gallan nhw ddanfon petha nad ydyn nhw'n costio dim ond i canu nhw i'r nefoedd-tasa hi'n i derbyn nhv. hefyd ond cryfangucimin fed ran nhw o dda'r byd hwn iddyn i hunain, doed a ddel o neb arall. Rydw i'n disgwl mynd i'r nefoedd, lle'r aeth Jac Jôs, ond nawn i byth bacio f'enaid, i feddwl codi mor iieh al, miawn emyn na fasa dim i yrru o ond can pobol wedi bradychu'i gilydd. Fasa waeth gin i geisio mynd yno efo'r German yn i Zeplun d an un. Sy r, mi garwn i weld y ffarmwrs a'i gweision yn un yn yr ymdrech am gyfiawnder, fel ma Natur wedi gneud nhw'n un miawn gwaith. Ond, yn sicir i chi, ma'r dydd yn dwad, trwy ganol y rhyfal a'r cwbwl, pan fydd i'r werin- bobol yn gyffredinol uno a'i gilydd a chasglu dibon o nerth a phhrc i fynnu chwara teg i'r dyn sy tan draed y crowd. Bydd raid i Ddeddf Gwlad neidio i ganol y mwstwr, a bloeddio fel taran i wymad y rhai sy'n gwasgu'r gwan i'r llawr, "Stan bac!" Waeth pwy fydd yn gwasgu'n y cefn yna,- sgweiars, syrs, lords, diwcs, ne pwy bynnag fo nhw,-mi fydd raid iddyn nhw gilio'n ol, a rhoi lie i ni i galli. Wedi bod yn gwrando ar Jac Jos yn siarad ar y matar ma'r noson gynt, fo a miiina, a phan oeddan ni'n mynd i lawr y stepans o'r Llofft mabora d rannoeth-boragogoneddus o ha, fel tasa brwydydd Nef y Gogoniant wedi diflannu, a'i gola mawrhi'n ymdywallt allan i bob man,-mi ges i rh w welec igaethna,th imi fedd wl fod y buarth a'rtiroedd i gyd, a'r byd yn wir, yneaeligweddnewid. Acmideimlis, syr, mod. inna'nrh' un-ynddyn. Mideimlis fod gin i hawl ym myd y Nhad i sefyll ar y n h raeo nhraed yn syth fel dyn, a_; nid yn y nwbwl, fel rhw greadur rhwng dyn aphedwar carnoliad, -sefyllyn yllawnhyd, ynrhydd, yn anrhyd- eddus, yn ur(dasol, yn frawd i mrodyr, yn blentyn i Nuw. 0, syr mideimlisfy enaid yncrioynaiamgael bod yn "gyflawn aelod o "Seiat Fawr" y Teulu Dynol. Do, mi deimlis, nid yn unig fod ginni'r fraint o gael mynd i'r nefoedd yn sant, ond clem ddwyfol hefyd i fod yn cld yn-miawn Llofft Stabal. HEN WAS. I I

I AR DRAWS AC AR HYD. I

Advertising