Y Brython

Ffetan y Gol. I Cofied pawb fo'n an/on i'r Ffetati mat dyma'T gair sydd ar ei genau — NITHIO'B GAU A NYTHU'R OwiR. 1 Khowch ei íe iawa i Ganu'r Cysegr. At Olygydd Y BRYTHON I SYR,-Ofnaf nad yw Caniadaeth y Cysegr yn cael y lie dyladwy iddo o ddiffyg credu, efallai, fod iddo'i genadwri arbennig ei hun. Dywed cerddor enwog "y dylai pawb syl- weddoli ma.i nid difyrrweh a rhywbeth i fwrw ameer yw cerddoriaeth, ond gallu i adeiladu cymeriad ar y llinellau godidocaf. Cynhwysa cerddoriaeth holl fanylder rheswm a gwyddor, holl ystwythter darfelydd, holl ddyfnder athroniaeth a holl foeseg y grefydd buraf." Gresyn na chredid hyn gennym fel crefydd- wyr. Mae ymddygiad rhai at y rhan yma o'r gwasanaeth yn annheilwng. Cyn lleiod on gweinidogion sydd yn gallu nac yn ceisio adrodd yr emynau yn y moddion i ddim pwrpas, am y credant, of P.Ilai, fod y fendith yn sicr o ddod o gyfeiriad arall. Byddai'n foddion grp-s clywed y diweddar Ddr. Cyn- hafal Jones yn rhoi emyn allan, ac nid anghof- iaf byth mohono'n loc- io hwn :— Am fod fy Iosu'r fyw, Byw hefyd fydd Ei saint Er gorfod died del poen a briw, Mawr yw eu braint. Bobol annwyl yr arddeliad. Buaswn yn eithaf bodlon i fynd allan wedi cael digon o destyn a phregeth i fyw arno am amser maith. Credaf fod deffro dvnion i weld mawreda a gwerth y gwirioneddau a ddysgir i ni yn ein hemynau yn focidion efieithiol i wella caniadaoth y cysegr. Credwn fod canu mawl yn amgenach na rhywbeth i lenwi bwlch. Ymuned pob gweimdog yn y canu,, yn lie eistodd a'i ben i lawr o'r golwg yn y pulpud pan fo'r canu'n mynd ymlaen. Ni ddylici achub y cyfle hwn i edrych dros y pre. gethau, dylai'r genadwri fod yn barod cyn hynny. Clywais amryw weinidogion o dro i dro yn ymofyn ag arweinwyr y gan am donau a hwyl ynddynt, or mwyn, meddant hwy, iddynt gael eu codi i gywair uchel o ran eu hysbryd, heb sylweddoli fod y rhan hwn o'r gwasanaeth yr un mor bwysig ynddo ei hun, ac nid rhyw fath o lawforwyn israddol i brogethu. Nid oos gennyf ronyn o gyd- ymd imlad a'r rhai hynny y bydd yn rhaid ca I emyn i'w codi o'umelancoli. Gresyn fod y rhai hyn ymhlith ein dosbarth blaenaf o bregethwyr. Lie bo gan y gweinidog genad- wri oddiwrth Dduw i'r bobl, gall fod yn dawel o berthynas i'r hwyl bydd Duw'n rhvym o ardd >1 eu gwitith ond iddynt fod yn fiyddlon i'r datguddiad. O.E. Ddim yn dD:" bod Lloyd George At Olygydd Y BRYTHON SYK,—Prynhawn Sul y Pasg diweddaf, pan oedd y Cvmro enwog ar gychwyn tua'r Blaenau i gly wed y Parch. J. Williams, Bryn- siencyn, aeth un o fechgyn Cricisth sy'n awr yn byw ya Lerpwl ato i ofyn a fuasai mor garedig a dwyn un o wfinidogio1 y ddinas i Gricieth o Faentwrog, pan yn dychwelyd y nos. Gvda'i hynawsedd arferol, cydsyniodd Mr. Lloyd George yn Ilawon. Pan yn dynesu at bentref tlws Maentwrog, gwolodd Mr. Lloyd George wr ar y ffordd a galwodd.arno, gan ei hcli a wyddai am Mr. Vernon Lewis oedd yn pregethu yno. Atebodd y gwr y gwyddai, ac archwyd arno ddwoyd wrtho am fod mewn man neilltuol gerypentrffamnawarygloch. pryd y caffai ei gario i Gricieth. Wedi datgan ei barodrwydd, gofynnodd y gwr, Pwy ddeuda i sydd eisio ei wald? Trodd Mr. Lloyd George ato, a chwerthin lond ei lygaid, a dywedodd, "Wf l, deudweh mai Lloyd George, a chycla hynny i tlwrcld a r cerbyd gan adael y gwr yn sefyll mewn syn- dod, a chryn fesur o amheuaeth. Fodd bynnag, rhoddodo y genadwri i'r pregethwr a thua naw ar y gloch yr hwyr, chwalwyd ei amheuon pan welodd yr holl bentref yn ferw o amgylch y cerbyd, am y cyntaf i ysgwyd llaw a Gwron Cymru, a deffrodd i gael ei hun yn enwog fel y Cymro a fethodd adnabod Lloyd Georg; Yr eiddoch, CRICIETHYN I Welsh Army. I To the Editor oj Y BRYTHON SIR,-I have been requested by the Man- chester Welsh Recruiting Committee to announce that arrangements have been made with Captain Walkley, the Chief Recruiting Offic< r of the Manchester area, whereby Manchester Welshmen called up under the Military Servic" Act may join any unit of the Welsh Army i i which there may be vacancies. If any Welshman residing in the Mancht star Recruiting area desires to av».il himself of this privilege he can obtain full information from Mr. E. U. Pirr- Mr. E. H. Pirry (Hon. Secretary of the Man- chester Welsh National Society) on applying any evening between 6.30 end 8.30 at No. 2 Committee Room, Houldsworth Hall, Deans- gate. Manchoster.-I am, Sir, L. C. EVANS Town Hall, Saljord, 3rd May, 1916. Credo newydd Mr Lloyd George. SYR,—Mae credo dyn i fod yn gyson drwy- ddo pob erthygl yn dwf naturiol o'r erthygl flaenorol. Heb hyn, croir anghyclfod yn y med.d>vl ac anghysondeb yn y bywyd. Dy- wedodd Mr. Lloyd George yn ri arèjth yng Nghonwy naa yw ef yn ymwybodol o unrhyw wrthdarawiad rhwng ei egwyddorion pres- eanol a'r rhai a bregothai bymtheng mlynedd yr ol. Cymerwn y boneddwr anrhydeddus ar ei fir efe a wyr oreu o bawb hanes ei egwy- ddorion a'i amcanion. Mewn ca ilvniad, rhaid i ni ddod i'r casgliad fod gorfodaeth filwrol yn ddatblygiad naturiol yrg nghyd- wybod boliticaidd Mr. Lloyd George. Aeth mor bell a dweyd fod gorfodi rhieni i anfon eu plant i'r ysgol yr un peth mewn egwyddor a gorfodi dyn, yn groes i'w gydwybod, i ladd dyn arall. Felly nid breuddwyd di"aH yw'r cyniad ?od cefnogi gcrfodaeth mewn unrhyw ?y I (i? h yn sicr o ddibennu mewn caethwasiaeth. Yn ol addefiad Mr. Llcyd. George, mae Rhydd- frydiaeth wedi gwadu ei hun trwy gefnogi gorfodaeth yn ei darddiad. Bellach, nid oes gorffwys i fod nes cyrrapdd pen y daith- caethiwed y werin. Gwelir yn eglur heddyw nad oedd y Mesur Yswiriant ond cam vmlaen i gyfeiriad y ddelfryd Germanaidd. o gaethiwed y werin. A welai Mr. Lloyd George, ddeng mlynedd yn ol, mai hyn oedd cyfeiriad a delfryd ei egwyddoiion ? Os y gwelai, llwyddodd yn rhagorol i guddio ei wir amcan- ion o olwg ei gefnogwyr lluosog.—Ydwyf, Broughton, Manchester T. GRIFFITH Tras y Bwrdd Crwst J SYR,-Y mae'n iwy na thebvg fod amryw o'ch darllenwyryn cofioyrhen faledwr Bardd Cr?st (Abel Jonee, brodor o Lanrwst, mi gredaf) a fyddai'n canu ei faledi hyd Seiriau Sir Gaernarfon gwrs o flynyddoedd yn ol. Cof gennyf pan oeddwn yn ieuane ei glýwed lawer gwaith yn ffeiriau Pwllheli. Byddai; twro fechgyn y wlad yn casglu o'i gwmpas i t wrando arno ac i brynnu ei ganeuon. Pan elai yr oedfa dipyn vn fflat arno, bv^dai'n arfer adrodd stori neu englyn i godi tipyn o hwyl. Clywais ef un tro yn adrodd yr englyn ganlyn i'r Beili gydag arddeliad mawr:— i Heliwr a bwliwr yw beili-Iabrwr, Hyd lwybrau'r trueni Aeth gan-.Naith, (lo, werth gini Dew ful i-I i dy fol di. Ond gofalodd beidio a dwevd mai Twm o'r Nant oedd yr awdur. Gwelodd ddau fardd yn cydgerdded ar hyd un o heolydd Caernar. fon un tro, ac ymuno(ld a hwy, fel un o'r frawooliaeth, a hynny heb ei wahodd ac j wedi blino ar ei gwmni, troes un ohonynt ato gan t c weyc :—• Barqd Crwst y meiJd wyn trwstan—sydd Dos i D i inby ch, leban [enbyd, Trig di neS dot fi i'r lan I'th ollwng o'th nyth allan. Nid wyf yn cofio'n awr pwy oedd yr awdur' ond fe dorrodd y r englyn hwn y cysylltiad rhwng v ddau fardd a'r hen faledwr yn y fan. A fedrwch chwi nou rai o'ch Iluaws oarllenwvr roi i mi d ipyn o hanes teulu Bardd Crwst, pwy oed(I ei rieni, ac a oedd iddo frodyr a chwior- ydd, etc. ? Diau fod rhai o'ch BRYTHONiaid tua Llanrwst yn gwybod am y teulu a'u cys- ylltiadau. Buaawnync-diolchgar am d ipyn o hysbysm-ydd.Yr eiddoch, W. C.M But, Park Hall Park, Oswestry DEAR SlR,-I should be glad if you would publish in your columns this personal appeal on behalf of the work of the above Hut. Having been in North Lan- cashire for the last 8 months in training, it was a most welcome change to be drafted to Oswestry, and more so because of once again being able to enjoy the Welsh services. Unfortunately, I had to leave there a week ago for this camp. However, I now make an appeal to the Calvinistic Methodists of Liverpool to help the good work which Capt. Hoskins is doing as chaplain at Oswestry. The Hut is always open at nights. Mr. Hoskins has provided a gramophone at his own expense, and also writing paper. The BRY- THON is there, and also other Welsh papers. Here it is ) that Welshmen have an opportunity of coming together and there is also a prayer meeting every Tuesady evening. It is plain to be seen, there ofB, that there is plenty of good work done at the Hut,anu. I venture to think that my appeal will not be in vain. Having benefited so much by my short stay at the camp at Oswestry, I cannot help but make this appeal. I think contributions in the form of money would be very welcome, and if friends also had recent magazines, etc., of both languages, I am sure they would be appreciated by Mr. Hoskins and the boys at the Hut. Mr. Hoskins' address is Capt. Hoskins, Calvinistic Methodist Hut, near Camp Post Office, Park Hall Camp, Oswestry.—Yours sincerely, EMYR ROBERTS. Machine Gun Training, Corps Camp, Belton Park, Grantham. At Bwyllgor Birkenhead. I SYB,'—-Gwelais fwy nag unwaith yn Y BRY- THON eich bod yn gofyn am awgrymiadau i Bwyllgor Eisteddfod Genedlaethol Birken. head, ac fe garwn ddweyd un neu ddau o bethau sydd wedi bod trwy fy meddwl era peth amser. Ni raid i mi ddim traethu ar y cyntaf, gan l mi alw sylw at hynny o'r blaen yn Y BRYTHON a'r Cerddor. Parthedeadoirio neu goroai bardd pan juasai'n llawer mwy rhesymol cydnabod y lienor, y cerddor, yr arlunydd, etc., yn hytrach na dilyn rhyw hen arferiad o ganu clodydd bardd na wyddai'r genedl ddim amdano cynt nag wedyn. Ao yn wir, Mr. Gol., yr ydych wedi codi'r peth i'r gwynt eich hun hefyd o ran hynny, ac wedi mynd gam ymhellach na fi trwy fygwth yr hen fam Mrs. Cambria Eisteddfod Jones trwy ddweyd fel hyn yn Y BRYTHON am Medi 23 diweddaf Yr wyt ti wedi rhoi dy fardd, sef bach dy nyth, yn dy barlwr ar hyd y blynydd- ofdd, a chadw'r lleill i agor dy flosyickl a byw yn dy gegin fo falant hwy'r drws yn Eisteddfod Birkenhead yn 1917, gei di weld, ac a wnant y parlwr a'r gegin yn II un ystafell, a Bord Gron Arthur yn ei chanol i bawb oistedd wrth yr un bwrdd a bwyta'r un bwyd." Ac yn awr, dyma eich eyfle. Cymaint a hyn yrwan. Yr ail beth a garwn ei awgrymu ydyw hyn Yr wyf yn dod i deimlo mai ychydig iawn y mae'r Eisteddfod Genedlaethol yn ddylan- wr.du ar Ganu'r Cysegr. Wrth gwrs, mae'n debyg y dywed rhywun fod y Gymanfa Ganu yn gwneud y gwaith ond mae lie i ofni nad yw llawer Cymanfa ond entertainment gan filoedd yn ein gwlad, a chredif nad anfuddiol, a dweyd y lleiaf, pe cawsid cystadleuaeth Ganu Cynulleidfaol yn yr Eisteddfod, a bod yr arweinydd canu yn y gystadleuaeth hefyd, nid yn gymaint ei lais, ite., ond hefyd ei arddull a'i allu i dynnu allan adnoddau'r gynulleidfa i'r pwrpas goreu a rhoddi lie amlwg i ddefosiwn. Awgrymwn fod y gystadleuaeth i fod i gor o un gynulleidfa, y tOlau a'r omynau i fod yn berffaith adna- J byddus, ond nad ydynt i'w cyhoeddi cyn y j gystadleuaeth, a bod tair o emynau a thonall gwahanol eu nodwedd, a gwatianol fesurau, dyweder—Treuen, Crugybar, Wyddgrug, etc. Credaf y buasai hynny yn fwy o test ar y corau, or mwyn cael hyd i'r defosiwn, arddull ac yn arbenrig y peth hwnnw sydd yn gwneud arweinydd canu cynulleidfaol llwyddiannus. Ptnybontjaui R. G. WILLIAMS Yr Hutyn a'i Her etc, A M r., r v a Kvffin m,wn brys cw ffio I SYR,—Mae yma gwplet wrth ben fy lythyr y tro hwn. Nid cwplet yng ngwir ystyr barddoniaeth hwyrach, oblegid nis gwn tawr am y grefft gyfrin honno, ona cwplet yn yr ystyr o foa owpwl ohonom weoi gosod ein pennau at ei gilydd i'w gwneud. Eilir Aled awnaeth y llineli uchaf, a minnau'r llJlJ. Gwelir y b^rdd yhg nghrefit y llineli gyntaf, a gwelir yr Hutyn yn eglur iawn yn yr olaf. Mae yna gryn dipyn o wahaniaeth i'w ganfod rhyngem fel beirdd. 0 ryfyg g. lw fy hun yn fardd..Maddeued yr Orsedd i mi. Ond Mr. Gol., mne mwy na hynyna o wahaniaeth rhyngom, set rhwng Eilir Aled (Mr. Morys Kyffin) a myfi. CwynJ. fy mod yn ei hym- bygio a fy mrol." Mae yn wir ddrwg gennyf fy mod yn ei "hymbygio," pa beth byrnag ar wyneb y d daear hon yw hynny, obiegia nid oes gennyf mo r bwriad. Gillwn gasglu oddiwrth ei lythyr fod fy mro] yn atal iddo gysgu yn ei wely yr hwyr-onglyna ac ni chysga yr Eilir. Dyry siampl dda o'i awon. Yn awr, Mr. Gol., ni chaewn i lygad am wytb io. gyfan pe raedrwi i, wrth hynny, wneud englyn mal hwn fe) efe. Ond hen arc, galw fy athrylith lenyddol i ar dudalonnau eich papuT clodwiw yn frol. Ffei, Mr. Kyffir, j mi < 1au waci bod mor flei 1(1 wrthoch chi dro yi ol. A dy la'r goreu a fedr ef ddweyd am fy ighyiyrebi-)n gwych 1 Ond ow ow dywei-I wa(th pethau fyth amdaaaf fi fy hu i, sof too ysbrya dam lioi yr Ellmy y Si-) ) Fieio( r a'r brodyr ym Mesopotamia APdi ymg/tawdoli ynoi. We], we] Yn wir, Mr. Gol, gan feddwl, nic wyf widi teimlo yn rhyw gle iawn ers tro, a chan na wyddai y meddyg natur fy mhla hwyraoh fod Eilir wedi go&od ei fys arno, set ysbryd d imnio] y trip dod hyn a onwi efe. Ond atolwg, Eilir, a yw yr ysbrydion hyn yn meddwl pobl gan y d.lwedwoh- Moddwyn fuasai'n mfiddio Doyd fe] a'r fe] fel y lo. Mae rhyw spirits yn medd wi, fel y gwyddoch. Wrth gwrs, yr ydyoh chwi yn awdurdod ar y pwnc yma. Ond y ia, heb i ni lfraeo," yr wyt yn maddeu i chwi am a ddywedwch am danaf, ac yn ymddiheuro am bob liwed a wnaetum, ae yn (liolch yn fawr am yr englyn. Melys, moos eto. YR HUTYN