Y Brython

GOSTEG. 1 Vilo diosodd.-Bu raid gadael y rhain hyd y rhifyn amf Ym Myuwent Llanelidan; Clwyfedigion Cymreig Ysbytai Llundain Cymanfa Ganu Annibynwyr yr Wyddgrug.

DYDDIADUR. MAI II, H-Cyfs.rfod- Pregethu y Tabemael —Oyfartod Pregethu Grove St. a Hesthfield Road -C,ymanfa Ysgolion y Bedyddwyr Zi, 28-Cyfarfod Pregethu Park Road 87, 2S-Cyfurfod#Pregethu Clifton Road MEHEFIN. 8-ftteddfod Gerddoroi. Gwyddelwem f I GOBFFENNAF -j <t,aa—Cyiartod Pregethu Vittoria Street

ADVICE FREE.—Mrs. Stewart, Herbal Specialist, 9 Guinea Street, Bristol. FRD Radiatois, new pattern, oils and greases J. tubes and tyres.—Wholesale Factors, JAMES QlEW and Co., 58 Paradise St., Liverpool. MITCHELL BROS., Marsh Lane, Bootle. Cast sb Maanfactnred MAPLE BLOCK FLOORING. AN Sizes kept in Stock. Largest Stock in the Kingdom Phone 6S9 Bootle. t Tel. Ad. "Peremptory," Liverpoo Palatine Trade Protection Office (L'pool). 35 Exchange Chambers. 2 Bixteth Street, LIVERPOOL, and at LONDON. Subscription ii IS, per annum. Inelades an UNLIMITED number of collections of accounts. Tel. 8365 Centra] (3 lines). 'Telegrams,' Quorum.' Apply for further particulars— PARKIN S. BOOTH, General Manager. EFENGYLIOAN gyda Rhagarweiofad a Nod a da«» a- bob Pdnod. kan y Parch. Owen Davi^- D.O.. Caerowrfon- a'r Parch. H. Cernyw illiams j D.D., Corwen. j Pris gctyngo) i Cyf. I, td. 202 (2s.) 1.3r, (fyf. II; td. 304 (2. Cc.) Is. Cc neu y ddwy 2,. 6c- Y ciudiad yn rhad. Caniateir 2s. y swiifc i Ddoslwrt-' wyr a Llylrwerthwyr am 6 copi ac uchod. Anfoner II b ■atehebjou i Rv. Q. DATIES, D.D., Cefaiaes,

Clep y Clawdd set Clawdd Offa [GAN YR RUTYN. J Y MURmWR BIDDIO,Yng Nghon- wy, nawn Sadwm, tywalltodd ein eydwladwi enwog gyfanfoi o ddiimyg tiagwyCdol ai ben ei iuipiwi maleisus, diwy ei ad^efebion yn ddisylw. Ysgubodd ei o'i -Asphyxiating., German Gas (A.G.G.) i ddifaRcoll bythol a gaii o'i fin lem a eymudiad. ohwyirt o'i iiaich gief. Pe lyn y gaii Assas&tn witho tia bo. Efeyw peiygl nawyqf ein gwlad, ai hyn o biyd. Mae ei diuth iiont yn fiwniahwn o'i lath oieu i'ia gelynion. t. Cwyd y cyfan oddiai eirldigedd gwallgof. Cied A.G.G. iod Lloyd Geoige yn fliindiau a Noithclifie, ei elyn pennaf. Am hyimy, cenfigenna, yiriwylltia, absenna. O i penwag penwan Nid digon ganddo sennu Geoige, ocd senna ein gwlad hafyd. Dywed bob cirygqix amdanom fel cenedl, gan wen- wyno ein teimlad au da tuag at ein biodyi tiOB y Clawdd. Dyna i chi Sinn Fieinei! The Ztttt? ty?a?d?yo? ?a!t& "—mae'neg?iiqwn 81 y OJawd( yma mai hwn sy'n te.ymaBu fely dywed ei y bydd mewn Senedd etc qnnedd. Bnnilla ymddiiied y wlad ai gyfilf yi hyn a wnaeth yn y gofflannol pa beth bynnag a ddywed neb i't gwrthwyneb. Tiy bawb o'i tio i'w fain. Eia ydyw gobaitb y ihytel mscwi hwn. Witho el y disgwyl y rnilwyi yn y floaydd, gwleidwyi yn y Sencdd a g-wieng yn y wlad. Gweddiwn am iddo gad yi aiweiq- iad Dwyfol oddiuchod. IYI lot sydd wedi bodyngfifiniddohydynhyn. Mae Cymiu, o lelai, yn gweled hynny, ac yn ymdawclu mewn gobaith. Mae Cymiy a Chymiu yn myned ai i fyny. Un aiwydd o hynny yw'i cenfigen a'i malaia tuekg atom garl yir Ba'penny Paper Lords. Nid papui dimai sydd wedi codi Cymru, ond y Beibl. PREGBTHWR GYRDDB MAWR Y CLA WDD.-Cqfvpyd llawei o biegethu y floidd yma tua'i gwyliau, a ohynulliadau eithxiadol bion ymhob He. Ni iu'l genadwii srioed moi felys nao moi amseiol. Bu PIif. gapten y Milwyr Gymieig, act y PaIcb. John Williams, Biynsiencyn, dio ac f ibvaith yma '11 ddiweddai. Tiqddoda ei genadwii yn lymus a difloeegni yn ei lwydwieg. Cyflawndei a ddyrchafq genedl yw si genadwii fawi, a phiegeth benigmp yw. Dadlenna gollo,n yi ymgyirh fawi biesennol. Deingye ein perygl a'n diogelwch. Pe byddai'n bosib] cael y Piifgapten i diaddodi hon ai hyd a lied Cymiu y dyddiclu hyn cgwsid fiiwyth toieitbiog iewn. YI oedd y Rhos yn symud tan E€ith ei neges. PARADE BRYNBAW.—Y&gifaw&l Brynbaw (Biymbo), Mi. Gil., ai goin yr, awduidod mwyqf tua'i Claiwdd yma, scf oedd hwnnw, A. N. Polmci. Pelly y dyfalgi file Biyrabo- Biv nb qw- Hill oj dirt. Ac felly yw. Y diifc bone, ehwedl y tiigolion, yw'l pfth mwyat amlwg, a nodwedd ddaeaiyddol y lie. Ond y mae yma Volunteer Corps aydd yn tynnu tipyn o avlw. TiamwyodJ y Sul diweddaf tan arweiniad y Penciw elodus, set y Comm.andant Hollings. Tiaddodwyd iddynt biegeth iymns a phwipasol gan y periglox, y Palch. D. Edwaids-Davies. Mas'i peiigloi mwydd yn iawr ei baieh, gan nad yw yn gul ei faID na thagiainllyd ei ysbiyd. Dywedii gan Ymneilltuwyr mai efeyw'igoieu afu yma eis blynyddoedd lawei. Yn hit y bo yma. Dy lyddai i uni o'r capeli Ymneilltuol baiatoi at gyfei y Volunteer Parade lyw Sul. HWYI- ach gwell hebddynt all y cyfaq, ond gan eu bod gennym ai hyn r, biyd, gwnawn y goieu iddynt. BETH DDAW O'R TRIB ONL YS P-A fydd eisiau hwndany diein newydd ? Bydd yn dda gan yi aelodau ohonynt gael gollyng- dod. Maent wedi hen Iaiu ai y gwaith. SYMUn OANON.-Symudit Canon Joyce o Benailag, sal pen uchaf y Clawdd, i Lonbodr, est pen isai y Clqwdd. Eie fydd y gl mwyai yn ei le newydd. Gwneii ef yn Biifqthio at y coleg. Mae'i symudiad wedi peii tipyn o syndoe. tUl\'z Clawdd, oblegid nid oes fawi o son am ei eiyw. Paaiwyd amty v o Gymiy o fii yn y pcnodiad hwn. Bydd chwvthu cym yn union. BANERBDYDD RWSIA.—Mse'i Rwa- isid wedj ennill calon y wlad. Gyda biwd- 'frydedd mawi yi ymaflwyd yn y peth hwn, a chodwyd y biwdfiydedd i fyny nes caito y peth trwodd. Yr oedd baneri ar lapel c6t pob dyn byw tua'r Clawdd, a blychau casglu yr hogiau a'r genod yn drwm gan bros. Fe doddai calon pob Rwa po gwelai am serch yn y peth hwn. Mawr fydd yr elw, a mwy y daioni. CYMANFA FAWR Y CAPEL MAWR —Rhws o gan yw'r Rhos i gyd. Yr oedd gwedd gprddorol y Rhos i'w weld ar ei oreu yn y Capel Mawr (C.M.) y dydd o'r blaen. Cy- manfa gerddorol oedd yno, a golyga hynny fod torfeydd wedi dyfod ynghyd. Daliwyd ati trwy gydol y dvdd, o fore hyd hwyr. Yr arweinydd oedd E. T. Davies, F.R.C.O., Merthyi. Y plant a gafodd y cyfarfod eyntaf, yr hwn oedd tan lywyddiaeth bopeddiges hoff, sef priod profiwyd y deml. Mae Mrs. Wynn Davies yn llaif a Haw fedrus yn y byd cerdd orol. LIw ydd iant mawr fu 5r oyngherdd- au i gyd trwodd. Yr oedd yno ganu bendig- edig. Safai fy ngwallt ar fy mber" tra cenid ambell d6n. Nid oes dim fel canu cynull- eidfaol Cymreig. Ca3d araithiau hefyc1 gan amryw o weini. dogi,,n, heblaw gweinidog serchuslawn yr enwad a'i lie. Na fyddei cyhyd cyn cael y nesaf. Mae yma flyeio am da ii eiaoea. CYPARFOD UNDEB YR YSOOLION. —Ymgasglodd llu o ysgolioi a phlant i Wrecsam ddydd Merchsr diweddaf, i'r cyiar fod blynyddol. Gwobrwywyd llawor o blant am eu hymdiechion yn ystod y flwyddyn yn yr Ysgol Sul. Cafwyd adroddiadau, awdlau, etc., yn y ddau gyfarfod. Yr Hea. R. A. Jones, Rhiwabon, oedd y Hywydd, ac un da odiaeth yw wrth y gwaith. Mwynhawyd cyfarfod llwyddianmip a hapus iawti y flwydd yn hon eto. Y mae'r An libynwyr i'w lion- gyfarch ar yr arlwy flynyddol hon. DYMA 1 CHWl OODEN LAWN.- Anrhegwyd Edward Jones, Rhostyllen, gan yr Eglwytj Fethodistaidd 2 m ei hoil lafui yn ystod hanner can mlynodd o amser. Estynn- wyd iddo gan ci woinidog hofi goclm1 o aur m--lyn, Ilyty ac anerchiad. Cafwyd cyfarfod Hawen-pawb mewn hwyl f,-iwr. Llywydd- wyd yn ddigrif a doniol gan y dihafal ben blaenor. DOWOR VP SONTH.-Deellir fod y J. Howell, gwfinicog poblogaidd yr A; .r.ibynwyr yn y Rhos, wedi cael gwahodd- isd taor i Sir Forgarnwg. Bydd ymaiaelyd t-n amdano rbag y collir ef. Bu'n llwydd- i iins iawia yn ei waith. Mae'r Sowth yn ch wjVio am oreuon y Gogledd. Diangodd y P;.rcb. Pedr Preis oddiwrthynt. ac yn awr ymgaiaiant am Mr. Hvwol. Na rowch eich ooes allan o'oh nyth, Hywel baoh. GWRAGEDD Y RHOS AR Y TIR.- Y gwragedd yw y Boys y dyddiau hya. Eir ati i drin tir yn y Rhos. Gwelliant o both iydd hynny mown llawer ystyr, oblogid y mae yna brydferthweh mown trir fir heblaw cyllid. Galwyd ynghyd gyfatfod lluo.^og i ystyried, y peth. Eisteddfdd y borseddwr o Fronw -Ifa fn y gadair, a chafwyd anerchin-d godidog anddo, ac un arell.gan Syr Watcyn o'r Wynstay. Hefyd caed gair Miss Thomas, Gwrecsam, a'r Parch. Wyn Defis. Dywed- odd gwr o'r Mona Gardens, ei fod of y flwyddyn ddiweddaf wadi mentro chwe swllt ar bytarws ac wedi gwneud pumpunt o hynny. 0 daten aur Y DDA V OORPORAL.-Syrtbiodcl Cor- poral David Inch, Brymbo, a Chcrporal R. G. Jones, y Gwersyllt ,ar faes y gwaed ar yCyfan- dir coch y dyddiau diweddaf. Mae'r Clawdd wedi anfon allan lu aneirif o filwyr, ac y mae rhai glew iawn wedi disgyn i'r distal fedd." Gwlychir y Clawdd gan ddagrau ar eu hoi. PIFFIO'R PAFFlWR.-Dywodir fod rhyw baffiwr o'r Clewdi yma wedi e mill pensiwn trwy baffio yn ystod y rhyf, 1. Sut y mae rhein yn cael amser i baffio a'i gilydd yn y dyddiau biwd hyn, Q hwythau'n filwyr hefyd ? Sut y disgwylir ennill mewn brwydr fawr fel y presennol, pryd y byddic yn cefnogi rhyw goeg beth pechadurus fel hyn sydd yr meithrin ysbryd diofljg yi ein pobl ieuoinc f Gwerir arian yn ddiball ar beth fel hyn pan y mae prinder yn y wlad. Cywilydd!

I A fiollir Owen Thomas P I Cwestiwn < r Genedt i gyd [GAR OHEBYDD ARBENNIG.] Y mae wedi ei gyhoeddi fod ym mryd yr awdurdodau Milwrol i symud y Cadfridog Cymreig poblogaidd Owen Thomas o'i swydd yn Kinmel, a phenodi Estr n yn ei le na wyr ddim am Gymru,Cymro, na Chymraeg. Os na chyfyd Cymru fel un gwr i wrthdystio, a hynny yn ddioed, gwneir y cam dirfawr hwn a Bechgyn Cymru sydd heddyw, neu a fydd yforu, yn y Fyddin. Mae yn hen bryd siarad yn blaen ac yn groew. Gwyddisers tro fod adran noil Ituol, ddylanwadol, wrth-Gymreig, yn eiddigeddus o safle, dylanwacl, gwaith, a phoblogrwydd y Cadfridog Owen Thomas, ac wadiymddiofrydu y mynnert ei symud. Gwnant hynny yn awr --os bydd Cymru yn ddigon Ihvfr i adael llonydd iddynt wneud. Mae rhestr ei bechodau yn eu golwg yn fawr, er na chyflawnodd yr un trosedd yn erbyn rheolau y Fyddin, ac na phallodd mewn dim o ofynion y Swyddfa Rhyfel. Ond:— 1. Mae yn Gymro Cymreig. 2. Mae yn un o blant y Werin. 3 Mae yn Genedlaetholwr tanbaid. 4 Mae wedi sefyll i fyny dros hawliau y Cymro yn y Fyddin. 5 Mae wedi mynnu cael talucymaintsylw i hawliau moesol a chrefyddo ly milwyr dan ei ofal ag a. delid i'w hanghenion iechyd. 6 Mae wedi sicrhau penodiad staff o Gaplaniaid o bob enwad yn medru siarad a phrogethu yn Gymrneg. 7 Yn Kinmel mae wedi gosod i law r a llaw gref yr arferion hynny a ffynnentymhlith swyddogion a milwyr a dueddai i wneud y Fyddin yn atgas i syniad crefyddol Cymru. 8 Mae wedi mynnu cael swyddogion yn medru Cymraeg i'r Bataliynau hynny lie y ceir Cymry a fo'n arfer iaith eu mam. 9 Ar waethaf pob gwrfchwynebiad mao wedi llwyddo i uno Cymru Gyfan, a'i gwneud yn un mewn barn, a bwriad, a chalon, i sefydlu Trysorfa Genedlaethol atnoddi a chy north wyo Milwyr Cymru a'u teuluoedd a fo mewn angen tra par- hao y Rhyfel neu ar ol hynny. Yn y pothnu hyn oil mynnodd osod Cymru a'i hawliau, a'r Cymro a'i angen, uwchlaw ac o flaen pob ystyriaeth arall. A dyna'i bechod mQwr yngolwg y sawl ft fynnai ei ddisodli. Gwelir felly fod cadw'r Cadfridog Cymreig mewn cysylltiad swyddogol agos a Byddin Cymru, yn anhraethol bwysig i Gymru ac i'r Deyrnaq. Efe a wnaeth fwyaf o bawb i gael ac i godi Byddin Cymru. Cododd ei him ddeg Bataliwn o'r RoyalWelsh Fusiliers. Eiddylan. wad personolef a dorrodd ragfarn y Cym. ro yn erbyn y Fyddin, ac a gymododd Rionj Crefyddol a'r syniad o welod eu plant yn ym- uno a hi. Pa tymudid Owen Tíioms o'i 8 Nydd, deuai y llifeiriant Seisnig i nioxvii yn anwrth- wynebol. Saeson uniaith a gaffai y flaenor- iaeth. Symudid pob Cymro sy'n dal swydd ym Myddin Cymru heddyw a wrthodai blygu glir i ddelw Philistiaeth Milwriaeth Lloegr. Na thybier mai dychymyg gwyllt yw hyn. Holer i mown i hanes y Catrodau Cymreig a symudwyd llynedd odditan awdurdod Owen Thomas, a choir gweled pa both a allir ei ddis- gwyl os torrir, fel y bygythir yn awr, bob cysylltiad swyddogol rhyngddo a Byddin Cymru. Daw folly yn fater o bwys a diddordeb per- sonol i bob palas a bwthyn yng Nghymru, lie bo rhyw aolod o'r teulu yn dal urrhyw gysyll- tiad a'r Fyddin. o boh amser yn sicr, nid yn awr pan fo'r Werddon mewn gwrthryfel,pan fo angon goreu pob Cenodl ym Mhrydain dros ur oliaoth y Deymes, nid yn awr yw'r amser i daflu sarhad ar Cymru, i daflu dwfr oer ar 8e) Cvmi-ii, i daflu rhwystrau diraid ar ffordd Bochgyn Cymru i ymuno a'r Fyddm. Ord hyn oil a wreir yn ddiamheuol os caniat- eir i Philistbeth Gwrtli -Gymreig gael ei ffordd yn awr c rwy symud o Fyddin Cymru yr unig Gadfridogsyddyn adriaboa Cymru yn drwy- adl,sydd yn deall yCymry, yn medru ou h iaith, sydd yn sylweddoli pa beth a olyga Cacvedl- aothokleb Cymreig, ac Sydd mown llawn gydymdeimlad a. dyheadau y Genodl. Os bu adeg erioed or dechreu y Rhyfel pan ddylai Cymru Gyfan godi ei lhis, yn y Senedd, ymhob cyngor, yn y wasg, ar lwyfan y Cyfarfod Cvhoeddus, ymhob mar, e thrwy bob dull y gellir cael clust yr awduraodau, yn sicr yn awr yw yr amser i wneud- DeHroed Cymru, ynto, mown pryd o Gaer- gybii Gaerdydd, iddweyd yn glir, ya gryf, yn bender fyriol, na oddefir y cam- wri a'r sarhad. cenedlaethol hwn gennym. Od oes Ysbryd Cenediaethoi- deb yn aros yng Nghymru, yn ei Gwerin, ac yn oi Harwoirtwyr o bob gradd a sefyllfa, profor hvnnv mewn gwoithred yr awrhon. i

CYFARFOD PREGETHU TABERNACL. BELMONT ROAD, MAI 13eg a'r 14eg, 1916. Pregethir NOS SADWRN am 7-30, a'r SABBOTH am 10-45 a 6-30 gan w Parch. JAMES CHARLES, Dinbych. Am 2-30, OFDFA SAESNEG, Pregethwr, Parch. J. HOUGHTON THOMAS, Oak Vale GWA HODDIAD CYNlNEs I B AWB.

CYNHABLEDD FEIBLA1DD MVNDESLEYT (yr unfed ar ddeg).-Oherwydd y Rbylel, cynbelir y Gynhadledd-yr unfed ar ddeg, a'r Parch. G. Camp- bell Morgan, D.D., yn llywydd ami—yn Llandrindod eleni, Gorflennaf 3ydd i'f I4eg. Rhaglen y trefnjadau pregethu, darlithiau, etc., yn barod ac i'w chael drwy anfon amlen (foolscap) a stamp i Mr. Arthur E, Marsh, Westminster Chapel, Buckingham Gate,, London, S.W.

Presbyterian Church* OaKfield Road. -0- SUNDAY, MAY 14th, 1.916. o Services at 10.45 1IIcl! 6.30. -0- PREACHER: Prof. J. E. LLOYD, M.A., BongorcrCotifege. Willmer Road Presbyterian Church, BIRKENHEAK>. A GRAND SALE OF VZORK will be held in the above Schoolroom on Thursday & Friday, May 18 19. Opening Cet-emony each day. 3 p.m. 10 per cent of the proceeds will be given tc. the Red Cross Fund- ADMISSION FPrt-S. Printed maul FabiwSieia n-y t-Lic Pro- prSetors., tiugb F-vans ane, StM3v 356.& stdQley Read, Liverpool, la the County of Lancaster, yet s'f ooJt,

BASGEDAiD. Parhad o tudal. 5 LLANFIHANGEL GLYN MYFYR: Enoc Huws.-—'Mai 4, cafwyd perfformiad gwych gan nifer o forched a meibion ieuainc dyffryn Alwen o'r ddrama uchod. Cafwyd prawf y llynedd fod y dawn chwaree gandd'ynt, orwydd bu eu perfformiad o'r Drefian yn llwyddiant mawr. Y rhai a gynrychiolai gymeriadau'r ddrama eleni oedd Enoc Huws, &ioruw, Mr. Harry Ed- ward" Cal ton Trejor, capien gwaith mwn, Mr. J. Ellis Edwards Airs. Trejor, gwraig Capten Trejor, Misa J. H. Jones Susi, merch Capten Trejor, Miss Annie Roberts Mr. Den- Denman, siopwr, Mr. Wm. Hugh Jonos Mrs. Denman, Miss Clera Roberts; Sem Llwyd, mwnwr, John Edward Williams; Tomos Bartley, crydd, Mr. Robert J. Jone Barbara Bartley, gwraig Tomo8 Bartley, a Kit, morwyn Ty'nyrardd, Miss M. E. Hughes Marged, morwyn Enoc Huws, Miss Lily M. Jones Jones y Plismon a'r Parch. Obediah Jones, gweinidog, Mr. Hugh Edward Jones yr Americanwr, taid Enoc Huws, Mr. J. Thomas Jones. Rhoddodd Mr. Rarry Edwards bor- tread byw iawn o Enoc Huws, gan ddangos unplygrwydd ei gymoriad a'i ddiniwt idrwydd yn ei ymwneud adynion. Efdlai mai Oapten Travor, gyda'i gynllwynicn richellgar, ei weniaith a'i dciiffyg tgwyddor, oeda y cymer- iad anhawddaf i'w ddangos yn ei amrywiol agweddau, end llwyddodd Mr. J. E. Edwards yn dda, a chadwodd eii diddordeb ynddo hyd y diwedd. Ymgollodd Miss Annie Roberts y n llwyr yn d chymoriad cawsom olwg clir ar y ferch wagsaw, benchwiban a diddarbod yn nechreu'r chwarae, a llwyddodd i ddyfod a haenau goreu'r cymeriad i'r wyneb pan wynebai Susi brofedigaethau a thlodi. Aath drwy'rrhan ymsonnol yny burned olygfa o'r act gyntaf yn fedrus iawn. Rhoddcdd Miss Lily M. Jones gyflead da o gymeriad Marged, morwyn Enoc Huws, ynei huchelgais, ei ym- honiad, a'i chwymp. Tueddai o orwneud y cysgu yn yr ail olygfa, ond yr oedd yn gwella wrth fyned ymlaen. Yr oedd yr mygom rhwng Tomop Bartley a Sem Llwyd yn dda odiaeth. Yn sicr, y mae'r dawn i chwarae rhan ddigrifol gan Mr. Robert J. Jones. Yr oedd Jones y Plismon yn fwy o blismon yn ei lais e'i ysgogiodau nag yn yr olwg arno, a gwnaoth ei ran ya ddeheig fel plismon ac fel gweinidog. Cawsom bortreadau da o is- gymeriadau'r ddrama gan weddiH y chwarae- wyr-axafwch a thynerwch Mr J. Trefor, er, efallai, nad oedd digon o wasgfa teimlad yn caal ei ddangos pan cldadlenodd Capten Trefor dlodi eu sefyllfa hygoeledd Mr. Den- man, blinder Mrs. Denman, dygyfcr teimlad • au yr Americanwr oedrannus, a dull cartrefol Barbara Bartley. Dylai rhai o'r chwaraewyr fed y-I fwy gofalu? mown cynhanu rhai geiriau meg is mewn dywedy d w^r am wyr. Yr oedd ambell un hefyd yn rhy dueddol i ratmu ei sylw rhwng y chwarae a'r gynulleidfa, ac yn ail adrodd brawddeg pan dybiai nad oedd pawb wedi ei chlyweo. Gwnaeth Mr. Idris Williams a Mr. Poole eu gwaith yn wych mown paratoi y llwyfan a'r golygfeydd a hwyluso rhediad y chwarae. Gobeithiwi gael cyfle i wrando'r cwmni hwn yn fuan eto. Mr. T. Elli11, C.S., Penyfed, a lywyddai, ac •Viai'r elw odd iwrth y perfformiad at Gronfa y Groes Goeh.-—8. O'R HEN SIR, SEF SIR FON.-Nid pob gwr sy'n dal i dyfu wedi mynd i oedran ord gwr felly yw Mr. O. H. Foulkts, Bod- rwyn, yn dal i dyfu mewn parch a chymerad- wyaeth, fel y prawf gwaith Bwrdd Gwarcheid- waid Caergvbi a'r Valley yn 3i ethol mor un- fryd am y be^waredd waith ar ddeg i'r gadair. Trwm yw condemniad un o bapurau Mono waith yr awdurdodau yn tynnu'r Cadfridog Owea Thomas o Kinmel Pare. Dylai Oymru gyfan god i fyny i brotestio'n gryf yn erbyn y fath dro. -Dal i gochi dae?r Fframc a'u gwaed drud y mae rhai o fechgyn M6n,— dyma hanes cwymp Thomas Roberts, mab Mr. a Mrs. Roberta, y Felin, Gaerwor, ar ol bod yn y ffrynt am l'yw badwar mis, ae yn ffafryn gan ei gyd filwyr. 0 Beaumaris, Sergt. Morris Hennessey, yn cael ei ladd yn ddwy ar hugain oed, ac yn fachgen hoffus. 0 Laneilian, y Preifat W. R. Pritchard yn disgyn i'w fedd yn Ffrainc. Ac erbyn hyn mae tri o athrawon yr ynys ymysg yr arwyr syrthiodig: Mr. H. ONVori. Brynsiencyryn gwneud y trydydd. ClWyfwyd ef yn Ffreinc, a dygwyd ef trotjodd i'r ysbyty yn Newcastle ond nid oedd gwella iddo, ac yno y bu farw. Cludwyd ti gorff i'w gladdu ym meddrod ei deulu, yn naear yr hen Sir. A dyna golled i drefian Llannerchymedd, ac i Gapel Ivan (A.) lie yr oedd yn ddiacon a gweithiwr nodedig o fyw, oedd marw sydyn Mr. Samuel Jones, Chwaen Isaf. Ar foregwaitl-i, tra'n eistedd wrth ytan, a'r gweision o'i gylch yn brecwesta, daethy ciwedd modd y dywed Llew Llwyd iarth <s Tynnwyd y sant i'w wen sedd, i fedi ai wynfydedd." Amaethwr cyfrifol, gweddi- wr mawr, Cristion gloyw, dyn caredig, a'i law lawn fvth yn a gored anwy lun bro, » ffefryn y plant. Ga 1 iai roi ei law i'r hen, ei ddeigryn gwlithog i'r weddw, a'i won gariadus i'r amddifad. Profai ei angladd mai tywysog. mewn gras a daioni a gleddid, »'r amryw vseinidogion a blasnoriaid y i rhci'r gair uehaf iddo. A phrydferth ydyw blooeuglwm ei weinidog, y Parch. It. Morris, ar t'i ol.——• Dyna brofiad na hi yn hanes neb mo'i dduach na'i chwerwach fu hanes gwyr anffodus y Tarra a gymerwyd yn garcliarorion gan y Tyrciaid. Mae adroddiad un o'r criw yn ddigoa i bori i'r gwythi dorri gan gynddaredd Wedi eu glanio ar un o draethsu pell y Twrc, yr oructw^liaeth gyntaf i'w chyflawni gan- ddynt oedd. agor bedd, yn y traeh unig, i gia^du'r eogydd afu-farw. Yna, heb ennyd i orffwvB, eyroerwyd hwy, y naill ar oly llall, yn rhes hir a llu}ldedig i fyny 'r bryniau ond cyn eggyrt, 1m rail iddynt dreulio noson ar y traeth digysgod, ac hob ddillad ganddynt i'w elydtt. Fel wyn o flaon bleiddiiid, gyrrwyd hwv' fyny r cieigiau llymion, ac hob esgidiau am ea traed dolurus. Buont am dros ddwy awr yn armgo un allt nocleoig o serth, ac wedi cyrr- aodo, yn gorwedd yn ddiymadferth ar yllawr. Gwnaed iddynt deithio milltir neu ddwy y inliellach, lie nad oedd dim i'w croesawu ond tyllau neu ogofeydd ,a dyna'r fangre a fu'n dy a gorweddfan iddynt am dridiau. Acer cymaint eu lludded a'u newyn, ni roed iddynt ond dwy Iwyaid o reis, ac heb ond bwced i'w terwi. Bob eildydd caniateid iddynt un afr, rhwng cant o ddynion namyn podnar. Eu syched yn angerddol, ac heb ddwfr i'w yfed, Dauddeg 11ath yn y dydli, a theirllath yn y nos oedd hyd a Had eu rhyddid. Prudd iddynt oedd gwelad. claddu y cwarter master, Wyn Thomas, ar ol goddef ohono y 108 o gael tori ei goes yniaith, a chwe bywyd yn mynd yn aberth i'r caledi yn niffeithdir Tripoli. Wvth llond llwy o rei oedd eu brecwe t a'u "wper bob dydd, a llynciad o ddwfr i'w olchi i lawr, ac yr oedd malwod yn ddogn dyddiol di- amheuthun iddynt. Dros bedwar mis yr y fath gaethiwed, yn nwylo'r Senuasi, heb ond daear oer i orwedd, UP tho uwchben one V nef- oedd, las. Ond 0 y fath lawonydd. oedd gweled gwawr gwaredigaeth yn tywynnu mor ddidciisgwyl, drwy i'r Due o Westminster barptoi cerbydau modur i'w cyrchu i Alex- andria, A dyna ofid oedd i un ohonynt, ar ol dod trwy'r pair i gyd, Mr. Tom Pritchard o Gemaes, a adwaenem y i dda, gael ei orddiwes gan y malaria a'r dysentry, ac iddo farw yn ysbyty Alexandria. Lie bu gofid llymach a doulu enced ? Yr r gweddw, gyda thri o blant, ac mor hoffus yn ei fro. Y fltth resyn na chawsai ddod yn ol i adrodd ei helynt. -Llygad Agored. CYMANFA GANU M.C. RHOSLLANERCH- RUGOG.—Cynhaliwyd hon ddydd I.lun y Pasg, yn y Capel Mawr, o dan arweiniad Mr. E. T. Davies, F.R.C.O., Merthyr.Wedi sei biant o rai blynyddoedd y penderfynodd Capel Mawr Moriah, Johnstown, a Bethel, Ponciau, gynnal y Gymanfa ar y dyddiad uchod. Nid oes neb yn cofio cymaint o gynhulliad yn y bore,—tua 500 o blant ar y llofft, a llawr eang yr aediladyn orlawn o rai mewn oed. Mawr fwynhawyd y canu, yn neilltuol ar Pererin a'r lesu, 'Dilyn lesu a Cariad lesu (Perorydd yr Ysgol SuI). Erbyn dau y prynhawn, yr oedd tua 700 o gantorion ar y galeri. Cafwyd cyweirnod piiodol i'r cyfarfod trwy ganu Presburg. Hefyd canwyd Ramoth, Triumphant Padarn, Trefdeyrn, Harmon (E. T. Davies), Engedi (8.7.D.), Psalm Don ac Anthem wedi ei cbyfansoddi'n arbennig i'r Gymanfa hon gan Dr. Caradog Roberts ar y geiriau, yr. Argltvydd yw fy Mugail. Canwyd yr anthem yn wir effeithiol. Hefyd Can Moses a Chan yr Oen, o waith y diweddar R. Mills, Rhos, anthem a gyfansoddwyd er cof am y diweddar Robert Davies y codwr canu dihafal a fu yn y Capel Mawr am flyn- yddoedd. Yn yr hwyr, pob congl o'r adeilad yn orIawn cyn 5.30. CanwydBrynCcrdd (Joseph Dodd, Rhos), Brynffos, Cefnybedd, Soar, Kent, Am yr rsgol Rad Sabothol (Hopkin Evans), a Rhondda, a'r ddwy anthem, hefyd y don Hermon gyda rhyw arddeliad anghyffredin. Canwyd ac ailganwyd hi nes fod yr arweinydd wedi ei lethu'n, ten. Cofir y Gymanfa hon yn neilltuol iawn ynglyn a'r don Hermon. Dyma'r tro cyntaf i Mr. Davies ymweled a'r Rhos fel arweinydd Cymanfa, a gadawodd argraf f neilltuoD -yr oedd ei ddull tawel a dwys yn !oddion i dynnu'r canu mwyaf grymus ac effeithiol o'r dyrfa. Gan fodd yn rhaid iddo ymadael cyn y diwedd arweiniwyd y rhan olaf gan Mr. Joseph Davies, codwr canu'r capel) Mawr, a chafwyd diweddglo rhagorol i Gymanfa y bydd cofio amdani'n hir. Dangosodd y cyfaill ieuanc J, C. Powell fedr anghyffredin wrth yr organ, a chaf- odd bluen gan yr alweinydd. Y llywyddion oedd Mrs. Wyn Davies, y Parch. R. G. Roberts, Johnstown a Mr. R. Jones, Angorfa. Mae clod yn ddyledus i Mr. John Davies (Lodge), ysgrifennydd ffyddlon y Gymanfa, am ei ddiwydnvydd gyda'r trefniadau. Gwasanaethwyd fel trysorydd gan Mr. R. Richards, Behtel, Ponciau.-Un o'r Rbos.