Y Brython

CiMUl flMamni ImiM » Sef i fynnu chware teg i Lewion Cymru yn J- awr a phan ddvchwelont o'r Rhyfel. Brasliaeliiad o'r Cynllun. IE. Gynhadledd gofiadwy mown gwirionedd fydd honno a gynhaliwyd yn nhre'r Mwythig bryrihawn dydd Gwener diweddaf, a.c a ddaeth ynghyd ar ganiad utgorn croyw ddinacad y Cadfridog Owen Thomas, i drafod a hyrwyddo y Cynllun a luniodd efe i fynnu chwarao teg i lewion Cymru, yn filwyr a morwyr, yn awr a phan ddychwelont o'r Armagedon. A chan mai tila ac annheilwng tuhwnt oodd adroddiad au'r Wasg a welsom ni o'r gweithrediadau, gwoll fyddai braslinellu'r Cynllun fan hyn :— (1) Cyfwrdd a chroesawu pob un pan ddychwelo eu cynorthwyo i gael eu rhan deg o ddarpariaoth ariannol y Llywodraeth, ac nid gado i'r Ysgotiaid a Saeson a Gwy. ddelod gael y braster, A r Cymry, 'rol canu'r cyrn, Cul rwysg, yn cael yr esgyrn eu cynorthwyo i gael eu lleoedd yn ol gan eu meistri cyn y rhyfel, neu ynfceu, lie na bo modd hynny, ymorol eu bod yn cael rhyw le arall teilwng o'u medr a'u haberth a chael cymorth ariannol lie bo angen hyn- ny cael rhestr o'r holl feistri a chyflogwyr a ymrwymo i roddi'r flaenoriaeth, lie byn- nag y bo hynny'n ddichonadwy, i filwyr a morwyr Cymru a fo'n ymofyn gwaith (2) Mynnu darpariaeth deilwng at anghenion moesol ac ysbrydol yr ymladd- wyr, gartref ac oddicartref gofalu eu bod yn cael moddion gras cyson a'u hanian a'u harferiad, a chael cysur a chynhaliaeth fugeiliol; darpar llenyddiaeth Gymraeg a Saesneg at eu bias ac er eu lies a'u diddan wch cyfarwyddo y rhai a ymunodd dan gyfundrefn y Groups sut i gael i gatrawd gydnaws. (3) Achub pob cyfle fel Pwyllgor Cenedl- aethol, i ddiogelu iles a budd y milwyr a'r morwyr Cymreig a phawb a fo'n dibynnu arnynt. 1 t* ii • /1 ri n ri_t..1_ x liynllun i gynnwys p) trwyugur UWIJ1:'11l"1 Cenedlaethol, i arolygu a hyrwyddo'r hoi drefniad (2) pcdwar pwyllgor gweithiO taleithiol; (3) pwyllgorau lleol a rhanbarthol, yn gweithredu dan lygad y rhai taleithiol. Dyma'r taleithiau Gwent a Morgannwg set siroedd Morgannwg a Mynwy, a Llundain. Deheubarth siroedd Caerfyrddin, Bryehein- iog, Maesyfed, Penfro, Aborteifi. Givynedd Môn, Arfon, a Meirion. Powys: Dinbyeh, Fflint, Maldwyn, Lerpwl, Manceinion, Bir- mingham, etc. Rhif cynrychiolwyr pob talaith wedi eu trefnu yn y cynllun ond gan y dichon i'r cyfartaledd gael ei newid mewn cynhadledd ddyfodol, ni ddodir hynny yma ar hyn o bryd. Yn y Gynhadledd. Daeth o ddau i dri chant ynghyd i'r Shire Hall, o Dde a Goglodd, Lerpwl, Llundain, ac yn y blaen. Dewiswyd y Cadfridog Thomas i'r gadair, a darllenodd Mr. W. J. Evans, M.A., Abergele, restr o'r pleidiau e'r sefydliadau cenedlaethol a atebodd y gwa- hoddiad ac a addawodd eu cefnogaeth i'r cynllun. Dyma'r cefnogwyr a'r cynrychiolwyr yn llawn, or nad oeddynt i gyd, wrth gwrs, yn gallu dod i'r I Amwythig heddyw Arglwydd Aberdar Proff. Archer, Coleg y Brifysgol, Bangor Wm. Aston, C.C., Wrecsam Wm. Allen, cadeirydd Cyngor Dolgellau J. R. Bache, C.C., Knighton, Sir Faesyfed ■ B. T* G. Boscawen, Y.H., C.C., Rossett Anrhyd. Mrs. Bulkeley Owen, Amwythig Lieut-Col. Ivor Bowen, 18th R.W.F. J. O. Bufton, Llandrindod, cyn.gad. U.D.C. J. J. Bowen, cad. Gwarcheidwaid Caerfyrddin. R. C. Bryee, Amwythig Col. R. S. Cotton, Llanfair P.G. Hen. P T Divies-Cooke, C.C., uch-siryf Fflint Parch. J. Charles, Dinbyeh, cad. Un. Annib, Cad van, Croesoswallt Vaughan Da vies, A.S., Aberystwyth Ellis Davies, A.S., Caernarfon D. S. Davies, uchel siryf Dinbyeh Hen. J. Issard Davies, C.C., Caernarfon Lieut. Hy. Davies, Caerdydd, 3 /5 Welsh .Reg. J. B. Dwies, Y.H., Penygroes, Gwyrfai R.D.C J. H. Da.vies, Llangeitho, cad, S.H.C., Card. A. F. Dwies, cad. Hawarden R.D.C., Caer W. G. Dodd, cad. Pwyllgor Addysg Dinbych Frank P. Dodd, prifathro Ysgol Sir Gwrecsam Mrs. Mary Davies, Llundain John R. Davies, Bangor J. Morris Davies, Corwen J. H. Davies, Y.H., Trallwng Parch. Gwilym Davies, M.A., Aborgafenni S. B. Davies, prifathrawes Ysgol Acrfair H. R. Davies, C.C., Bangor Mrs. Edward Davies, Plas Dinam J. G. Davies, prifathro Ysgol Sir Castellnedd Hugh Edwards, A.S. Hen. D. Evans, C.C., Whitland, Caerfyrddin Parch. H. J. Evans, C.C., Brynmawr, Brych. J Parch. H. Evans, C.C., Rwlffordd Hugh Evans, C.C., Caergybi Mrs. M. A. Edmunds, Troedyrhiw, Merthyr Aneurin O. Evans, C.C., Dinbyeh Mary E. Evans, Castellnewydd Emlyn 1. Mvrddin Evans, Cen. W. Board, Caerdydd W. Edwards, Chief Ins., C.W.B., Merthyr Parch. Rees Evans, C.C., Llanwrtyd (M.C.) W. R. Edmunds, Merthyr Tydfil W. Edwards, Gaerwen, cyn.gad. Cyngor Mdn Parch. Jon. Evans, (Anni) Penarth. E. W. Evans, Y.H., Dolgellau, gol. Y Cymro Beriah Evans, Caernarvon D. W. Evans, Caerdydd, W. Nat. Mom. Asso. David Evans, Birkenhead Parch. D. Tecwyn Evans, B.A., Birkenhead Hen. E. Evans, County Borough Abertawe J. Edwards, C.C., Rhymni, Mynwy Parch. Canon Edwards, Bangor Salmon Evans, Liverpool J. W. Ellis, C.C., Caergybi G. 0. Evans, Coedway, Presbyteriaid Cymru W. J. Evans, M.A., Abergele, ysg. y Gynhad. John Francis, Y.H., Wrecsam Samuel Fisher, Y.H., Caerdydd Lieut.-Col. Wm. Fisher, 22nd Welsh Rogt. Sam Filer, Tredegar, cadeirydd U.D.C. Hen. N. Griffiths, C.O., Llanelli, Caerfyrddin H. N. Gladstone, Caer, argl.raglaw Sir Fflint Wm. George, C.C., Criccieth Dr. Wynne Griffith, C.C., Pwllheli Ivor 1I. Gwynae, cad. P. Addysg Abertawe Miss Gee, Dinbyeh P. Addysg Sir Ddinbych A. P. Greaves, Wimbledon, cyn-Arol. Ysg. Thomas Gee, Abergele T. Griffiths, Castellnedd, trefnydd B.S.S. U. Major Lloyd Griffith, 20th R.W.F. T. L. Griffith, Gwarcheidwaid Caergybi, Mon Parch. H. E. Griffith, Croesoswallt H. O. Hughes, Y.H..C.C., Llangaffo, Mon Hen. J. R. Hughos, Y.H.,C.C., Caernarfon Hen. N. F. Hanley, Merthyr Tydfil John Hprpur, Maer Merthyr Tydfil Hen. T. H. Howell, Y.H., Newport J. S. Higman, Caerdydd ysg. Y.M.C.A. Parch. H. M. Hughes, gol. Y Tyst O. T. Hughes, is-ly w. Gwyrfai District Council J. Hanner, Penybont, is-lyw. Cyngor M'yfed. Parch. LI. R. Hughes, Conwy, caplan J. Harris, cad. Ammanford U.D.C. Mrs. H. Jones, Brynkinallt, y Waen W. Thornton Jones, Porthaethwy R. Vaughan Jones, Cym. Gen. Lerpwl Ed. T. John, A.S., Llanidan Hall J. Towyn Jones, A.S. W. D. Jones, Caergybi, cyn-gad. Cyngor M6n T. Jenkins, cad. Brynmawr U.D.C. George Jones, cad. U.D.C., Drenewydd Major Frank T. James, Merthyr Tydfil Hen. Thos. Jones, C.C., Amlwch J. Jones, C.C., M6n E. D. Jones, C.C., Abergwaen, Penfro John Jones, C.C., Cilcenin, Ceredigion J. Jones, C.C., Cilcenin, Ceredigion T. W. James, Abertawe, C.C. Morgannwg Hubert Jenkins, C.C., Y.H., Miners' Agent Evan Jones, CC., Caernarfon, S.S.H.S. 0. Isgoed Jones, YH.,C.C., Llanrwst L. Jones Davies, C.C., Llariuwchllyn, Meirion H. ?r.?on.,?, C-'C., Dolgellau, Meirion D. W. Jo?es, T.C., Merthyr Tydfil Parch.W. B. Jones, C.C., Pen y cae, Dinbych Ed. Jones, C.C., Wrecsam Christmas Jones, Rhiwabon, cad. C.C.Dinbych T. J. James, Newport, cyfarwyddwr addysg J. James, Caerdydd, swyddog addysg Morg. J. D. Jones, C.C., Abergele, Dinbych Richmond Jones, Caersws. cad. Mont. L.E.A. R. W. Jones, Y.H., Perigam, prifathro Annie J. Jones, prifathrawes Ys. SirGwrecsam R. Hughes Jones, prifathro, Fron, Gwrecsam Mrs. W. P. James, Abersychan, P. Addysg M. Dr. Rd. Jones, Ffestiniog A. Seymour Jones, Y.H., Gwrecsam Parch. R. Aethwy Jones, M.A., Lerpwl Major C. W. Jordan, 2/5 Welsh T.F. Wm. Jones, C.C., Mon F. Llew. Jones, Wyddgrug, trengholydd Fflint Daniel Jones, Morfa Nefyn H. Jones, Blaenau Ffestiniog, gol. Y Glorian Parch. J. Tywi Jones, Glais (B.) Rhys Jones, U.D.C., Abermaw Walter Jones, Llangefni, ysg. Cyngor Mon Henry Jones, Y.H.,C.C., Lerpwl Syr J. Pritchard Jones, Bart., M6n Col. E. Pryce Jones, A.S., Drenewydd J. R. Jones, C.C., Llanrug, Caernarfon David Jones, Lerpwl (Elder, Dempster & Co. Edward Jones, C.C., Trefaldwyn Dd. G. Jones, Caernarfon, clerc Gwyrfai D.C. O. Parry Jones, C.C., M6n Edward Jones, Maer Conwy D. Jones, Lerpwl J. H. Jones, Lerpwl, gol. Y Brython Parch. Peter Jones, Colwyn Bay, gwarch.Con. Hen. R. E. Jones, cyn-faer Amwythig Mrs. E. S. Jones, ysg. Trevor Comforts' Fund Major T. M. Keene, Wyddgrug, ysg. T.F.A' Esgob Llandaf Esgob Llanelwy J. Herbert Lewis, A.S. Hugh Lewis, Drenewydd, cad. C.C. Maldwyn H. S. Lowe, uchel siryf Mon H. M. Lloyd, C.C., Buallt, Brycheiniog Henry M. Lloyd, T.C., Merthyr Parch. Hen. Thos. L. Lloyd, Colwyn Bay Cyngr. Wm. Lewis, Merthyr Tydfil W. A. Lewis, M.A., prifathro Ysgol Sir Rhyl Mrs. H. Lewis, Drenewydd, P. Addysg Maid. Chas. Lloyd, M.A.,D.L.,Y.H., Maesycrugiau T. Alwyn Lloyd, ysg. Welsh Town Planning Proff T. A. Levi, Aberystwyth Arglwydd Mos-yn, hon. Col. 3rd Batt.R.W.F' Syr Powlett Milbank, Bart., arg.-rag. Maes'fed Parch. A. F. Mills Caerfyrddin Capt. D. Watts Morgan, C.C., Morgannwg Hopkin Morgan, C.C., Castellnedd Hen. J. H. Morris, M.B., Tylorstown Hen. Morrice R. Morris, C.C. J. Ed. Mellor, cad. Den. T.F.A. W. S. Miller, Y.H.,C.C., Brycheiniog J. Evan Morris, Lerpwl D. McNicholl, Y.H.,C.C., Abergele W. S. Nash, Y.H.,C.C., Caerdydd Rhys Nicholas, Cwmavon, p. gweithol N.U.T. Hen. John Owen, C.C., Llandudno Hen. Wm. Owen, Y.H.,C.C., Ffestiniog Robert Owen, Maer Dinbych W. J. Orders, Y.H., D.L., Newport J. Morgan Owen, M.A.,Y.H., Llandinam Humphreys Owen, Glan Severn, C.W.B. John Owens, Caer, C.C., W. Planning & H.T. Parch. W. G. Owen (Llifon), Abergele Arglwydd Pontypridd J. W. Poundley, C.C., Drenewydd E. Powell, U.D.C., Castellnedd Thos. Parry, C.C., Wyddgrug Jas. Phillips, C.C., S. Clears, Caerfyrddin H. T. Price, C.C., Builth Wells Wm. Pritchard, C.C., Llanfair P.G. Hen. W. J. Parry, Bethesda H. Parry, C.C., Caernarfon E. R. Parry, Y.H., C.C., Llangollen Richard Price, U.D.C., Caergybi Parch. W. Phillips, Llandudno, R.D.C.Conwy J. E. Powell, Gwrecsam, P. Addysg Sir Ddin- Wm. Pritchard, C.C., Mon Parch. C. L. Price, C.F., Caerdydd, caplan Rd. G. Price, Dowlais, llyw. Prifysgol Cymru- C. E. Moreton Pritchard, C.C., Caergybi Dr. J. R. Prytherch, Llangefni E. M. Powell, Cheadle Hulme, gwarcheidwaid Dr. E. Davies Rees (Ap Gwyddon), Caersws Rd. Rees, Y.H.,C.C., Machynlleth J. T. Roberts, C.C., Caernarfon Ellis W. Roberts, C.C., Menai Bridge Wm. Roberts, C.C., Aber E. Hugheston Roberts, C.C., Porthmadog J. Roberts, C.C., Abermaw, Meirion Hen. T. J. Roberts, C.C., Rhuthyn G. Cornelius Roberts, maer Pwllheli Prifathro T. F. Roberts, Aberystwyth Prifathro Syr Harry Reichel. Bangor R. M. Roberts, Corwen, cad. R.D.C.,Edeyrn. Prifathro T. Rees, Bangor J. Rowlands, Caerdydd, Insurance Com. Miss M. F. Rathbone, Menai Bridge Parch. O. L. Roberts, Lerpwl Parch. J. Philip Rogers, B.A., Caerdydd R. Silyn Roberts, ysg. Bwrdd y Penodiadau J. Rowlands, is-lyw. Com. Trav. Assoc. Syr T. E. Roberts, Caernarfon Hen. P. W. Raffan, A.S., C.C., Newbridge R. H. Rees, Caerdydd, Ed. Pub. Co. Hen. R. P. Rees, Dowlais Hen. W. Roberts, C.C., Brynmawr. Robert Roberts, Y.H., Lerpwl Ed. Rees, Y.H., Caersws H. E. Bleddyn Richards, Y.H., C.C., C'fyrddn G. J. Rogers, CC., Abertileri, Mynwy Parch. D. M. Rowlands, Amwythig South Wales Daily News Parch. W. Saunders, C.C., pontvcymer, Rd. S. C. Sykes, Rhyl, cad. U.D.C. Robt. Savage, Gwreesam"Y.H. cad. P. Add Major.Gen. A. E. Sandbach, Mont. T.F.As oo[ Arglwydd Trevor, Brynkinallt, C.C. Dinbych Wm. Ti o nas, C.C., Llanboidy, Caerfyrddin H. Thomas, C.C., T.C., Beaumaris Frank Thomas, C.C., Penybont ar Ogwy Hen. T. Arthur Thomas, C.C., Llandyssul G. A. Treharne, C.C., Aberdar Rd. Thomas, C.C, Caernarfon, is-lywydd W. J. Thomas, maer Beaumaris David Thomas, Maer Cowbridgo M. B. Trick, cad. R.D.C., Castellnedd Major M. H. Thomas, Llundain T. P. Thomas, Y.H., Dinas Powis, Morganwg J. Lynn ThomasT C.B., Y.H., Caerdydd Lady Rosamond Trevor, Waen R. Rees Thomas, .Pwyllgor Ymrestru Lerpwl D. Lloufer Thomas, is-gang. Prifysgol Cymru Jas. Vaughan, Merthyr Tydfil Jas. Venmore- Y.H., Lerpwl W. Llewelyn Williams, A.S., The Temple Hen. Matthew D. Wilson, Caersws Evan Williams C.C. Llanfair, Mon H. O. Williams, Gaerwon, C.C., M6n Hen. T Wi liams C.C. Llanerchymedd, M6n Hen. Parch. D. H. Williams C.C., Barri E. Arthur Williams, C.C., Dolgellau W. J. Williams, C.C., Trawsfynydd, Meirion W. C. Watkins, C.C., Garndiffaith, Mynwy Dr. Humphrey Williams, Y.H.,C.C., Fflint R. J. Williams, maer Bangor Hen. E. Wheatley, maer Abergafenni Col.CornwallisWestj arg. raglaw Sir Ddinbych J. Williams, U.D.C., Llanrwst Perev E. Watkins, Caerdydd, C.W.B. W. 6. Williams, Llandudno, U.D.C. Mrs. Humphrey Williams, Fflint Parch. J. O. Williams (Pedrog), Lorpwl Arthur J Williams, Caerdydd, N.U.R. Dr. Richard Williams, Beaumaris Proff. R. G. White, Bangor, y Brifysgol J. Pentyrch Williams, Y.H., Llanfyllin S. Williams, Colwyn Bay John Williams, U.D.C., Bala Peter Wright, Newport (Mynwy) S. & F. U. Mrs. Emma E. Williams, Pont yr aur W. S. Williams, Llandudno Sylwodd y ca-deirydd fod hon yn Gynhadledd hanesyddol, ac fod y genedl Gymreig yma yn ei hanfod—in miniature, megis. Ei fryd a benderfyniad of ydoedd gwneud y cynllun 1 cynygiedig yn glawdd a rhigOl-trenche& rhwng.yr ymladdwyr a'r tloty,achadw chware teg i'r glewion sy'n dioddef cymaint or mwyn eich hachub a'n harbed ni. Gan mai'r bech gyn sydd yn y ffrynt yw hufen y genedl, y mae eu bywydau yn werth gofalu amdanynt. Y peth a friwiodd fwyaf o ddim ar ei deimlad ef yn rhyfel Affrica oodd gweld rhai o'rmilwyr a'i hymladdod.d yn hercian yn druenus ac eageulus eu golwg yn Capetown—yn y dref a achubwyd gan eu glewder. Nid oes dim gwarth felly i gael digwydd oto, os gallwn ni ei ochel. Nid gwehilion clwyfedig yn cardota o ddrws i ddrws nac yn curio a hiraethu i farwolaeth mewn tlotai yw'n dewrion i fod ond dynion i gael en perchi, i gael bod yn annibynnol ar ewvllys da na drwg y cyd- wladwyr a achubwyd ac a glydwyd drwy eu haberth ac i gael eu rhan deg o gysuron bywyd ac o gist y wlad. Rhaid wrth Gynlhm gwirfoddol a ehenedlaethol fel hwn canys boed y Llywodraeth beth y bo hi, rhywfam- yng-nghyfraith ydyw hi ar y goreu ac y mae arnom ni eisiau rywbeth cynhesach a nes atom yn ychwanegol at a wnelo hi a'r Senedd, Nid eoayn llyffant am y tro sydd eisiau ond cynllun i fod mewn grym parhaus ac yn awr, yr wyf am i chwi fod fel llwynogod Samson, iffaglu'r wlad ymhlaid y Cynllun sy ger eich bron heddy w. Yn ol Cynllun cyhoeddedig y Llywodraeth, rhyw £ 50,000 fydd raan Cymru at anghenion ei hymladdwyr ond y mae hynny'n 11awer rhy fychan ac anghyfartal rifodi ei meibion ac y mae yn ein bryd ni gael pawb drwy Gymru i gyfrannu swllt y pen, yr hyn a ddygai il25,000 i'r god. Cynhygiwyd y penderfyniad yn ffafr y Cynllun gan Esgob Llanelwy, yr hwn a ddy- wedai ei fod yn gynllun proffwydol a dyngar, ac ynddo brawf ainlwg fod y sawl a'i meddyl- iodd yn cael ei symbylu gan wir gariad at ddvnoliaeth. Cefnogwyd vn < Gymraeg gan y Cyrnu!- Gapten y Parch. John Williams, Brynsiencyn. 0 galon yn caru Cymru y tarddodd y cynllun, ebe fo. A chynllun ydoedd hwn a wnelai rvwbeth heblaw hel ariitn-fe fyddai'n feith- riniad a chadarnhad i'n cenedlaetholdeb ac o'i gario allan yn galonnog ac unfryd, fe fyddwn yn genedl loywach, gryfach, ac iach- ach nag y buom erioed canys nid oes dim aberth mawr heb fod onnill mawr yn rhwym o'i ddilyn. Fe gollwn beth o felyndra'n haur, ond fe enillwn wynder cymoriad. Dyma gynllun a'r holl bobi—o bob en wad a phla;id- yn dywedyd Amen wrtho, na neb yn codi gwrychyn yn ei erbyn. Ond gofalwn beidio a bodloni ar eiriau teg a moliannus fan yma heddyw; cofiwn beth a ddywedasom ac a addawsom rhoddwn ein geiriau mewn grym, canys y mae'r cerbyd hwn mor fawr, a'i lwyth mor bwysig, fel y rhaid inni gael gwreng a bonedd y genedl i gyd i'w gael i ben y rhiw. Ategwyd gan Syr J. Herbert Roberts, A.S., gan sylwi fod y rhyfel hwn wedi dod ag aberth i amlygrwydd mwy nag erioed a chan fod y glewion hyn wedi gwneud eu goreu erddom ni, ymrown nii -nru aberthu eithaf oin llawnder a'n cysur erddynt hwy. Ofnai r Cyrnol Cornwallis West iod y cyn- llun hwn yn afraid, a'i fod yn mynd ar draws cynllun arfaethol y Llywodraeth achaniddo ddal i siarad dros y pum munud caniataol, amneidiodd y Cadfridog arno i dewi; ac fe eisteddodd i lawr yn chwap ac ufudd, ond gan deimlo'r gorchymyn yn un Prwsiaidd iawn ar y pryd. Cododd Mr. J. E. Powell, Gwrecsam, i wrthwynebu golygiad y Cyrnol West a rhyw ddyn arall o odre'r Wyddfa fe gesglwn oddiwrth ei eiriau, ond nas gwy- ddwn pwy. Wedyn dyma Mr. Rhvs Nicholas, Cwmafon, yn codi. Yr oedd ganddo of gopi argraffedig o gynllun y Llywodraeth dyfynnodd ohono i ddangos fod y ddau-cynllun y Cadfridog Thomas ac yntau-yn anelu'n union at yr un amcan, ac yr ofnai y byddpi yna ddyblu a gorlapio a gwastruffu egmon ac arian os eid a'r ddau ymlaen ar draws ei gilydd. Gofyn- nodd am eglurhad Esgob Lanelwy sut yr oeddis i osgoi'r gwrthdarawiad rhwngcynLun gorfodol y Sonedd a chynllun gwirfoddol y Cadfridog Thomas. Parodd hyn i'r Esgob Edwards yn berffaith ddiniwed, heb feddwl, wrth gwrs—draethu'n rymus dros wirfoddoliaeth fod 1 e i'r ddwy egwyddor ac fod eisiau i'r galon gael gweithio'n rhydd ac annibynnol ar bob deddf a gweinyddiad llywodraethol. Telodd yr Esgob Edwards deyrnged uehel i Mr. Nicholas am y ffordd fedrus a theg y gos ododd yr achos gerbron talodd Mr. Nicholas- hefyd wrogaeth gref i ben a chalon y Cadfridog Thomas am lunio cynllun mor ardderchog a chydsyniodd y Cadfridog, wedi tipyn o ym- dderu diddig o bobtu, i gyfarfod rhesymauac awgrymiadail Mr. Nicholas yn y pwyllgorau dyfodol. Dewiswyd Tywysog Cymru yn lly wydd y mudiad Iarll Plymouth, Syr James Hills- Johnes, Mr. Lloyd George, ac Arglwydd Kenyon, yn is-lywyddion Mr H. Neville Gladstone, yswain Penarddlag yn gadeirydd y pwyllgor, ac Arglwydd Faer Caerdydd yn i-i-gadeirydd a Syr W. J. Thomas, Ynyshir, yn drysorydd. Caed gair pellach ar wahanol faterion per- thynol i'r cy illun gan Mri. F. Llewelyi Jones, Wyddgrug Tom John, M.A., Rhondda Dr. Lynn Thomas, Caerdydd; Arglwydd Pontypridd; Arglwydd Aberdar; Esgob Llandaf Syr E. Vincent Evans, Llundain Col. Pryce Jones, A.S. yr Henadur Williams, Barri; y Parch. O. L. Roberts, Lerpwl y Prifathro Reichel, Bangor ao eraill na wyddid mo'u henwau. Peth arall a wnaed yno, cyn ymwasgaru, ydoedd gofidio fod y Cadfridog McKinnon Wood, pennaeth y Fyddin Gymreig yn y Gogledd, yn symud o Gaer i command arall, ac i ddatgan eu diolchgarweh iddo am ei garedigrwydd a'i ddiddordeb ym mechgyn Cymru. Yr oedd y Cadfridog yn y cvfarfod ac a gododd i gydnabod y bWdlaif, gan dystio iddo dreulio un o adegau hyfryta'i fywyd gyda'r Fyddin Gymreig ac ebe fo ymhellach -Ni raid i Gymru ddim gostwng ei phen am rifedi ei bechgyn a ymrestrodd nac am eu dewrder. Y maent yn ymladd led y byd. heddyw ymhob rhan o'r rhyfel nid oes mo'u glewach na'u glanach ar y maes ac y mae'n wir ofidus imi orfod eu gadael wrth gael fy symud o Gaer. Caraswn fedru deall anerch- iad ei Barchedigaeth y Cyrnol Gaplan Will. iains yma y tucefn imi ac fe deimlwn innau demtasiwn i'ch annerch mewn cyfnithe'r o iaith no. ddeellwch chwi nac yntau—yn y Gaeleg. Mwynhawyd geiriau ac ysbryd y Sgotyn talgry a thirion hwn a theimlid fod y gair a'r bluen aroddai yng nghap y Fyddin Gymreig yn un o'i galon, ac nid yn rhyw rith o air oersych a defodol. GaUesid gwneud adroddiadllawer llawnach, ond nid oes mo'r lie adroddwyd digon t ddangos i'r bechgyn sy'n ein gwarchod a'n hachub ar dir a mor fod Cymru benbaladr yn cael ei deffro i deimlo'i rhwymedigaeth ryw. beth yn debyg i'r fel y dylai i'r gwyr sydd at eu gyddfau mewn gwaed a dioddofaint dros. om fod yna genedl gyfan am fynnu chwarae teg iddynt yn awr a phan ddaw awr fawr eu gollyngdod a'n bod nid yn unig yn ymbil ddydd a nos drostynt yn ein gweddiau a'n cyfarfodydd, ond o ddifrifhefyd am roi'n gweddiau mewn grym ar ol codi oddiar ein gliniau.