Y Brython

Dameg y Barnwr Cyndyn. YN Curiosities of Law and Lawyers, ceir hanesyn hynod am y Barnwr Lovell, yr hwn, pan ar ei gylchdaith tua 1730, wrth fynd dros draeth Beaumaris, a ddaliwyd gan y pen- llanw yn y nos, a glynodd ei gerbyd ceuad yn y tywod. y Cododd y dwr i'r cerbyd, er mawr fraw i gofrestrydd y llys, a swyddogion eraill oedd yn cyd-drafaelio, a dringasant. allan trwy'r ffenestri ac ar y top, o'r tu ol i'r gyried- ydd. Ceisient gan y Barnwr i'w dilyn, ond parhaodd i oistedd yn ei unfan, yn ddelw o urddas anhyblyg, a phan god odd y dwr hyd at ei (00, of a barablodd fel hyn Mi a ddilynaf eich cyngor os gellwoh ddyfynnu i mi eaghraifEt o farnwr yn eistedd ar sedd gyiiedydd Beth ddaeth ohono, nid ydym yn cofio ond gellid tybio mai efe gafodd y gwaethaf, canys nid hawdd i cieb ddifynnu iddo awdurdod ar y pwnc, a hi yn dywyll nos Barn synnwyr cyffredin ar y mater fuasai mai'r doethion ar yr achlysur oedd y rhai a ddringodd uched ag y gallent o'r dwr, ac mai'r ynfyd oedd yr un a, fy nuai gadw arfer barnwr ar beol tref pan ar draethell dywod, a'r llanw'n codi dros ei ben. Ac mae gormod o lawer o bobl yn yr amgylchiadau presennol yn rhy debyg i'r Barnwr Lovell. Fel y dywedasom o'r blaen, fwy nag unwaith, ni fynnem fwrw gair cas a bychanus at weithwyr ein gwlad yn eu plith hwy y cawsom ein hun gyntaf, yn eu dosbarth hwy y buom am han ner ein hoes, ae nid ydym eto'n cyfrif ein bod arogen un-digon annheilwn.g-ohonynt. Ond ofer celu'r ffaith eu bod hwythau, o bryd i bryd, wedi eilfyddu gormod ar y Barnwr Lovell, ar draethell orlifiedig Beaumaris. Buont yn dal yn rhy dyn at reolau cynefin i amser heddwch. Dro'n ol, ebe 'dyn cyfrifol a wyddai am y peth, collwyd amser ar waith ym rnharatoi Ilong i gludo cyfarpar rhy fel, oherwydd iiad oedd grefftwr arbennig ar gyfer taro hoelen bres i goed yn digwydd bod ar y bwrdd. Gallsai unrhyw saer wneuthur hynny'n burion, ond rhaid -oedd cael yr un proffesedig i'r gwaith hwnnw—yn ol defod osodedig yr IJndeb." Crodwn y caed am- jyw enghreifftiau o'r un natur mewn llawex cylch o waith pwysig. ac yr achoswyd llawer oediad a diffyg afresymol o herwvdd gor- ddefodaethgrefftwrol. Nid oes gennym flas ar fanylu ar yr annibendod peryglus a'r agwedd fygythiol a fu ar luaws mawr o weith- wyr at ofyn ein gwlad yn yr argyfwng difrifol yr ydym ynddo. Ac mae'n haws inni beidio ag ymdroi a chwynion o'r fath erbyn hyn, yn gymaint a bod mwyafrif dirfawr gweithwyr y Deyrnas wedi dod i'r casgliad na wnaiff cyn- llun y Barnwr Lovell mo'r tro pan mae'r cerbyd wedi'i gloi mewn tywod, a'r Uanw'n codi ac yn bygwth golchi drosto. Daethant i weld, fel yr ymddengys i ni, o'r diwedd. nad posibl dilyn rheolau amser heddwch, pan fo Armagedon yn tywyllu'r wybren ac yn troi diluw dinistr tua'n Hvnvs a'n Hvmercxiraetlj. Gallwn yn hawdd ddeall ofn y gweithwyr o t Orfodaeth Filwrol, a'u condemniad <ar y Mesur presennol. Credwn fod mwyafrif poblogaeth y wlad hon yn cashau Gorfodaeth ymhob agwedd arno-ie, llawer o'r rhai sydd hyd yn oed yn pleidio'r Mesur hwn, yn yr amgylch- iadau eithriadol yr ydym ynddynt. Modd bynnag, boed hynny fel y bo yr hyn sydd o flaen ein meddwl ni'n awr yw'r amlygiad di- amwys a r odd odd mwyafrif dirfawr gweithwyr ein gwlad o'u penderfyniad i gefnogi'r Llyw- odraeth, hyd eithaf eu gallu, i ddarpar ar gyfer pob gofyn i Fyddin a Llynges, fel y gorcbfyger Archelyn Rhyddid a Dynoliaeth— a arweinir gan y Caiser uchelfryd a bombast aidd, ynfyd' ar ei "arfogaeth ddisglair." Nid ydym yn honni gwybod yr holl alluoedd cudd all fod eto yn yr Almaen, pa. afhvydd trychinebus all ddigwydd aT for a thir. na pha fodd y terfyna'r rhyfel. Ond gwyddom hyn —os nad oes slicrwydd yr enillir buddugoliaeth trwv vn. -idree li iiii(- trwy ymdrecli unedig y gweithwyr, nid posib] ei liennill hebddynt. Da gennym, gan hynny. am y safle'r ymddengys eu bod yn awr wedi ei j-ymi'yd yn heudaut. Ac nid y gweithwyr yn unig y dylid galw'u sylw at y Barnwr Lovell, at ei en mewn dwr, wrth fynnu cadw defodau heol tref ar draeth ell fradwrus y don. Perthyn y wers i'r meistri'n ogystal, ac i bob dosbarth o boblog- aeth y wlad o ran hynny. Cellwair a thyng"ed gwareiddiad a dynoliaeth yw son am busi- ness as usital." Pe buasem y tu arall i'r culfor, ni feiddiasem arfer ymadrodd ynfyd, ac o gymryd achlysur anystyriol ar y ware hod aeth a rydd y Llynges i'n Hynys y gwnawn hynny o gwbl. Ac yn ol pob arwyddioix, fe'n gwesgir fwyfwy i'r argy- hoeddiad nad "fel arfer" y gallwn fyw. Mae'r awdurdodau sydd yn gweld gliriaf i'r sefyUfa yn cadw Hygad gwyliadwrus a phry- derus ar y pethau diangenrhaid i fywyd syml, ac yn awgrymu'r priodoldeb o gyfyngu ar eu trosglwyddiad tros foroedd, a'u cyfieusterau cartrefol. Parha'r bobl i orlenwi neuaddau pleser, a gwastraffu ar oferedd. Brynhawn a hwyr, gellir gweld meibion a merched, hen ac ieuanc, yn ymdyrru i'r lleoedd hyn, fel petaem yn byw vnghanol yr amser mwyaf blodeuog a fu yn hanes ein teyrnas erioed. Duw mii- oedd o'n cyd-ddynion heddyw yw Plesex. ac iddo'r orffymaut eu hebyrth haelaf. Pell ydym o feio pleser a digrifwch iach ynddo'i hun, ond ymddengys i ni fod y lie a ddyry llawer iddo' fath fel ag i'w wneutbur yn ganolbwnc bywyd. Nid ewestiwn o ddrwg a da moesol ydyw, ond pwnc o %yfartalrwydd bywyd a'r hyn sydd ddifrifol yw, fod Pleser yn gorfaelu ar ddyletswydd. Clywsom rai'n honni fod eisiau cefnogi'r pleser-leoedd er rnwyn y milwyr blin a chlwyfedig. Nid oes dim yn ormod er mwyn cysur a chymorth ein brodyr milwrol, adref ac oddicartref. Priodol iddynt yw difyrrwch diniwed. Un o'r pethau a fwynhasom fwyaf o ddini o'r fath fu cwrdd amrywiaethol mewn neuadd fawr, mewn cysylltiad ag ysbyty milwrol. Yr oedd yno gannoedd o filwyr clwyfedig, a chawsom y cyfIe i fynd i'w mysg. Ein bodd- had ni oedd gweld cynifer o frodyr, lawer ohonynt a'u cyrff yn ddrylliau, yn gallu fforddio awr o lawenydd a chwerthin. A gwyddom yn dda fod llawer o bersonau a theuluoedd yn cofio am y rhai hyn, yn ym- weled a hwy mewn ysbytai, yn anfon rhoddion iddynt, ac yn darpar ar eu cyfer mewn cartrefi a neuaddau pan font alluog i ddod allan am dro. Ond wedi sylwi ar byrth y mannau pleser, a bod lawer gwaith i fewn yn ysbytai'r milwyr clwyfedig, beiddiwn ddywedyd yn ddi- betrus y gellid troi llawer o'r hyn a aberthir i bleser i amcan uwch, pe cymerid ef i'r ysbytai. Nid a neb, fel rheol, i bleserdai, ond er mwyn ei bleser ei hun yn gymaint ag eiddo arall; ond gellir mynd i ysbyty tan y cymhelliad uwch o geisio diddanu eraill, a cheir yn y fargen ddedwyddwch uwch wedi bod—yr ymwybyddiaeth o fod wedi llonni ysbryd clwyfedig, ac aberthu er mwyn arall. Ofnwn hefyd fod rhai'n cymryd golwg ry arwynebol arddlddanwch eia milwyr, a thybio maidifyr- i*wch yn unig y maent yn ei geisio. Gwir fod yn eu plith hwy, fel pob dosbarth, rai digon diofal a rhyfvgus. Ond mae yn eu plith luaws o oreugwyr ieuainc y cenhedloedd-ac or Oymry. Fel y safem brynhawjx ddoe (Saboth), i ddisgwyl cerbyd heibio, cwrddas- om Gymro nad adwaenem, a ohawsom ym- ddiddan diddorol ag ef. Dywedodd wrthym lawer o bethau i'n synnu ynglyn a sefyllfa'r Cymry yn ei wersyll ef. Modd bynnag, digon yw dywedyd ei fod ef yn disgwyl i ddrws capel Cymreig agor, iddo fynd i'r Ysgol Sabothol yno. Yn awr, a yw'r syniad cyffredin ymysg crefyddwyrLerpwl yn cvrraedd lefel hyfryd- weh milwr mewn Ysgol Sabothol a moddion ciefyddol ? A yw'r brodyr hyn yn cael yr help a ddylent oddiwrthym i barchu Dydd a Thy Dduw ? Oni thuedilir i gymryd yn gan- iataol mai rhodianna'r pareiau ar brynhawn Sul, ac aros mewn teiau hwyr yr un dydti- ywlrdifyrrweh mwyaf ad das i filwyr ? Onid yw hyn oil yn tybio fod crefydd ac addoli'n ysbeilio milwyr o'u hadloniant. a'u dedwydd- wch ? fi-Yei ohonom Dyma gyfle cenhadol anghyffredin, a dvma frodyr y dylid gwneu- thur popeth posibl i'w cadw o fewn awyr- gylch crefydd ol. Dyna fyddai eu diogelwch pennaf hwy, a diogelwch pennaf y rhai a"ii croesawant yn y fargen. Ond rhaid tynnu pen ar y sylwadau. Rhaid inni gadw mewn cof mai nid mewn mngylchiadau eyffredin yr ydym yn byw. ac ofer inni geisio dilyn pob rheol ac arfer o'n heiddo yn amser heddwch. Mae olwynion y cerbyd yii glyniiii'n y tywod, y penllanw'n codi'n uwcli, uwch, a.'r nos yn dywyll: a rhaid i'r Barnwr Lovell ddod allan o ffram haearn ei arfer pan ar dir sych. neu fe'i boddir yn y ffram