Y Brython

YS]AFELL Y BEIRDD I 1 T oynhTTtsMon .1 gogyfer S'r golofn hon i'w oyf- I gno:- PEDROO, 217 Frescot Road, Liverpool Dros ddynion yn y gad.-Diolch yn fawr am y cyfieithiad canadwv a da o'r emyn amserol. Er Gof am Gyfctill.—Rhai llmeliau da ia v/n- ond diwedda'r pei-inill yn waelach,— Adwy o ing edy o'i ol ;—tery heb aeth Geinion a hafiaeth y Ganaan nefol. Mae'r llinell gyntaf o'r ddwy yn rhv hir, a beth yw hafiaeth yn yr ail ? Ymostyngwch.—Y llinellau cyntaf yn 1)U ion, ond yn gwaelu tua therfyn y darn. Ni cywir fy rasusau ac mae mydryddiad Y llinellau olaf yn afrwydd iawn. CYMEBADwy.—Dros Ddynion yn y (ad, 1915, Syr John Rhys, Proff. D. Jenkins, Syr O.E., Ein Cartref Gynt. PWYLLGOR." PWYLLGOR fo'n union weini-sy dda'i swydd I saint ymgynghori Ond yn hwn. os ynfyd ni, Bylor rown tan gapeli. PEDROG. YMSON. I A-r ddiwedd 1915. I Anehaith ar for a thir fu,—a'r ddaear o ddial yn mygu 0 flwyddyn ddwys, flwyddyn ddu— Hi'n gad a byd yn gwaedu Ar ddeehreu 1916. I Duw rhaib eilw drwy bylor-am ebyrth O'n meibion-am ragor I Ellyll droes fyd yn allor, A Rama yw tir a mor.—Eifiok Wys. Y FLWYDDYX 1916. I I ROLL dwrf a Hid arfau,-lueddog Flwyddyn daethost tithau; Y trwst eirf sydd yn tristau Mal annwn, y mijjynau., Afonydd o waed dy fynwes-rudda Gwareiddiad a'i rodres, t Ai da enwi dy hanes—am waith dyn ? Ofnadwv elyn diofn a diles, ( Gwelw hefyd yn dy glwyfau-y mudi, Mwydwyd dy funudau Gan y cledd, torri beddau-mewnnfiaeth, A'u hegni eilwaith yw twrf magnelau. Y weddw sy'n dioddef—heb ei gwr, Heb ei gwawl, a chartref Ni fedda, gan gyfaddef— Ei hyder 'nawr ydyw'r Nef. rr maes drvry rym gorn-iesiaetli-lieb obaith 1 A'i baban ysywaeth O! drwy ofnadwy dra-f!)idiaetit.- Ar y marian oer marw wnaeth, Yn unig y fan honno—dwyn ei byd. Dan y berth gar wylo, A'i llwybr oer ymhell o'i bro, Diannedd--or.d Duw yno Onid braf yw byd—bryf y bedd,—o ladd Duw gloddest i'w hannedd, Y ruddog law yn rhoddi gwledd.— Yn hulio bwrdd dialedd. .0 ei-ii iettane flwyddyn nenvydd,-sawl rnis Siomheir gan ddinistrydd 0 dy werth. 0 Nefol Dad Rho dy gariad o gerydd. o¡! fy Nuw 'nawr, anfon hedd,—ond un Dyna 'gyd- Tangriefedd, [gair Rhoddi clwyf a rhuddiog gledd,- lor annwyl nid yw'n rhinwedd. Bu dy Fab, a'i oedfa Ef Ti a wyddost—"Dioddef, Daeth i'r byd a thrwy ei bau, Aeth i'r ing a thrwy angau I dir adgyfodiad aeth, I hawlio'r fuddugoliaeth O'r Nef fry i'r llety llwyd, Heb gyfoeth y mab gafwyd, O'i oludoedd oil i dlodi,- A'i galed nos yw'n golud ni. Ion arafa'r gwan bryfyn,—a ddyry Ffordd arall i'r gelyn, ol, ni fentra 'nilyn, Mesura. Duw amser dyn. Dowlais Ceinfryn* MR. WILLIAMS (GIVILYM MEIBION), I PORTHMADOG Ya oeddym mewnfcysylltiad agos a'n gilydd pan ar y llinell gul, sef y Festiniog Railway. Bu farw y Nadolig diweddaf, yn 80 oed. Yr oedd yn wr boneddigaidd ac yn gwmni di- ddorol dros ben. Iddo ef a'r cyfaill Peirian- fardd (cofion ato) y mae inni ddiolch am lawer o help i ddal ati i wneud ambell englyn. Pan oeddym yn aros yn y Dduallt, o'r lie yr anfon. id llaeth i fyny i Ffestiniog, cawsom lythyr oddiwrtho, ac ar ei gas yr englyn hwn o'i waith :— Edrych am Gwilym Deudraeth,-hwn agei Yn ei gwt mewn alaeth Yn boenus unig bennaeth Wrth y lie sy'n gwerthu llaeth. TJrddwyd ef yn Eisteddfod Eryri, Porth- madog, yn 1873 ac yr oedd yn un o aelodau mwyaf diwyd pwyllgorJyr^Eisteddfod yn yr un lie yn 1887. A mi'n eu cyfarch mewn""eofion,—lleihau Wna'm llu hoff cyfeillion Gwaela 'mhryd o gael i mron Glwy mawr am Gwilym Meirion. Sain ddwys y newydd ysig-ar fyrder 0 f'ardal fynyddig, Gyrhaeddodd—amharodd hyn Fwyn delyn fy Nadolig. Tawelwyd ton—ataliwyd hwyl,—duwyd Awyr ei lan breswyl; Am Feirion trom fu arwyl Eryri wen ar yr wyl. Cylchwyl lawen y Geni-garai ef, Ymddigrifai ynddi; I'w bur einioes rhoi ynni Wnaeth ei mwyn anthemau lu. Llawenhai'n y Llan o hyd—o'i mewn hi 'Roedd mwynhad ei ysbryd Ac efe oedd eu fywyd Ei Morgan fawr—gwyn ei fyd. Ac hoffi wnai gyffiniau hedd—t son Am seiniau'r gynghanedd Os wybr ddwys bruddhai ei wedd, Un llinell ai llwna-i'ii Iloi-xwedd., Gwr awenawg, gorheini-oedd efe, Hawdd i feirdd ei hom Mawl ei wen, am ei lonni, O'i guaf serch gefais i. I feirdd sal fe roddai sen ac wrth roi. Gwert-h ar waith gwyr trylen Gwaith ei ewyrth* goeth aweii. Ar eiddo bawb roddai ben. *Ioan Madog. y gof llongau nodedig. I'r hen awdwr nai ydoedd.—-hyd v IUwg Edmygai'i weithredoedd— loan gu ei alluoedd Fawrhai y cylch a'i fri coedd. 01 ei ddwy law adawodd—Madog hoff, Ym rnyd celf rhagorodd A'r nai myg, yntau'r un modd, Mal ei ewyrth ymloewodd. O'i wyn fore, ni fu hwyrach—yr un Peiriaiiiiydd amgenach.- Ar wyneb bord, ei dren bach* Olwyna'i glod i'w linach. *Model o engine feehan o waith Haw gelfydd y bardd. Eilun oedd englyn iddol,carai wneud Cywrain un a'i gofio Wrth yr Eglwys gorffwyso 0 dan barch Ceridwen bo. Ar eiliad i 'mro wiwlon.ar edvn Cariadus atgoiion, Dychwelaf gyda chálon-ehelaeth I wylo'm hiraeth am Gwilym Meirion. GWILYM DEUDRAETH -o I-

APEL Y CADFRIDOG. Brigadier General Owen Thomas's Appeal rendered in verse. S5 Prize Poem Competition, Adjudication. I HAVE received 156 compositions, of which 92 are in English, and 64 in Welsh. Most of the competitors have adopted assumed names, as is usual in Eisteddfodic com- petitions, but others have given their own names and addresses in the follownig lists I refer to the latter by their initials and the names of the towns or districts where they reside. < I have divided the compositions into four classes as follows CLASS IV: In this Class are ineludedjvvhafc may be called hopeless attempts,—pieces containing elementary errors of grammar and orthography :—English Thespian (2 pieces), Awengerdd, Can o'r Bryn, A.R.T., E.A.L., I.K.D. Cardiff, Dorette, To Arms" (no name), Gweno, South Walian, T.C. Ruthin, Cymro, Sgt. L. (Trenches, Belgimn), E.J.E, Aberystwyth, J.D.L. Uandyssul. W.J.W- Seacombe. A.N.O.N., Cymro (II), D.D, Aberystwyth, J.S.W., Mrs. R. Caereinion, E.M.B. Pontardawe, Junius, D.J.W. Llan- gynwyd (2 pieces), G.H.S.T. Carmarthen. E.G.B. Talgarth, Boadicea, R.W. Cardiff. (30). Welsh D.J.W. Llangynwyd, Cambria o Gymru, Milwr Clwyfedig, Profiadol, S.A. Colwyn Bay (2 pieces), Cadair Idris (7). Class III pieces free from glaring errors of language, but without literary or poetic merit English Tempus fugit, M.T.G. Sussex, C.D.H. Pontneath, G.C. Mumbles, J.D.M. C'^nway, F.W. Rhyl, Emlvna, Harfat (3 pieces), E.V. Cardiff, T.C. Ruthin, C.T. Birkenhead, J.R. Swansea., Hwfa Glyn, Mochyn Mon, J.C. Cilfynydd, Jean Talbot, A.S.H. Welshpool, Pro Patria, Dynevorian, F.H.H. Sidcup, Briton, Old Volunteer, Patriot, L.G.S. Conway, F.P. Manselton, N.F. Tenby, W.J.W. Swansea, A.B.C., Son of the Hills, A.H. Cardiff, E.G.J. Bridg- end (33). Welsh Diogenes, Call to Wales (no name), Morgan Hen, Ceinionfab, Volunteer, Waeth Pwy, Corn y Gad, A.R.B., Fflach y Cledd, Hen Filwr, Llewelyn, Hedd Molwynog, Ceredig, Caswallon, Gwyronydd, Caradog Mon, Milwr Llawen, Afallon, Carwr Rhyddid, Alexander, Ap Prj-dain, LIef o Forfa Rhuddlan, Brython, Idwal, Egwan. CLASS II: fairly good verse. English F.C. Swansea, D.B.D. Tylorstown, R.B.M, Llandudno, E.J.R., Llwyn Onn, Gomer, H.J.M. Penketh, Cadlef, Owen Cyveiliog, P.J.L., Derbyite, H.5.W. Brecon, Ofydd (2 pieces), J.M.W. Swansea. Welsh Armlet- eer (2 pieces), Pax Vobiscum,, Y Llyw Ola, Gwirfoddolwr, Ar gymhelliad ei wraig,' Un o wyr y brethyn llwyd, Peredur, Amigo, Cymro o,Geredigioxi, Llywelyn o Fynwy, Gwladgar- wr, Cymro o'r Pentre, Gwernfor, Cymro Brochwel, Nil Desperandum, Mab Gwys, LIef o Feddrod Ceiriog, Lligwyn. CLASS I: pieces of higher merit. English Gwalia, J.R.L. (3 pieces), Sic Itur ad Astra (too long for a song—to the tune of Hen Wlad fy Nhadau), Gweithiwr, Harlech, F.I.T. Northholt, C.B., Arianwen, Tydfil (who also sends a Welsh version which is better), Son of Gwent (some signs of immaturity suggest that the competitor is young if so. these verses show great promise), Gla.v Taf, L.M.P. Oxford. Welsh Adsain Gwlad, Ap Cyn- ddelw Brydydd Mawr, Brysiog teyrngar (ar gynghanedd ar fesur Gwyr Harlech—y gyng- hanedd yn ormod o fagl), Brython, Ysbryd Llewelyn, Y Groes Goch, Brig yr Hwyr, Owain Lawgoch (darn i'w adrodd, ffyddlon iawn i'r apel, ond heb ysbryd y peth byw), Llwchaearn, Ap Gruffydd, Tydfil, Y Gwyngyll Some of the competitors have wandered rather far from the subject matter of the General's appeal; this is true for example, of Glan Taf, whose ideas are rather common. place, though his versification is good. The most meritorious of the English pieces is that of L.M.P. Oxford, who renders the stibstance of the appeal powerfully in four stanzas but there is some unsatisfactory work in the latter part of the third. Ap Gruffydd, in his Welsh song, follows the ideas of the appeal faithfully, but his first stanza is weak the sixth line ends in "grymus mad to rhyme witli cad and other expressions of a more or less conventional type are used, such as "gelyn hy' "and" ffyrnig elyn llym." But the diction is good on the whole, and in some passages attains distinction. Tydfil's six stanzas are, as stated above, better in Welsh than in English. He has chosen an excellent metre, and made good use of it. His lines are strong throughout but the plan of his poem involves him in some repetition. Every stanza begins with a similar phrase, and ends in a refrain in which one word is chan.ged in each stanza, which is effective, but perhaps more rhetorical than poetical. Y Gwyngyll has written a song on Captain Morgan's March," and has succeeded on the whole in surmounting the difficulties of the rather awkward metre. The style is terse- every word conveys a meaning. The author follows the line of thought of the appeal, and presents it enriched and deepened. This is the poem of highest literary merit in the com- petition, and the prize is awarded to its author, Y Gwyngyll. (Prof.) J. MORRIS JONES Univ. College of North Wales, Bangor, January, 1916. (" Y Gwyngyll is requested to send his name and address to Mr. W. J. Evans, County School, Abergele). WYR IEUAINC OYMRU (Alaw—■Rhyfelgyrch Capten Morgan). WYR ieuainc Cymru Clywch yralwad gref Corn y gad sydd heddyw'n alwad nef. Geilw'ch Cadfridog, geilw'n iaith ei wlad, Geilw'ch dewr gymrodyr draw o'r gad. C, iltrjaii- Fechgvn Cymru, wele daeth y Dydd Ewoh dan faner Cymru dros Ewrop rydd. Clywch ar y bryniau alwad megis cynt Lief fel lief Llywelyn gwyd y gwynt. Ar arch eich Owen, codwch fel un gwr; Oni chlywch drwy'r glynnoedd waedd Glyn Dwr* ? Fechgyn Cymru, etc. Draw dros y culfor, gwelwch Felgium brndd Treth y gelyn try thy 11 ami sydd Rhag cyfodi o Brydain lef a hyllt y nen, Brwydrwch dros y wyryf Ynys Wen. Fechgyn Cymru, etc. Cerddodd myrddiynau gwirfodd dros eu gwlad, T-Tigorn aur eu rhyddid oedd corn cad. jjeiDiou gwroniaid pob antarwoi lit. At yn nydd y gorfod y eerdd weh clnvi ? Fechgyn Cymru, etc. Hil aberfch oesoedd Dros y breintia 11 mawr Aberth sydd i. chwi than—wele'cli awr Clywch alwad Rhyddid a ehyfiawnder glan Parod f'och i'ch puro'n awr- trwy dan Fechgyn Cymru, etc. Feibion yr henwlacl feehan ddewr a fu Dan lif eyflafan, ddyddiau lu Dydd cad cenhedloedd bychain Ewrop yw Clywch ahvad Belgiiim-Serf,ut-DLtw Fechgyn Cymru, etc. Gwedi cadw gwiwdeb Cymru; cyn y gad, Ewch dan faner purdeb glwys eich gwlad Rhoddwch i ormes anllad farwol glwy, Fel na welo Ewrop ryfel mwy. Fechgyn Cymru, wele daefcft y Dydd Ewch dan faner Cymru dros Ewrop rydd. Y GWYNGYLL I